دین و زندگی تایباد
اللهم صل علی محمدوآل محمددین و زندگی تایباد
اللهم صل علی محمدوآل محمدمروری برآمار و اطلاعات کوتاه در هشت سال جنگ تحمیلی
حمله زمینی عراق مورخه 59.6/16 با 363 مورد تجاوز تا آغاز رسمی جنگ که د رتاریخ 59/6/31 بوده است .آغاز رسمی جنگ با حمله ی هوایی دشمن به 19 شهر ایران و فرودگاه بین المللی تهران آغاز شدو طول نبرد جنگ ایران و عراق 1200 کیلومتر بوده است
عراق با 12 لشکر زرهی - مکانیزه - پیاده و 36 تیپ
مستقل از 3 محور جنوبی میانی- شمالی استان خوزستان - ایلام -کرمانشاه-
کردستان- آذربایجان غربی به ایران اسلامی حمله کرد.
عراق با ماشین جنگی 800 قبضه
دژ ب 540 دستگاه تانک 400 قبضه توپ ضد هوایی 366 فروند هواپیما و 400 فروند
هلی کوپتر (بالگرد ) به سرزمین ایران حمله کرد در انزمان عراق 30 میلیارد
دلار ذخیره ارزی داشت و 200 میلیارد دلار از کشورهای عربی و غربی دریافت
نمود.
جنگ تحمیلی عراق بر ایران 2887 روز 69 ماه 8 سال طول کشید که در
این مدت 1000 روز نبرد فعال بود که عملیات آفندی ایران 793 روز و عملیات
آفندی دشمن 207 روز بوده است
بشر در طول عمر 3400
ساله خویش فقط 250 سال در صلح زندگی کرده است و در این مدت 14500 جنگ رخ
داده است که 150 جنگ از زمان تاسیس سازمان ملل بوده است از قرن 17 تا کنون
101 میلیون نفرکشته شده اند که جنگ تحمیلی
عراق -ایران طولانی ترین و پر هزینه ترین و وسیع ترین جنگ بوده است این جنگ
5/1 برابر جنگ جهانی اول 2 برابر جنگ جهانی دوم و 3 برابر جنگ کره طول
کشید.
در طول 8 سال دفاع مقدس 19 عملیات بزرگ و 19 عملیات متوسط و 125 عملیات کوچک توسط رزمندگان اسلام انجام شد.
251هزار
شهید ، 140 هزار جانباز ، 320 هزار مجروح و 40 هزار نفر آزاده تقدیم
انقلاب شد و هنوز هم بر تعداد شهدا افزوده میشود .....در بین شهدا 85 هزار
بسیجی ، 48 هزار ارتشی ، 41 هزار پاسدار و 36 هزار دانش آموز بوده است و
شهدای زن دوران انقلاب 102 نفر و جنگ تحمیلی 477 نفر بوده است.
در طول جنگ تعداد 72363 نفر عراقی اسیر و 395148 کشته و تعداد 366 فروند هواپیما و 90 فروند هلی کوپتر سرنگون شدند.
در
طول دفاع مقدس 7 عملیات با رمز مقدس ((یا الله )) 13 عملیات با رمز مقدس
((یا محمد رسول الله )) 7 عملیات با رمز مقدس ((یا علی (ع) )) 13 عملیات با
رمز مقدس ((یا زهرا (س) و 11 عملیات با رمز مقدس ((یا حسین (ع) و 8 عملیات
با رمز مقدس (( یا صاحب الزمان عج)) بوده است.
82درصد ازشهدای جنگ تحمیلی نام مبارک ائمه اطهار را داشته اند .
45000 شهید نام مقدس محمد ، 20000 شهید در نام انها کلمه
مقدس الله ، 30000 شهید نام مقدس علی ، 20000 هزار شهید نام مقدس رضا ،
13000 شهید نام مقدس حسین ، 5400 شهید نام مقدس عباس ، 4500 شهید نام مقدس
اکبر 3500 شهید نام مقدس اصغر و 2300 شهید نام مقدس قاسم داشته اند.
از 50 هزار وصیت نامه شهدا در هر وصیت نامه 4 بار نام امام حسین (ع) برده شده است.
از 215 هزارشهید 171235 نفر در خط مقدم و 16870 نفر بر اثر حمله هوائی و توپخانه ای به شهادت رسیدند .
44درصد
از شهدا گروه سنی 16 تا 20 سال و 21% از گروه سنی 21 تا 26 سال و 80% از
گروه سنی 26 تا 30 سال و 18% بالای 30 سال بوده اند.
کل شهدای روایت
فتح 10 نفر و پرسنل تفحصی تا الان 51 نفر شهید شده اند و تا کنون 48 هزار
از شهدای گمنام که بزرگترین تفحص در منطقه طلائیه تفحص نشده اند با 140
شهید بوده است
کل خسارت براورد جنگ در طول هشت سال طبق نظر سازمان ملل 1000 میلیارد دلار بوده است برابر با هفتاد سال بودجه ایران است .
اتنها نوشت :
هر روز ما در جنگ برکاتی داشته‌ایم که در همه صحنه‌ها از آن بهره جسته‌ایم. ما انقلابمان را در جنگ به جهان صادر نموده‌ایم ما مظلومیت خویش و ستم متجاوزان را در جنگ ثابت نموده‌ایم. ما در جنگ پرده از چهره تزویر جهان‌خواران کنار زده‌ایم. ما در جنگ دوستان و دشمنانمان را شناخته‌ایم. ما در جنگ به این نتیجه رسیدیم که باید روی پای خودمان بایستیم. ما در جنگ ابهت دو ابرقدرت شرق و غرب را شکستیم. ما در جنگ ریشه‌های انقلاب پربار اسلامی‌مان را محکم کردیم. ما در جنگ حس برادری و وطن‌دوستی را در نهاد یکایک مردممان باور کردیم. ما در جنگ به مردم جهان و خصوصا مردم منطقه نشان دادیم که علیه تمامی قدرتها و ابرقدرتها میتوان سالیان سال دفاع کرد.
امام خمینی (ره)
تعداد عملیات های ایران:مجموع عملیات ها 418
76 عملیات پدافندی (48 مورد توسط ارتش___7 توسط سپاه___22 مشترک) 341 عملیات آفندی (107 توسط ارتش___102 توسط سپاه___132 مشترک)سال اول: 138 آفند 26 پدافند
سالدوم:16 آفند__1 پدافند
سال سوم:9 آفند___0 پدافند
سال چهارم:6 آفند ___0 پدافند
سال پنجم:50 آفند ___10 پدافند
سال ششم:26 آفند ___16 پدافند
سال هفتم:52 آفند ___8 پدافند
سال هشتم:44 آفند ___16 پدافند
در این آمار از گشتی های رزمی نیروی زمینی ارتش و عملیات های ایزایی سپاه تعداد محدودی که دارای اهمیت بالاتر بودند به حساب آورده شده:اولین عملیات : عملیات پدافندی قصرشیرین 1359/6/31
آخرین عملیات:عملیات پدافندی شرهانی 1367/5/30 (بعد از آتش بس)
خلاصه آمار ۱۵ عملیات دفاع مقدس
« پل نادری »۱٫ « پل نادری »
زمان اجرا : ۲۳/۷/۱۳۵۹
مکان اجرا : محور جنوبی جنگ در غرب شهرهای دزفول و اندیمشک
ارگان های عمل کننده : نیروی زمینی ارتش ج . ا
اهداف عملیات : بیرون راندن دشمن از غرب رودخانه کرخه و تامین مرز بین المللی
نتایج عملیات : هنگامی که با شروع عملیات واحدهای زرهی به موازات جاده دهلران پیشروی خود را آغاز کردند، قبل از رسیدن به خط دشمن و شروع درگیری نزدیک، شکار جنگ افزارهای ضد تانک شدند که بر اثر آن، عملیات متوقف شد.
« نصر ( هویزه ) »۲٫ « نصر ( هویزه ) »
زمان اجرا : ۱۵/۱۰/۱۳۵۹
مدت اجرا : ۳ روز
مکان اجرا : جاده حمیدیه – سوسنگرد و هویزه
تلفات دشمن ( کشته ، اسیر ، زخمی ) : ۱۸۰۰ نفر
ارگان های عمل کننده : زرهی ارتش ج . ا ، نیروی زمینی سپاه ، ستاد جنگ های نا منظم به فرماندهی شهید دکتر مصطفی چمران
اهداف عملیات : آزاد سازی جفیر ، پائگان حمید و در نهایت خرمشهر
« توکل »۳٫ « توکل »
زمان اجرا : ۲۰ / ۱۰ / ۱۳۵۹
مکان اجرا : جاده ماهشهر – آبادان و غرب رود کارون
ارگان های عمل کننده : نیروی زمینی ارتش ، سپاه پاسداران ، ستاد جنگ های نا منظم
اهداف عملیات : شکست محاصره چهار ماهه شهر آبادان و باز پس گیری ساحل شرقی رود کارون
« محور کرخه – دزفول »۴٫ « محور کرخه – دزفول »
زمان اجرا : ۱۵/۱/۱۳۶۰
مکان اجرا : غرب دزفول – محور جنوبی جنگ
تلفات دشمن : ۱۶۱ کشته ، زخمی و اسیر
ارگان های عمل کننده : سپاه پاسداران و نیروی زمینی ارتش
اهداف عملیات : پیشروی در مناطق تحت اشغال دشمن
« نصر ۹ – تهاجمی »۵٫ « نصر ۹ – تهاجمی »
زمان اجرا : ۱/۹/۱۳۶۶
رمز عملیات : یا مولای متقیان (ع)
مکان اجرا : منطقه عمومی حاج عمران – پیرانشهر در محور شمالی جنگ
تلفات دشمن (کشته ، اسیر و زخمی) : ۴۶۰۰
ارگان های عمل کننده : نیروهای ارتش جمهوری اسلامی
اهداف عملیات : آزادسازی دامنه جنوبی گرده کوه و انهدام توان رزمی دشمن
« کربلای ۵ »۶٫ « کربلای ۵ »
رمز عملیات : یا زهرا علیها السلام
مکان عملیات : شلمچه
تاریخ عملیات : ۱۰/۱۹ تا ۱۳۶۵/۱۲/۲۰
هدف عملیات : تصرف شلمچه و پیشروی به سوی بصره
نتایج عملیات : با تامین اهداف عملیات، برتری توازن قوای جمهوری اسلامی تثبیت شد و زمینه تصویب قطعنامه ۵۹۸ در شورای امنیت فراهم شد. همچنین ۱۲۲ تیپ دشمن از ۵۰ تا ۱۰۰ درصد منهدم شد. از نیروهای دشمن ۳۰ هزار نفر کشته، ۷۰ هزار نفر مجروح و ۲۶۵۰ نفر اسیر شدند و ۸۷۰ تانک و نفربر، ۱۰۰۰ خودرو، تعدادی هواپیما و بالگرد و … نابود شدند.
« والفجر ۸ »۷٫ « والفجر ۸ »
رمز عملیات : یا فاطمه الزهرا علیها السلام
تاریخ عملیات : ۱۳۶۴/۱۱/۲۰ تا ۱۳۶۵/۲/۹
هدف عملیات : تصرف فاو و تهدید بصره از جنوب و انسداد راه ورود عراق به آب های خلیج فارس.
نتایج عملیات : تامین کلیه اهداف از جمله تصرف ۶۰۰ کیلومتر مربع از خاک عراق؛ کشته و مجروح شدن ۵۰۰۰۰ نفر و اسارت ۲۱۰۵ نفر از افراد دشمن و … رهنمودهای امام راحل پس از جنگ بدر باعث شد که برای عملیات والفجر ۸ آماده شوند و شهر فاو را (در دل خاک عراق) تصرف کنند.
تمام دنیا متحیر شد که چگونه رزمندگان ایران از رودخانه اروندکنار، با عرض ۶۰۰ تا ۱۵۰۰ متر عبور کرده اند؟!
این موضوع با معادلات نظامی هم خوانی نداشت. زیر بمباران شدید عراق، پل هوایی زدند و هفتاد شبانه روز فاو را تصرف کردند و سکوهای موشکی عراق را گرفتند
« بدر »۸٫ « بدر »
رمز عملیات : یا فاطمه الزهرا علیها السلام
تاریخ عملیات : ۱۲/۲۰ تا ۱۳۶۳/۱۲/۲۶
هدف عملیات : تسلط بر جاده العماره – بصره و تهدید بصره از سمت شمال.
نتایج عملیات : این عملیات به طور کامل به اهداف اصلی خود نرسید و تنها ۵۰۰ کیلومتر مربع از منطقه هور از جمله روستاهای ترابه، لحوک، نهروان، فجره و جاده خندق به تصرف درآمد. از نیروهای دشمن ۱۰۰۰۰ نفر کشته و مجروح و ۳۲۰۰ نفر اسیر شدند.
در عملیات بدر، رزمندگان ایران قصد داشتند بصره را تصرف کنند اما متاسفانه موفق نشدند به اهداف از پیش تعیین شده دست یابند.
چند روز بعد با پاتک های سنگینی از سوی عراق مواجه شدند و به داخل جزیره مجنون عقب نشینی کردند. همه فرماندهان با حالتی ناراضی و ناراحت، خدمت امام رسیدند. امام فرمودند: پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و حضرت علی علیه السلام هم در جنگ ها شکست داشتند. بروید و خودتان را برای عملیات های بعدی آماده کنید.
« خیبر »۹٫ « خیبر »
رمز عملیات : یا رسول الله صلی الله علیه و آله
تاریخ عملیات : ۱۲/۳ تا ۱۳۶۲/۱۲/۲۲
هدف عملیات : انهدام سپاه سوم عراق، تصرف جزایر مجنون، عبور از هور و تهدید بصره از سمت شمال.
نتایج عملیات : عملیات خیبر به آزادی ۱۰۰۰ کیلومتر مربع در هور، ۱۴۰ کیلومتر مربع در جزایر مجنون و ۴۰ کیلومتر مربع در طلائیه انجامید.
تجربه عملیات آبی – خاکی از نتایج مهم این عملیات بود.
در این عملیات فرماندهان بزرگی چون شهید حمید باکری و شهید همت، به شهادت رسیدند. شهید همت، پس از هفت شبانه روز بی خوابی، در حالی که به ضرب سرم، سر پا بود، به شهادت رسید و به حق سردار خیبر نام گرفت.
« والفجر مقدماتی »۱۰٫ « والفجر مقدماتی »
رمز عملیات : یا الله، یا الله، یا الله
تاریخ عملیات : ۱۱/۱۷ تا ۱۳۶۱/۱۱/۲۱
هدف عملیات : تصرف پل غزیله و پیشروی به سوی شهر العماره.
نتایج عملیات : دشمن با وحشتی که در عملیات های گذشته تجربه کرده بود، از نقطه رهایی تا خط دومش، شانزده نوع مانع ایجاد کرده بود. زمین رملی سرعت را می گرفت. وسعت، عمق و تعدد استحکامات و وجود کانال های متعدد در منطقه تحت اشغال دشمن، مانع از دستیابی کامل رزمندگان به اهداف خود شد. تلفات زیاد بود. طراحان نظامی به این نتیجه رسیدند که عملیات باید متناسب با توان خودی صورت گیرد و از انتخاب مناطق با عمق زیاد پرهیز شود.
در این عملیات به دو تیپ ۹۰۵ و ۷۰۴ دشمن ضربه اساسی وارد شد و یک گردان از نیروهای سودانی و ۱۱۳ نفر از نیروهای عراقی اسیر شدند.
« رمضان »۱۱٫ « رمضان »
رمز عملیات : یا مهدی عجل الله تعالی و فرجه الشریف ادرکنی
تاریخ عملیات : ۴/۲۲ تا ۱۳۶۱/۵/۷ مطابق با بیست و یکم رمضان ۱۴۰۲
هدف عملیات : حضور قوای نظامی ایران در پشت شط العرب و تسلط بر معابر وصولی بصره و تهدید بصره از سمت شرق برای تنبیه عراق. نیروهای ایران در این عملیات به طور کامل به اهداف خود نرسیدند ولی با اجرای این عملیات، مسئولان و فرماندهان جمهوری اسلامی دریافتند که با وضعیت جدیدی در جنگ روبرو هستند و برای برتری، به تدوین استراتژی جدید نیازمندند. این نخستین عملیات در خاک دشمن بود.
« بیت المقدس »۱۲٫ « بیت المقدس »
رمز عملیات : یا علی ابن ابیطالب علیه السلام
تاریخ عملیات : ۲/۱۰ تا ۱۳۶۱/۳/۳
هدف عملیات : آزادسازی شهرهای خرمشهر و هویزه و جاده اهواز – خرمشهر، خارج ساختن شهرهای اهواز، حمیدیه و سوسنگرد و نیز جاده اهواز – آبادان از برد توپخانه دشمن و تامین مرزهای بین المللی.
نتایج عملیات : تامین کلیه هدف ها از جمله آزادسازی ۵۰۳۸ کیلومتر مربع از خاک ایران؛ کشته یا مجروح شدن ۱۶۰۰۰ نفر و اسارت ۱۹۰۰۰ نفر از افراد دشمن و …
صدام همیشه می گفت که به اختیار و میل خود از خرمشهر خارج شده است! عصر روز چهارم خرداد ۱۳۶۱ پیام جالبی از رادیو صوت الجماهیر بغداد برای افکار عمومی عراق پخش شد:
«… نیروهای پیروزمند قادسیه صدام، پس از آن که تمامی حمله های قوای دشمن مجوس و نژادپرست فارس را در مناطق الخفاجیه (سوسنگرد) و الاحوا (اهواز) با اقتدار کامل دفع کردند؛ صبح روز ۱۹۸۲/۵/۲۴ (۱۳۶۱/۳/۳) در یک جابجایی تحسین برانگیز، عقب نشینی تاکتیکی(!) خود را از جبهه محمره (خرمشهر) با موفقیت کامل انجام داده اند!!!»
« فتح المبین »۱۳٫ « فتح المبین »
رمز عملیات : یا زهرا علیها السلام
تاریخ عملیات : ۱/۲ تا ۱۳۶۱/۱/۱۰ در سه مرحله.
هدف عملیات : آزادسازی منطقه وسیع غرب دزفول و جاده دزفول – دهلران و خارج کردن شهرهای اندیمشک، شوش، دزفول و جاده اندیمشک – اهواز از زیر آتش دور برد دشمن.
نتایج عملیات : تامین کلیه هدف ها از جمله آزادسازی ۲۵۰۰ کیلومتر مربع از خاک ایران، کشته و مجروح شدن ۴۰۰۰ نفر و اسارت ۱۵۰۰ نفر از افراد دشمن؛ انهدام ۴ لشکر عراق و …
چنان هوشیارانه و با احتیاط کامل از روی سنگرهای دشمن عبور کردند که حتی دشمن متوجه آن ها نشد. نزدیک توپخانه عراق که شدند، تازه دشمن مشکوک شد و در محور شمالی شروع به گلوله باران و شلیک منور کرد. ۱/۵ ساعت بعد از آغاز حمله، فرماندهان توپخانه دشمن خبر دادند که به آن ها حمله شده و توپخانه در حال سقوط است، ولی از فرماندهی جواب دادند هیچ علامتی که نشان از عملیات باشد، مشاهده نمی شود. بار دیگر مسئول توپخانه با التماس از فرماندهان رده بالا خواست که نیروی کمکی اعزام کنند، ولی مسئولان رده بالا دوباره آن ها را به تمسخر گرفته و گفتند که بیش از حد مشروبات الکلی مصرف کرده اند و دچار توهم شده اند! پس از اصرار فراوان توپخانه عراق، به آن ها گفتند:جلوی شما چند گردان زرهی مستقرند و هیچ گزارشی از حمله ایرانی ها نداده اند، شما چطور ادعا می کنید که به شما حمله شده است؟ فرماندهان عراقی وقتی به خود آمدند که نیروهای ایرانی به بسیاری از اهداف شان رسیده بودند!
« طریق القدس »۱۴٫ « طریق القدس »
رمز عملیات : یا حسین علیه السلام
تاریخ عملیات : ۹/۸ تا ۱۳۶۰/۹/۱۵
هدف عملیات : آزادسازی بستان و ۵۰ روستای منطقه و رسیدن به مرز در منطقه چزابه
نتایج عملیات : آزادسازی ۶۵۰ کیلومتر مربع از خاک ایران شامل شهر بستان، ۷۰ روستا، تنگه چزابه، تجزیه قوای سپاه سوم عراق؛ کشته و مجروح شدن ۸۵۰۰ نفر و اسارت ۵۴۶ نفر از افراد دشمن و…
این عملیات، اولین عملیاتی بود که رزمندگان اسلام به مرز بین المللی می رسیدند. این احتمال وجود داشت که در صورت تعقیب دشمن در داخل خاک عراق، دشمن به تبلیغات و جنگ روانی علیه ایران اقدام کند. به همین دلیل و به پیشنهاد سردار شمعخانی و برخی فرماندهان، نام عملیات، طریق القدس گذاشته شد.
« ثامن الائمه »۱۵٫ « ثامن الائمه »
رمز عملیات : نصرمن الله و فتح قریب
تاریخ عملیات : ۱۳۶۰/۷/۵
هدف عملیات : شکستن حصر آبادان؛ آزادسازی جاده های آبادان – اهواز و آبادان – ماهشهر و منطقه اشغالی در شرق کارون
نتایج عملیات : تامین کلیه اهداف از جمله آزادسازی ۱۳۰ کیلومتر مربع از خاک ایران؛ کشته و مجروح شدن ۱۵۰۰ نفر و اسارت ۱۸۰۰ نفر از افراد دشمن
کلیه عملیات های دفاع مقدس در جدول زیر برای سهولت در استفاده به ترتیب حروف الفبا مرتب سازی شده اند .
عملیات زمینی
|
ردیف |
تاریخ عملیات |
نام عملیات |
منطقه عملیات |
|
1 |
1360/12/24 |
کرخه کور (نور ) |
|
|
2 |
13/2/1360 |
جبهه جنوب موقعیت شمال سوسنگرد |
|
|
3 |
1359/12/26 |
غرب سوسنگرد تا روستای احیمر |
|
|
4 |
1/2/1360 |
جبهه غرب موقعیت غرب سر پل ذهاب |
|
|
5 |
19/12/1363 |
جبهه جنوب موقعیت هورالهویزه(شرق دجله) |
|
|
6 |
10/2/1361 |
جبهه جنوب موقعیت غرب کارون |
|
|
7 |
25/10/1366 |
جبهه شمالغرب موقعیت غرب ماووت(شمال سلیمانیه) |
|
|
8 |
24/12/1366 |
جبهه شمالغرب موقعیت جنوب ماووت(سلیمانیه) |
|
|
9 |
5/1/1367 |
جبهه شمالغرب موقعیت جنوب دریاچه دربندیخان عراق |
|
|
10 |
22/1/1367 |
پنجوین |
|
|
11 |
26/2/1367 |
جبهه شمالغرب موقعیت غرب ماووت (سلیمانیه) |
|
|
12 |
22/3/1367 |
جبهه جنوب موقعیت شلمچه |
|
|
13 |
23/7/1359 |
جبهه جنوب موقعیت غرب دزفول |
|
|
14 |
21/11/1362 |
دربندیخان عراق |
|
|
15 |
3/12/1365 |
جبهه جنوب موقعیت شلمچه |
|
|
16 |
20/10/1359 |
جبهه جنوب موقعیت شمال آبادان |
|
|
17 |
15/5/1361 |
قصر شیرین |
|
|
18 |
5/7/1360 |
جبهه جنوب موقعیت شمال آبادان |
|
|
19 |
26/2/1361 |
میمک |
|
|
20 |
3/12/1362 |
جبهه جنوب موقعیت هورالهویزه و جزایر مجنون |
|
|
21 |
11/6/1360 |
جبهه غرب موقعیت شمال سر پل ذهاب |
|
|
22 |
22/4/1361 |
جبهه جنوب موقعیت شرق بصره |
|
|
23 |
26/8/1359 |
جبهه جنوب موقعیت شرق سوسنگرد |
|
|
24 |
8/7/1359 |
سوسنگرد - حمیدیه |
|
|
25 |
1360/6/27 |
منطقه عملیاتی سوسنگرد |
|
|
26 |
1360/2/25 |
جبهه جنوبی جنگ – تپه های مدن و شهید موذنی در شمال منطقه آبادان |
|
|
27 |
19/10/1359 |
جبهه غرب موقعیت غرب صالح آباد |
|
|
28 |
8/9/1360 |
جبهه جنوب موقعیت غرب سوسنگرد و بستان |
|
|
29 |
1366/06/27 |
|
|
|
30 |
1364/4/7 |
شمال غربی خط خودی - جبهه شمالی جنگ |
|
|
31 |
1366/10/22 |
عمق200 کیلومتری در پشت مواضع دشمن در استانهای شمالی خاک عراق |
|
|
32 |
1364/03/7 |
جزیره مینو |
|
|
33 |
1366/07/12 |
شهر کفری داغ در استان کرکوک عراق |
|
|
34 |
1366/8/28 |
استان دهوک عراق |
|
|
35 |
1366/12/5 |
منطقه عمومی سنگاو در شرق استان کرکوک عراق - عمق جبهه شمالی دشمن |
|
|
36 |
23/12/1366 |
شرق سلیمانیه |
|
|
37 |
1363/7/26 |
جبهه غرب موقعیت جنوب سومار(شمال فکه) |
|
|
38 |
1364/5/24 |
منطقه عمومی چنگوله واقع در جنوب شهر مرزی مهران |
|
|
39 |
1364/5/23 |
منطقه تکاب و صایین‌دژ از استان آذربایجان غربی ایران |
|
|
40 |
1364/5/25 |
منطقه عمومی فکه ـ جبهه میانی جنگ |
|
|
41 |
1364/7/30 |
هورالهویزه عراق - محور جنگی جنوب |
|
|
42 |
19/7/1365 |
جبهه شمالغرب موقعیت کرکوک |
|
|
43 |
13/6/1366 |
شمال اربیل |
|
|
44 |
1365/8/4 |
سد دوکان کردستان عراق |
|
|
45 |
1365/8/24 |
منطقه زاخو - دهوک در عمق300 کیلومتری جبهه شمالی جنگ |
|
|
46 |
1365/11/22 |
عمق 70 کیلومتری استان اربیل عراق – محور شمالی جنگ |
|
|
47 |
1366/1/25 |
منطقه عمومی چوارتا - ماووت در شمال استان سلیمانیه عراق |
|
|
48 |
7/4/1366 |
حلبچه |
|
|
49 |
28/8/1366 |
شمال موصل |
|
|
50 |
1366/5/18 |
منطقه عمومی شرق خرمال کردستان عراق |
|
|
51 |
2/1/1361 |
غرب دزفول و شوش |
|
|
52 |
21/3/1360 |
جبهه جنوب موقعیت جنوب دار خویین |
|
|
53 |
1360/3/21 |
منطقه عمومی دارخوین |
|
|
54 |
24/4/1364 |
جبهه شمالغرب موقعیت امتداد مرزآذربایجان و عراق |
|
|
55 |
24/3/1364 |
شرق دجله |
|
|
56 |
4/4/1364 |
هورالهویزه |
|
|
57 |
19/4/1364 |
جنوب دهلران |
|
|
58 |
1/5/1364 |
هورالهویزه |
|
|
59 |
16/5/1364 |
غرب هویزه |
|
|
60 |
9/4/1365 |
جبهه غرب موقعیت مهران |
|
|
61 |
30/1/1366 |
جبهه شمالغرب |
|
|
62 |
10/6/1365 |
جبهه شمالغرب موقعیت غرب پادگان حاج عمران |
|
|
63 |
11/6/1365 |
اسکله نفتی الامیه والبکر |
|
|
64 |
3/10/1365 |
جبهه جنوب موقعیت جنوب وغرب خرمشهر(اروندرود) |
|
|
65 |
19/10/1365 |
جبهه جنوب موقعیت شلمچه وشرق بصره |
|
|
66 |
23/10/1365 |
جبهه غرب موقعیت نفت شهر |
|
|
67 |
12/12/1365 |
جبهه شمالغرب موقعیت غرب پادگان حاج عمران |
|
|
68 |
18/1/1366 |
جبهه جنوب موقعیت شلمچه و شرق بصره |
|
|
69 |
20/1/1366 |
قصر شیرین |
|
|
70 |
۹ مهر ۱۳۵۹ |
آبادان |
|
|
71 |
10/8/1361 |
جبهه جنوب موقعیت جنوب موسیان(شرهانی و زبیرات) |
|
|
72 |
12/10/1360 |
جبهه شمالغرب موقعیت غرب و شمال نوسرد |
|
|
73 |
1360/6/11 |
غرب بلندی های "الله اکبر " |
|
|
74 |
1360/1/25 |
منطقه عمومی شهر شوش دانیال – محور جنوبی جنگ |
|
|
75 |
1360/01/15 |
غرب دزفول – محور جنوبی جنگ |
|
|
76 |
3/5 /1367 |
خطوط جبهه میانی جنگ |
|
|
77 |
9/7/1361 |
جبهه غرب موقعیت غرب سومار |
|
|
78 |
20/9/1360 |
جبهه غرب موقعیت شمال گیلانغرب و جنوب سرپل ذهاب |
|
|
79 |
1/12/1360 |
چزابه |
|
|
80 |
15/10/1359 |
جبهه جنوب موقعیت جنوب کرخه کور،هویزه |
|
|
81 |
25/1/1366 |
غرب بانه درعراق |
|
|
82 |
13/3/1366 |
میمک |
|
|
83 |
27/3/1366 |
جنوب دهلران |
|
|
84 |
21/3/1366 |
جبهه شمالغرب موقعیت شمال سلیمانیه |
|
|
85 |
3/4/1366 |
جنوب غربی سردشت |
|
|
86 |
10/5/1366 |
میمک |
|
|
87 |
14/5/1366 |
جبهه شمالغرب موقعیت غرب سردشت |
|
|
88 |
29/8/1366 |
جبهه شمالغرب موقعیت غرب ماووت عراق |
|
|
89 |
1/9/1366 |
حاج عمران |
|
|
90 |
1362/1/20 |
جبهه جنوب موقعیت شمالغرب فکه |
|
|
91 |
1366/12/25 |
جبهه شمالغرب موقعیت غرب نوسرد(حلبچه) |
|
|
92 |
1362/4/29 |
جبهه شمال غرب موقعیت غرب پیران شهر(حاج عمران) |
|
|
93 |
7/5/1362 |
جبهه غرب موقعیت مهران |
|
|
94 |
27/7/1362 |
جبهه شمال غرب موقعیت شمال مریوان(پنجوین) |
|
|
95 |
27/11/1362 |
چنگوله |
|
|
96 |
2/12/1362 |
چزابه و چیلات |
|
|
97 |
12/1362 |
جزابه و چیلات |
|
|
98 |
20/11/1364 |
جبهه جنوب موقعیت جنوب آبادان(فاو) |
|
|
99 |
5/12/1364 |
جبهه شمالغرب موقعیت شرق سلیمانیه(شرق چوارته عراق) |
|
|
100 |
18/11/1361 |
جبهه جنوب موقعیت جنوب فکه(چزابه) |
|
|
101 |
1362/5/14 |
ارتفاعات گردمند( ۱۹کیلومتری مرز و۱۴ کیلومتری پادگان حاج عمران) |
جدول عملیات های دفاع مقدس
جدول عملیات های دفاع مقدس
برخی از عملیات رزمندگان اسلام در طول هشت سال دفاع مقدس
| شماره | نام عملیات | رمز | منطقه | تاریخ |
| 1- | بدر | یا فاطمة الزهرا | شرق دجله | 19/12/63 |
| 2- | بیت المقدس 1 | یا على بن ابی طالب | غرب کارون | 10/2/61 |
| 3- | بیت المقدس 2 | یا زهرا | شمال سلیمانیه | 25/10/66 |
| 4- | بیت المقدس 3 | یا موسى بن جعفر | سلیمانیه | 24/12/66 |
| 5- | بیت المقدس 4 | یا ابا عبدالله | دربندیخان | 6/1/67 |
| 6- | بیت المقدس 5 | یا ابا عبدالله الحسین | پنجوین | 22/1/67 |
| 7- | بیت المقدس 6 | یا امیرالمۆ منین | سلیمانیه | 27/2/67 |
| 8- | بیت المقدس 7 | یا ابا عبدالله الحسین | شلمچه | 23/3/67 |
| 9- | تحریر القدس | لبیک یا خمینی | دربندیخان عراق | 21/11/62 |
| 10- | ثار الله | - | قصر شیرین | 15/5/61 |
| 11- | ثامن الائمه | نصر من الله و فتح قریب | شمال آبادان | 5/7/61 |
| 12- | حسین بن على | یا جواد الائمه | میمک | 26/6/61 |
| 13- | خیبر | یارسول الله | هور الهویزه و جزایر مجنون | 3/12/62 |
| 14- | رمضان | یاصاحب الزمان ادرکنى | شرق بصره | 23/4/61 |
| 15- | طریق القدس | یا حسین | غرب سوسنگرد و بستان | 8/9/60 |
| 16- | ظفر 7 | یا محمد رسول الله | شرق سلیمانیه | 23/12/66 |
| 17- | عاشورا | یا سید الشهداء | شمال فکه | 25/5/64 |
| 18- | فتح 7 | یا فاطمة الزهراء | حلبچه | 7/4/66 |
| 19- | فتح 10 | یا ابا عبدالله الحسین | شمال اربیل عراق | 13/6/66 |
| 20- | فتح المبین | یا زهرا | غرب دزفول وشوش | 1/1/61 |
| 21- | قدس 1 | یا محمد رسول الله | شرق دجله | 24/3/64 |
| 22- | قدس 2 | یا محمد رسول الله | هور الهویزه | 4/4/64 |
| 23- | قدس 3 | یا امام جعفر صادق | جنوب دهلران | 19/4/64 |
| 24- | قدس 4 | محمد رسول الله | هور الهویزه | 1/5/64 |
| 25- | قدس5 | یا على بن ابیطالب | غرب الهویزه | 16/5/64 |
| 26- | کربلاى1 | یاابالفضل العباس ادرکنى | مهران | 10/4/65 |
| 27- | کربلاى2 | یا ابا عبدالله الحسین | حاج عمران | 10/6/65 |
| 28- | کربلاى3 | حسبنا الله ونعم الوکیل | اسکله نفتى الامیه والبکر | 11/6/65 |
| 29- | کربلاى 4 | محمد رسول الله | غرب اروند رود | 3/10/65 |
| 30- | کربلاى5 | یا زهرا | شلمچه و شرق بصره | 19/10/65 |
| 31- | کربلاى 6 | یا فاطمة الزهراء | شمال سومار | 23/10/65 |
| 32- | کربلاى 7 | یا مولای متقیان | حاج عمران | 12/12/65 |
| 33- | کربلاى 8 | یا صاحب الزمان | شرق بصره | 18/1/66 |
| 34- | کربلاى9 | یا مهدى ادرکنى | قصر شیرین | 20/1/66 |
| 35- | کربلاى 10 | یا صاحب الزمان ادرکنى | ماووت عراق | 30/1/66 |
| 36- | محرم | یازینب | شرهانى و زبیدات | 10/8/61 |
| 37- | محمد رسول الله | لا اله الا الله محمد رسول الله | غرب نوسود | 12/10/61 |
| 38- | مسلم بن عقیل | یا ابالفضل العباس | غرب سومار | 9/7/61 |
| 39- | مطلع الفجر | یا مهدى ادرکنى | گیلانغرب ، سرپل ذهاب | 10/9/60 |
| 40- | مولاى متقیان | یا على ادرکنى | چزابه | 1/12/60 |
| 41- | نصر 1 | یاصاحب الزمان | غرب بانه درعراق | 25/1/66 |
| 42- | نصر 2 | یاحسین مظلوم | میمک | 13/3/66 |
| 43- | نصر3 | - | جنوب دهلران | 27/3/66 |
| 44- | نصر 4 | - | سلیمانیه | 31/3/66 |
| 45- | نصر5 | یا زهرا | جنوب غربى سردشت | 3/4/66 |
| 46- | نصر6 | یاابا عبدالله | میمک | 10/5/66 |
| 47- | نصر7 | یا فاطمة الزهراء | غرب سردشت | 14/5/66 |
| 48- | نصر8 | یا محمد بن عبدالله | ماووت عراق | 29/8/66 |
| 49- | نصر 9 | یا مولاى متقیان | حاج عمران | 1/9/66 |
| 50- | و الفجر مقدماتى | یا الله یا الله یا الله | فکه چزابه | 18/11/61 |
| 51- | و الفجر1 | یا الله یا الله یا الله | شمال غرب فکه | 20/1/62 |
| 52- | و الفجر 2 | یا الله یا الله یا الله | حاج عمران | 29/4/62 |
| 53- | و الفجر3 | یا الله یا الله یا الله | مهران | 7/5/62 |
| 54- | و الفجر4 | یا الله یا الله یا الله | پنجوین | 27/7/62 |
| 55- | و الفجر5 | یا زهرا | چنگوله | 27/11/62 |
| 56- | و الفجر6 | یا زهرا | چزابه و چیلات | 2/12/62 |
| 57- | و الفجر 7 | یا زهرا | چزابه و چیلات | اسفند 62 |
| 58- | و الفجر8 | یا زهرا | فاو | 20/11/64 |
| 59- | و الفجر9 | یا الله یا الله یا الله | شرق چوارته عراق | 5/12/64 |
| 60- | و الفجر10 | یا الله یا الله یا الله | حلبچه | 25/12/66 |
1 - آغاز جنگ و تجاوز عراق به میهن اسلامى ایران 31 شهریور 1359
2 - سرنگونى هواپیماى مسافربرى ایران توسط آمریکا 12/4/1367
3 - پذیرش قطعنامه سازمان ملل توسط ایران 5/5/1367
4 - عملیات مرصاد در غرب کشور و سرکوبى منافقین 27/4/1367
5 - پایان یافتن جنگ 29/5/67
بخش فرهنگ پایداری تبیان
منابع :
مرکز حفظ آثار و ارزش های دفاع مقدسکتاب کشکول جبهه
آمار کلی شهدای جنگ تحمیلی تعداد ۲۱۳۲۵۵ نفر بوده که شامل۱۵۵۰۸۱نفر در درگیری مستقیم با دشمن ، ۱۶۱۵۴نفر در حملات دشمن به شهرها ، ۱۱۸۱۴نفر درحوادث متفرقه و سایر موارد ۹۸۸۹ نفر بوده است از این آمار تعداد ۱۵۵۲۵۹ نفر مجرد ، تعداد ۵۵۹۹۶ نفر متأهل ، تعداد ۷۰۵۴ نفر ۱۴ ساله و کمتر ، تعداد ۶۵۵۷۵ نفر بین ۱۵ تا ۱۹ ساله ، تعداد ۸۷۱۰۶ نفر بین ۲۰ تا ۲۳ ساله ، تعداد ۲۲۷۰۳ نفر بین ۲۴ تا ۲۹ ساله ، تعداد ۳۰۸۱۷ نفر ۳۰ ساله و بالاتربوده است
|
ردیف |
نوع شغل |
تعداد |
|
|
1 |
سپاه پاسداران انقلاب اسلامی |
کادر |
23199 |
|
سرباز |
16738 |
||
|
2 |
ارتش جمهوری اسلامی |
کادر |
9089 |
|
سرباز |
36965 |
||
|
3 |
نیروی انتظامی جمهوری اسلامی |
کادر |
2926 |
|
سرباز |
5672 |
||
|
4 |
شغل آزاد |
31674 |
|
|
5 |
دانش آموز |
32275 |
|
|
6 |
دانشجو |
2608 |
|
|
7 |
روحانی |
2742 |
|
|
8 |
بیکار |
6128 |
|
|
9 |
دولتی |
26293 |
|
|
10 |
بسیج ویژه |
2329 |
|
|
11 |
خانه دار |
3136 |
|
|
12 |
کودک |
2906 |
|
|
13 |
غیر ایرانی |
4565 |
|
|
جمع کل |
213255 |
آیا میدانید: شروع جنگ ایران و عراق ازتاریخ 31/6/59 بوده است
آیا میدانید: عراق با 12 لشگر زرهی ، مکانیزه ، پیاده و 36 تیپ مستقل از 3 محور ( جنوبی ؛ میانی ؛ شمالی) به ایران حمله کرده است.
آیا میدانید: عراق با ماشین جنگی (5400 دستگاه تانگ ، 400 قبضه توپ ضدهوائی ، 366 فروند هواپیما ، 400 فروند هلی کوپتر ) به سرزمین اسلامی ایران حمله کرده است.
آیا میدانید : جنگ تحمیلی عراق بر ایران طولانی ترین و پرهزینه ترین و وسیع ترین جنگ بوده است ( 5/1 برابر جنگ جهانی اول ، 2 برابر جنگ جهانی دوم بوده است(
آیا میدانید: در طول8 سال دفاع مقدس 19 عملیات بزرگ ، 19 عملیات متوسط ، 125 عملیات کوچک توسط رزمندگان اسلام انجام شد.
آیا میدانید: جنگ تحمیلی عراق بر ایران 2887 روز (96 ماه ) و 8 سال طول کشیده است.
آیامیدانید : درطول نبرد 8 سال دفاع مقدس 1000 روز نبرد فعال بوده است.
آیامیدانید: در طول 8 سال دفاع مقدس :
213 هزار شهید ، 140 هزار جانباز ،
32۰ هزار مجروح ،40 هزار نفرآزاده
آیا میدانید : درطول جنگ تحمیلی عراق بر ایران تعداد 72363 نفر عراقی اسیر و تعداد 395148 کشته و تعداد366فروندهواپیما و90هلیکوپتر سرنگون شده است.
آیا میدانید: درطول 8 سال دفاع مقدس: 7 عملیات بارمز یا الله ، 13 عملیات بارمزمحمد رسول الله ، 7 عملیات بانام علی ، 13 عملیات با نام زهرا ، 11 عملیات با نام حسین و 8 عملیات با رمز یا صاحب الزمان بوده است.
آیا میدانید: درطول 8 سال دفاع مقدس:
45000 شهید نام محمد
20000 شهید درنامشان کلمه الله داشته اند
30000 شهید نام علی
2000 شهید نام رضا
13000شهید نام حسین
5400 شهید نام عباس
4500 شهید نام اکبر
3500 شهید نام اصغر
2300 شهید نام قاسم داشته اند
وبقیه نامهای مطهر دیگری داشته اند
آیا میدانید : از 213 هزار شهید 171235 هزار شهید درخط مقدم ، 16870 نفر براثر حملات هوائی و توپخانه وبقیه در مکانهای دیگر از جبهه به شهادت رسیده اند
آیا میدانید:
۴۴ درصد شهدا سن آنها از16 تا20 سال
۳۰ درصد از21 تا 26 سال
۸ درصد 26 تا 30 سال
۱۸ درصد بالای 30 سال بوده اند
عزیزان ممکن است این آمارها کمی با دگر آمارها متفاوت باشد اما نفس کار مهم است که همیشه به یاد شهدا باشیم
فهرست عملیات زمینی گسترده ایران در جنگ ایران و عراق مقاله‌ای در باب معرفی ۲۸ عدد از مهمترین عملیات زمینی ایران در طول ۸ سال جنگ ایران و عراق است که با نام عملیات گسترده شناخته میشوند. در این مقاله عملیات گسترده بر اساس جبهه عملیاتی به ۳ دسته جبهه شمالی، جبهه میانی و جبهه جنوبی دسته‌بندی میشوند. مجموعه اطلاعات معرفی شده برای هر عملیات مشتمل بر:نام عملیات، تاریخ شروع و پایان عملیات، منطقه اجرای عملیات، رمز عملیات، نیروهای عمل‌کننده در هر عملیات و چکیده‌ای از مهمترین دستاوردهای بدست آمده در هر عملیات میباشد.
محتویات
جبهه جنوبی
| نام عملیات | تاریخ شروع | تاریخ پایان | منطقه نبرد | رمز عملیات | نیروهای عمل‌کننده | نتایج عملیات |
|---|---|---|---|---|---|---|
| عملیات اندیمشک | ۲۳ مهر ۱۳۵۹ | ۲۳ مهر ۱۳۵۹ | غرب پل نادری و رودخانه کرخه، سه راه قهوه خانه | ارتش | تثبیت پل نادری و عقب راندن دشمن از قسمتی از غرب کرخه | |
| عملیات نصر | ۱۵ دی ۱۳۵۹ | ۱۸ دی ۱۳۵۹ | هویزه-کرخه‌کور- دشت آزادگان | - | ارتش و دانشجویان پیرو خط امام |
نیروهای ایرانی بخشی از شهر خرمشهر را آزاد کردند ولی به دلیل پیشروی ناهماهنگ در محورها و نبود پشتیبانی مناسب، مواضع تثبیت نگردیده و نیروهای ایرانی عقب رانده شدند |
| عملیات توکل | ۲۰ دی ۱۳۵۹ | ۲۰ دی ۱۳۵۹ | شمال آبادان- سه‌راهی ماهشهر | - | ارتش | تلاش نیروهای ایرانی در جهت جلوگیری از محاصره آبادان و عبور نکردن نیروهای عراقی از کارون با شکست روبرو شد |
| عملیات فرمانده کل قوا | ۲۱ خرداد ۱۳۶۰ | ۲۵ خرداد ۱۳۶۰ | سپاه | |||
| عملیات ثامن الائمه | ۵ مهر ۱۳۶۰ | ۵ مهر ۱۳۶۰ | نصرمن‌الله و فتحٌ‌قریب | ارتش | بازپسگیری ساحل شرقی رودخانه کارون-خارج کردن آبادان از محاصره یکساله-آزادسازی بیش از ۱۵۰ کیلومترمربع از اراضی اشغال شده نوسط ارتش عراق-کلاسیک ترین عملیات نیروهای ایرانی در طول جنگ که کاملا بر پایه اصول نظامی بود | |
| عملیات طریق القدس | ۸ آذر ۱۳۶۰ | ۱۵ آذر ۱۳۶۰ | شمال‌و جنوب کرخه- دشت آزادگان | حسین‌بن‌علی | ارتش و سپاه | آزادسازی بستان و ۷۰ روستای منطقه و ۵ پاسگاه مرزی-تصرف مناطق الله اکبر و تنگه چزابه |
| عملیات فتح المبین | ۲ فروردین ۱۳۶۱ | ۱۰ فروردین ۱۳۶۱ | غرب کرخه | یازهرا(س) | ارتش و سپاه | بازپسگیری ۲۵۰۰ کیلومتر مربع از خاک ایران از نیروهای عراقی-آزادسازی جاده استراتژیک دزفول تا دهلران-تصرف چاه‌های نفت ابوقریب در ارتفاعات تینه-اسارت ۱۵۰۰۰ سرباز عراقی توسط نیروهای ایرانی |
| عملیات بیت المقدس | ۱۰ اردیبهشت ۱۳۶۱ | ۳ خرداد ۱۳۶۱ | خرمشهر- دشت آزادگان | یا علی‌ابن‌ابیطالب علیه‌السّلام | ارتش و سپاه | آزادسازی خرمشهر و منطقه هویزه و پادگان حمید-انهدام۲۰٪ از ارتش عراق-آزادسازی۵۰۳۸ کیلومترمربع از مناطق اشغال شده-عقبنشینی گسترده نیروهای عراق از استان خوزستان و موضعگیری آنها در اطراف شهر بصره جهت مقابله با حمله احتمالی نیروهای ایرانی |
| عملیات رمضان | ۲۲ تیر ۱۳۶۱ | ۷ مرداد ۱۳۶۱ | شرق بصره | یا صاحب‌الزمان ادرکنی | ارتش و سپاه | موفقیت نیروهای ایرانی در محاصره بصره و شکست در نفوذ و تصرف آن شهر |
| عملیات محرم | ۱۰ آبان ۱۳۶۱ | ۲۰ آبان ۱۳۶۱ | موسیان- ارتفاعات مرزی «میال حمرین»- جنوب‌شرقی دهلران | یا زینب(س) | ارتش و سپاه | از اهداف این عملیات بازیابی روحیه رزمندگان ایرانی بعد از شکست در عملیات رمضان بود-تصرف منابع نفتی موسیان و بیات و همچنین حوضچه‌های نفتی زبیدات که مشتمل بر ۷۰۰ حلقه چاه نفتی بود-تصرف جاده طیب به شهرانی-تصرف جاده تدارکاتی بغداد به بصره-رسیدن نیروهای به نقطه مرزی به طول۵۰ کیلومتر |
| عملیات والفجر مقدماتی | ۱۷ بهمن ۱۳۶۱ | ۲۱ بهمن ۱۳۶۱ | فکه-چزابه | یاالله-یاالله-یاالله | سپاه | لو رفتن طرح عملیات توسط نیروهای سازمان مجاهدین خلق-ناکامی نیروهای ایرانی در تصرف پل غزیله و تصرف شهر العماره |
| عملیات والفجر ۱ | ۲۱ فروردین ۱۳۶۲ | ۲۸ فروردین ۱۳۶۲ | جبل فوقی- شمال فکه | یاالله-یاالله-یاالله | ارتش | دستیابی نسبی نیروهای ایرانی به ارتفاعات موردنظر-ضعف فرماندهی نیروهای زمینی به جهت اتکای بیش از حد به واحد توپخانه-ناکامی در الحاق یگانها به یکدیگر بعد از پایان عملیات-عقب نشینی نیروهای ایرانی به مواضع قبلی بعد از چند روز |
| عملیات خیبر | ۳ اسفند ۱۳۶۲ | ۲۲ اسفند ۱۳۶۲ | هورالهویزه | یا رسول الله | ارتش و سپاه | در محور شمالی عملیات(العزیز)نیروهای ایرانی توانستند خود را به رودخانه دجله رسانده و تردد خودروهای راه بصره به بغداد را قطع کنند-تصرف دو جزیره مجنون به مساحت ۱۶۰ کیلومتر مربع-تصرف ۵۰ حلقه چاه نفت-استفاده گسترده عراق از سلاح شیمیایی-شروع جنگ نفتکشها |
| عملیات بدر | ۱۹ اسفند ۱۳۶۲ | ۲۶ اسفند1362 | هورالهویزه- شمال بصره | یا فاطمه‌الزّهرا(س) | سپاه | پیشروی کم نیروهای ایرانی در مواضع عراق تا شرق دجله و ناکامی در عبور از آن-ناتوانی آتشباری مناسب نیروهای ایرانی به نیروهای عراق به دلیل کمبود امکانات-عقب نشینی از نیمی از مناطق متصرف شده بعد از یک هفته-شروع جنگ شهرها |
| عملیات والفجر ۸ | ۲۰ بهمن ۱۳۶۴ | ۲۹ فروردین ۱۳۶۵ | شبه‌جزیره فاو | یا فاطمه‌الزهرا(س) | سپاه | تصرف شهر فاو، راس‌البیشه، جاده فاو تا بصره-قطع دسترسی عراق به خلیج فارس-گسترده ترین استفاده از سلاحهای شیمیایی در طول جنگ از جانب ارتش عراق-اسارت ۳۰۰۰ سرباز عراقی توسط نیروهای ایرانی-تصویب قطعنامه ۵۸۲ شورای امنیت-ساخت پل «بعثت»با استفاده از ۵۰۰۰ لوله بر روی اروند رود-مصدومیت شیمیایی بیش از ۱۵۰۰۰ سرباز ایرانی در ۱۷ روز-ورود رابرت مک‌فارلین به تهران |
| عملیات کربلای ۴ | ۳ دی ۱۳۶۵ | ۵ دی ۱۳۶۵ | غرب جزیره مینو- ابوالخصیب | محمدرسول‌الله | سپاه | لو رفتن طرح عملیات پیش از آغاز آن توسط هواپیماهای آواکس-مسدود کردن حفر کانال در معبر اصلی محور و پر کردن آن با مازوت جهت زمین گیر کردن نیروهای ایرانی-شکست خودن نیروهای ایرانی در تصرف کردن جزایر ام‌الرّصاص و ابوالخطیب بعد از۴۸ ساعت و دستور توقف عملیات توسط فرماندهان |
| عملیات کربلای ۵ | ۱۹/۱۰۱۳۶۵ | ۴ اسفند ۱۳۶۵ | شرق بصره | یا زهرا(س) | سپاه پاسداران | تصویب قطعنامه ۵۹۸-پیشروی ۱۲ کیلومتری به سمت بصره-تصرف ۱۱ قرارگاه ارتش عراق-آزادسازی ۱۵۰ کیلومتر از مساحت ایران-انهدام ۸۱ تیپ و گردان مستقل ارتش عراق-تصرف دریاچه بوبیان-آزادسازی ۴ پاسگاه مرزی ایران |
| عملیات بیت المقدس ۷ | ۲۲ خرداد ۱۳۶۷ | ۲۵ خرداد ۱۳۶۷ | شلمچه | یا اباعبدالله‌الحسین | سپاه | هدف از این عملیات صرفاً تضعیف روحیه و ماشین جنگی عراق در قسمت جنوبی کانال پرورش ماهی بود. نیروهای ایرانی با اولین پاتک عراق بدون هیچ مقاومتی به مواضع اولیه خود بازگشند |
| عملیات لبیک یا خمینی | غرب کارون | فنای‌فی‌الله | سپاه |
جبهه میانی
| نام عملیات | شروع عملیات | پایان عملیات | منطقه نبرد | رمز عملیات | نیروهای عمل‌کننده | نتایج عملیات |
|---|---|---|---|---|---|---|
| عملیات کربلای ۱ | ۹ تیر ۱۳۶۵ | ۱۹ تیر ۱۳۶۵ | ارتفاعات قلاویزان تا شهر مهران | یا اباالفضل‌العباس ادرکنی | سپاه | بازپسگیری شهر مهران و ارتفاعات استراتژیک قلاویزان و حمرین-آزادسازی جاده دهلران به مهران-آزادسازی ۲ پاسگاه مرزی |
| عملیات کربلای ۶ | ۲۴ دی ۱۳۶۵ | ۲۴ دی ۱۳۶۵ | شهر نفت شهر و شمال شهر سومار | یا زهرا(س) | ارتش | نیروهای ایرانی در آزادسازی شهر «نفت شهر» ایران و شهر «نفت خانه» عراق شکست خوردند |
جبهه شمالی
| نام عملیات | تاریخ شروع | تاریخ پایان | منطقه نبرد | رمز عملیات | نیروهای عمل‌کننده | نتایج عملیات |
|---|---|---|---|---|---|---|
| عملیات والفجر ۴ | ۲۷ مهر ۱۳۶۲ | ۳۰ آبان ۱۳۶۲ | پنجوین | یاالله-یاالله-یاالله | ارتش و سپاه | مقاومت بیش از انتظار ارتش عراق در منطقه باعث سرمایه‌گذاری فراوان دو طرف برای پیروزی در این نبرد بود و والفجر۴ را از یک عملیات محدود به یک عملیات گسترده تبدیل کرد. در طی این عملیات ۷۰۰ کیلومترمربع از خاک عراق به تصرف نیروهای ایرانی درآمد. |
| عملیات قادر | ۲۴ تیر ۱۳۶۴ | ۱۸ شهریور ۱۳۶۴ | سیدکان | یا صاحب‌الزمان (عج) | ارتش | به دلیل ناکامی عملیات بدر، ابتکار عمل اینبار به ارتش داده شد و آزادسازی منطقه عمومی اشنویه-پیرانشهر نیز از سپاه به ارتش واگذار شد. اما ارتش نیز در این عملیات ناکام ماند و طی دوماه سه بار در تصرف منطقه شکست خورد و درنهایت دستور توقف عملیات |
| عملیات کربلای ۱۰ | ۲۵ فروردین ۱۳۶۶ | ۵ اردیبهشت ۱۳۶۶ | محور بانه- سردشت- ماووت | یا صاحب‌الزمان ادرکنی | سپاه و اتحادیه میهنی کردستان | پیشروی کند نیروهای ایرانی در راههای سخت‌گذر منطقه-ناکامی در تحقق نیمی از اهداف اولیه عملیات-پیشروی۳۴ کیلومتری در خاک عراق-زمینگیری نیروهای دوطرف در ارتفاعات شاخ‌گولان |
| عملیات بیت المقدس ۲ | ۲۵ دی ۱۳۶۶ | ۲ بهمن ۱۳۶۶ | ارتفاع قمیش- سلیمانیه- ماووت | یا زهرا(س) | سپاه | نخستین عملیات ایران در زمستان بود که در جهت امتیازگیری برای پایان جنگ پیروزی نسبی را به همراه داشت-تصرف ارتفاعات قمیش، ویولان و تنگه گوجار دستاوردهای این عملیات بود |
| عملیات والفجر ۱۰ | ۲۴ اسفند ۱۳۶۶ | ۲۹ اسفند ۱۳۶۶ | حلبچه-سلیمانیه | یا رسول‌الله(ص) | سپاه | آخرین عملیات نظامی ایران بود که از جانب فرماندهان به عنوان آخرین ضربه به ارتش عراق در جهت پذیرفتن قطعنامه۵۹۸ شناخته میشود. این عملیات با موفقیت کامل همراه شد و شهرهای حلبچه، دوجیله و خورمال به تصرف نیروهای ایرانی درآمدند-محاصره شهر سلیمانیه عراق-بمباران شیمیایی شهر حلبچه عراق توسط رژیم بعث |
| عملیات مرصاد | استان کرمانشاه |
یا صاحب‌الزمان عجل‌الله تعالی وجه‌الشریف | ارتش و سپاه | شکست کامل عملیات «فروغ جاویدان»-عقب راندن نیروهای مهاجم به پشت مرزهای بین المللی-کشتن۲۰۰۰ تن و دستگیری۲۵۰ تن از اعضای سازمان مجاهدین خلق ایران-انهدام۴۰۰ دستگاه انواع وسایل نقلیه ارتش عراق که در اختیار نیروهای مهاجم قرار داشت-پذیرش قطعنامه۵۹۸ شورای امنیت توسط صدام حسین-ابراز تمایل بریتانیا برای برقراری مجدد روابط دیپلماتیک-اعزام نیروهای پاسدار صلح سازمان ملل به مرزهای دو کشور و ایجاد صلح پایدار. |
منابع
- حسن درّی. اطلس راهنما۵-«کارنامه نبردهای زمینی». مهدی انصاری. چاپ دوم. تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، ۱۳۸۳. شابک ۸-۴۸-۶۳۱۵-۹۶۴.
نام کلیه عملیات های دفاع مقدس با جزئیات
رخدادها و اتفاقات پیرامون 8 سال جنگ تحمیلی و دفاع مقدس و عظمت آن بر هیچکس پوشیده نیست ! جنگ ایران و عراق با تحریک صدام حسین توسط آمریکا و رژیم صهیونیستی و عمال و دست نشانده هایشان بر علیه کشورمان در حالی صورت گرفت که نهال نوپای انقلاب اسلامی به تازگی شکل گرفته بود و متاسفانه کشورمان از اوایل انقلاب و از همان ابتدای شکل گیری نهال نوپای انقلاب اسلامی ایران دستخوش توطئه ها و فتنه های دشمنان خارجی و داخلی (منافقان) بوده و هست. کشورمان در آن سالها پس از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی ایران و نابودی رژیم طاغوت ؛ بلافاصله توسط دشمنان خارجی و داخلی (منافقان) ؛ مورد آماج و هجوم قرار گرفت از ترور علما ، فضلا و روحانیون گرفته تا ترور نخست وزیر و رئیس جمهور وقت کشور و تحریم و سپس تحریک عراق به جهت تجاوز به کشورمان و همچنین تهاجم فرهنگی و انواع توطئه ها و ترورها و … با نیت براندازی حکومت جمهوری اسلامی ، صورت گرفت.
حوادث و رویدادها پیرامون دفاع مقدس بسیار عظیم و گسترده است و مطالعه و تحقیق پیرامون آن بسیار خواندنی ، لذتبخش و بعضا غم انگیز و در نهایت افتخار آفرین می باشد و بر هر ایرانی واجب است که اطلاعات کلی و جزئی پیرامون این رخداد عظیم در کشورمان کسب کند ، از مطالعه در مقالات نوشته شده پیرامون دفاع مقدس و زندگینامه و کسب اطلاعات و آمار در مورد دفاع مقدس گرفته تا مشاهده فیلم ها و مستند ها و کاوش در این دریای بیکران و اعجاز انگیز دفاع مقدس که با بصیرت و آگاهی ملت ایران و هدایت بنیانگزار انقلاب و رهبر کبیر انقلاب اسلامی ایران حضرت آیت الله امام خمینی (ره) و در ادامه آن هدایت و رهبری مقام معظم رهبری حضرت آیت الله خامنه ای تاکنون علیرغم دشمنی ها و توطئه های بیشمار خارجی و داخلی به خوبی پیش رفته و پیش خواهد رفت تا انشاءالله پرچم انقلاب در دستان مقدس حضرت ولی عصر ارواحنا فدا قرار گیرد …
دفاع مقدس ؛ بزرگترین و عظیم ترین رخداد کشورمان در طی سالهای پس از انقلاب بوده و هست ، دفاعی که کشورمان بر علیه نه تنها عراق و آمریکا و اسرائیل می جنگید بلکه بر علیه کل دنیا ایستادگی کرد و در مقابل زورگویی ها و زیاده خواهی های استکبار مقاومت شایسته ای کرد و به همگان نشان داد که ملت ایران اسلامی زیر بار زور و استکبار و تجاوز نخواهد رفت ! امروزه همه ما می دانیم که خودکفایی ، آزادی ، استقلال ، امنیت و آرامش و تمامیت ارضی کشورمان را مدیون خون صدها هزار شهید هستیم و همیشه باید دفاع مقدس را ارج نهاده و به آن افتخار کنیم و چراغ راه آینده خود و آیندگان قرار دهیم .
این نوشتار، روزشمار اجمالی جنگ تحمیلی عراق علیه ایران از بعد نظامی ـ عملیاتی با رعایت ترتیب تاریخی عملیات هاست تا علاقمندان به موضوعات مرتبط با دفاع مقدس ، هر چه بیشتر با فراز و نشیب های دوران جنگ تحمیلی و نحوه عمل ارتش عراق و رزمندگان اسلام آشنا شوند. بررسی ابعاد مختلف جنگ ایران و عراق نیازمند زمان و امکانات بسیاری است و در کنار عملیات های نظامی، آنچه دارای اهمیت است ، پیامدهای سیاسی، اجتماعی و اقتصادی و رابطه مستقیم انها با تحولات جنگ می باشد که البته در این مقاله به آن نپرداخته ایم. نکته قابل ذکر دیگر اینکه نام عملیات ها بر اساس سال های جنگ تقسیم بندی شده و برای هر سال، توضیحاتی پیرامون وضعیت کلی جنگ بیان شده است که در ادامه مطلب از سایت فارسی مد شاهد هستید …
نام کلیه عملیات های دفاع مقدس با جزئیات
نام کلیه عملیات های دفاع مقدس با جزئیات
روز شمار دفاع مقدس (1) – آغاز جنگ
در سی و یکم شهریور 1359 ؛ در شرایطی که اقدامات متعدد امپراطوری آمریکا جهت براندازی نظام نوپای انقلاب اسلامی یکی پس از دیگری با شکست مواجه می شد، رژیم جنگ طلب و توسعه طلب عراق با حمایت آمریکا و غرب مرزهای جمهوری اسلامی ایران را مورد حمله نظامی قرارداد و بطور همزمان نیروی هوایی این کشور در یک تهاجم گسترده مناطق استراتژیک از جمله فرودگاه تهران را بمباران کرد و به دنبال آن جنگ تحمیلی رسماً آغاز گردید. با شروع جنگ جمهوری اسلامی ایران کاملاً غافلگیر شد. زیرا از یک طرف ارتش بخاطر اعدام، تصفیه و فرار سران فاسد خود فاقد کمترین کارایی بود. از طرف دیگر سپاه نیز هنوز در بدو شکل گیری بوده و توان محدودش نیز در درگیریهای داخلی در کردستان، گنبد، جریان خلق عرب و …شدیداً تحلیل رفته بود. بنابراین ایران فاقد یک سازمان نظامی توانمند برای مقابله با ماشین جنگی عراق بود. از این میان دو عامل اساسی مانع فروپاشی نظام سیاسی کشور گردید. اول کنترل اوضاع توسط حضرت امام (ره) و عامل دوم سیل روز افزون مردم در صحنه سیاسی کشور و گسیل آنها به جبهه ها سازمان یافتن نسبی مردم و بسیج آنها سبب شد آغاز حملات ایذایی و چریکی گردید و توانست مانع پیشروی ماشین جنگی عراق گردد و پس از آن بتدریج انسجام عملیاتهای محدود مورد نظر واقع شد. عراق نیز در این مقطع پس از ناکامی در تصرف خوزستان با اتخاذ استراتژی دفاعی در جنگ زمینی و افزایش فشار بر روی شهروندان از طریق جنگ شهرها سعی نمود در کوتاهترین زمان ممکن دولت ر اتسلیم نموده و وادار به مذاکره نماید، لیکن موضع سازش ناپذیر امام خمینی (ره) و وفاداری و پشتیبانی مردم از معظم له پاسخ کوبنده ای به تحرکات ایذائی بود حدودآً 18 عملیات بصورت کلاسیک و در دوره بنی صدر انجام شد که هیچگونه موفقیتی دربر نداشت. در مطالبی که متعاقباً می آید اقدامات انجام شده طرفین بررسی خواهد شد.
نام کلیه عملیات های دفاع مقدس با جزئیات
نام کلیه عملیات های دفاع مقدس با جزئیات
1359/6/31_ آغاز تهاجم همه جانبه عراق به جمهوری اسلامی ایران که از سه جبهه جنوب، میانی و شمال انجام شد.
ارتش عراق در جبهه تهاجم خود را از پنج محور آغاز کرد:
1- محور شلمچه برای تصرف خرمشهر و آبادان.
2 – محور کوشک به طرف اهواز.
3 – محور طلائیه به سمت هویزه.
4 – محور چزابه به طرف بستان، سوسنگرد و اهواز.
5 – محور فلکه به سمت شوش، دزفول و دهلران.
6 – در جبهه میانی نیروهای دشمن از چهار محور وارد عمل شدند.
7- محور مهران.
8 – محور مندلی به سمت ارتفاعات سومار و نفت شهر.
9 – محور خسروی- قصر شیرین.
10 – محور سلیمانیه – پنجوین جهت تصرف ارتفاعات مریوان و بانه.
در جبهه شمالی از محور ازگله به بالا ابتکار عمل در دست نیروهای محلی و ضد انقلاب داخلی قرار داشت و عراق در نقش پشتیبانی عمل می کرد.
در فاصله آغاز جنگ (1359/6/31) تا (1359/12/26) عملیاتهای محدودی از سوی نیروهای خودی انجام شد که به ترتیب ذکر می شود.
نام کلیه عملیات های دفاع مقدس با جزئیات
نام کلیه عملیات های دفاع مقدس با جزئیات
59/7/13_ عملیات مشترک سپاه و ارتش در منطقه موسیان.
59/7/23_ حرکت محدود ارتش در منطقه دزفول.
59/8/15 _ شبیخون غیور اصلی توسط سپاه در منطقه حمیدیه.
59/10/4 _ حرکت محدود سپاه در تنگ حاجیان.
59/10/15_ عملیات ارتش هویزه.
59/10/19 _ عملیات محدود سپاه و ارتش در میمک.
59/10/19_ عملیات مشترک سپاه و ارتش در محور آبادان.
59/10/20 _ عملیات محدود نصر در محور ماهشهر توسط سپاه و ارتش.
59/11/12 _ عملیات ارتش در ارتفاعات زیل.
59/11/18_ عملیات سپاه در منطقه سوسنگرد.
59/11/21_ عملیات محدود در منطقه دهلاویه توسط سپاه.
59/11/26_ حرکت محدود سپاه در ارتفاعات زیل.
59/11/26_ عملیات در محور میمک.
59/12/24_ عملیات محدود سپاه در سرپل ذهاب.
59/12/24_ عملیات سپاه در گیلان غرب.
59/12/26_ عملیات حضرت مهدی در محور سوسنگرد توسط سپاه.
نام کلیه عملیات های دفاع مقدس با جزئیات
نام کلیه عملیات های دفاع مقدس با جزئیات
روز شمار دفاع مقدس (2) – سال 1360
در نیمه اول این سال در اثر افزایش تجربه رزمندگان اسلام عملیات چریکی و ایذایی جای خود را به عملیات محدود داد و نیروهای اسلام ظرف مدت 6 ماه 19 عملیات در جبهه های غرب و جنوب انجام دادند. همچنین جبهه خودی دریافت که از این پس قادر است ضربات اساسی تری به ارتش عراق وارد نماید. بویژه پس از خلع بنی صدر از ریاست جمهوری و فرماندهی کل قوا زمینه بازتری برای حضور نیروهای انقلابی در صحنه تصمیم گیری جنگ فراهم شد و ارتش و سپاه توانستند با همکاری یکدیگر به مقابله با دشمن بپردازند. در نیمه دوم سال 60 استراتژی تدوین شده موسوم به طرحهای کربلا به اجرا گذاشته شد. اولین گام در اجرای این استراتژی شکستن حصر آبادان بود. این عملیات زمینه ساز آزاد سازی خرمشهر گردید و باور مسئولین جنگ را نسبت به امکان دستیابی به پیروزیهای بیشتر مضاعف ساخت.
60/1/1_ عملیات محدود و مشترک سپاه و ارتش در ارتفاع قوچ سلطان.
60/1/15 _ عملیات حضرت مهدی در محور کرخه- دزفول توسط سپاه و ارتش.
60/1/25_ عملیات امام مهدی در محور شوش توسط سپاه و ارتش.
60/2/2 _ عملیات مشترک سپاه و ارتش در ارتفاع بازی دراز.
60/2/25_ عملیات شیخ فضل الله نوری در محور آبادان توسط ارتش و سپاه.
60/2/31_ عملیات امام علی در محور شوش – سوسنگرد توسط سپاه و ارتش.
60/3/11_ عملیات محدود سپاه در منطقه نوسود.
60/3/15_ عملیات محدود سپاه در منطقه نوسود.
60/3/21 _ عملیات فرماندهی کل قوا در محور دارخوین توسط ارتش و سپاه.
60/4/2 _ عملیات محدود و مشترک سپاه و ارتش در محور دزفول.
60/4/11 _ عملیات روح الله در محور نوسود توسط ارتش و سپاه.
60/5/3_ عملیات شهید چمران در محور جاده ماهشهر توسط سپاه.
60/5/5 _ عملیات مشترک ارتش و سپاه با نام شهید چمران در حمیدیه (طراح).
60/5/12_ عملیات مشترک و محدود سپاه در محور طراح.
60/6/10_ حرکت محدود سپاه در محور طراح.
60/6/10_ عملیات شهید رجایی و باهنر در محور حمیدیه توسط سپاه و ارتش.
60/6/11_ عملیات نصر در غرب تپه الله اکبر توسط ارتش وسپاه.
60/6/11_ عملیات مشترک ارتش و سپاه در ارتفاع بازی دراز.
60/6/27_ عملیات شهید مدنی در غرب سوسنگرد توسط سپاه.
60/7/5_ عملیات ثامن الائمه در شمال آبادان و شرق کارون بطور مشترک توسط سپاه پاسداران انقلاب اسلامی انجام شد.
استعداد خودی در این عملیات 9 تیپ، 9 گردان پیاده منهای توپخانه و پنجاه قبضه ضد هوایی بود و در مقابل توان دشمن را 6 تیپ زرهی و پیاده، 1 گروهان موشک ضد تانک میلان، 3 آتشبار ضد هوایی و 2 آتشبار توپخانه سبک تشکیل می داد. در این عملیات 150 کیلومتر مربع از خاک میهن اسلامی از جمله دو جاده استراتژیک اهواز – آبادان و ماهشهر – آبادان آزاد شد و شهر آبادان از محاصره دشمن خارج گردید. تلفات انسانی نیروهای عراق در عملیات ثامن الائمه بالغ بر 1800 اسیر و 1500 تا 2000 کشته و زخمی شد و 90 دستگاه تانک و نفربر، 100 خودرو، 2 دستگاه پل پی امپی ارتش عراق منهدم گردید. همچنین 160دستگاه تانک و نفربر 150 خودرو، 30 دستگاه لودر و بلدزر و 7 قبضه توپ به غنیمت نیروهای ایران درآمد.
نام کلیه عملیات های دفاع مقدس با جزئیات
نام کلیه عملیات های دفاع مقدس با جزئیات
60/9/8_ عملیات طریق القدس با همکاری مشترک سپاه و ارتش در منطقه بستان انجام شد.
استعداد قوای خودی در این عملیات 5 تیپ پیاده، 4 تیپ زرهی و 4 گردان توپخانه بود و دشمن از 6 تیپ زرهی، 5 تیپ پیاده و 3 گروه جیش الشعبی استفاده می کرد. در این عملیات 650 کیلومتر از زمین از جمله شهرستان بستان از اشغال نیروهای عراقی خارج گردید و از نیروهای دشمن 549 نفر اسیر و 8500 نفر کشته و یا زخمی شدند. همچنین نیروهای خودی موفق شدند 180 دستگاه تانک و نفربر، 200 دستگاه خودرو، 12 فروند هواپیما، 4 فروند هلیکوپتر را منهدم کرده و 170 دستگاه تانک و نفربر، 250 دستگاه خودرو، 150دستگاه تجهیزات و 19 قبضه توپ را به غنیمت خود درآوردند.
60/9/12 _ عملیات ضربت ذوالفقار.
60/9/20 _ عملیات مشترک سپاه و ارتش تحت عنوان مطلع الفجر در منطقه گیلان غرب.
60/10/12_ عملیات محمد رسول الله در محور مریوان – پاوه توسط ارتش و سپاه.
60/10/12 _ عملیات امیرالمومنین در منطقه ریجاب.
60/12/1 _ عملیات امام علی توسط ارتش و سپاه در چزابه.
نام کلیه عملیات های دفاع مقدس با جزئیات
نام کلیه عملیات های دفاع مقدس با جزئیات
روز شمار دفاع مقدس (3) سال 1361
با آغاز سال جدید ضربات قاطع مدافعین انقلاب سبب دگرگونی عمیق در توازن جنگ شد. عملیات فتح المبین که از جانب امام امت (ره) فتح الفتوح لقب گرفت، ضربات جبران ناپذیری بر ارتش بعث عراق وارد ساخت و موجب آزاد سازی مناطق استراتژیک وسیعی گردید. عملیات بیت المقدس که در فاصله زمانی کوتاهی پس از فتح المبین صورت گرفت رژیم عراق را در آستانه سقوط قرار داد. فتح خرمشهر علاوه بر افزایش روحیه درجبهه خودی اعتبار نظامیان عراقی را شدیداً زیر سوال برد. در واقع همانگونه که تصرف خرمشهر برگ برنده عراق محسوب می شد و موازنه را به نفع او حفظ می کرد از دست دادن آن نیز توان و کارآیی ارتش و رژیم عراق را در داخل و خارج مورد تردید قرار داد بویژه آنکه تلفات نیروی انسانی و تجهیزات انهدامی و اغتنامی ارتش عراق در این عملیات آنقدر بالا بود که رژیم عراق را یارای ادامه جنگ نبود. عملیاتهای فتح المبین و بیت المقدس بکلی توازن جنگ را به نفع نیروهای اسلامی تغییر داد و ارتش عراق را شدیداً در موضع انفعالی قرار داد. بگونه ای که صدام حسین رئیس رژیم عراق پس از بازپس گیری فاو در فروردین 67 اظهار داشت. (نقل به مضمون): «بعد از تصرف محمره (خرمشهر) توسط ایران ما فقط یک تیپ داشتیم که برای حفاظت بغداد گماردیم» رژیم عراق در پی شرایط حادی که بر او عارض شده بود و بدلیل ضعفهای موجود تحت لوای صلح طلبی دست به عقب نشینی از بقیه نقاط مرزی زد و در نقاطی موضع گرفت که توسط موانع طبیعی محافظت می شد تا بدین نحو کمبود نیروی خود را جبران نماید.
ضعف های اساسی عراق در این مقطع عبارت بودند از:
1 – عدم برنامه ریزی برای جنگ دراز مدت در داخل خاک ایران.
2 – شکست روحی ناشی از عدم موفقیت در استراتژی پیروزی برق آسا.
3- ناتوانی در مقابل جنگهای نامنظم.
4 – عدم دستیابی به خطوط دفاعی منظم و قابل اتکاء.
5 – دادن جناح و فاصله زیاد بین خط مقدم و عقبه.
6 – دست نیافتن به هدفهای مورد نظر.
7- فقدان انگیزه در سربازان عراقی.
بعد از بیت المقدس بدلیل تحلیل رفتن توان یگانهای خودی وقفه ای کوتاه در انجام عملیات بعدی ایجاد شد و عراق نیز سراسیمه اقدام به ایجاد موانع و خطوط متعدد دفاعی در جنوب نمود تا بدین وسیله شهر استراتژیک بصره را از خطر متعدد سقوط مصون دارد. برای این منظور کارشناسان نظامی غربی و اسرائیلی نیز عراق را یاری دادند. جمهوری اسلامی ایران پس از حل شبهات شرعی و سیاسی در خصوص ورود به خاک عراق عملیات رمضان را به منظور تصرف بخشی از خاک عراق انجام داد.
از جمله دلایل اصلی پیشروی به داخل خاک عبارت بودند از:
1 – خارج ساختن شهرهای آبادان و خرمشهر از برد توپخانه عراق و فراهم کردن زمینه بازگشت مردم به این شهرها.
2 – جلوگیری از استمرار استراتژی هجومی عراق در دریا و هوا.
3 – وادار ساختن مجامع بین المللی به قضاوت عادلانه و حل و فصل وضعیت موجود.
4 – تنبیه متجاوز.
عملیات رمضان و چند عملیات متعاقب آن مانند والفجر مقدماتی، نتایج مورد نظر را بدنبال نداشت و جنگ وارد مرحله جدیدی شد که طی دو سال بعد نیز ادامه یافت.
نام کلیه عملیات های دفاع مقدس با جزئیات
نام کلیه عملیات های دفاع مقدس با جزئیات
61/1/2_ عملیات فتح المبین در جبهه جنوب و در منطقه غرب شوش و دزفول و غرب رودخانه کرخه صورت گرفت.
در این عملیات نیروهای خودی با 3تیپ زرهی، 20 تیپ پیاده و 10 گردان توپخانه در مقابل 7 تیپ زرهی، 6 تیپ مکانیزه، 15 تیپ پیاده دشمن وارد عمل شدند که در نتیجه قریب 2400 کیلومتر مربع از خاک جمهوری اسلامی شامل مراکزی چون سایت و رادار فکه، جاده دزفول – دهلران و … آزاد شد و شهرهای شوش، دزفول، اندیمشک و پایگاه های شکاری دزفول از زیردید و تیر دشمن خارج گردید. در این عملیات 15000 نفر از نیروهای عراق به اسارت درآمدند و 361 دستگاه تانک و نفربر، 18 فروند هواپیما، 300 دستگاه خودرو، 50 قبضه توپ و 30 دستگاه تجهیزات مهندسی دشمن منهدم شد. همچنین 320دستگاه تانک و نفربر، 500 دستگاه خودرو، 165 قبضه توپخانه و 50 دستگاه تجهیزات مهندسی آنان به غنیمت نیروهای خودی درآمد.
61/2/10_ عملیات بیت المقدس در جنوب اهواز و شمال خرمشهر توسط سپاه و ارتش انجام شد.
در این عملیات 25 تیپ پیاده، 7 تیپ زرهی و 11 گردان توپخانه خودی در مقابل 8 لشگر سازمانی و نزدیک به 20 تیپ مستقل و حدود 539 قبضه انواع توپ دشمن وارد عمل شدند که در نتیجه آن 5400 کیلومتر مربع از اراضی جمهوری اسلامی از جمله شهرهای خرمشهر، هویزه و پادگان حمید آزاد شد. در عملیات بیت المقدس 19000 نفر از نیروهای دشمن اسیر و 16000 نفر کشته و یا زخمی شدند و تلفات سنگینی به تجهیزات و ادوات آنها وارد آمد، از جمله 150 دستگاه تانک و نفربر، 20 فروند هواپیما، 200 دستگاه خودرو و 30 قبضه توپخانه دشمن منهدم گردید و 50 دستگاه تانک و نفربر، 300 دستگاه خودرو و 30 قبضه توپ توسط نیروهای اسلام به غنیمت گرفته شد.
61/4/23_ عملیات رمضان در منطقه عمومی شرق و بصره و در داخل خاک عراق انجام شد.
در این عملیات 6 لشکر پیاده، 2 لشگر زرهی و 2 تیپ مستقل خودی در مقابل 3 لشکر زرهی، 1 لشکر مکانیزه، 1 لشکر پیاده و چندین تیپ زرهی، پیاده و مکانیزه دشمن وارد عمل شدندو هرف عملیات رمضان تعقیب متجاوز، دور ساختن دشمن از شهرهای حساس و استراتژیک خرمشهر و آبادان و همچنین انهدام واحدهای باقیمانده ارتش عراق بود. در این عملیات 1315 نفر از نیروهای دشمن اسیر و 7400 نفر کشته و یا زخمی شدند و 1097 دستگاه تانک و نفربر، چند صد دستگاه خودروی نظامی و مهندسی، 5 فروند هواپیمای دشمن منهدم شد و 100 دستگاه تانک و نفربر و دهها دستگاه خودروی نظامی و مهندسی به غنیمت نیروهای خودی درآمد.
نام کلیه عملیات های دفاع مقدس با جزئیات
نام کلیه عملیات های دفاع مقدس با جزئیات
61/5/15_ عملیات ثارالله در منطقه قصر شیرین توسط سپاه.
61/6/26_ عملیات حسین ابن علی توسط سپاه در میمک.
61/7/9 _ عملیات مسلم ابن عقیل توسط ارتش و سپاه در محور سومار.
61/8/10 _ عملیات محرم در منطقه حمرین توسط ارتش و سپاه.
61/11/17_ عملیات والفجر مقدماتی در جبهه جنوب و در محور فکه و چزابه توسط سپاه و ارتش انجام شد.
این عملیات که با قصد نفوذ در داخل خاک عراق طراحی شد دومین تجربه نیروهای خودی در ورود به داخل خاک دشمن بود. ارتش عراق که ضربات سهمگینی از نیروهای خودی در عملیات بیت المقدس، فتح المبین و …خورده بود با شیوه رزم و نحوه تهاجم نیروهای خودی آشنا شده و با اتخاذ شیوه های پدافندی پیچیده قصد داشت مانع از ادامه موفقیت نیروهای خودی گردد. در عملیات والفجر مقدماتی که زمینه ساز حرکتهای محدود دیگری شد یگانهای خودی موفق شدند ضمن انهدام بخشی از قوای دشمن قسمتهایی از خطوط مرزی را در شمال چزابه تأمین نمایند.
نام کلیه عملیات های دفاع مقدس با جزئیات
نام کلیه عملیات های دفاع مقدس با جزئیات
روز شمار دفاع مقدس (4)
رکودی که از تیرماه سال 61 به دنبال عملیات رمضان بر جبهه خودی سایه افکنده بود و رزمندگان در مقابل دیوار دفاعی عراق متوقف مانده بودند تا اواخر سال 64 نیز ادامه یافت. در این سال سلسله عملیات محدود و ایذایی تحت عنوان قدس، ظفر و عاشورا انجام گرفت. همچنین در جبهه جنوب (هورالهویزه) در فصل تابستان تحرک زیادی از جانب نیروهای خودی صورت گرفت، امری که هیچ گاه در گذشته به چشم نمی خورد. در کنار اقدامات فوق، کار بر روی فاو نیز در جریان بود. اواخر سال 64 در میان ناباوری محافل خارجی و کشورهای عربی، خصوصاً شیخ نشین کویت، عملیات بزرگ والفجر هشت (فتح فاو) در اوج غافلگیری ارتش عراق انجام شد. از جمله عوامل مؤثر در غافلگیری عراق شدت فعالیت جبهه خودی در هورالهویزه بود که با توجه به اینکه طی سالهای 62 63 محور اصلی عملیات نیروهای خودی همین منطقه بود، ذهنیت دشمن را شدیداً متوجه خود نمود. به هر حال شهر فاو در روز سوم عملیات تصرف شد و تثبیت مواضع بیش از 70 روز به طول انجامید. فتح فاو پیامدهای بسیاری دربرداشت. اصلی ترین نتیجه آن بر هم خوردن توازن در صحنه نظامی سیاسی جنگ بود که تشدید جنگ شهرها را در پی داشت.
تحلیل سیاسی_نظامی عملیات های خیبر و بدر (اسفند 62 و 63)
روزنامه ی دی ولت آلمان، نوشت: «آمریکا 20 فروند هلی کوپتر مدرن بل هاوک به مبلغ 30 میلیون دلار به عراق واگذار کرده، فرانسوی ها هم 60 فروند هواپیمای میراژ 2000 به عراق تحویل دادند و…» همچنین امیدواری هایی که از مذاکرات سیاسی به وجود آمده بود با عدم موفقیت عملیات بدر تا حدی کمرنگ شد و استراتژی یک عملیات پیروز و به عبارتی شتاب زده برای پایان جنگ با سوالات جدی مواجه شد.
در آستانه ی خیبر
تا خرمشهر در دست عراقی ها بود، کسی فکر نمی کرد خرمشهر از چنگ آن ها بیرون کشیده شود، کارشناسان نظامی غربی که چند روز قبل از آزادی خرمشهر از استحکامات شهر دیدن کرده بودند به عراق اطمینان داده بودند که خرمشهر برای همیشه در دست عراق خواهد بود. پیروزی های ایران تا قبل از عملیات بیت المقدس تا حدودی تصادفی ارزیابی شد اما آزادی خرمشهر معادلات را برهم زد. روزنامه الاهرام مصر یک روز پس از آزادی خرمشهر نوشت: «عراق در دروازه شرقی جهان عرب قرارداد و نتایج آنچه که در منطقه روی می دهد، با سرعتی سرسام آور در سراسر منطقه عربی منعکس خواهد شد… شکست عراق فاجعه ی بزرگی است که به سقوط پی درپی دولت های خلیج فارس می انجامد… هیچ کس انتظار نداشت خرمشهر با این سرعت به دست ایرانیان بیفتد…»
پس از زمزمه های ورود ایران به خاک عراق، اتحادی که برعلیه انقلاب اسلامی شکل گرفته بود، قوی تر از گذشته از عراق حمایت کرد. کلودسشون وزیر خارجه فرانسه در این باره گفت: «فرانسه از عراق حمایت می کند… ایران بداند تنها به خاک عراق وارد نمی شود بلکه به یک مجموعه ی متحد وارد می شود.»
هر دو ابرقدرت آمریکا و شوروی نیز از اعضای این مجموعه متحد محسوب می شوند روزنامه جمهوریت چاپ ترکیه در آن در مقاله ای می نویسد: «دشمنی با انقلاب اسلامی، تنها موردی است که آمریکا و شوروی در مورد آن توافق دارند. و ادامه جنگ که به پیروزی ایران منجر شود چیزی است که نه شرق و نه غرب خواهان آن نیستند. کمک تسلیحاتی شوروی و کمک های مالی و اطلاعاتی آمریکا به عراق دلیلی بر این مدعاست.»
در بعد داخلی هم بعد از خرمشهر اوضاع جنگ متفاوت از گذشته بود. هنوز نقاطی از خاک کشور در اشغال عراق بود، که از نظر نظامی عملیات بر آزادی آن به صرفه نبود. همچنین امام تأکید جدی داشتند از نقاطی وارد خاک عراق شویم که مردم عراق آسیب نبینند. یعنی علاوه بر محدودیت های خارجی ما با محدودیت های اخلاقی و شرعی نیز روبرو بودیم. ، به طور کلی پس از آزادی خرمشهر برای در امان ماندن مردم عراق، در بیابان ها به منظور نابودی ارتش عراق جنگیدیم، و به تحرک و قیام مردم یا ارتش عراق علیه صدام دل بسته بودیم عملیات های رمضان و والفجر مقدماتی بر همین اساس طراحی شد که موفقیت چندانی به دست نیاورد. عملیات هایی که در فضای باز و دشت ها انجام شد به دلیل استحکامات انبوه و آتش بار قوی عراق و ضعف امکانات و تجهیزات ایران، موفق نبود. رسانه های عمومی عراق و حامیان وی تبلیغات گسترده ای را، در مورد توانایی های ارتش عراق در جلوگیری از حملات ایرانیان آغاز کرده بودند.
ابتکار ویژه
جبهه جنوب، مملو از استحکامات و خاکریزهای دفاعی متعدد بود که انجام عملیات را تقریباً ناممکن می کرد. این مسأله ذهن فرماندهان جنگ را به یافتن منطقه ای مناسب برای عملیات معطوف کرد. پس از بیش از یک سال، شناسایی و طرح ریزی، منطقه هورالهویزه مورد توجه قرار گرفت. هور منطقه ای با آب گرفتگی وسیع بود پوشیده از نی، عراق که عبور نیروهای پیاده ایران را از آن امکان پذیر نمی دانست، در این منطقه مانع پدافندی خاصی ایجاد نکرده بود. این منطقه در شمال شهر استراتژیک بصره قرار داشت و در صورت موفقیت عملیات و تصرف جاده العماره- بصره، هدف نهایی که طی عملیات های بعدی قابل دسترسی بود، تصرف شهر بصره بود.
شرح عملیات
زمین عملیات بین دو قرارگاه اصلی تقسیم شد، قرارگاه نجف در منطقه هور و قرارگاه کربلا در منطقه زید این منطقه دارای استحکامات پیچیده ای بود که در عملیات رمضان تجربه شده بود. در محور هور با غافل گیری صد در صد دشمن رزمندگان فاصله ی طولانی را طی کردند و خود را به محورهای العزیز و القرنه، شرق دجله و جزایر مجنون رساندند.
عراقی ها سراسیمه سعی داشتند نیروهای خود را وارد منطقه کنند که از روز چهارم عملیات حضورشان کاملاً جدی شد و آتش بار مجهز عراق منطقه را به جهنمی از آتش مبدل کرد. تنها جاده خاکی منطقه در محور طلائیه بود که تصرف آن برای استمرار عملیات ضروری بود. به همین دلیل عراقی ها با فشار زیاد مانع از سقوط این محور شدند.
در منطقه زید به دلیل پیچیدگی استحکامات و آتش شدید، قرراگاه کربلا موفق به پیشروی نشد. و این موضوع وضعیت نیروهای مستقر در هور را تضعیف می کرد و آتش بار عراق بر روی هور متمرکز میشد.
سرانجام رزمندگان اسلام مجبور شدند تا جزایر مجنون عقب نشینی کنند.جزایر مجنون از مناطق استراتژیک عراق محسوب می شد و دولت عراق سرمایه گذاری زیادی در این منطقه کرده بود.
روزنامه فاینشال تایمز در مورد اهمیت جزایر مجنون می نویسد: «ذخایر نفتی جزایر مجنون که حدود هفت میلیارد بشکه تخمین زده شده است، هشت سال قبل توسط یک شرکت برزیلی کشف شد و پروژه ی عمرانی دو میلیارد دلاری برای آن تصویب شد که با شروع جنگ متوقف شد. عراق پیش بینی کرده بود که تولید اولیه از این منابع، روزانه 350 هزار بشکه خواهد بود که به 700 هزار بشکه در روز افزایش خواهد یافت.»
آتش سنگین عراق حفظ جزایر را نیز غیرممکن کرده بود. گفتگوی برادر رحیم صفوی با فرمانده سپاه در حین عملیات بیانگر گوشه ای از سختی حفظ جزایر است:
رحیم صفوی: جزایر را چه کار کنیم؟
محسن رضایی: باید آن را حفظ کرد.
رحیم صفوی: نمی شود حفظ کرد. بمب شیمیایی می ریزد، امکان حفظ آن وجود ندارد…
فرماندهی سپاه در گزارش خود از این عملیات گفته بود:« در هیچ جای جنگ این قدر ذوب نشدیم»
آقای هاشمی رفسنجانی فرمانده ی عالی جنگ با شنیدن اوضاع به منطقه می آید: «اعلام کردیم هرکس هرچه در چنته دارد بیاورد میدان».
حمله به طلائیه برای چندمین بار انجام شد که موفق نبود. حسین خرازی فرمانده ی لشکر 14 امام حسین به شدت مجروح شده و با دست قطع شده و بدن پر از ترکش از میدان خارج می گردد.
روز 14/12/62 از بیت امام اطلاع می دهند که امام فرموده اند:« جزایر حتماً باید نگه داشته شوند، هر طور که شده»با این دستور اوضاع تغییر کرد و روحیه رزمندگان اسلام چند برابر شد فرمانده ی سپاه در این باره گفت: «از جزیره بیرون نمی رویم، حتی اگر سازمان سپاه از بین برود.»
و همه فرماندهان رده بالا عازم صحنه ی نبرد شدند. و جزایر مجنون به مدت 72 ساعت یکی از سخت ترین جنگ های دوران دفاع مقدس را تجربه کرد، اما حرف امام بر زمین نماند و جزایر حفظ شد.
استفاده از سلاح های شیمیایی در عملیات خیبر
در
عملیات خیبر برای اولین بار عراق به صورت گسترده و با استفاده از هواپیما و
توپخانه از عوامل شیمیایی استفاده کرد. سخنگوی وزارت خارجه ی آمریکا پس از
این عملیات اعلام کرد عراق در جنگ از گاز سمی استفاده کرده است و پس از آن
دولت آمریکا به کارگیری سلاح های شیمیایی را محکوم کرد و این در حالی بود
که آمریکا به طور آشکار به حمایت از عراق می پرداخت. سفر دوم را‌مسفلد در
فروردین 63 مؤید همین موضوع است.
روزنامه الاشرق الاوسط به نقل از سند محرمانه ای می نویسد:«رضایت پنهانی
آمریکایی ها در استفاده از عراق از سلاح های شیمیایی کاملاً واضح و مشهود
است. حتی صدام به استفاده از این صلاح تحریک و تشویق شده است.»
استفاده از سلاح شیمیایی از عملیات خیبر تا پایان جنگ عنصر جدیدی را وارد معادلات نظامی جنگ کرد که در عملیات ها تأثیر مهمی داشت.
از خیبر تا بدر
از عملیات رمضان تا قبل از علمیات خیبر در محیط جهانی این اطمینان به وجود آمده بود که ارتش عراق می تواند تمام عملیات های ایران را خنثی کند. ابتکار جدید ایران که برای نظامیان عراق و کارشناسان نظامی قابل پیش بینی نبود، این اطمینان را از بین برد و احتمال شکست عراق دوباره قوت گرفت رادیو آمریکا در تحلیلی گفت: «برخی کارشناسان معتقدند عراق روزبه روز آسیب پذیرتر می شود و آمریکا نگران است که عراق جنگ را ببازد.»
همچنین روزنامه آمریکایی و ال استریت ژورنال نیز نوشت:
«ریگان
که از ضعف تدریجی عراق در جنگ با ایران دچار هراس شده، دستور تهیه طرح های
جدیدی را به منظور تقویت عراق به دستیارانش صادر کرده است… ».
در این دوران مرحله ی جدیدی از ممانعت برای دستیابی ایران به تسلیحات و
تقویت عراق شروع شد. حتی آمریکایی ها به طور غیرمستقیم به عراق یادآور شدند
که با استفاده از نیروهای هوایی میتوانند دامنه جنگ را به پشت جبهه و
مناطق غیرنظامی گسترش دهند. جمیز پلاک، معاون وزارت خارجه ی آمریکا در این
باره رسماً اعلام کرد:
«اگر
احتمال شکست عراق در این جنگ وجود داشته باشد دولت بغداد احتمالاً با
بمباران گسترده مواضع غیرنظامی، از بروز این شکست جلوگیری خواهد کرد.»
در تیرماه سال 63نماینده‌ی شوروی در کنفرانس بررسی اثرات جنگ در صلح و
امنیت، در بغداد اعلام کرد : شوروی از ادامه‌ی جنگ ایران و عراق به‌شدت
نگران است و برای پایان یافتن جنگ مصمم است عراق را با سلاحهای گوناگون
تجهیز کند.
استفاده وسیع از سلاح های شیمیایی، حمله به مناطق مسکونی و حمله به تأسیسات نفتی و نفت کش های ایرانی از اقدامات اساسی عراق در این مرحله از جنگ بود. که در این میان تنگه ی هرمز و تأسیسات جزیره ی خارک، هدف اصلی حملات عراق بود تا با کاهش درآمدهای نفتی ایران که تسلیحات ایران از تأمین می کرد ایران را مجبور به تسلیم کند. حملات عراق به جزیره ی خارک و نفت کش های ایرانی از 9 اسفند 62 آغاز شد و به تدریج شدت یافت.
آقای هاشمی رفسنجانی پس از عملیات خیبر در جمع فرماندهان ارتش و سپاه، در تحلیل وضعیت سیاسی- نظامی می گوید: «ما الان وضع امکانات و درآمدمان نمی کشد به سختی خودمان را تجهیز و کالایی فراهم می کنیم. مدتی است زیر خط قرمز قرار داریم. دشمن محاسبه کرده و امکان ارزی ما را می داند. بعد از زدن کشتی ها درآمد ما پایین آمده، 5/2 میلیون بشکه صدور نفت به زیر 2 میلیون رسیده. اسکله ی خارک زده شده و خسارت زیادی داشته است.»
در این بین انجام عملیات نظامی و جلوگیری از رکود جنگ نیز به شدت ضروری بود آقای هاشمی می گوید: «تا یک ضربه می زنیم شرایطمان بهتر می شود، اما رکود که پیدا می شود، وضع کم کم بدتر می شود. چند راه حل وجود دارد با اعتبار نظامی که داریم جنگ را تمام کنیم و همه دست ما را می بوسند. اگر کسی نظرش این است که نمی شود بجنگیم، حالات باید تصمیم گرفت. اگر بخواهید بجنگید، باید یک طرح به تمام معنا کاملی پیدا کنیم که در آن طرح پیروز بشویم. می توانیم چنین طرح کامل سرنوشت سازی پیدا بکنیم یا نه؟»
درهای باز در سیاست خارجی
با توجه به وضعیت بحرانی اقتصادی و سیاسی قبل از عملیات بدر، اتفاق نظر وجود داشت که ادامه ی جنگ با وضعیت کنونی سخت و دشوار و به نوعی غیرممکن است. در این شرایط رویکرد جدیدی در سیاست خارجی شکل گرفت که به سیاست درهای باز مشهور شد. در این دوره عادی سازی روابط با کشورها تأکید شد. استدلالی که مطرح می شد این بود که: «لازمه ی دیپلماسی ارتباط است اگر ما نباشیم در غیاب ما سرنوشت ما را رقم زده می شود ولی اگر باشیم به قدر لیاقت و کارمان در تعیین سرنوشتمان دخالت خواهیم داشت.»
با
فرانسه روابط جدیدی شکل گرفت و ارتباط هایی که با عربستان برقرار شد
سعودالفیصل به ایران سفر کرد و با شوروی هم رایزنی هایی شد و روس ها برای
مدتی از تحویل موشک اس- 2 به عراق خودداری کردند و از طریق لیبی تعدادی
موشک اسکاد به ایران دادند. با سازمان ملل هم همکاری های فراوانی انجام
گرفت که موجب تحرک بیشتر این سازمان شد. پس از عملیات بدر برای اولین بار
به کارگیری سلاح های شیمیایی در جنگ توسط سازمان ملل محکوم شد.
تیرماه سال 63 گنشر وزیر خارجه ی آلمان به ایران آمد که دوره جدید مناسبات
ایران و اروپا و همچنین زمینه های مذاکره ی پنهانی ایران و آمریکا با این
سفر شکل گرفت.
با توجه به رایزنی های سیاسی، این امیدواری به وجود آمده بود که صدام از صحنه ی قدرت عراق کنار برود. حتی آقای هاشمی در خطبه های نماز جمعه با توجه به رایزنی های سیاسی اشاره کرد: «وضع عراق مثل وضع سال 1357 ایران است. مجموعه ی شرایط صدام امروز مثل شرایط محمدرضا پهلوی در اواخر سال 56 و اوایل 57 است… این مسأله الان در بغداد بسیار جدی است. از آن هم بالاتر در کشورهای حامی بغداد این مسأله مطرح است، آمده اند و با ما مطرح کرده اند که شما با رفتن صدام راضی می شوید یا چیزهای دیگری می خواهید؟»
روند
مذاکرات سیاسی فرماندهی عالی جنگ را به این نتیجه رسانده بود که با یک
عملیات پیروزی می توان جریان حذف صدام را سرعت بخشید: «به نظر ما این طور
می آید بدون یک پیروزی قاطع نظامی و بدون اینکه آنها مأیوس شوند از اینکه
می توانند صدام را از دست ما نجات دهند، آماده ی پذیرش انقلاب اسلامی در
عراق و پیروزی ملت عراق نخواند شد… ضربه ی نهایی نظامی را اول وارد کنیم و
بعد نتیجه ی سیاسی و انقلابی را بتوانیم از آن بگیریم.»
عملیات بدر براساس اهداف سیاسی جنگ طراحی شد.
فرمانده ی سپاه نیز در رابطه با عملیات بدر می گوید: «باید به هر قیمتی شده می جنگیدیم اگر متوقف می شدیم کلاف سردرگم بن بست جنگ پیچیده تر می شد.»
عملیات بدر
بار دیگر منطقه ی هور برای انجام یک عملیات گسترده انتخاب شد. فرمانده ی سپاه درباره ی انتخاب هور گفت: «منطقه ای را پیدا کرده ایم که دارای یک رشته نقاط ضعف و یک رشته نقاط قوت است. اگر جای دیگری برویم که نقاط ضعف برای ما بیشتر است و نقاط قوت برای دشمن، جنگ به صورت دیگری خواهد شد. اگر نیروی زرهی داشتیم، امکانات داشتیم و آتش داشتیم، می توانستیم در دشت های عریض و عمیق مانور بکنیم.»
براساس تجربه خیبر وسعت منطقه کم تر انتخاب شد و نیروها متمرکز شدند. برخلاف عملیات خیبر که انتخاب هور جنبه ی غافل گیری داشت در این عملیات امیدی به غافل گیری نبود و دشمن هم در فاصله یک ساله با تشکیل استمرار سپاه ششم در منطقه و مسلح کردن زمین کاملاً آماده بود. چند زور قبل از عملیات عراق برای اولین بار جنگ شهرها را با حمله به تهران آغاز کرد.
پیروزی عملیات بدر که با استقرار رزمندگان در کنار رودخانه دجله و تهدید جدی بصره همراه می شد، می توانست سرنوشت جنگ را تغییر دهد. در واقع عملیات بدر تکامل یافته ی عملیات خیبر بود و با امیدواری های زیادی ساعت 11 شب روز 19 اسفند سال 1363 با رمز «یا فاطمه الزهرا» آغاز شد.
در حمله اولیه برخی از نیروها به رودخانه ی دجله و جاده ی بصره- العماره نیز دسترسی پیدا کردند. اما با توجه به موانع و میدان های مین و همچنین نبود تجهیزات و امکانات نظیر قایق، دفاع از مناطق تصرف شده بسیار دشوار شده بود. پس از هشت روز جنگ سخت و مقاومت رزمندگان اسلام از این مناطق عقب نشینی کردند و عملیات بدر با عدم موفقیت روبرو شد. در این عملیات عراق بار دیگر به طور گسترده از سلاح های شیمیایی استفاده کرد. هفته نامه ی ایل سبتوی ایتالیا در این باره نوشت: «عراق تنها با توسل به سلاح های شیمیایی توانست نیروهای ایران را مجبور به عقب نشینی کند… در طول جنگ ایران و عراق، غرب بارها شاهد به کارگیری تسلیحات شیمیایی توسط رژیم عراق بود که حتی باعث کشتار مردم غیرنظامی شده بود، ولی در تمام این موارد چشمانش را بست.»
پس از عملیات بدر
تشدید جنگ شهرها و جنگ نفت کش ها یکی از پیامدهای فوری عملیات بدر بود و در مدت یک و نیم ماه از سوم اسفند 1363 تا 17 فروردین 1364 29 شهریور ایران 18 بار مورد اصابت بمب و موشک قرار گرفت که 1227 نفر شهید و 4682 نفر مجروح شدند. این روند پس از اینکه دولت ایران از موافقان جنگ خواست تا در روز قدس راهپیمایی کنند. پایان یافت. اما راهپیمایی روز قدس سال 64 با چنان شور و حال و استقبالی برگزار شد که باور کردنی نبود.
پس از عملیات بدر حجم کمک های نظامی به عراق هم رشد زیادی داشت. طوری که در خرداد 64 طارق عزیز اعلام کرد: عراق موشک های پیشرفته و تسلیحات بیشتری گرفته است. روزنامه ی دی ولت آلمان، نوشت: «آمریکا 20 فروند هلی کوپتر مدرن بل هاوک به مبلغ 30 میلیون دلار به عراق واگذار کرده، فرانسوی ها هم 60 فروند هواپیمای میراژ 2000 به عراق تحویل دادند و…» همچنین امیدواری هایی که از مذاکرات سیاسی به وجود آمده بود با عدم موفقیت عملیات بدر تا حدی کمرنگ شد و استراتژی یک عملیات پیروز و به عبارتی شتاب زده برای پایان جنگ با سوالات جدی مواجه شد.
همچنین در عملیات های خیبر و بدر عدم هماهنگی سپاه و ارتش مشکلاتی به وجود آورده بود که این مشکلات قابل حل نمی نمود. و نهایتاً پس از عملیات بدر تصمیم گرفته شد سپاه و ارتش مستقل از هم عمل کنند. و در شهریور 64 نیز با دستور امام نیروهای سه گانه ی زمینی، هوایی و دریایی سپاه تشکیل شد. عملیات های خیبر و بدر فصل جدیدی در جنگ به نام جنگ آبی و خاکی را گشود و از تجربیات ارزنده ی آن در عملیات های تأثیرگذار والفجر 8 و کربلای 5 استفاده شد.
خمپاره دشمن علیه خودش – خاطره ای از عملیات والفجر 2
سرهنگ توپخانه ستاد : علی سجادی
به دنبال عدم موفقیت نیروهای خودی در جبهه جنوب در عملیات های والفجر مقدماتی و والفجر 1 و پیدا شدن نوعی بن بست برای دسترسی به هدف اصلی راهبرد مرحله سوم جنگ یعنی تعقیب و تنبیه متجاوز، فرماندهان و طراحان نظامی جمهوری اسلامی ایران به منظور انهدام نیرو، سرگرم نگه داشتن دشمن و حفظ روحیه آفندی نیروهای خودی اقدام به طرح ریزی عملیات در شمالی ترین منطقه جبهه جنگ یعنی پیرانشهر نمودند. شهر مرزی پیرانشهر واقع در شمال استان آذربایجان غربی است که با دو رشته ارتفاع قمطره و تمرچین با کشور عراق همجوار می باشد. در آن زمان، هم مناطق مرزی ایران در استان های آذربایجان غربی و کردستان توسط ضد انقلاب داخلی ناامن بودند و هم مناطق مرزی عراق صحنه رزم احزاب مخالف کردستان عراق مانند اتحادیه میهنی کردستان عراق به ریاست جلال طالبانی و حزب دمکرات کردستان عراق به ریاست مسعود بارزانی بودند.
طرحریزی و اجرای عملیات در چنین منطقه ای مستلزم هماهنگی ها و اقدامات بیشتری نسبت به سایر جبهه ها بود که این اقدامات توسط مسئولین مربوط به انجام رسید. علاوه بر بعد برون مرزی عملیات والفجر2 ،خا صیت دیگر این عملیات این بود که با حضور نیروهای رزمنده بیشتر در این منطقه ، ضدانقلاب نیز ضربه ای اساسی متحمل گردیده واز شدت عملیات آنها به شدت کاسته می شد، کما اینکه به خوبی به خاطر دارم که در زمان عملیات اجرای عملیات والفجر2 در منطقه پیرانشهر، حتی امکان تردد شبانه در محورهایی مانند پیرانشهر به نقده، پیرانشهر به پسوه و جلدیان فراهم شده بود و این امر تا قبل از اجرای این عملیات برای مردم بومی و حتی افراد و نیروهای مسلح فقط در حد یک آرزو و رویا بود. به هر حال طرح ریزی ها انجام و مقدمات کار برای اجرای عملیات والفجر 2 فراهم شد.
برای این عملیات که در منطقه مسئولیت لشکر 64 ارومیه به اجرا در آمد، تیپ 2 از لشکر 77 ثامن الائمه، گردان های 105 و 145 مکانیزه از لشکر 92 رزهی اهواز، گردان 164 پیاده و 245 تانک از لشکر 64 ارومیه و گردان 807 پیاده از تیپ 40 سراب و توپخانه لشکر 64 ارومیه، هوانیروز و نیروی هوایی از ارتش جمهوری اسلامی ایران، تیپ 33 المهدی کرمان، گردان های 6 و 7 پیاده و نیز یک گردان از تیپ ویژه شهدا (نیروهای جنگ نامنظم سپاه) شرکت داشتند.
طرح اولیه عملیات به گونه ای بود که تیپ 2 لشکر 77 از جناح راست و از روی ارتفاعات قمطره وارد عمل می شد. گردان 245 تانک از لشکر 64 ارومیه در محور میانی عمل می کرد و تیپ 33 المهدی سپاه، در جناح چپ بر روی ارتفاعات مرزی تمرچین در داخل خاک ایران و در ادامه بر روی دامنه ارتفاعات کُدو با ارتفاعی بیش از 3300 متر که ادامه آن به ارتفاع 2519 در عمق حدود 18 کیلومتری خاک عراق، می رسید می بایست عملیات خود را انجام دهد. این سه محور در حوالی تنگه در بند و در امتداد ارتفاعات 2519 و شهید صدر الحاق می کردند.
در مرحله آغازین عملیات، تیپ 2 لشکر 77موفق شد پیشروی های لازم را انجام داده و هدف های تعیین شده را تصرف کند، اما حرکت گردان 245 تانک که ناگزیر از حرکت در داخل تنگه و بر روی جاده بود، بر اثر تمرکز آتش شدید توپخانه دشمن متوقف ماند.
حرکت تیپ 33 المهدی در جناح چپ نیز موفقیت آمیز نبود، در نتیجه دراین مرحله نیروهای خودی موفق به الحاق نشدند. به منظور رفع این مشکل، تدبیر فرماندهان بر این قرار گرفت که یک گردان از تیپ ویژه شهدای سپاه پاسداران در جناح چپ هلی برن شود.
با اینکه بنده در آن زمان از گردان 306 توپخانه (یگان سازمانی) منفک شده در مسئولیت دیگری مشغول انجام وظیفه بودم، ولی به درخواست شهید محمود کاوه فرمانده تیپ ویژه شهدا، به دلیل آشنایی و سابقه عملیاتی که با هم در گذشته داشتیم، در عملیات هلی برن نیروهای او را همراهی کردم. حدود 10 الی 12 فروند بالگرد 214 هوانیروز، یک گردان از تیپ ویژه را که حدود 200 نفر بودند در پادگان پسوه سوار کرده و به طرف ارتفاعات کُدو در عمق خاک عراق به پرواز در آمدند پس از حدود یک ربع ساعت پرواز و با رفع مشکلات زیادی که بر اثر حضور میگ های عراقی بوجود آمد سرانجام به صورت موفقیت آمیز در دامنه ارتفاعات کدو پیاده شدیم و در فرصت باقی مانده تا شب توانستم ثبت تیرهای لازم را بر روی ارتفاعات 2519 انجام دهم. حدود ساعت 01:00 بامداد عملیات تصرف ارتفاع 2519 آغاز شد و نیروهای ما توانستند در کمتر از دوساعت نبرد نزدیک سلحشورانه این ارتفاع را به تصرف در آورند و به سرعت مواضع خود را بر روی این ارتفاع مهم تحکیم و تثبیت کنند. با روشن شدن هوا خود را به محل مناسبی برای دیدبانی رساندم و در مقابل خود در حد فاصل تنگه دربند تا شهر چومان مصطفی عراق دریایی از تجهیزات و ادوات جنگی اعم از تانک، توپخانه، خمپاره انداز و نیروهای عراقی را مشاهده کردم. بر اساس آموزش های توپخانه که همیشه اولویت آتش با یگانهای پشتیبانی آتش دشمن است، ابتدا یگانهای توپخانه دشمن را زیر آتش گرفتم که تعدادی از آنها منهدم شدند و تعدادی توانستند توپها را به توپ کش ها بسته و تغییر موضع بدهند. بر اثر ضعیف شدن آتش توپخانه دشمن، گردان 245 تانک ، موفق شد از محور میانی پیشروی کند و به این ترتیب عمل الحاق سه جناح با موفقیت انجام شد.
در مدت 48 ساعتی که مشغول تحکیم و تثبیت مواضعمان بر روی ارتفاع 2519 بودیم، اتفاقات زیادی روی داد که شرح هر کدام از آنها مستلزم وقت زیادی است و مجال آن در اینجا نیست و شاید در فرصتهای دیگر باز گو شوند. برای حسن ختام به یک خاطره از این عملیات اشاره می کنم که البته درس و پندی قابل توجه نیز در آن وجود دارد.در حین عملیات تعدادی سرباز عراقی را اسیر کرده بودیم که هنوز فرصت تخلیه آنها پیش نیامده بود. به هنگام تحکیم مواضع، از یکی از ارتفاعات مجاور که در نزدیک 2519 بود یک نفر تک تیر انداز دشمن به طرف ما شلیک و در ماموریت ما اختلال ایجاد می کرد.
نیروهای خودی هم به دلیل هلی برن شدن، فاقد امکانات لازم برای پاسخگویی بودند و درگیری های رو در رو هم بسیار شدید بود. ناگهان وجود یک یک قبضه خمپاره اندازه 60 م م که از نیروهای عراقی بر جای مانده بود توجه ام را جلب کرد، به طرفش رفتم. 16 عدد خمپاره هم در کنارش بود، به یاد اسرای عراقی افتادم. به فرمانده گردان گفتم آیا در میان نیروهای بسیجی شما کسی عرب زبان است؟ یک جوان بسیجی کم سن و سال اهل اهواز جلو آمد. از او خواستم به زبان عربی از سربازان اسیر عراقی سوال کند کدامیک از آنها می توانند با این خمپاره انداز کار کند؟ پس از ترجمه سوال من، یکی از سربازان عراقی در حالی که لبخند بر لب داشت جلوتر آمد و گفت من میتوانم، از جوان بسیجی خواستم به او بگوید که تو در مقابل نیروهای اسلام جنگیده ای و گناه بزرگی مرتکب شده ای ،حال در کنار ما قرار بگیر و از بار گناهت کم کن. پرسید باید چکار کنم؟ ارتفاعی را که تک تیر انداز عراقی روی آن بود، نشانش دادم و گفتم با این خمپاره ها آن تک تیرانداز را بزن. سرباز عراقی خمپاره انداز را روی ارتفاع روانه و اولین گلوله را شلیک کرد. گلوله به راس ارتفاع اصابت کرد. از او خواستم چند خمپاره دیگر هم به همان نقطه شلیک کند و به این ترتیب آتش تیر انداز عراقی خاموش شد.
حقانیت رزمندگان اسلام در جنگ با ارتش بعثی عراق ،آن قدر واضح و آشکار بود که سرباز دشمن حاضر شد در داخل خاک خودش با جنگ افزار خودش به سرباز همرزم خودش شلیک کند و این ماجرایی بس عبرت آموز است برای همه متجاوزان که حق همیشه پیروز است و باطل همیشه ناکام و رفتنی است. در ایام سالروز اجرای عملیات والفجر 2 یاد و خاطره تمامی شهدا و رزمندگان این عملیات افتخار آفرین را گرامی می داریم.
از سوی دیگر در یک توطئه جهانی با شرکت آمریکا، اروپا و کشورهای عربی منطقه، قیمت نفت تا مرز 5/5 دلار در بشکه سقوط کرد. در سال 65 فرماندهان نظامی درصدد برآمدند که با دستیابی به یک پیروزی دیگر مانند فاو جنگ را به نقطه روشنی برسانند. از این رو عملیات کربلای 4 در شلمچه طرح ریزی شد. لیکن آمریکا که پس از فاو به این نتیجه رسیده بود که در صورت تکرار پیروزیهای ایران منافع او به خطر خواهد افتاد، کمکهای اطلاعاتی خود را به عراق شدیداً افزایش داد به گونه ای که هنگام آغاز عملیات کربلای 4 کاملاً از عملیات مطلع بود و به همین خاطر پس از شب اول عملیات، فرماندهان سپاه ادامه عملیات را مصلحت ندانسته و آن را متوقف کردند. 15 روز پس از عملیات کربلای 4 طی یک ابتکار عمل بدیع سپاه عملیات کربلای 5 طرح ریزی کرد و در حالی که عراق خود را برای حمله به فاو آماده می کرد و عملیات سالانه ایران را نیز تمام شده تلقی می نمود، یک بار دیگر غافلگیر شد اما این بار از لحاظ زمان (نه مکان).
عملیات کربلای پنج بسیار سخت بود؛ جبهه خودی درصدد آن بود که با رسیدن به کانال زوجی در کنار شهر بصره قرار بگیرد و عراق نیز کوشش می کرد به هر قیمت ممکن از پیشروی ایران جلوگیری کند. بدین معنا که بر خلاف والفجر هشت که عراق زمین را واگذار کرد تا زمان را بدست آورد، تلاش عراق مصروف آن بود که زمین را حفظ کند. به هر تقدیر عملیات کربلای پنج نیز مانند هشت دارای پیامدهای زیادی بود، به گونه ای که سال بعد، سال رقم خوردن سرنوشت جنگ قلمداد گردید.
64/3/17_ عملیات ظفر 1 در جزیره مینو توسط ارتش.
64/3/23 _ عملیات انصارا… توسط سپاه در کردستان.
64/3/24 _ عملیات قدس 1 در هورالهویزه توسط سپاه.
64/4/5_ عملیات ظفر 2 در پنجوین توسط ارتش.
64/4/7 _ عملیات ظفر 3 توسط ارتش در غرب کشور.
64/4/10_ عملیات ظفر 4 توسط ارتش در فکه.
64/4/20_ عملیات قدس 3 توسط سپاه در منطقه دهلران.
64/4/23 _ عملیات قادر در جبهه شمالی و در محور سیدکان توسط ارتش.
64/5/2_ عملیات قدس 4 در هورالهویزه توسط سپاه.
64/5/15_ عملیات قدس 5 در هورالهویزه توسط سپاه.
64/5/23 _ عملیات عاشورای 1 توسط سپاه در تکاب کردستان.
64/5/24_ عملیات عاشورای 2 توسط سپاه در منطقه چنگوله.
64/5/25_ عملیات عاشورای 3 توسط سپاه در منطقه فکه.
64/8/1 _ عملیات عاشورای 4 توسط سپاه در منطقه هورالهویزه.
نام کلیه عملیات های دفاع مقدس با جزئیات
نام کلیه عملیات های دفاع مقدس با جزئیات
64/11/20 _ عملیات والفجر 8 در جبهه جنوب و منطقه عمومی فاو، بطور مستقل توسط سپاه پاسداران طراحی و انجام شد که در آن 12 لشکر و 9 تیپ پیاده به همراه 15 گردان توپخانه در مقابل 8 لشکر و 34 تیپ پیاده، 2 لشکر و 10 تیپ زرهی و مکانیزه دشمن عمل کردند. در این عملیات 2135 نفر از نیروهای دشمن اسیر و قریب 50000 نفر از آنان کشته و یا زخمی شدند و 200 دستگاه تانک و نفربر، 60 فروند هواپیما، 10 فروند هلیکوپتر، 500 دستگان خودرو و 150 قبضه انواع توپ ارتش عراق منهدم شد و 100 دستگاه تانک و نفربر، 250 دستگاه خودرو، 35 قبضه توپ و 34 دستگاه تجهیزات مهندسی به غنیمت گرفته شد.
در عملیات والفجر 8 ,800 کیلومتر مربع از خاک عراق از جمله شهر و تأسیسات نفتی فاو و دریاچه نمک به تصرف نیروهای اسلام درآمد. این عملیات نقش تعیین کننده ای در روند جنگ داشت و موجب به هم خوردن توازن به نفع ایران در بعد نظامی و سیاسی گردید.
از جمله مشخصات برجسته عملیات والفجر 8 می توان به موارد زیر اشاره کرد:
1 – عبور نیروهای خودی از اروند رود.
2 – کاربرد وسیع غواصی در عملیات رزمی.
3- غافلگیری مطلق دشمن.
4- نقش بارز دفاع ضد هوایی.
5- انتخاب منطقه از لحاظ جغرافیایی که جناحین جبهه خودی را (به جز جناح شمالی) آب در بر می گرفت و از تعرض دشمن مصون بود.
6 – بکارگیری وسیع عوامل شیمیایی از سوی عراق.
7 – انهدام وسیع واحدهای ارتش عراق.
8 – انتقال دستگاه های سنگین مهندسی، زرهی و توپخانه به آن سوی رودخانه.
64/12/5_ عملیات والفجر 9 در منطقه پنجوین توسط ارتش و سپاه.
64/12/15_ آغاز استراتژی دفاع متحرک.
ارتش عراق برای جبران شکستهای خود و نیز تقویت روحیه از دست رفته فرماندهان و سربازانی که مرتباً متحمل شکستهای سنگینی شده بودند، حرکت جدیدی را آغاز کرد که بعدها استراتژی دفاع متحرک نامیده شد. در این طرح ارتش عراق با حمله به مناطقی که به لحاظ پدافندی دچار ضعفهایی بودند درصدد برآمد تا حداقل برای مدت کوتاهی ابتکار عمل را بدست گرفته و فرصت کافی برای بازسازی یگانهای خود که در عملیات والفجر 8 آسیب فراوانی دیده بودند، بدست آورد. این استراتژی با هجوم نیروهای خودی در عملیات کربلای 1 عملاً شکست خورد. اما به نظر می رسد شکل کامل تر این حرکت در پایان جنگ از سوی ارتش عراق به اجرا درآمد.
64/12/15_ حمله دشمن با یک تیپ و 4 گردان کماندویی به محور چوراتا در جبهه شمالی و بازپس گرفتن منطقه عملیاتی والفجر 9.
64/12/29_ آفند دشمن به استعداد یک تیپ پیاده به محور پنجوین (جبهه شمالی) – منطقه عملیات والفجر 9 که به تصرف ارتفاعات محور پنجوین از جمله شیخ گزنشین، میشلان و شیخ لطیف انجامید.
65/1/15_ حمله عراق با 3 تیپ پیاده و یک گردان زرهی در محور دربندیخان – جبهه شمالی و تصرف شاخ شمیران و شاخ سورمر
65/1/18_ آفند دشمن در محور پیچ انگیزه – شرهانی (جبهه جنوب) و تصرف تپه 175 شرهانی.
65/1/22_ حمله عراق در محور سومار (جبهه میانی) با 4 تیپ پیاده و 3 گردان مستقل به همراه 2 گردان تانک با ارتفاعات سومار و بازپس گیری ارتفاعات اسماعیل خان و پایگاه دوله شریف.
65/2/24_ آفند دشمن در محور سیدکان به استعداد 1 تیپ و تعدادی از یگانهای جاش که منجر به تصرف ارتفاعات سرسول، گرشوال و لولال با مجموع وسعت 250 کیلومتر مربع شد.
65/2/6_ حمله عراق در محور جزیره مجنون با 1 لشکر و پیشروی 200 متر در مواضع رزمندگان اسلام در طول 4 روز.
65/2/8_ عملیات تکمیلی والفجر 8 توسط سپاه در کارخانه نمک (فاو).
65/2/10_ آفند دشمن در محور فکه (جبهه جنوب) با استعداد یک لشکر زرهی، 10 تیپ پیاده و در جبهه ای به عرض 20 تا 25 کیلومتر که به نفوذ 7 کیلومتر در عمق مواضع نیروهای خودی انجامید. در این عملیات عراق 100 دستگاه تانک و 76 دستگاه نفربر و 12 خودرو از دست داد.
65/2/19_ حمله عراق با 2 لشکر و 11 تیپ مکانیزه و زرهی در محور پیچ انگیزه (جبهه جنوب) که در نتیجه آن 36 کیلومتر مربع از منطقه به تصرف ارتش عراق درآمد.
65/2/24_ حمله دشمن با استعداد 7 تیپ و 12 گردان مستقل کماندویی در محور حاج عمران (جبهه شمالی) و تصرف ارتفاعات مهم 2519 و 2435 در طی 10 روز. در این عملیات 3000 عراقی کشته و 200 نفر به اسارت درآمدند و 17 هلیکوپتر دشمن منهدم شد.
65/2/26_ حمله عراق با 7 تیپ پیاده، دو تیپ زرهی و مکانیزه و یک گردان کماندویی در محور مهران (جبهه میانی) که به تصرف شهر مهران انجامید.
65/4/9_ عملیات کربلای 1 و آزادسازی شهر مهران توسط واحدهای رزمی سپاه پاسداران که عملاً موجب شکست استراتژی دفاع متحرک عراق شد. در این عملیات یگانهای خودی موفق شدند در مدت کوتاهی کسب آمادگی کرده و با یورش بر نیروهای عراقی آنان را مجبور به فرار کنند. با آزادسازی مجدد شهر مهران ابتکار عمل مجدداً به جبهه خودی بازگشته و تلاشها برای انجام یک عملیات گسترده آغاز شد.
65/4/9_ عملیات کربلای 2 توسط سپاه در منطقه حاج عمران.
65/6/10_ عملیات کربلای 3 توسط سپاه بر روی اسکله الامیه واقع در شمال خلیج فارس.
65/7/12_ عملیات ظفر توسط ارتش در غرب کشور.
65/7/19_ عملیات فتح 1 توسط سپاه در کرکوک.
65/8/4_ عملیات فتح 2 توسط سپاه در سد دوکان.
65/8/29_ عملیات فتح 3 توسط سپاه در منطقه زاخو – دهوک.
65/10/3_ عملیات کربلای 4 توسط سپاه در منطقه الواخصیب.
65/10/19_ عملیات کربلای 5 در جبهه جنوب و در محور شلمچه – شرق بصره توسط 16 لشکر و 8 تیپ مستقل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی انجام شد که در نتیجه آن 2650 نفر از نیروهای دشمن اسیر و 100000 نفر از آنان کشته و یا زخمی شدند. در این عملیات 870 دستگاه تانک و نفربر، 80 فروند هواپیما، 180 قبضه توپ صحرایی، 1000 دستگاه خودرو، 120 قبضه توپ ضدهوایی عراق منهدم و 230 دستگاه تانک و نفربر، 20 قبضه توپ صحرایی، 200 دستگاه خودرو، 100 دستگاه وسایل مهندسی و 100 قبضه توپ ضدهوایی به غنیمت رزمندگان اسلام درآمد. در عملیات کربلای 5 ,150 کیلومتر مربع از خاک دشمن به تصرف رزمندگان اسلام درآمد و نیروهای خودی در پاسگاههای بوبیلن، شلمچه، کوت سواری، خیّن و جزایر بوارین و ام الطویل، کانال پرورش ماهی چندین روستای عراقی در 10 کیلومتری بصره استقرار یافتند. این عملیات در میان ناباوری عراق، پس از انجام کربلای 4 صورت گرفت. سپاه با درک تحلیل عراق از شرایط حاضر مبنی بر اینکه عملیات سالانه ایران انجام شده و دیگر عملیاتی انجام نخواهد شد، ضمن پذیرش خطر بزرگ عدم موفقیت، توانست شرایط سیاسی- نظامی را بار دیگر به نفع انقلاب تغییر دهد. با شکست سنگین عراق در این عملیات تهاجم به فاو که در دستور کار ارتش این کشور قرار داشته به مدت دو سال تعویق افتاد.
65/10/23_ عملیات کربلای 6 در منطقه سومار توسط ارتش.
65/10/28_ عملیات نصر توسط سپاه در محور دهوک – دولان.
65/11/22_ عملیات فتح 4 (مرحله اول) در منطقه دیانا توسط سپاه.
65/12/4_ عملیات فتح 4 (مرحله دوم) در منطقه دیانا توسط سپاه.
65/12/12_ عملیات کربلای 7 توسط ارتش در ارتفاع حاج عمران.
نام کلیه عملیات های دفاع مقدس با جزئیات
نام کلیه عملیات های دفاع مقدس با جزئیات
روز شمار دفاع مقدس (5) – سال 1367 – 1366
پس از توقف عملیات کربلای پنج بدلیل شدت حضور دشمن و حساسیت فوق العاده نسبت به محورهای جبهه جنوب، به نظر می رسید برای ادامه جنگ باید تدابیر تازه ای اتخاذ شود. زیرا دشمن از لحاظ تسلیحات و تجهیزات نظامی از برتری چشمگیری برخوردار بود و با توجه به تقویت خطوط دفاعی و ایجاد موانع بسیار انجام عملیات در جبهه جنوب دشوار می نمود. بدین جهت در عین حال که عملیات کربلای هشت آماده انجام بود، جبهه شمال غرب (شمال سلیمانیه) نیز برای عملیات تابستانی و محدود انتخاب گردید. این تدبیر در راستای فعال شدن قرارگاه رمضان از سال 65 در شمال عراق و امکان بکارگیری کردهای معارض عراقی اتخاذ شد.
عملیات کربلای 8 و کربلای 10 در جنوب و شمال سلیمانیه صورت گرفت. همانگونه که پیش بینی می شد دشمن در جنوب (شلمچه) مقاومت بسیار سختی نمود و با آتش توپخانه و تانک و بمباران وسیع مانع پیشروی یگانهای خودی شد، در حالیکه عملیات کربلای 10 نسبتاً موفق بود و زمینه اقدامات بعدی را در این جبهه مهیا ساخت. اوضاع جنوب، فرماندهان سپاه را بر آن داشت که به جبهه شمال توجه جدی تری مبذول دارند. و در همین راستا طی عملیات نصر 4 شهر ماووت تصرف شد و در کلّ عملیات نظامی جمهوری اسلامی تقریباً روی نوار پیروزی قرار داشت. در واقع رکودی که از نیمه دوم سال 61 به مدت تقریباً 4 سال بر جبهه حاکم بود، در اواخر سال 64 جای خود را به پیروزیهای پیاپی داد و عراق در یک موضع کاملاً انفعالی مترصد فرصت برای تغییر شرایط بود. از سوی دیگر عراق جنگ نفتکشها را در خلیج فارس دامن زد و سپاه دور جدیدی از عملیات مقابله به مثل را به عنوان یک اولویت نظامی عهده دار شد و طی مدت کوتاهی تعداد زیادی از نفتکشهای کشورهای عربی (خصوصاً عربستان و کویت) و یا کشتیهایی را عازم این کشورها بودند هدف قرار داد و به این ترتیب جنگ نفتکشها اوج گرفت. در این شرایط آمریکا و شوروی نیز به بهانه اسکورت نفتکشهای کویتی وارد خلیج فارس شدند و جنگ جنبه بین المللی و منطقه ای به خود گرفت. در این مقطع جبهه های زمینی کلاً راکد بودند و صحنه جنگ به دریا منتقل گردید. اوج جنگ دریا برخورد کشتی کویتی بریجتون بود که تحت اسکورت ناوهای آمریکایی قرار داشت. از این پس درگیری ایران و آمریکا در خلیج فارس ابعاد دیگر جنگ را تحت الشعاع قرار داد. شلیک موشکهای کرم ابریشم به کشتی آمریکایی، بندرالحمدی و حمله امریکا به قایق تندرو و سکوهای نفتی ایران، از جمله حوادث این مقطع به شمار می روند. از آبانماه 66 بدنبال کاهش درگیری خلیج فارس مجدداً جبهه زمینی فعال شد. این بار بر خلاف سالهای گذشته عملیات بزرگ سالانه که همه ساله در اواخر سال در جبهه جنوب صورت گرفت، در شمال غرب اجرا شد و طی عملیات بیت المقدس 2 و والفجر 10 مواضع و شهرهای بسیاری از جمله حلبچه عراق تصرف گردید. لیکن برای مقابله با پیشروی های رزمندگان اسلام در شمال غرب، تحرک چندانی از عراق مشاهده نشد بلکه با استفاده از عدم حضور نیروهای خودی در جنوب، همزمان با حملات آمریکا به سکوهای نفتی، به سمت فاو به راه افتاد و با تصرف آن موازنه جنگ را بر هم زد و طی تحرکات بعدی توانست مواضع از دست داده را پس بگیرد. و سرانجام پذیرش قطعنامه 598 از سوی جمهوری اسلامی ایران در تاریخ 26/4/67 نقطه پایانی بر جنگ 8 ساله بود. اما عراق با مشاهده ضعف و رکود در جبهه خودی، همانند آغازین جنگ تحمیلی مجدداً در جنوب دست به حمله زد. لیکن مردم با حضور گسترده در جبهه ها ضمن دفع تجاوز دشمن تلاش منافقین (عملیات مرصاد) در محور غرب را نیز که به قصد رسیدن به تهران صورت گرفت، در هم شکستند و پس از آن آتش به رسمی برقرار گردید.
66/1/18_ عملیات کربلای 8 در منطقه شلمچه توسط سپاه.
66/1/20_ عملیات کربلای 9 توسط ارتش در منطقه قصر شیرین.
66/1/25_ عملیات کربلای 10 در جبهه شمالی – منطقه عمومی ماووت توسط نیروهای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی انجام شد، که در آن 9 لشکر و 6 تیپ پیاده و 7 گردان توپخانه خودی در مقابل 11 تیپ و 8 گردان پیاده دشمن وارد عمل شدند و در نتیجه این عملیات 2500 تا 3000 نفر از نیروهای دشمن کشته و یا زخمی و 210 نفر از آنان به اسارت درآمدند. در این عملیات نیروهای اسلام ضمن انهدان 10 دستگاه تانک و نفربر و 1 فروند هلیکوپتر، 250 کیلومتر مربع از خاک دشمن را آزاد کردند و ارتفاهات گلو- سرگلو، باسومه، گلان- قشن و کوه نم نم را به تصرف درآوردند.
66/1/25_ عملیات فتح 5 در شمال سلیمانیه توسط سپاه.
66/1/25_ عملیات نصر 1 توسط سپاه در هزار قلّه.
66/1/13_ عملیات نصر 2 در میمک توسط ارتش.
66/3/27_ عملیات نصر 3 توسط ارتش.
66/3/27_ عملیات فتح 6 در شمال اربیل توسط سپاه.
66/3/31_ عملیات نصر 4 توسط سپاه.
66/4/3_ عملیات نصر 5 در منطقه سردشت توسط سپاه.
66/4/5_ عملیات فتح 7 در منطقه حلبچه توسط سپاه.
66/4/28_ عملیات فتح 8 توسط سپاه در شمال موصل.
66/5/1_ عملیات ایذایی سپاه در ایروان.
66/5/1_ عملیات ایذایی سپاه در چوارتا.
66/5/5_ عملیات ایذایی سپاه در سلیمانیه.
66/5/6_ عملیات ایذایی سپاه در گلی کدور.
66/5/10_ عملیات ایذایی سپاه در مرگه سور.
66/5/10_ عملیات ایذایی سپاه در پایگاه ترابه.
66/5/12_ عملیات نصر 6 توسط ارتش.
66/5/12_ عملیات فتح 9 در منطقه خرمال توسط سپاه.
66/5/13_ عملیات ایذایی سپاه در خرمال.
66/5/13_ عملیات ایذایی نصر 7 توسط سپاه در محور دوپازا – بلفت.
66/5/30_ عملیات ایذایی سپاه در منطقه خرمال.
66/5/31_ عملیات ایذایی سپاه در منطقه اربیل.
66/5/31_ عملیات ایذایی سپاه در محور اربیل – کرکوک.
66/5/31_ عملیات ایذایی سپاه در محور سلیمانیه.
66/5/31_ عملیات ایذایی سپاه در محور سلیمانیه.
66/6/5_ عملیات ایذایی سپاه در محور سلیمانیه.
66/6/9_ عملیات ایذایی سپاه در محور اربیل.
66/6/12_ عملیات ایذایی سپاه در اربیل.
66/6/13_ عملیات فتح 10 در شمال اربیل توسط سپاه.
66/6/15_ عملیات ایذایی سپاه در سلیمانیه.
66/6/23_ عملیات ایذایی سپاه در شهر سید صادق عراق.
66/6/24_ عملیات ظفر توسط سپاه.
66/6/27_ عملیات ظفر 1 در استان دهوک عراق توسط سپاه.
66/7/8_ عملیات ایذایی سپاه در منطقه سلیمانیه.
66/7/11_ عملیات ایذایی سپاه در کرکوک.
66/7/22_ عملیات ظفر 2 توسط سپاه در کفری.
66/8/4_ عملیات ایذایی سپاه در دوکان.
66/8/8_ عملیات ایذایی سپاه در دوکان.
66/8/11_ عملیات ایذایی سپاه در دربندیخان.
66/8/25_ عملیات ظفر 3 در منطقه دربندیخان توسط سپاه.
66/8/28_ عملیات ظفر 4 توسط سپاه در دهوک.
66/8/29_ عملیات نصر 8 در ماووت توسط سپاه (روی ارتفاع گرده رش).
66/9/1_ عملیات نصر 9 توسط سپاه.
6610/18_ عملیات ایذایی سپاه بر روی البکر و الامیه واقع در شمال خلیج فارس.
66/10/22_ عملیات ظفر 5 در عماریه توسط سپاه.
6610/25_ عملیات بیت المقدس 2 در ماووت توسط سپاه.
66/12/4_ عملیات ظفر 6 توسط سپاه در سنگاو.
66/12/22_ عملیات ظفر 7 توسط سپاه در حلبچه.
66/12/23_ عملیات والفجر 10 در جبهه شمال و محور حلبچه توسط 11 لشکر و 12 تیپ پیاده و 17 گردان توپخانه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در مقابل 1 لشکر و 28 تیپ پیاده و 15 گردان توپخانه دشمن انجام شد که در نتیجه آن نیروهای خودی با کشته و زخمی کردن 3000 نفر و اسارت 5440 نفر از نیروهای عراقی و انهدام 270 دستگاه تانک و نفربر، 60 قبضه توپ صحرایی، 13 دستگاه تجهیزات مهندسی، 230 دستگاه خودرو، 10 فروند هواپیما و یک فروند هلیکوپتر دشمن به غنیمت گرفتن 90 دستگاه تانک و نفربر، 100 قبضه توپ صحرایی، 15 دستگاه تجهیزات مهندسی و 800 دستگاه خودرو، بخش وسیعی از استان سلیمانیه عراق شامل شهرهای حلبچه، دوجیله و خورمال را به تصرف درآوردند که وسعت آن حدود 1200 کیلومتر مربع می شد.
نام کلیه عملیات های دفاع مقدس با جزئیات
نام کلیه عملیات های دفاع مقدس با جزئیات
66/12/23_ بیت المقدس 3 در منطقه ماووت توسط سپاه.
67/1/5_ بیت المقدس 4 در منطقه دربندیخان توسط سپاه.
67/1/22_ بیت المقدس 5 .
67/1/28_ تهاجم عراق با بکارگیری وسیع سلاحهای شیمیایی و با استعداد 48 تیپ پیاده و 11 تیپ زرهی و مکانیزه در مقابل 4 تا 5 لشکر و باز پس گیری فاو.
67/2/26_ بیت المقدس 6 در منطقه ماووت.
67/3/14_ تک گسترده و سنگین عراق به منطقه شلمچه و تصرف منطقه عملیاتی کربلای 5.
67/3/22_ بیت المقدس 7 در منطقه عمومی شلمچه توسط سپاه پاسداران انقلاب اسلامی.
67/3/24_ تک عراق به محور ماووت و تصرف بخشی از منطقه ماووت طی 8 روز.
67/3/29_ تهاجم ارتش عراق با استعداد 1 لشکر به مهران و تصرف آن و استقرار در ارتفاعات مهم قلعه آویزان – و واگذاری شهر مهران به منافقین.
67/4/4_ حرکت گسترده عراق در جبهه جنوب و بازپس گیری جزایر مجنون، منطقه وسیع شمال کوشک و طلایه و جفیر. در این عملیات از 8 تیپ مستقل پیاده، 3 تیپ نیروی مخصوص، 5 تیپ زرهی و 2 تیپ مکانیزه و چند یگان در قالب 3 لشکر استفاده کرد.
67/4/7_ تهاجم عراق در محور شاخ شمیران.
67/4/21_ حمله عراق با استعداد 11 لشکر در جبهه های جنوب و تصرف غرب شوش و دزفول تا دهلران.
67/4/27 _ پذیرش قطعنامه 598شورای امنیت سازمان ملل از سوی جمهوری اسلامی ایران.
67/4/31 _ حرکت و تهاجم گسترده عراق با 13 لشکر در منطقه شمال خرمشهر و جنوب اهواز در این حمله نیروهای عراقی خود را به جاده اهواز – خرمشهر رساندند و تلاش گسترده ای زا طی سه روز جهت تصرف خرمشهر انجام دادند که بدلیل مقاومت رزمندگان اسلام ناموفق ماندند.
67/5/3 _ حمله منافقین با حمایت ارتش عراق به غرب اسلام آباد و انجام عملیات مرصاد توسط رزمندگان اسلام و شکست سنگین منافقین در این عملیات.
67/5/10_ عقب نشینی عراق به پشت مرزهای بین المللی در جنوب.
67/5/29 _ اعلام رسمی آتش بس توسط دبیر کل سازمان ملل.
منابع : (جهت مطالعه ، تحقیق و بررسی بیشتر به سایت های ذیل رجوع شود)
1. سایت حماسه
2. سایت جامع دفاع مقدس (ساجد)
4. سایت تخصصی دفاع مقدس (سبکبالان)
5. خبرگزاری دفاع مقدس (دفاع پرس)
6 . معارف جنگ
تهیه و تدوین : پایگاه فرهنگی تفریحی فارسی مد
علل وقوع جنگ ایران و عراق[1]
علل وقوع جنگ ایران و عراق[1]
جک اِس. لِوی و مایک فروئلیچ
مترجم: یعقوب نعمتی وروجنی[2]
جنگ ایران و عراق یکی از ویرانگرترین منازعاتِ پس از جنگ جهانی دوم به شمار میآید. این جنگ استلزامات چشمگیری بر ثبات منطقه، منازعه اعراب –اسرائیل، شاهراه نفتی غرب، و بر دیگر منافع ابرقدرتها[3] در بردارد. این جنگ همچنین به مثابه یک الگوی منازعه در عصر افول قدرت ابرقدرتها، ظهور قدرتهای منطقهای و تحولات انقلابی، از اهمیت نظری چشمگیری نیز برخوردار میباشد. با این وجود شگفت آور است که علیرغم اهمیت جنگ ایران و عراق، در ایالات متحده توجه چندانی به این جنگ نشده است؛ و در حالی که رسانههای این کشور گزارشی مستمر از جریان جنگ مذکور ارائه میدهند ولی تلاش چندانی برای عرضه تفاسیر تحلیلی از این جنگ به عمل نیامده و علی الخصوص به مساله علل جنگ توجه اندکی شده است. پرداختن به علل این جنگ، نه تنها برای فهم چگونگی حل و فصل آن، بلکه همچنین برای پیشبینی اینکه جنگهای مشابه در آینده چگونه ممکن است رخ دهند و چگونه میتوان از وقوع آنها اجتناب نمود، مسالهای حیاتی میباشد.
مطالعه حاضر در مورد جنگ ایران و عراق میکوشد تا از وقایعنگاری ساده رویدادها فراتر رفته و شمار نسبتا اندکی از عوامل علّی اساسی را شناسایی نماید. تحلیل این متغیرها و روابط متقابلشان ما را به شناخت این جنگ در زمینه نظریاش قادر میسازد. این امر همچنین تبیین بهتری از علل این جنگ خاص و نیز درراستای افزایش فهم عمومی نظریمان از علل جنگ، ابزاری را برای استفاده از این موردپژوهی در اختیارمان قرار می دهد.
چشمانداز تاریخی
از دهه 1960 به بعد منازعهای جدی بین ایران و عراق وجود داشت. این منازعه، پشتیبانی از جنبشهای برانداز و کشمکشهای منطقهای را نیز دربرمیگرفت که این کشمکشها بر حق استفاده از شطالعرب [اروندرود]–یک آبراههی حمل و نقل حیاتی و منشاء ستیزه از دوره امپراتوری عثمانی- معطوف بود. ایران در دوره شاه به واسطه حمایت دیپلماتیک و پشتیبانی نظامی ایالات متحده، قدرت برتر و بلامنازع در منطقه خلیج فارس بود. شاه تلاش داشت تا نفوذ ایران را در سرتاسر منطقه گسترش داده و به مناطق مورد ادعای رژیمهای خلیج فارس دستاندازیهایی نماید. ایران در سال 1969 معاهده سال 1937 که کنترل تقریبا کامل بر شطالعرب را به عراق اعطا مینمود را باطل اعلام نمود، و دو سال بعد، سه جزیره کوچک در نزدیکی تنگه هرمز (ابوموسی، تنب بزرگ و کوچک) را به تصرف درآورد. عراق در سال 1975 در الجزایر به ازاء خاتمه پشتیبانی شاه از شورشیان کرد عراقی که بغداد را با یک شورش طولانیمدت و پرهزینه گرفتار کرده بودند، با تعیین سرنوشت خط مرزی شط، با اصل تالوِگ موافقت نموده و نیمی از این آبراهه را به ایران واگذار کرد.
حکومتهای سلطنتی محافظهکار عربی، از ژاندارمی غالبا توسعهطلبانه شاه در خلیج فارس خشمگین بودند؛ با این حال در برابر عدم مداخله شاه در رژیمهایشان، در مقابل اقدامات ایران سکوت اختیار میکردند. این سران عرب بالاجماع از شاه در برابر مخالفتهای داخلی فزاینده بهویژه از جانب گروههای مذهبی، حمایت نمودند. در پاییز 1978 عراق بنا به درخواست شاه، آیتالله خمینی را پس از 13 سال تبعید در شهر مقدس نجف، از این کشور اخراج نمود.
پس از سقوط شاه، سران کشورهای عربی از انقلاب ایران در هراس به سر میبردند. به دنبال نخستوزیری مهدی بازرگان میانهرو، نظام جدید ایران به واسطه تاکید بر برادری اسلامی، عدم مداخله در امور داخلی، احترام متقابل به یکپارچگی ارضی، عدم شناسایی اسرائیل، و تمایل به رها کردن نقش ژاندارمی در خلیج فارس، تا حدودی توانست از هراس اعراب بکاهد. با این وجود، ادعاهای ارضی روحانیون ایرانی در مورد بحرین و جزایر تصرفشده در 1971، به بدگمانی اعراب راجع به اغراض عناصر بنیادگراتر نظام جدید، دامن میزد. در بهار 1979 و به دنبال خیزش جنبشهای قومی در ایران و عراق و ادعای حمایت دو کشور از این جنبشها، روابط فیمابین رو به وخامت نهاد. پشتیبانی ایران از شیعیان عراقی علیه رژیم بعثیِ تحت سلطه سنّیها، موجب شد تا بغداد فعالیتهای شیعی در شهرهای مقدس را سرکوب نماید. صدام حسین علنا به اتهامزنی علیه بنیادگرایان ایرانی پرداخت و دستور غارت آخرین اقامتگاه [امام] خمینی، اخراج نمایندگان ایشان، و دستگیری [آیتالله سید] محمدباقر صدر برجستهترین روحانی مخالف خود را صادر کرد.
با وجود اقدامات صادقانه دولتهای بازرگان و بغداد برای حل و فصل امور در تابستان 1979، در پاییز آن سال ناآرامی شیعی در سرتاسر بخش شمالی خلیجفارس موجب شد تا بغداد مدعیات خود درباره تحریک شیعیان عرب توسط تهران را از سر بگیرد. صدام حسین، تهدیدات زیرکانهای را علیه نظام [امام] خمینی انجام داده و همچنین خواستار خاتمه سلطه ایران بر جزایر خلیج فارس و مدارا در برابر اقلیت های قومی ایران شد. با این وجود به دنبال حملات مکرر پاسداران انقلابی به کنسولگریهای عراق و سفارتخانه آن در تهران، گفتگوهای رسمی بین دو کشور به زودی خاتمه یافت. جایگزینی شورای انقلابِ تحت سلطهی روحانیون به جای دولت بازرگان در ماه نوامبر، کنترل حزب جمهوری اسلامی بر ایران را تسهیل نمود. ابوالحسن بنیصدر، رئیس جمهور جدید و صادق قطبزاده وزیرخارجه، هر چه بیشتر به روحانیون مسلط حزب جمهوری اسلامی وابسته شدند. تهران، با آماج قرار دادن شیعیان دولتهای عربی خلیج فارس سخنپراکنیهای رادیویی خود را تشدید کرده و رژیمهای «فاسد» و «صهیونیستی» آنها را تقبیح نموده و خواستار سرنگونی و جایگزینیشان با جمهوریهای اسلامی بنیادگرا شد. تظاهرات مردمی در جوامع شیعی و خشونتهای سیاسی مکرر، این روند را تکمیل ساخت. این خشونتها، بمبگذاری و سوء قصد علیه مقامات عراقی بهویژه تلاش برای ترور طارق عزیز معاون نخست وزیر عراق در آوریل 1980 را نیز شامل میشود. این اقدامات عمدتا از سوی [حزب] الدعوه انجام میگرفت که یک گروه معارض شیعی مورد حمایت ایران بود. عراق نیز با حملات تبلیغاتیِ معطوف بر اعراب ایرانی، واکنش نشان داد و از طریق تبعیدهای دستهجمعی، بازداشتها و اعدامهای مستمر از جمله اعدام آیتالله محمدباقر صدر، فعالیتهای شیعیان خود را سرکوب ساخت. ایران نیز عراق را به اشغال سفارتخانه ایران در لندن و همچنین سوء قصد به قطبزاده نخست وزیر ایران متهم نمود.
در تابستان 1980 خشونتهای مرزی بروز کرد و چرخه مخاصمه نیز بالا گرفت. پس از یک حمله به دو روستای عراقی در اوایل سپتامبر، بغداد خواستار این شد تا ایران حقوق عراق و ادعاهای ارضی آن را به رسمیت بشناسد. خواستههای عراق، عقبنشینی ایران از یک منطقه موردمنازعه در استان کرمانشاه، مذاکره مجدد درباره موافقتنامه 1975، و پایان دادن به ناآرامیهای موردِ حمایت ایران و خشونتهای مرزی را دربرمیگرفت. صدام حسین در 17 سپتامبر، اعلام کرد که ایران موافقنامه 1975 الجزایر را نقض کرده و عراق نیز این معاهده را بیاعتبار میداند؛ ولی ایران بلافاصله این تحرکات را محکوم کرد. در روز 22 سپتامبر، عراق حملات هوایی خود علیه پایگاههای هوایی ایران از جمله پایگاه هوایی تهران را آغاز کرد و تهاجم زمینی گستردهای را به استان نفتخیز خوزستان انجام داد.
عراق مدعی بود که به واسطه حمله نظامی، به دنبال فراهمسازی شرایط خاتمه مخاصمات است: شناسایی حقوق و حاکمیت ارضی عراق، موافقت با حُسن همجواری با دولتهای خلیج فارس، عدم مداخله در امور داخلی، و پایان دادن به کلیه اقدامات تجاوزکارانه1. عراق مدعی کل شطالعرب بود ولی هیچگونه ادعای ارضی در مورد جزایر خلیج فارس انجام نداد. تا ماه اکتبر و با حرکت رو به جلوی نیروهای عراقی، صدام حسین ادعا کرد که از نظر نظامی «ما به هدف خود دست یافتهایم» و خواستار آتشبس و شروع مذاکرات شد. با این وجود ایران هرگونه مذاکره قبل از عقبنشینی کامل عراق را رد کرد. با تداوم جنگ در نیمه نخست سال 1981 دو طرف به نوعی وقفه واقعی در جنگ رسیدند و در پاییز همان سال ضدحملات ایران، عراق را وادار به عقبنشینی نمود. تا ماه مارس 1982 ایران امتیازات آشکاری به دست آورد، و در ماه ژوئن عراق به مرزهای خود عقبنشینی کرد و ایران نیز در ماه جولای جنگ را به مرزهای جنوبی عراق کشاند.
چارچوب نظری
پس از تشریح مختصر رویدادهای جنگ، هماینک درصددیم تا با استفاده از پیچیدگی این تسلسل تاریخی، شمار اندکی از متغیرهایی را شناسایی نماییم که میتوانند وقوع این جنگ را تبیین کنند. انگارههای کلیدی که این تفسیر حول آنها میچرخد عبارتند از جستجوی قدرت و پرستیژ، یک ایدئولوژی انقلابی توسعهگرا و تاثیر آن بر ثبات سیاسی داخلی، خلاء قدرتِ ناشی شده از تلاطم سیاسی داخلی، چشمداشت پشتیبانی قدرت ثالث، و سوء برداشتها. متغیرهای ثانوی که ارتباط نزدیکی با عوامل فوق داشته و آنها را تقویت میکنند عبارتند از تحقیر و دغدغه توازن منطقهای قوا. متغیرهای فوق جزو مهمترین علل جنگ در طی قرون متمادی بوده و در ادبیات نظری منازعه بینالمللی نیز بطور گستردهای مورد توجه قرار گرفتهاند. قبل از اینکه عوامل فوق بر این مورد خاص مورد کاربست قرار گیرند لازم است تا پیوندهای نظری که به واسطه آنها این عوامل به جنگ منتهی میشوند نیز به طور مختصری مورد امعان نظر قرار گیرند2.
از زمان توسیدید[4]، قدرت انگاره محوری در نظریههای سیاست بینالمللی واقعگرای غربی بوده است؛ از سوی دیگر نظریههای توازن قوا و نظریات دیگر نیز سائقه برتری طلبیهای منطقهای یا قارهای را به عنوان یکی از علل اصلی جنگ قلمداد نمودهاند3. پرستیژ نیز پیوند نزدیکی با قدرت دارد، و دولتمردان، آن را غیر قابل تفکیک از اعتبار، اراده، و آوازهی قدرت می دانند4. استدلال میشود که پرستیژ و نه قدرت، ارز روزمره روابط بینالملل میباشد5. همچنین فرض بر این است دولتهایی که بین قدرت نظامی واقعی و پرستیژ خود نوعی ناهمخوانی ملاحظه میکنند، بیشتر احتمال دارد تا به جنگ مبادرت بورزند، زیرا درصدند تا مزیتهای اقتصادی و سیاسی جایگاه مفروض خود را به سطح تعریفشده توسط قدرت نظامیشان ارتقا دهند6. دولتها بهویژه زمانی که به این باور برسند که اخیرا متحمل تحقیر از جانب دشمنان خود شدهاند، بیشتر به دغدغه پرستیژ گرفتار میآیند7. از آنجایی که غرور و پرستیژ ملی، تاثیر چشمگیری بر سیاست داخلی رژیم و پرستیژ فردی اصحاب قدرت میگذارد، دولتمردان نیز نه فقط به عنوان اهداف فینفسه بلکه همچنین برای افزایش حمایت سیاسی در داخل، اغلب پیروزیهای دیپلماتیک و نظامی در خارجی را جستجو مینمایند8.
دولتها نه فقط برای جاهطلبیهای افزایش قدرت و پرستیژ بلکه همچنین درراستای برونرفت از هراسهای ناشی از تهدیدات بیرونی، به جنگ روی میآورند. این هراسها میتواند تهدیدات نظامی بر یکپارچگی ارضی یا موقعیت قدرت یک کشور و یا تهدیدات سیاسی بر ثبات داخلی آن کشور را دربربگیرد. تهدیدات سیاسی ممکن است به گونههای مختلفی ایجاد شود: یک ایدئولوژی سیاسی توسعهطلب که درصدداست تا ارزشهای خود را بر جوامع دیگر تحمیل نماید؛ پشتیبانی خارجی از اقلیتهای قومی؛ گروههای قومی دیگر که در مرزهای سرزمینی یک کشور مجاورت دارند؛ یا اقدامات مستقیم بیرونی برای بیثبات ساختن یک رژیم دیگر. یک شکست نظامی میتواند موجب تغییر رژیم یا حتی وقوع انقلاب شود، در حالی که بیثباتی سیاسی داخلی ممکن است توان نظامی دولت را شدیدا تضعیف کرده و از این رهگذر توازن قوای منطقهای یا قارهای را تغییر دهد. کشوری که در پی صدور یک ایدئولوژی انقلابی به خارجی است از طریق تهدید فوری بر حیات رژیمهای دیگر و نیز به واسطه صفبندیهای دیپلماتیک جدید و تاثیراتشان بر توازن قوا، میتواند موجبات هراس دیگران را فراهم بیاورد9. در چارچوب این منافع ملی قدرت، پرستیژ، و ثبات سیاسی داخلی و منافع سیاسی فردی، فرصتهای خاصی پدید میآید که احتمال وقوع جنگ را افزایش میدهد. افزایش ناگهانی تفاوت قدرت بین دولتها که ممکن است از یک شکست نظامی یا ضعف داخلیِ ناشی از بیثباتی سیاسی یا افول اقتصادی، حاصل آید در این میان از اهمیت ویژهای برخوردار است10.
انتظار پشتیبانی دیپلماتیک، اقتصادی یا نظامی از دولتهای دیگر یا انتظار بیطرفی دیگران، یکی دیگر از شرایط اساسی جنگ به شمار میآید. در صورتی که منافع امنیتی مشترک یا پیوندهای ایدئولوژیک، دینی یا فرهنگی بین دولتها وجود داشته باشد این نوع رفتارها اهمیت خاصی پیدا میکنند11.
سوءبرداشت و محاسبات اشتباه نیز در روند وقوع جنگ اهمیت زیادی دارند12. دولتمردان گرایش دارند تا برداشت نادرستی درباره نه فقط توازن قابلیتهای نظامی بلکه همچنین اراده دشمن برای ادامه جنگ داشته باشند. دولتمردان همچنین ممکن است درباره تاثیر جنگ بر یکپارچگی جمعیتی دشمن و نیز روحیه و کارآمدی نیروهای نظامی خودی نیز اشتباه محاسباتی انجام دهند. شاید بتوان گفت که اعتماد به نفس نظامی بیش از حد یکی از شرایط ضروری برای وقوع اغلب جنگهایی بوده است که در نهایت آغاز کننده آن بازندهاش نیز بوده است. این چارچوب نظری و چشمانداز تاریخی، شالودهای را برای تفسیر علل جنگ ایران و عراق و تحلیل استلزامات آن بر کاوش کلی نظری علل جنگ، فراهم میسازد.
علل جنگ ایران و عراق
صدام حسین و جستجوی برتری
کسب جایگاه برتری برای عراق در خلیج فارس و جامعه عربی، برای سالهای متمادی یکی از اهداف عمده صدام حسین بود13. توان بالقوه عراق برای تبدیل شدن به قدرت برتر در منطقه و جانشینی مصر به عنوان کشور عربی پیشرو بر عوامل متعدد جمعیتی، اقتصادی و نظامی ابتنا داشت. جمعیت تقریبا 14 میلیونی عراق به جز مصر از هر کشور عربی صادر کننده نفت بیشتر بود و بخش اعظم جمیعت آن نیز عمدتا از افراد باسواد و طبقات متوسط تحصیلکرده و فنسالار تشکیل میگردید. قبل از آغاز جنگ عراق با صادرات 3.5 میلیون بشکه نفت در روز، دومین تولید کننده عمده اوپک بود و سالانه 23 میلیارد دلار از این طریق درآمد داشت. اکتشافات نفتی در عراق تقریبا محدود بود ولی به نظر میآمد که عراق پس از عربستان سعودی، دومین ذخایر عظیم نفت خام را در منطقه را در اختیار دارد. در نهایت اینکه، نیروهای نظامی عراق بیشتر از هر کشور عربی دیگر منطقه و تقریبا برابر با ایران بود.
از سوی دیگر صدام حسین از جایگاه سردمداری خود اطمینان خاطر داشت و کنترل شدیدی نیز بر ارتش اِعمال میکرد. سیاستهای داخلی رژیم سوسیالیست بعث نیز به استحکام کنترل وی یاری میرسانید. در حالیکه درآمدهای عراق به طور چشمگیری افزایش مییافت نرخ تورم به 12 درصد محدود شده بود. برخلاف دیگر کشورهای عربی صادرکننده نفت در منطقه خط مشیهای توزیعی عراق از شکلگیری طبقه فرادست ثروتمند ممانعت به عمل میآورد. توسعه اقتصادی، خانهسازیهای انبوه، نوسازی کشاورزی، و ایجاد صنایع پتروشیمی و فولاد را ممکن میساخت. صدام حسین همچنین درصدد بود تا به واسطه تاسیس یک نهاد پارلمانی یعنی مجلس ملی، جاذبه سیاسی خود را بیشتر نماید. این ملاحظات رویهمرفته وی و دیگران را متقاعد ساخت که قدرت عراق به نحو فوقالعادهای افزایش یافته است. «کلودیا رایت»[5] در سال 1979 از عراق به عنوان یک «قدرت جدید» در منطقه نام برد؛ و «ویلیام کوآندت»[6] در اوایل سال 1980 چنین ارزیابی نمود که «قطعا در دهه 1980 عراق قدرت مسلط منطقه خلیج [فارس] خواهد بود»14.
سیاستهای شخص صدام نیز آشکارا برای ارتقای جایگاه عراق در خاورمیانه طراحی شده بود. وی افزایش قدرت نظامی عراق از جمله تدوین یک برنامه هستهای را مهندسی نمود که عراق را به تنها دولت عربی مبدل میساخت که توان مقابله با توان اتمی اسرائیل را داشت. وی با برگزاری دو کنفرانس پانعربیستی، اعراب را در برابر پیمانهای کمپ دیوید به صف کرد. نشست بغداد در نوامبر 1978 مانع از این شد که کشورهای میانهروی عربی از صف مقاومت متحد عربی خارج شوند و همین امر پرستیژ دیپلماتیک عراق را بیشتر کرد. صدام حسین به واسطه مشارکت عراق در سازمان آزادیبخش فلسطین، جبهه آزادیبخش عرب، و حمله به کیبوتص میسگاوام[7] در شمال اسرائیل در آوریل 1980 تلاش داشت تا در منازعه اسرائیل –فلسطینیان عرض اندام نماید. مهمتر اینکه وی موضع رادیکال رژیم سوسیالیستی بعث در جهان عرب را تعدیل ساخته و لفاظیهای انقلابی خود علیه سلاطین عربی را متوقف نمود. این موضع جدید از یک پیشنهاد رهبری دیگر در فوریه 1980 هویدا بود چرا که صدام حسین در آن موقع، منشور ملی عربی را اعلام نمود. این منشور از کلیه اعراب میخواست تا در حل منازعات خود از زور اجتناب کنند و همین امر به خودی خود تغییر چشمگیری در لفاظیهای انقلابی پیشین بغداد را نشان میداد. دوری فزاینده عراق از اتحاد شوروی، فاصلهگیری از دوستان تروریست سابق خود، و پشتیبانی از کمک خارجی به ویژه به اردن، جایگاه پیشین بغداد به عنوان طردشدهای از میان اعراب میانهرو را بهبود بخشید. این میانهروی به مسائل اقتصادی همانند میزان و بهای تولید نفت کشیده شد که عراق را هر چه بیشتر با اولویتهای عربستان سعودی همراه میساخت. صدام همچنین تلاش کرد تا به عنوان یک پل ایدئولوژیک میان اعراب میانهرو و رادیکال عمل نموده و نقش رهبری را در بین غیرمتعهدها به دست بیاورد ولی در این امر ناموفق بود.
تحمیل قدرت عراق بر ایران، جزئی از دغدغه پرستیژ صدام حسین در میان اعراب، و مهمترین عامل در تبدیل شدن به قدرت نظامی برتر در خلیج فارس به شمار میآمد. در واقع، لفاظیهای بغداد راجع به مسائل ارضی موافقتنامه الجزایر در ابتدا شماری از ناظران را بر آن داشت که اصلاح مفاد ارضی این توافقنامه را انگیزه اصلی عراق برای آغاز جنگ بدانند. چشمپوشی اجباری از کنترل کامل بر آبراهه شطالعرب، تحقیر بزرگی بر پرستیژ رژیم بغداد محسوب میشد15. این حس حقارت فراتر از عراق به میان دیگر کشورهای عربی نیز کشیده شد و نمادی از تسلیم شدن اعراب در برابر همسایه قویتر ایرانیشان بود. افزون بر این، شکستهای پیاپی از اسرائیل بیشتر به این احساس حقارت دامن میزد. تجلیل اعراب از موفقیتهای اولیه عراق به عنوان بزرگترین پیروزی نظامی بر ایرانیها پس از نبرد قادسیه در سال 637 میلادی، اهمیت غرور عربی به مثابه یکی از نیروهای محرکِ این منازعه را نشان میدهد.
گرچه پیروزی عراق از بازگشت هژمونی ایران به منطقه جلوگیری کرده و میتوانست عراق را به جایگاه برتر در این منطقه و جهان عرب برساند، ولی این مسائل نمیتواند به تنهایی تصمیم صدام برای آغاز جنگ را توضیح دهند. در واقع موضع اولیه بغداد نسبت به دولت بازرگان، دوستانه بود. در واقع پس از اینکه نظام [امام] خمینی به سوی سیاست کلی صدور بنیادگرایی اسلامی خود به دیگر کشورهای منطقه و به ویژه حمایت از ناآرامی در میان شیعیان عراقی چرخش پیدا کرد، درخواست عراق برای حل و فصل اختلافات مرزی نیز آغاز شد. رژیم بغداد اعلام کرد که عدم پذیرش موافقتنامه 1975 الجزایر از سوی آن اساسا بر سرباززنی تهران از عدم مداخله در امور داخلی آن مبتنی بود و نه مسائل ارضی. علاوه بر این، برخلاف مساله عدم مداخله در امور داخلی، مطالبات ارضی عراق به عنوان شرایط پایان دادن به مخاصمات تشدید میشدند. کشمکشهای ارضی از جمله در مورد شطالعرب، بیشتر بهانه جنگ بودند تا علت آن. از این رو برای درک کامل انگیزههای صدام بایستی تهدید فرضی برای ثبات سیاسی داخلی عراق و رژیمهای میانهروی منطقه از جانب ایران انقلابی را نیز مدنظر قرار دهیم.
تهدید انقلابی برای عراق و خلیج فارس
انقلاب ایران برای سران عربی کشورهای خلیج فارس یک زنگ خطر بود زیرا ماهیت مردمی و شیعی آن رژیمهای سُنّی را مورد تهدید قرار میداد. از نظر سران عرب و به ویژه سلاطین محافظهکار که رژیمهای خودکامهشان از بسیاری جهان شبیه رژیم شاه بود، انقلاب ایران آسیبپذیری بالقوه حاکمیت آنان در برابر بنیادگرایی اسلامی و نارضایتی اجتماعی را نشان میداد. اسلام بنیادگرا در پیوند با شیعهگرایی مبارزهجویانه، تهدیدی برای رهبریت سنّی سلاطین و همچنین رژیم سکولار بعث در بغداد محسوب میشد.
وفاداری شیعیان در کشورهای عربی خلیج فارس نیز خود یک نگرانی به شمار میآمد. شیعیان در عراق و بحرین، اکثریت و در قطر، ابوظبی، عمان، و عربستان سعودی (در استان شرقی) اقلیت قابل توجهی را تشکیل میدهند16. شاید عراق بیشترین هراس را از انقلاب ایران داشت. اکثریت شیعه عراق، از مدتها قبل انزجار خود از جایگاه فرودست سیاسی و اقتصادیاش درون نخبگان اکثرا سنّی را نشان داده و همچنین در گروههای ایدئولوژیک و فرقهای نسبتا شبیه با مخالفان شاه سازماندهی شده بود17. دهها هزار شیعه در دهه 1970 از عراق تبعید شدند. در مورد برداشت بغداد از انقلاب ایران و معنای آن برای شیعیان عراق تردید چندانی وجود نداشت. همانطور که «ای. اچ. اچ. عبیدی»[8] اذعان داشت «حکومت عراق علیرغم ژست سکولارش، جنبش ملی ضدشاهنشاهی در ایران را به مثابه یک خیزش شیعی که میتوانست تاثیر عظیمی در عراق داشته باشد، تفسیر میکرد»18. در واقع، پیروزی انقلاب ایران، نوعی حمایت از جنبشهای معارض و فعالان حامی [امام] خمینی نه تنها در عراق بلکه در کویت، بحرین، و عربستان سعودی قلمداد میشد. پس از شکلگیری نظام [امام] خمینی، همدلی داخلی در ابتدا مانع از انتقاد علنی سران کشورهای مذکور از انقلاب ایران میشد گرچه آنها در خفا هراس خود را پنهان نمیساختند 19. به دنبال درگرفتن جنگ، ترس از تصاعد آن و به ویژه هراس از حملات ایران به تاسیسات نفتی آسیبپذیر نفتی خلیج فارس، مانع از ابراز حمایت آشکار اعراب میانهرو از عراق میشد. ملک حسین شاه اردن که عدم آسیبپذیریاش از تهدیدات نیروی هوایی ایران آزادی خاصی به وی میداد، این جنگ را منازعهای بین رژیم تهران و تمامی کشورهای عربی خلیج فارس معرفی میکرد که عراقیها در خط آن مقدم قرار داشتند20.
ماموریت توسعهطلبانه نظام ایران انقلابی، هراس اعراب را بیشتر نیز میکرد. هدف صدور انقلاب و تاسیس جمهوریهای اسلامی جدید، به ویژه در عراق به سرعت به منزله برنامههای آشوبسازی تعبیر گردید. سخنپراکنیهای رادیویی از اهواز و تهران از پاییز 1979 آغاز شد و از بهار 1980 صدور انقلاب به خط مشی اعلانی حکومت ایران مبدل گردید. اقدامات تروریستی از جمله حمله به [طارق] عزیز معاون نخست وزیر عراق اساسا از فعالیتهای حزب الدعوهی مورد حمایت ایران بود؛ ترور و حمله به مراکز پلیس، دفاتر حزبی و یگانهای ارتش [عراق] جزو این فعالیتها به شمار میآمدند. حمادی وزیر خارجه عراق در تلاش برای توجیه حمله عراق در شورای امنیت سازمان ملل در 5 اکتبر 1980، بر نقش حزب جمهوری اسلامی در دامنزدن به آشوبهای شیعی به عنوان نگرانی عمده بغداد اصرار میورزید:
بازرگان از نخست وزیری استعفا داد و یزدی نیز همراه با وی از وزارت خارجه رفت، و این امر عرصه را برای [امام] خمینی و هواداران وی خالی کرد. در آن زمان، [امام] خمینی با تصمیم به صدور انقلاب به عراق و منطقه خلیج عربی [فارس] از اغراض واقعی انقلاب اسلامیاش پرده برداشت. این تصمیم حتی از طریق براندازی، خرابکاری و تروریسم توسط به اصطلاح جندالامام – سربازان امام، مبارزان حزب الدعوه- به مرحله ساقط کردن حکومت ما نیز کشیده شد. ما در سرتاسر کشور خود به ویژه در مناطق مرکزی و جنوبی شاهد افزایش اقدامات خرابکارانه و تروریستی بودیم.
سخنان دکتر حمادی نشانگر انگیزه اولیه بغداد برای جنگ بود: خاتمه دادن به کمکهای ایران به شیعیان ناراضی عراقی. در حالیکه هر نوع چالش شیعی یا بنیادگرا نمیتوانست به سرعت باعث سقوط رژیم بعثی شود، ولی عراق در مورد تهدید بلندمدت اشتباه نمیکرد. به ویژه پس از ناکامی اقدامات آشتیجویانه در تابستان 1979 و سلطه حزب جمهوری اسلامی، هیچ دلیلی مبنی بر کاهش نهایی تهدید براندازی وجود نداشت. همانطور که «عدید دویشه»[9] اذعان دارد «گرچه این گروهها در حال حاضر تهدیدی برای صدام حسین نیستند، ولی بیقراری فزاینده در میان جمعیت شیعی به دنبال انقلاب [امام] خمینی، مشکل طولانی مدت تهدید کنندهای را ایجاد خواهد کرد»21.
زمان افزایش ناآرامیها در عراق که با اقدامات ایران برای تحریک عمومی توام بود، شواهد بیشتری را راجع به پیشبینی عراقیها در مورد تهدید انقلابی از جانب ایران ارائه میدهد. بیانات آیتالله روحانی[10] در مورد الحاق بحرین و صدور انقلاب به سرتاسر خلیج فارس موجب شد تا وزیر دفاع عراق بلافاصله به کشورهای خلیج فارس سفر کرده و در مورد حمایت عراق به آنان اطمینان دهد. در ماه اکتبر و پس از تظاهرات شیعیان در عربستان سعودی، کویت و بحرین، صدام حسین اولین هشدار واقعی خود را به تهران داد: «عراق از همه توان خود علیه کسانی که بخواهند حاکمیت کویت یا بحرین را نقض کرده یا به مردم یا سرزمین آن ضربه بزنند، استفاده خواهد کرد؛ این مساله کل خلیج [فارس] را دربرمیگیرد» 22. در همان ماه پس از حمله به کنسولگریها و سفارتخانه عراق، صدام روابط دیپلماتیک را قطع کرده و صدور انقلاب را دلیل این امر معرفی کرد. پس از درگیریهای مرزی متعدد، عراق خوزستان را مورد تهاجم قرار داد.
از این رو عراق از حمله نظامی خود به ایران دو هدف عمده را مدنظر داشت. اول، بازیابی کنترل بر شطالعرب و از این رهگذر کسب موقعیت برتر در خلیج فارس و جامعه عربی؛ و دوم، پایان دادن به تحریک جنبشهای شیعی در عراق و دیگر کشورهای عربی منطقه توسط ایران. این دو هدف بطور متقابل تقویت کننده یکدیگر بودند. در صورتی که ایران به ایجاد تهدید برای ثبات داخلی و حکومت حزب بعث در عراق ادامه میداد، رژیم عراق نمیتوانست قدرت و پرستیژ خود را افزایش دهد. در عین حال، موفقیت عراق در متوقف ساختن اقدامات ایران برای صدور انقلابش، و شاید حتی سرنگون کردن نظام [امام] خمینی، بیتردید عراق را به جایگاه برتر در جهان عرب رسانده و شاید هم آن را به قدرت مسلط در خلیج فارس تبدیل مینمود.
در حالیکه دو هدف مذکور یکدیگر را تقویت میکردند، این تحلیل ما را به سوی این نتیجه رهنمون میشود که پایان دادن به آشوبهای شیعی و تهدیدِ ثبات رژیم بعث، اولویت اصلی بغداد بود. همانطور که عدید دویشه استدلال میکند «خشم سردمداران عراق از اقدامات مستمر ایران برای برانگیختن شیعیان عراق علیه حکومت بعثی، علت علت اولیه جنگ بود»23.
شرایط سیاسی، دیپلماتیک و نظامی منطقه خلیج فارس، اقدامات صدام حسین برای رسیدن به اهدافش را تسهیل مینمود. دیگر کشورهای عربی منطقه نیز از انقلاب ایران میترسیدند ولی فاقد ابزارهای لازم برای مقابله با آن بودند. عراق که این توانایی را در اختیار داشت، به تدریج رادیکالیسم خود را تعدیل کرد، و از انزوای سیاسی خود خارج گردید. اعراب نیز برای مهار انقلاب اسلامی و ترویج میانهروی در منطقه، به عراق نیاز داشتند. عراق هم برای اقدامات خود علیه ایران و پیشبرد آمال سردمداری خود در منطقه، به پشتیبانی دیپلماتیک و اقتصادی اعراب نیازمند بود. از این رهگذر، صدام حسین از همان ابتدا به دفاع از مواضع اعراب پرداخت. عراق همراه با سعودیها، در راستای مقابله با تهدید بنیادگرایانه از جانب نظام انقلابی تهران، نقش برجستهای در سازماندهی حکام خلیجفارس به سوی ترتیبات امنیتی دسته جمعی ایفا نمود. در حالیکه پادشاهیهای عربی خلیج فارس در تابستان 1979 توافقات امنیتی متقابلی را تدوین میکردند، تشریک مساعی عراق با عربستان سعودی، راه را برای روابط امنیتی عراق با دیگر دولتهای خلیج فارس هموار ساخت. عراق و عربستان منازعه مرزی خود که مانع از روابط نزدیکتر میشد را به سرعت حل و فصل نمودند. به دنبال آن عراق وارد موافقتنامهای در خلیج فارس راجع به پیگرد تروریستها شد. در تابستان و پاییز 1979 مقامات ارتش عراق برای تدوین توافقات امنیتی مفصل دوجانبه در عربستان حضور یافتند24.
در بهار 1980 و به دنبال وخیمتر شدن روابط ایران و عراق، عراق روابط امنیتی خود با دیگر کشورهای عربی را مستحکمتر ساخت. در ماه می، شاهزاده الصباح از کویت، و حسین شاه اردن از بغداد دیدن کردند، و به دنبال آنان، امیر راسالخیمه و فرستاده ویژهای از امارات متحده عربی نیز وارد عراق شدند. فرستادههای ویژه بغداد نیز از توافقات امنیتی با کشورهای عربی منطقه اطمینان حاصل نمودند. در ماه آگوست صدام حسین به عنوان رئیس جمهور عراق اولین بار به عربستان سفر کرد. در بیانیه رسمی این سفر، «وضعیت کنونی جهان اسلام» به عنوان کانون تمرکز آن اعلام شد که نوعی اشاره آشکار به ایران محسوب میگردید.
به دنبال این دیدار، اقدامات دیپلماتیک گسترش بیشتری یافت. علیرغم سکوت ظاهری دولتهای عربی خلیج فارس، شواهدی وجود دارد که نشان میدهد آنان از برنامههای نظامی عراق باخبر بوده و آن را تایید کرده بودند. همانطور که کلودیا رایت اذعان دارد «دیپلماسی عراق در سال 1980، نوعی توافق عربی را ایجاد کرد که حمایت عربستان سعودی، اردن و کشورهای کوچکتر عربی منطقه از اقدام نظامی عراق علیه ایران را به دنبال داشت»25. پس از درگرفتن جنگ، کشورهای عربی دیگر آمادگی زیادی برای ارائه کمکهای دیپلماتیک، اقتصادی و لجستیک به عراق داشتند.
این وعدهها (یا حداقل انتظار) پشتیبانی دیپلماتیک و اقتصادی از جانب ائتلاف عربی، نقش مهمی در تصمیم عراق برای آغاز جنگ داشت. در نبود این نوع حمایتها، دورنمای پیروزی عراق و فشار آوردن به ایران، تا حدود زیادی کمرنگ میشد و آرزوی برتری صدام در جهان عرب نیز صرفا یک توهم میبود. دقیقا به همین دلیل، صدام تلاش فراوانی برای شکلدهی به یک ائتلاف دیپلماتیک انجام داد. از این رهگذر، توقع عراق از حمایت کشورهای ثالث، شاید یکی از شرایط ضروری برای آغاز جنگ بود.
ضعف و فرصت
دو عامل دیگر همراه با هم، فرصت بیشتری برای جنگ ایجاد کرده و افزایش هزینههای مورد انتظار ناکامی در توسل به زور را موجب گردید. اولین عامل عبارت بود از تصور ضعف نظامی ایران و خلاء قدرت ناشی از آن در منطقه خلیج فارس. ارتش ایران به واسطه سیاسیشدن آن در نظام انقلابی و پاکسازی، سازماندهی مجدد، ترک خدمت و قطع کمکهای تسلیحاتی آمریکا، تا حدود زیادی تحلیل یافته بود. در همین اثناء و در سال 1979 مخارج ارتش عراق به 2 میلیارد دلار در سال (13 درصد از تولید ناخالص ملی آن) افزایش یافته بود و از این رو سردمداران عراق به این باور رسیده بودند که قویترین نیروی نظامی منطقه را در اختیار دارند. از سوی دیگر آنان فکر میکردند که ایران بدون درآمدهای نفتی خوزستان نمیتواند در برابر یک اقدام جنگی مقاومت نماید. ایران که در سپتامبر 1980 فقط 12 میلیارد دلار ذخیره ارزی داشت، به دنبال آغاز انقلاب با کاهش چشمگیری در درآمدهای نفتی مواجه و وادار شده بود تا بیش از نیمی از بودجه ملی 40 میلیارد دلاری خود را از طریق کسری تامین نماید. عراق در آغاز جنگ به ذخایر مالی 35 میلیارد دلاری خود مباهات میکرد که برای تامین مالی چندین ساله برنامههای اجتماعی و اقتصادی آن حتی بدون درآمدهای نفتی هم کافی بود. همانطور که قبلا نیز اشاره شد، صدام حسین از کمکهای مالی و لجستیک همسایههای محافظهکارش از جمله 20 تا 30 میلیارد کمک بلاعوض و وام بدون بهره، اطمینان خاطر داشت.
از این رو عراق برای دستیابی به اهدافش به قابلیتهای نظامی و مالی خود اطمینان داشت. برنامه عراق عبارت بود از اشغال تاسیسات نفتی خوزستان، محروم کردن نظام تهران از منابعی که به شدت بدانها نیاز داشت، و وادار ساختن آن به مذاکره یا در صورت امکان سرنگون کردن آن. کلودیا رایت در مورد اهداف بغداد اینگونه مینویسد:
عراق در عین پیشنهاد مذاکره، به اقدام نظامی محدودی دست یازید. تهاجم همهجانبه به ایران هرگز متصور نمیشد. طرح اشغال خوزستان که کشورهای عربی نیز با آن توافق داشتند، به عنوان آخرین مرحله تصاعد جنگ مطرح شده بود. بنا به طرح کلاسیک کلاوزویتسی[11] که مقامات ارشد نظامی عراق در مصاحبههایشان از آن دم میزدند ... این جنگ، ادامه سیاست مذاکرات مرزی با ابزار یک اشغال نظامی بود. 26
ایرانِ تضعیف شده و خلاء قدرت در خلیج فارس، این فرصت را در اختیار عراق میگذاشت تا کشمکشهای ارضی موجود را حل و فصل و تحریک شیعیان را متوقف نموده، و جایگاه برتر را در منطقه به دست بیاورد. وسوسه جنگ نیز هر لحظه بیشتر میشد زیرا صدام حسین مطمئن نبود که این فرصت همواره فراهم باشد. سلطه گروههای روحانی بر حزب جمهوری اسلامی در تهران و تحکیم مستمر قدرت آنها، امید چندانی برای صدام و دیگر سران عربی خلیج فارس نمیگذاشت که با روی کار آمدن افراد میانهروتر در ایران، تحریک شیعیان خاتمه پیدا کند. در ماه جولای 1980 نیز به دنبال ناکامی کودتای نظامی، چالش جدی چندماهه برای جنبش انقلابی پایان یافت. این امر عراق و دیگر سران عربی خلیج فارس را مجاب کرد که در نبود مداخله خارجی، مخالفان داخلی توان سرنگونی نظام [امام] خمینی را ندارند و اینکه فرسایش ملی و نظامی ایران به واسطه کشمکشهای داخلی آن در حال فروکش کردن است؛ و از این رو هر نوع تاخیر در اقدام نظامی علیه ایران تنها میتواند هزینه و خطر آن را افزایش دهد. از شوربختی صدام حسین و عراق این محاسبات عقلانی، به واسطه سوء برداشت-هایی بنیادین، اشتباه از آب درآمده و منجر به آغاز جنگ غیرمصلحتآمیزی شدند که فقط بیثباتی بیشتر منطقه در طی سالهای بعدی را به دنبال داشت.
سوءبرداشتها
عراق درباره قدرت نظامی ایران و نسبت بالقوه توان نظامی خود با آن، اراده نظام [امام] خمینی برای ادامه جنگ علیرغم شکستهای اولیه، و تاثیر جنگ بر جامعه و سیاست ایران تصور نادرستی داشت. این سوءبرداشتها بسیار حیاتی بودند، زیرا بدون آنها احتمال بسیار اندکی وجود داشت که صدام حسین جنگ را آغاز نماید.
عراق از همان اعتماد به نفس نظامی بیش از حدی رنج میبُرد که در طول تاریخ ویژگی بسیاری از کشورهای در آستانه جنگ میباشد. عراق قابلیت نیروی هوایی ایران و توان آن برای حمله به اهداف مهم در عراق را بسیار دست کم گرفت. علاوه بر این صدام ارتش ایران از جمله روحیه، تجهیزات و ذخایر آن برای یک جنگ طولانی مدت را نیز دست کم گرفته بود27. محاسبات اشتباه سیاسی عراق نیز به همین اندازه مهم بودند. در حالیکه که عراق انتظار داشت تا با آغاز جنگ، جامعه متفرق ایران از هم بگسلد، روحیه ارتش آن درهم بشکند و شاید هم نظام [امام] خمینی سرنگون گردد؛ ولی جنگ در عمل تاثیر معکوسی برجای گذاشت، جامعه ایران را یکپارچه ساخته و روحیه انقلابی که [امام] خمینی را به قدرت رسانده بود را دوباره شعله ور کرد. همانند دیگر مهاجمان خارجی در طول تاریخ، عراق نیز با ارتش برانگیخته شدهای روبرو شد که برای دفاع از سرزمین و انقلاب خود تا سرحد جان آماده نبرد بود. علاوه بر این برخلاف انتظار عراقیها، اعراب خوزستان از آنان استقبال نکرده و به آنان یاری نرساندند. فشارهای سیاسی که عراق انتظار داشت تا ایرانیها را وادار به تسلیم و امتیازدهی نماید، در عوض اراده و عزم ملی آنان را نه تنها برای بیرون راندن مهاجمان بلکه تا حد سرنگون ساختن رژیم عراق افزایش داد.
برآورد بیش از حد عراق از توان خودی نیز به همان اندازه اهمیت داشت. نیروهای عراقی از تجربه نظامی محدود و آموزشهای ضعیفی برخوردار بودند28. کارآمدی نیروهای شیعه تحت فرماندهی افسران سُنّی برای نبرد در یک قلمرو شیعی علیه یک انقلاب شیعی نیز جای تردید داشت. تاکتیکهایی که برای مقابله با کردها تدوین شده بود، در برابر یک ارتش ملی همانند ارتش ایران بسیار ناکارآمد نشان دادند. دولت و ارتش سیاستزده و به شدت تمرکزگرای عراق این محدودیتها را نادیده انگاشته بود. از این رو به قول آنتونی کردزمن[12] «عراق با حریفی وارد جنگ شد که به واسطه ضعف سیاسی فلجکننده خود، آن را زمینگیر میپنداشت» 29.
نتیجهگیری
عراق با آغاز جنگ علیه ایران، به دنبال چیزی بود که آن را برای از بین بردن تهدید جدی و در عین حال پیشبرد اهداف بلندمدت خود، فرصت مناسبی میدانست. این تهدید از انقلاب اسلامی در ایران و تلاشهای مستمر نظام [امام] خمینی برای صدور آن انقلاب ناشی میگردید. صدام حسین اقدامات ایران برای برانگیختن منازعه انقلابی و قومی را تهدید چشمگیری برای رژیم سکولار و رهبری شخص خود میدانست. این اقدامات همچنین ثبات سیاسی داخلی دیگر کشورهای خلیج فارس و از این رو ثبات کل منطقه را تهدید مینمود. از سوی دیگر با تحکیم قدرت روحانیون به دنبال افول مخالفتهای داخلی و احیای ارتش ایران از زیادهرویهای اولیه انقلاب، این تهدیدات میتوانست بیشتر نیز شود. با افزایش تهدید سیاسیِ مورد حمایت ارتش ایران، فرصت ایجاد شده به واسطه ضعف موقتی نظامی، سیاسی و اقتصادی ایران، صدام را به شدت به سوی خود جذب مینمود.
این جنگ همچنین میتوانست منافع ملی و فردی دیگری را نیز ارتقا دهد که پرستیژ مهمترین آنها به شمار میآید. این جنگ میتوانست موافقتنامه تحقیرآمیز الجزایر را تغییر داده و از این رهگذر جایگاه تاریخی عراق به عنوان قدرت برتر خلیج فارس را تصحیح نماید. افزون بر این، عراق با شکست دادن دشمن سنتی ایرانی، قادر میشد تا به واسطه از بین بردن یک منبع تهدید عمده انقلابی برای کلیه رژیمهای عربی، منافع پانعربیستی خود را نیز پیش ببرد. از این رو، صدام امیدوار بود تا موقعیت برتری برای عراق در جهان عرب کسب کرده و پرستیژ فردی و قدرت خود در داخل عراق، و میان اعراب و کشورهای غیرمتعهد را به نحو چشمگیری افزایش دهد.
این اهداف بهطور متقابلی تقویت کننده همدیگر بودند. درحالیکه رژیم بغداد و دیگر رژیمهای عربی از درون تضعیف میشدند عراق نمیتوانست به جایگاه برتر به عنوان یک قدرت نظامی در خلیج فارس و یا به منزله یک قدرت عربی برجسته دست پیدا کند. سازگاری حکام عربی با نظام انقلابی ایران یا سرنگونی و جایگزینی آنان با رژیمهای بنیادگرا بهطور چشمگیری میتوانست صفبندیهای دیپلماتیک و توازن قوای منطقهای را تغییر دهد. این امر هم به نوبه خود میتوانست تهدید نظامی و سیاسی برای رژیم بغداد دربرداشته باشد. از سوی دیگر عراق نیز بدون پشتیبانی دیپلماتیک و اقتصادی رژیمهای عربی نمیتوانست راجع به شکست دادن ایران یا وادار ساختن آن به پذیرش خواستههای سیاسی خود اطمینان حاصل کند.
علیرغم این اهداف و فرصتها، باز هم بدون سوءبرداشتها و محاسبات غلط سرنوشتساز عراق، این جنگ نمیتوانست به وقوع بپیوندد. در واقع عراق قابلیتهای نظامی ایران را نسبت به خود، تاثیرات یکپارچهساز جنگ بر جامعه ایرانی، پیامدهای نظامی شور انقلابی، و اراده نظام [امام] خمینی را دست کم گرفته بود.
مطمئنا عوامل کلیدیِ منجر به جنگ ایران و عراق برای دانشجویان تاریخ جنگ کاملا شناخته شده هستند: یک ایدئولوژی انقلابی توسعهگرا و تهدید آن برای ثبات سیاسی داخلی و توازن قوای منطقهای، یک ائتلاف محافظهکار برای حفظ وضع موجود، جستجوی قدرت و پرستیژ، و اعتماد به نفس نظامی بیش از حد. درحالیکه بسیاری از متغیرهای فوقالذکر، در این مورد خاص با یکدیگر نوعی درهم تنیدگی دارند، ولی جالب توجه است بدانیم که تهدید اولیه، بیشتر سیاسی بود تا نظامی، پرستیژ هم آشکارا اهمیت بیشتری از اهداف راهبردی و اقتصادی داشت، ترس هم به اندازه جاهطلبی مهم بود، و سوءبرداشتها هم از اهمیت حیاتی برخوردار بودند. در حالیکه این الگوها به هیچوجه قاعده کلی نیستند، ولی به سختی هم نوعی استثنای تاریخی محسوب میشوند. جنگ ایران و عراق این قضیه را بیشتر تایید میکند که نه تحولات انقلابی در سیستم بینالملل و نه توسعه فنآوریهای نظامی نوین نمیتوانند به طور بنیادینی دلایل دست یازیدن دولتها به جنگ را تغییر دهند. از این رو شاید نظریات تدوین شده برای تبیین جنگ قدرتهای بزرگ در گذشته، بتوانند بر جنگ قدرتهای کوچک در عصر حاضر قابل کاربست باشند.
[1] . این مقاله ترجمه ایست از:
Causes of the Iran-Iraq War , By: Jack S. Levy and Mike Froelich, In James Brown and William P. Snyder, eds., The Regionalization of War. New Brunswick, NJ: Transaction Books, 1985. Pp. 127-143.
[2] . پژوهشگر مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس
[3] . لازم به ذکر است که این مقاله در سال 1985 یعنی در بحبوحه جنگ ایران و عراق و قبل از فروپاشی اتحاد شوروی منتشر شده است (مترجم).
[4] . Thucydides
[5] . Claudia Wright
[6] . William Quandt
[7] . Kibutz Misgavam
[8] . A.H.H. Abidi
[9] . Adeed Dawisha
[10] . Ayatollah Rhouhani
[11] . Clausewitzian
[12] . Anthony Cordesman
منبع: علل وقوع جنگ ایران و عراق، جک اِس. لِوی و مایک فروئلیچ، مترجم: یعقوب نعمتی وروجنی، نگین ایران، فصلنامه تخصصی مطالعات دفاع مقدس، سال دهم، شماره سی و هفتم، تابستان 1390، صص 132 – 117.
جنگ ایران وعراق و علل تداوم آن
جنگ ها و انقلاب ها برجسته ترین پدیده های اجتماعی هستند که سرنوشت اجتماعی جوامع انسانی را دستخوش تغییر می کنند. جنگ ایران و عراق، حادثه تاریخی بزرگ و سرنوشت سازی بود که در بستر مجموعه ای از عوامل و زمینه های متفاوت شکل گرفت و از تاریخ 31 شهریور سال 1359 با تجاوز عراق آغاز شد ودر تاریخ 29 مرداد سال 1367، پس از پذیرش قطع نامه 598 از سوی جمهوری اسلامی ایران به پایان رسید.
تحلیل علل و زمینه های وقوع جنگ عبارتند از :
1. اختلافات تاریخی و رقابت دو کشور ایران و عراق 2. معضلات ژئوپلتیکی عراق که تاکنون منشأ آغاز دو جنگ شده است. 3. ماهیت رژیم عراق و تضاد آن نظام جمهوری اسلامی ایران 4. وقوع انقلاب اسلامی در ایران و تغییر مناسبات منطقه ای با نگرانی از صدور انقلاب 5. تغییر توازن قوا و پیدایش خلأ قدرت در منطقه 6. تنش در مناسبات ایران و آمریکا بر اثر سیاست های مداخله جویانه آمریکا در ایران و واکنش ایران در تصرف سفارت امریکا 7. فروپاشی قدرت سیاسی - نظامی و اقتصادی گذشته در ایران و عدم انسجام درونی برای تصمیم گیری و مقابله با بحران ها و تهدیدات خارجی.
شکست کودتای نظامی نوژه، نشان داد که با وجود باقیمانده عناصر وابسته به رژیم شاه در ساختار جامعه و حمایت آمریکا و غرب و عراق از آنها، امکان براندازی نظام جمهوری اسلامی با تکیه بر نیروهای مخالف انقلاب وجود ندارد. بر همین اساس، کردزمن معتقد است که شکست کودتای نوژه یکی از دلایل تصمیم گیری عراق مبنی بر آغاز تهاجم آشکار به ایران است.
عراق در فاصله زمانی کودتای نوژه، تا شروع جنگ، بیش از 2 ماه، مواضع و اقدامات مهمی را به منظور آمادگی برای جنگ در زمینه های نظامی و دیپلماتیک انجام داد.
تفاوت در تلاش های جدید عراق علیه ایران، با گذشته در این موضو عاست که بنابر نظر برخی از تحلیلگران، اگر در گذشته منشأ اقدامات عراق نگرانی از صدور انقلاب ایران به عراق بود، در دوره جدید، به ویژه در نیمه سال 1359 وضعیت سیاسی اجتماعی ایران در بدترین حالت قرار داشت؛ زیرا با وجود آنکه بنی صدر، رئیس جمهور قانونی کشور بود و این موضوع به معنای قانونمندی و استقرار نهادهای توام جمهوری اسلامی در چارچوب اصول قانون اساسی بود. ولی دامنه مناقصات در رأس ساختار سیاسی شکور تشدید شد و همین اختلاف نظرها، امکان تصمیم گیری در سطر استراتژیک را برای حل و فصل مسائل اساسی کشور با چالش روبه رو ساخته بود . با کشف کودتای نوژه و عناصر آن در بخش های مختلف نیروی هوایی، نیروی زمینی و هوانیرو، روشن شد که برای تحولی در ارتش و ایجاد قدرت دفاعی و بازدارنده به تلاش و سرمایه گذاری و زمان نیاز است. بسیج نیز با وجود حمایت های امام به دلیل اختلافات و سایر مشکلات هویت نظامی پیدا نکرد. همچنین، رکود حاصل از اعتصاب قبل از انقلاب و تدوام آن به شکل دیگری پس از انقلاب بنیه اقتصاد کشور را کاملاً تضعیف کرد. از نظر شرایط بین المللی نیز، اوضاع به سوی یران نبود. هرچند افکار عمومی در جهان اسلام سود ایران بود، ولی انقلاب با مشخصه دینی و مردمی و سپس مقابله با قدرت و اقتدار آمریکا و تصرف سفارت این کشور، موقعیت بین المللی ایران را در سطح بازیگران وساختار بین المللی ضعیف کرده بود. در این اوضاع، مخالفان ایرانی در داخل و خارج کشور، تحت حمایت و پشتیبانی آمریکا، غرب، کشورهای منطقه و عراق برای تضعیف و براندازی نظام جمهوری اسلامی ایران به عراق فعالیت هایش را علیه ایران کسترش داد. یا صرفاً بر پایه فرصت حاصل از تضعیف موقعیت سیاسی، نظامی و بین المللی ایران و هموبا آمریکا علیه ایران عمل کرد؟ پاسخ به اسن سوال می تواند میزان صحت و استحکام این نظریه را روشن سازد که آیای رفتار ایران موجب تحریک عراق و تجاوز به ایزان شد یا اینکه عراق با اهداف خاص و استفاده از فرصت، به ایران تجاوز کرد و همچننین، با توجه به انگیزه عراق و وضعیت حاکم بر 2 کشور و اوضاع، منطقه آیا امکان جلوگیری از وقوع جنگ وجود داشت.
تلاش عراق به جهت آمادگی برای جنگ در چند زمینه آشکار بود. دولت عراق، بلافاصله پس از پیروزی انقلاب، با تشکیل کمینه ای، مطالعات لازم را انجام داد. و ضمن جمع آوری اطلاعات و برگزاری مانور و مرور آن آمادگی خود را ارزیابی کرد. بازدید فرماندهان و مسئولان عراقی از یگانهای نظامی افزایش یافت. حتی صدام نیز به گفته یکی از فرماندهان، از محل تیپ عراقی مستقر در پاسگاه قتیبه از منطقه بازدید کرد. در همان زمان یکی از همراهانش در پاسخ به سوال وی درباره نام منطقه، گفت: قصر شیرین است. صدام گفت: در آینده ای نزدیک آنجا را با خاک یکسان خواهم کرد. پس از این بازدید، لشکر 6 عراق به طرف قصر شیرین حمله کرد. به نوشته نیویورک تایمز به نقل از منابع دیپلماتیک عرب 50 هزار سرباز عراقی در طول مرز ایران گرد آمدند، که عمده این جمع تجمع نیرو در نواحی خوزستان بود.
درباره توانایی عمده عراق، کردزمن به چند موضوع اشاره می کند که نشان می دهد عراق در این زمینه ها بر ایران برتری داشا:
1. ثبات سیاسی، نظامی بیشتر در خلال دوره پیش از جنگ
2. روابط دوستانه با کشورهای همسایه که از اواسط دهه 1970 آغاز شد.
3. دسترسی ماوم به منابع متعدد جنگ اقرارهای مدرن و پیشرفته ترین سیستم های ساخت فرانسه یا شوروی
4. ذخایر مالی و اعتباربالا برای آغاز جنگ
5. تحولی نسبتاً بالنده همراه با رشد تدریجی استانداردهای زندگی و بهبود اقتصاد
بر پایه همین ملاحظات، تمامی ناظران و کارشناسان از رتری عراق بر ایرن سخن می گفتند و پیش بینی می کردند که اگر اصطکاک فرایند میان ایران و عراق به جنگ بینجامد عراقی ها نسبت به ایران از آمادگی بسیار بهتری بهرهمند خواهد بود. عراقی ها با چنین اعتمادی به برتری خود بر ایران بر دامنه تجاوزات مرزی خود افزود چنان که تنها در 3 ماهه دوم سال 1359، این تجاوزات به 410 مورد بالغ شده بود.
لطیف جاسم، وزیر فرهنگ و اطلاعات عراق، بر پایه همین اساس برتری و اراده جنگ، در میان روزنامه نگاران لبنانی در پاسخ به اختلافات دیرینه کشور ایران و عراق گفت: این اختلافات شدید تر هم خواهد شد، تلاش های فعلی تا زمانی که در ایران دولتی روی کارآید، ادامه خواهد یاقت.
صدام نیز، بر پایه این تمایلات به تغییر دولت ایراتن، در جمع خبرنگارن رسماً حمایت خود را از گروه های ضد انقلاب و تجزیه طلب اعلام کرد. به نوشته کیانوری، پیرو همین سیست، صدام، برای ایجاد دولتی در جنوب ایران، رئیس سازمان امنیت خود را به پاریس فرستاد و از بتیار دعوت کرد که به بغداد بیاید و او با شاپور بختیار به بغدادآمد. بختیار و صدام طی ملاقاتی طولانی،قرار گذاشتند که پس از اشغال اهواز و آبادان و منافع نفت خیز که به خیال صدام کار آسانی بود، در این منطقه دولتی مستقل تشکیل دهدن. صدام نیز قول داده بود که رژیم های غربی پس از یکی دو ماه این دولت را به رسمیت خواهند شناخت. مواضعی که عراق، به نمایندگی از کشورهای عبی، طی ماههای قبل درباره جزایر3 گانه اتخاذ کرده بود در دوره جدید با تهدید نظامی عراق برای تصرف آنها تکیه بر زور همراه شد. صدام در مصاحبه ای با یک روزنامه کویتی گفت: اکنون ما نیروی نظامی مناسبی را برای ایران باز پس گیری 3 جزیره اشغای فراهم کرده ایم. ما پس از 1975، نه سکوت کرده ایم و نه دچار سستی شده ایم؛ بلکه از آن زمان تاکنون ظی 7 سال توان و قدرت نظامی و اقتصادی خود را افزایش داده ایم.
اواین تهاجم نظامی ارتش عراق به ایران در مناطق القوس، سیف سعد و میمک به تصرف این مناطق انجامید. عدنان خیر الله، وزیر دفاع عراق، در تاریخ 19 شهریور ماه سال 1359 اعلام کرد که نیروهای مسلح عراق به مرزهای بین المللی رسیده اند. وی اضافه کرد، ما تمام سرزمین های را که ایران با زور تصرف کرده بود دوباره پس گرفتیم و اختلافات خود با ایران درباره سرزمین های مذکور حل کردیم.
صدام، بعد ها در کنفرانس طائف درباره این اقدام گفت: درباره سرزمین ها پیش از سقوط شاه در اختیار عراق قرار نگرفته بود و ما در صدد گرفتن آنها بودیم که انقلاب ایران شروع شد و این مسئله، موضوع نقل و انتقال آنها را به تأخیر انداخت و زمامدارن جدید نیز، پس از سقوط شاه سرزمین های ما را بازنگرداندند و بدین گونه ایران سرزمین عراقی غریزی را در اشغال خود نگاه داشت.
با فرض پذیرش صحت ادعای عراق مبمی بر اینکه از مناطق آن کشور، که برابر قرار داد 1975 الجزایر باز پس
یری آن آماده شده بود این پرسش به میان می آید که چرا عراق پس از تصرف این مناطق اقدام جنگ کرد؟
پس از تصرف این مناطق، صدام طی سخنانی در اجلاس فوق العاده مجلس ملس عراق در تاریخ 17 سپتامبر سال 1980 (26 شهریور سال 1359، لغو قرارداد 1975 الجزایر را بصورت یک جانبه اعلام کرد. وی طی سخنانی گفت: در برابر شما اعلام می کنم که ما قرارداد مارس 1975 را کاملاً لغو می دانیم و شورای فرماندهی انقلاب تصمیم خود را در این زمینه اتخاذ کرده است. بناربراین باید روابط قانونی در شط العرب به وضع قبل از مارس 1975 بازگردد و تمام حقوق تصرف شده تحت حاکمیت کامل ما قرار گیرد.
دولت عراق در این دوره، روابط خود را با کشور عربستان بهبود بخشید و رادیو عراق از ابراز هرگونه شعاری در رسانه های تبلیغاتی خود درباره کشورهای ارتجاعی خودداری کرد. آنها اکنیت خلیج فارس را جزئی جدایی نا پذیر از امنیت ملی عراق اعلام کردند.
سرانجام در تاریخ 31 شهریور سال 1359، 192 فروند هواپیمای جنگده نیروی هوایی ارتش عراق به طرف اهدافشان در داخل خاک ایران به پرواز درآمدند. به نوشته وفیق سامرایی پس از این حمله، صدام و عدنان خیر اللله و افسران اطلاعات و عمایات وارد اتاق عملیات شدند. خیر الله، وزیر رفاع، به صدام گفت: سرور من، جوانها 20 دقیقه قبل پرواز کردند. و صدام به او پاسخ داد: نیم ساعت بعد کمر ایران خواهد شکست. صدام در ساعت 15:30 روز 31/6/1359 طی پیانی از رادیو تلویزیون عراق علت حمله هوایی عراق به خاک ایران را اعلام کرد و گفت: اگر ایرانی ها حاکمیت عراق را بر مانطق اشغال شذه بپذیرند، عراق جنگ را خاتمه حواهد داد. بدین ترتیب جنگ ایران و عراق با تجاوز عراق بر ایران آغاز شد و به نوشته روزنامه البیان، چاپ امارات، صدام حسین جنگ را با اتکا به یک وعده پنهانی آمریکا از طریق کشور ثالث آغاز کرد. وعده این بود که چنانچه نیوهای عراقی نتواند ظرف مدت یک هفته سرنوشت جنگ را به نفع خودش رقم بزند، آمریکا از عراق حمایت نظامی به عمل آورد.
بی اعتمادی نسبت به خط مشی و روش و رفتار عراق به ویژه در واکنش آن کشور پس از وافقت ایران یا قطع نامه 598 و نیز تلاش برای پایان دادن به وضعیتی که اساساً بر پذیرش قطع نامه 598 موثر بود، موجب شد جمهوری اسلامی ایران بر اتمام سریع جنگ و اقدام سازمان ملل در اعلان زمان برقراری آتش بس اصرار ورزد.
واحد پخش خبر رادیو در ساعت 2 بعدازظهر 27 تیرماه 1367 بدون هیچ مقدمه ای اعلام کرد جمهوری اسلامی ایران قطع نامه 598 شورای امنیت را قبول کرده است.
سرانجام دبیر کل سازمان ملل اعلام کرد، تاریخ 20 اوت 1987 میلادی زمان برقراری آتش بس خواهد بود و پس از ان اقدامات لازم قطع نامه انجام خواهد شد.
سرانجام در فاصله کمتر از دو هفته از تعیین زمان برقراری آتش بس در 20 اوت سال 1987 تا اجرای آنف کلیه تلاش های دبیر کل سارمان ملل برای استقرار نیروهای یونیماگ، در تهران و عراق انجام گرفت و بدین ترتیب، جنگ ایران و عراق پس از گذشت هشت سال از زمان تجاوز عراق به ایران پایان رسید در حالی که هیچ دستاورد سیاسی یا نظامی برای عراق در بر نداشت و مین امر، زمینه جنگ دیگری (تجاوز عراق به کویت) را د منطقه فراهم ساخت.
خرمشهر برای جامعه ایران و حتی دشمن و حتی تحلیلگران تنها یک شهر نبود بلکه همه جنگ بود. مقاومت خرمشهر از نقش مردم اسطوره جدیدی ترسیم کرد و تمام محاسبات نظامی سیاسی روانی و تبلیغاتی دشمن را برهم زد. ناکامی های دشمن با آغاز مقاومت در خرمشهر اغاز شد و آنچه را تصور می کردند در عرض 24 ساعت یه دست می آید 44 روز طول کشید و قوای فیزیکی و روحی دشمن را منهدم و فرسوده کرد در عین حال اشغال خرمشهر جراحتی بود بر روح و جسم ملت ایران که با فتح آن برطرف شد و خرمشهر سمبلی شد از شکست و حقارت دشمن و پیروزی ملت ایران.
پیروزی د خرمشهر سرآغاز (تحولی استراتژیک) در سطح منطقه بود فتح خرمشه حادثه ای سرنوشت ساز بود از یک سو بر تحولات سیاسی داخل کشور تأثیر گذاشت و بی ثباتی سیاسی را به ثبات به ثبات تبدیل کرد و از سوی دیگر در عرضه نظامی تحولا جدید براساس استراتژی جدید زمینه های کسب پیروزی و شکت دشمن را بوجود آورد و ایران بر قدرتی منطقه ای با نشخصه های دینی و انقلابی تبدیل گشت.
فتح خرمشهر در ادامه تحولات داهلی به مفهوم (پایان آغاز جنگ) بود و روند پیشین را تغییر داد و استقرای جنگ تغییر کرد. فتح خرمشهر پابان مرحله ای بود که عراق با هدف تجزیه کشور و براندازی نظام جمهوری اسلامی اجرا کرد و در نتیجخ مرحله جدید آغاز شد که موضوع (نحوه خاتمه بخشیدن به جنگ) بود.
اینک به بیان علل ادامه جنگ پس از فتح خرمشهر می پردازیم:
1. پایان دادن بخ چنگ از موضوع برتر با در اختیار داشتن منطقه ای استراتژیک از دشمن آقای رفسنجانی را باید صاحب این نظریه دانست ایشان با تغییر روند تحولات جنگ در آستانه عملیات فتح المبین بخشی از این نظریه را طرح کرد و پس از فتح خرمشهر در جلسات تصمیم گیری ابعاد آن را با استدلال نظامیان تشریح کرد اما با این نریه که مستلزم ورود به خاکعراق بود مخالفت کرد. این نظریه حداقل تا سال 1366 و قبل از صدور قطع نامه 598 حاکم بود ولی تجربیات حاصل از عنلیات والفجر 8، (فتح خاو) و کربلای 5 نشان داد امگان تحقق این نظریه وجود ندارد زیرا دامنه فشار و افزایش هزینه ها در مقایسه با پیروزی بیشتر بود و حتی این تصو بود که با صرف بغداد هم امکان اتمام جنگ با برتری ایران وجود ندارد زیرا خطر تشدید حملات با سلاح های غیر متعارف به تهران وجود دارد.
2. تغییرماهیت ارائه نشدن پیشنهاد مناسب به ایران برای اتمام جنگ
آقای رضایی فرمانده پیشین سپاه درباره مسائل جنگ بویژه در پاسخ یه علل ادامه جنگ پس از فتح خرمشهر این نظریه را بیان داشتند که خرمشهر در روند جنگ سمبل پیروزی و شکست بود(1) و با فتح خرمشه فلسفه چرایی جنگ از سوی کسانی که این جنگ را تحمیا کرده بودند پایان یافت و ایران که تهدید می شد به همین دلیل فح خرمشهر یک معجزه در جنگ بود و باعث شد وضع سیاسی ایران بکلی دگرگون شود آقای رضایی می گوید: (دلیل اصلی جنگ پس از فتح خرمشهر، ندادن پیشنهاد صلح از سوی قدرت های بین المللی بود. در آن سال هیچ فردی از مجموعه سیاستمداران و نظامیان نبودند که با ادامه جنگ و عبور ا ورزهای بین المللی در جنوب مخالف باشند. اگر پیشنهاد صلح به ایران می شد و مسائل کلیدی و اختلافات اصلی از جمله مرزهای بین المللی حل می شد،ایران به جنگ ادامه نمی داد(2) ایشان معتقد است فتح خرمشهر استراتژی ها را عوض کرد و نقطه عطف بین دو مرحله جنگ، یعنی آغاز و پایان بود.
3. تصمیم گیری جدید برپایه تصرف کانون آتش و قصاص متجاوز
آقای لطف الله میثمی(3) در گفت و گوی مطبوعاتی به پرسش علت ورود به خاک عراق پس از دفع متجاو با نظریه ای جدید پاسخ می دهد وی معتقد است مسئولان کشور از جنگ و
1. مهدى بهداروند. ورود به خاک عراق، ضرورت ها و دستاوردها، وعاونت فرهنگی نیروی هوایی سپاه
2. روزنامه انتخاب، 5/3/1381، ص 2/
3. عضو پیشبن کادر مرکزی سازمان مجاهئین خلق اکنون مجلسه چشمانداز را منتشر می کند.
و قانون آن اطلاعی نداشتند در نتیجه طبقه بندی جدید جنگ پیگیر شدند و بعد از فتح خرمشهر آنها بودند که تصمیم گرفتند که ما وارد خاک عراق شویم(1) امام مخالف ادامه جنگ بودند ولی فرماندهان و نیروهای ارتش امام را قانع کردند که ما باید به خاک عراق وارد شویم (اینگونه که ما با نظریه (تصرف کانون آتش) وارد خاک عراق شدیم و تا آنجا که من می دانم،نظریه کارشناسی فرماندهان ارتش و مسئولان نظامی این بود که باید برویم و علتش هم قصاص بود.)
4. بی توجهب به پیامدهای ادامه جنگ در خاک عراق و مشکلات ناشی از جنگ طولانی.
اما در جلسات تصمیم گیری به ایم موضوع توجه داشتند که ا ادمه جنگ، اوضاع تغییر خواهد کرد و چشم انداز روشنی برای پایان دادن به آن وجود ندارد و لذا زمان مناسب برای تصمیم گیری پس از فتح خرمشهر است. در عین حال، امام بهنظریاتی کمه شخصیت های سیاسی و نظامی، مبنی بر ضرورت ادامه جنگ می دادند توجه و در پایان موافقت خود را اعلام کردند.
5. پایان دادن ه جنگ با استفاده از فرصت و متکی بر موقعیت ممتاز نظامی و سیاسی ایران
نهضت آزادی با اولین موضع گیری مکتوب با صدور قطعنامه پنچمین کنگره نهضت، در فروردین 1362، این نظریه را طرح کرد(2) نظریه به اینکه نهضت هنگام تصمیم گیری در خرداد و تیر 1361 هیچ گونه موضع رسمی و مکتوبی را منتشر نکرد لذا اعلام این نظریه در سال 1362 تنها در چارچوب مواضع حزبی کارکرد سیاسی، تبلیغاتی داشت.
جنگ ایران و عراق با عناوین متفاوتی مانند (دفاع مقدس، جنگ تحمیلی، جهان سومی، جنگ اول خلیج فارس) یاد شده. امام خمینی رهبر انقلاب به تحولا سیاسی اجتماعی توجه می کردند در چارچوب تفکر دینی با تعریف جدید از عالم و ادم جنگ و جهاد و دفاع دراسلام، ماهیت تجاوز عراق به ایران و هدف اصلی از این اقدامات را در چارچوب )اسلام و کفر) و (حق و باطل) توضیح می دادند. مبنایی که تفکر امام درباره جنگ در درجه نخست برپایه ماهیت حکومت ایرن و عراق بود. اما اقدامات عراق علیه ایران را عملی الحادی و کفر آمیز دانستند چنان که طی سخنانی فرموند: (قیام بر ضد کشور اسلامی که الان در ایران مستقر است همین قیام بر ضد او، در حکم الحاد و کفر است.)
1. روزنامه نوروز 16/3/1381، ص 2
2. پرسش اساسی جنگ، محمد درودیان، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، چاپ دوم، 1382
به مناسبتهای مختلف بویژه در ابتدای جنگ، هیئت صلح کنفرانس اسلامی و برخی سران کشورهای اسلمی برپایه مسلما بودن مردم ایران و عراق خواهان اتمام جنگ بودند. و ادامه آن را نوعی برادر کشی می دانستند آقای مهاجرانی در مصاحبه با یکی از روزنامه ها تأکید کرد: (جنگ با عراق ایدئولوژیک نبود و کشور اسلامی سر مسائل مختلفی با هم درگیر شدند جنگ ین اسلام و کفر نبود.درگیری میان دو کشور اسلمی بود که نمی بایست اتفاق بیفتد و در نخستین مراحل باید خاموش کرد(... به هر دلیل در بین مسلمان، جنگی اتفاق افتاده که اصل بر اتمام آن است نه بر دامنه گسترش جنگ امام عقید مقابل آقای مهجرای داشتند. اما حکومت بعثی ها را مشروع و اسلامس نمی دانستند.
فیلیپ رابینز سه هدف اصلی را عناصر تشکیل دهنده استراتژی عراق میداند:
1. مهر انقلای اسلامی در ایران بود. دیوید اوئن وزیر خارجه انگلیس در روزنامه گاردین نوشت: ما امیداواریم که شور التهاب انقلاب اسلامی در طول جنگ منطقه ای به مصرف رسیده و سرانجام فروکش کند.
2. تصرف استان خوزستان و تجزیه ایزان می توانست در خدمت اهداف توسعه طلبانه عراق باشد تنگناهای ژئوپلتیک عراق برطرف می کرد و در عمل به معنای لغو قرارداد 1975 و تضعیف نظام تازه تأسیس در ایران ارزیابی می شد.
انتخاب هدف اول متأثر از بازتاب های انقلابی اسلامی در میان کشورهای منطقه و نگرانی رهبران آنها از تغییر معادلات منطقه و خلأ ناشی از سقوط شاه و شکست استراتژی آمریکا و پیروزی قاطع عراق ممکن بود مقدمه ظهور قدرت منطقه ای عراق ارزیابی شود.
1. پیروزی های ایران بویژه فتح خرمشهر و احتمال سقوط صدام فضایی ایجاد کرد که در نتیجه آن ایران در سطح منطقه استاتژبک یافت و همین باعث شد که در نزد بازیگران منطقه و بین المللی نوعی نگرانی بوجود آورد.
2. رفتار سیاستمداران منطقه ای بین المللی و عراق براساس درک تحولات جدید جنگ و فرآیندهای احتمالی، کنش و واکنش های جدیدی را بوجود آورد که در ذهنیت و باور مردم ایران و تصمیم گیرندگان تأثیر کرد.
3. وقوع وادث و رخدادهای جدید در سطح منطقه ودر عرصه های سیاسی نظامی جنگ، که پارهای از آن ها حاصل کنش بازیگرن بود، در شکل گیری روندهای جدید و در نتیجه اامه جنگ پس از فتح خرمشهر نقش و تأثیر داشت.
در جنگایران و عراق با آشکار شدن علائم پیروزی ایران و شکست احتمالی عراق تدریجاً سیاست ها و مواضع آمریکا تغییر کرد ودر واقع با پیروزی های نظامی ایران،ماهیت جنگ تغییر کرد: از نظر آمریکا موقعیت ژئوپلتیک ایران،با قرار گرفتن در شمال خلیج فارس و در جنوب شوروی اهمت استراتژیک بسیاری داشت و به همین دلیل، در حوزه منافع آمریکا تعریف شده بود، سیاست کلی آمریکا در برابر ایران، این بود که(ایران نه بدان اندازه تضعیف شود که در معرض بی ثباتی و تجزیه قرار گیرد که در نتیجه شوروی از آن بهره گیرد و نه بدان اندازه تقویت شود که به گفته نیکلسون براساس قابلیت های بالقوه برای تبدیل به قدرتی منطق های نقش و تأثیر داشته باشد.)
آمریکا در جنگ ایران و عراق با دو گزینه کاملاً متفاوت مواجه بود، در گزینه نخست یا به رسمیت شماختن برتری ایران و خواسته های ایران را تأمین نماید و جنگ خاتمه یابدف چنین اقدامی پیامدهای استراتژیک در برداشت وبه مثابه تعمیق و گسترش انقلاب اسلامی در منطقه و خطر بی ثباتی در کشورهای متحد آمریکا و در نتیجه تغییر موازنه نیروهای منطفه بود.
گزینه دوم حمایت از عراق و حفظ صدام. بر اثر پیروزی ایران آمریکا برای اجتناب از پیدایش وضعیت جدید از سال 1982 سیاست بازی شطرنج با عراق را دنبال کرد.
شوروی و جامعه اروپا ومخصوصاً کشورهای منطقه به دلیل اینکه انقلاب اسلامی بر ساحتار متزلزل ومحافظه کارانه داخلی این کشورها تأثیر می گذاشت علاوه بر اینکه آغاز جنگ از عراق حمایت می کرد کمک های اطلاعاتی و تبلیغاتی در اختیار عراق می گذاشت.
عراق: پس از فتح خرمشهر، رفتار عراق متأثر از شکست های نظامی بود و در نتیجه برای جلوگیری از ناکامی های عراق و پیروزی های ایران صدام با حمایت بین المللی موقعیت خود را با حذف و تصفیه مخالفان داخلی تثبیت و در جبهه های جنگ نیز قدرت دفاعی ارتش عراق را در برابر تهاجمات احتمالی ایران تقویت می گردد.
ایراند فضای انقلابی با کسب اعتماد به نفس م خودباوری دمن متأثر از پیروزی های 8 ماهه سبب شده بود که هرگونه شک و تردید را در عدم موفقیت یا ضعف اوضاع در ادامه جنگ ورود به خاک عراق برای دیگران از بینبرده و ایران با این باور که با فشار نظامی اوضاع را برای عراق دشوار کند و با تصرف منطقه ای با اهمیت در عراق موقعیت خود را تثبیت کند تا حامیان عراق با تأمین خواسته های ایران، وضعیت را برای خاتمه دادن به جنگ فراهم سازد. در نتیجه به منظور بررسی وضعیت کشور مسئولان با امام جلساتی تشکیل دادند:
جلسه اول روز دئشنبه سوم خرداد برگزار شد، خرمشهر را بطور کامل تسخیر کرده ودشمن تسلیم سد و در ان جلسه بحث جدی این بود خوب حالا که دشمن فرار کرده و نیروهایش متلاشی شده اند حالا می خواهیم برویم داخل عراق. آخرین چیزی که بعد از مدتی طولانی بحث شد اما اجازه دادند جاهایی که مردم نیستند بروید از این جهت منطقه عملیات رمضان انتخای گردید.
(نظر ما واقعاً در اول کار این نبود قطعاً می گفند داخل خاک عراق لازم نیست که ما وارد بشویم. بعد که به هر حال به یک نتیجه رسیدند که عراقی ها اگر بفهمند که مرزشان وارد نمی شویم تسلیم نخواهند شد، می روند و با خیال راحت آن طرف شرارت می کنند)
جلسه دوم: در ششم خرداد و سه روز بعد از جلسه اول برگزار شد. آقای هاشمی در گفت و گوی اختصاصی درباره جلسه دوم و نظر ادامه در مورد ادامه جنگ می گوید:
(فرماندهان ارتش و پساه در خدمت اما رفتند و فرماندهان اگر حاکمان بغداد مطلع شوند که ما وارد خاک این کشور نمی شویم با خیال آسوده علیهما شرارت خواهند کرد، منطق جنگ این رانمی پذیرد.
آقای رضایی از جلسه دوم می گوید:
آن جا امام سوال کردند شما برای جه می خواهید از مرز جلوتر بروید؟ عده ای از دوستان استدلالهای سیاسی کردند و گفتند: مه بهاین دلیل می خواهین برویم برادرهای ارتش و ما آمدیم استدلالهای نظامی می کردیم؛ گفتیم که مثلاض ما اگر از مرز بیرون برویم به اروند ، آن جا اگر هم جنگ حالت معلق پیدا گند ینی نه جنگ باشد و نه صلح باشد پشت اروندرود می شود دفاع کرد.
برای نخستین بار در روزنامه جمهوری اسلامی ایران نظر امام اقل شد. اما با ادامه جنگ مخالف بود ولی بر اثر پافشری مسئولان جنگ نظر خود را تغییر داد. این مصاحبه آمده: (در مقابل مسانل خرمشهر امام معتقد است که بهتر است جنگ تمام شود. اما بالاخرع مسئولان جنگ گفتند: ما باید تا کنار شط العرب برویم تا بتوانیم غرامت خود را از عراق بگیریم.
در آن زمان فرماندهان و برخی سیاستمداران جلسه ای با اما داشتند و به بررسی وضعیت جبهه پرداختند و استدلال کردند که اینک زمان مناسبی برای پایان دادن جنگ نیست. اگر ما بخواهیم سر مرز و در منطقه جنوب ودر منطقه خرمشهر عمدتاً بایستیم و آتش بس را بپذیریم در واقع برای دفاع ازسرزمین ایران و خوزستان بهترین جایی برای پدافن مصلحت می دانستند رودخانه اروند رود بود. برای اینکه مقداری پیشروی کنند و خود را به پشت اروند رود بچسبانند دفاع در آنجا از سرزمین ایران آسانتر خواهد بود.)
مسئولان سیاسی با تئجه به ضرورت های سیاسی و لحا کردن برتری ایران بدنبال پایاندادن به جنگ بودند و نظامی ها بر این اسا و متأثر از نظریات مسئولان ساسی در پاسخ به پرسش اما بااستدلال سیاسی و مطرح کردند منشأ تصمیم گیری برای ادامه جنگ ملاحظات و اهداف سیاسی بود ولی در قالب ملاحظات نظامی و دفاعی مطرح شد.
با گذشت سه روز پس از فتح خرمشهر، فرماندهان ارتش سپا از خضرت امام خمینی(ره) برای چگونگی ادامه جنگ، کسب تکلیف کردند. آقای هاشمی رفسنجانی می گوید: امام موافق نبودند که نیروهای
ما وارد خاک عراق شوند و در عین حال متوقف کردن جنگ را هم قبول نداشتند و
می گفتند: اگر شما وارد عراق شوید چند اشکال پیدا میشود.دیدگاه حضرت امام
خمینی بر این بود که جنگ بدون ورود به خاک عراق، ادامه یابدتا کشور به
اهداف خود و تامین منافع ملی نایل آید و دلایل ذیب را برای دیدگاه خود بر
شمردند: الف)مردم عراق تصرف سرزمین خود را تحمل نمی کنند و آن هایی که
الان با ما هستند در آن صورت به ما به عنوان متجاوز نگاه می کنند. پس
نباید مردم عراق را در مقابل خود قرار دهیم. ب)الان از لحاظ بین المللی موضع برحق داریم و متجاوز در خاک
ماست، اگر وارد خاک عراق شویم کشورهای جهان، ایران را متهم به اشغالگری می
کنند. د)پس از ورود به خاک عراق، کشورهای عربی درحمایت صدام، صریح
می شوند و بعضی ها که با ما هستند پشت سر صدام قرار می گیرند و کار ما
دشوار میشود. نظامی ها با منطق خودشان گفتند: اگر دشمن بفهمد که ما وارد
خاکش نمی شویم، احساس امنیت میکند. یعنی لازم نیست در مرزهایش نیرو بچیند.
نیروهایش را متمرکز می کند ودر مقاطع مشخصی از نقاط معین به ما حمله میکند.
منطق نظامی می گویند نباید چنین امنیتی به دشمن بدهیم. باید به گونه ای
باشد که عراق فکر کند تا بغداد هم می رویم. امام خمینی قبول کردند و گفتند حرف شما درست است. امام خمینی
در اندیشه پایان جنگ نبود بلکه اجتناب اولیه ایشان از ورود به خاک عراق،
برای متجاوز خوانده نشدن ما بود. پس از آزادسازی خرمشهر جنگ به عبت های زیر ادامه یافت: الف)پذیرفته نشدن معاهده1975 و ادامه حضور ارتش بعث عراق در بخشی از سرزمین های ایران: اگرچه با پایان یافتن عملیات بیت المقدس ایران توانسته بود
تجاوز ارتش عراق را دفع کند و سرزمین های خود را آزاد سازد و قوای دشمن را
تا مرز عقب براند ولی هنوز بخش هایی از کشور از جمله مناطق مرزی غرب مانند
ارتفاعات مسلط بر شهرهای سومار، قصرشیرین، گیلان غرب ومهران، ارتفاعات میمک
و نفت شهر و بخشی از مرز شلمچه تا اروند رود به سمت حدود 1000 کیلومتر
مربع، همچنان در دست ارتش بعث عراق باقی مانده بود. از طرفی شهرهای خرمشهر
وآبادان، زیر آتش گلوله های خمپاره اند از دشمن قرار داشت درحالی که شهر
بصره عراق حتی از آتش توپخانه های نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران در
امان بود. ب)برتری نظامی ایران نسبت به ارتش عراق پیروزی های نظامی مستمر ایران در جبهه های جنگ و انجام چهار
عملیات پی در پی و موفق موجب شد تا جمهوری اسلامی احساس کند که توانایی
نظامی لازم را برای غلبه نهایی بر ارتش عراق و شکست صدام دارد. بنابراین می
تواند با دامه عملیات نظامی به اهداف بلندتری در جنگ دست یابد، یعنی ایران
احساس می کرد جنگ به جایی رسیده است که می تواند از موضع بالا و برتر حرف
بزند، بنابراین باید شور جهاد را حفظ کند. ج)ارائه نشدن هیچ گونه پیشنهاد صلح عادلانه از سوی رژیم بعثی عراق یا مراجع بین المللی اگرچه تلاش هایی برای انجام صلح از سوی برخی از سازمان های
بین المللی و بعضی از دولت ها صورت گرفت ولی هیچ یک از این اقدامات نتوانست
ایران را قانع کند که بدون نگرانی از آغاز دوباره جنگ، تنها با آتش بس می
تواند به صلحی پایدار دست یابد. این امر، موجب نگرانی ایران از نرسیدن به
صلح با پذیرش آتس بس و ایجاد شرایط نه جنگ نه صلح برای مدتی نامعلوم می
گشت. د)نبود اعتماد به تعهدات صدام و حزب بعث عراق با فرض توقف جنگ، چنانچه ایران در مذاکرات با عراق به نتیجه
نمی رسید،باتوجه به روحیات صدام و وجود یک ارتش سازمان یافته در عراق ممکن
بود دوباره ارتش عراق حملات خود را آغاز کند و این بار فضاهای بیشتری از
کشور را به اشغال خود در آورد. باید توجه داشت که عمده نیروهای رزمنده
ایرانی، بسیجی بودند و طبیعتاً با توقف جنگ به سر کار و زندگی خود باز می
گشتند و ایران قادر نبود تا حجم گسترده ای از نیروهای ثابت را در جبهه های
جنگ دربرابر ارتش عراق برای مدت طولانی حفظ کند. از سوی دیگر صدام به نقض
قول، شهرت داشت و نمی شد روی او حساب باز کرد. بنابراین کسی نمی توانست
تضمین بدهد که صدام پس از آتش بس دوباره جنگ را آغاز نکند. ه)شرایط نامساعد دفاعی درمنطقه مرزهای جنوبی کشور مرز کشور در جنوب استان خوزستان در یک منطقه دشت وسیع قرار
داشت که از نظر نظامی عبور از آن ها برای واحدهای زرهی ارتش عراق به سادگی
میسر بود. از آن جا که عمده قدرت نظامی ایران متکی بر نیروهای پیاده بود،
بنابراین نیاز به رسیدن به یک مانع طبیعی مثل اروندرود جهت پدافند مطمئن
ضروری می نمود. د)انتظار مردم برای سرکوبی کامل دشمن در آن زمان دربین مردم به خصوص خانواده های آسیب دیدگاه از
جنگ این احساس به وجود آمده بود که نه تنها بایستی قوای متجاوز را از خاک
ایران بیرون کرد بلکه بایستی دولتی را که به خود اجازه آغاز جنگ را داده
است مجازات کرد و شرایطی را فراهم آورد که حکومت عراق هیچ گاه به فکر حمله
به ایران نیفتد. 2-راهبرد جمهوری اسلامی ایران پس از آزادسازی خرمشهر الف)دفع کامل تهاجم سرزمینی جمهوری اسلامی ایران در دو سال اول جنگ، جلوگیری از پیش روی
ارتش متجاوز بعثی دفع تجاوز دشمن و آزادسازی سرزمین های اشغالی و حفظ
تمامیت ارضی کشور را هدف قرار داده بود. ب)محدود نگه داشتن دامنه جنگ جمهوری اسلامی ایران در سال های اولیه دفاع مقدس در تلاش بود
تا دامنه جنگ از حوزه مرزهای جغرافیایی دو کشور فراتر نرود و آن را محدود
نگه دارد و لیکن دشمن با حمله به مناطق شهری مراکز اقتصادی و نفت کش ها آن
را توسعه داد. ج)توسعه توان دفاعی کشور برای پشیمان کردن دشمن از حمله به ایران جمهوری اسلامی ایران از آغاز جنگ سعی کرد تا با تکیه
برتوانمندی ها، استعدادها و ظرفیت های ملت ایران، ضمن تامین نیروی انسانی
مورد نیاز خود از میان داوطلبان بسیجی، بر توسعه قدرت مقاومت خود بیفزاید 3-اجرای عملیات درداخل خاک عراق برای وادار کردن دشمن به قبول شرایط جمهوری اسلامی ایران پس از عملیات بیت المقدس وفتح خرمشهر تلاش چندانی برای خاتمه
دادن به جنگ صورت نگرفت. نه عراق حاضر شد ازتمامی سرزمین های خود به آتش بس
تن دهد و جنگ را از راه سیاسی و با کمک دیپلماسی فعال به پایان ببرد. پیچیدگی های جنگ افزایش یافت و تکیه بر قدرت سلاح شیمیایی از
سوی ارتش بعث عراق توسعه پیدا کرد و تلفات هر عملیات نسبت به عملیات های
دوره قبل افزایش پیدا کرد. عملیات والفجر 8 طبق دستور قرارگاه عملیاتی خاتم الانبیا هر یک از دو سازمان
سپا و ارتش در این عملیات موظف شدند به صورت جداگانه در مناطق مورد علاقه
خود نسبت به عملیات طرح ریزی کنند و در این راستا مقرر گردید سپا عهده دار
تلاش اصلی در منطقه عمومی فاو و ارتش عهده دار تلاش پشتیبانی در منطقه
عمومی کوشک و شلمچه، اقدام به عملیات کنند و در صورتی که هر یک از سازمان
ها در تهاجم خود موفق نشدند از امکانات سازمان دیگر استفاده نماید. از طرفی
سپا برای فریب دشمن از محل تلاش اصلی، دو تلاش پشتیبانی در منطقه
هورالعظیم و جزیره ارصاص در نظر گرفته بود. فرماندهان ارتش بعث عراق با گذشت چند روز از عملیات به تدریج
متوجه شدند که تهاجم اصلی از سمت منطقه فاو است، لذا نیروهای خود را به سمت
این منطقه برای مقابله با رزمندگان اسلام روانه کردند. حضرت امام خمینی در دیداری که قبل از انجام عملیات فاو با
فرماندهی سپا داشقتند با توجه به این نکته فرمودند شما توکل به ما و
مسئولین و این ها نکنید توکل تان را به خدا بکنید. سپا در منطقه فاو، عملیات خود را با به کارگیری دو قرارگاه
کربلا و نوح و با پشتیبانی پدافند هوایی، هوانیرو، بخشی از نیروی هوایی و
توپخانه ارتش، برنامه ریزی کرده بود و ارتش نیز قرار بود به صورت همزمان در
منطقه شلمچه عملیات خود را انجام دهد الف)نکات اساسی طرح مانور و الفجر8 در عملیات والفجر 8 به چند نکته اساسی توجه می شد. علاوه بر
توکل بر خدا بزرگ و لزوم پرهیز از تردید و یاس روی این موارد تاکید می شد: 1-اعمال غافلگیری در تمامی ابعاد 2-دقت و کنترل در جزئیات تمامی قعالیت ها از جمله شناسایی ها 3-به کارگیری صحیح آتش های توپخانه 4-مراحل انجام طرح مانور از جمله عبور از اروند و شکستن خط مقدم دشمن، پاکسازی و رسیدن به هدف و در نهایت انجام پدافند. 5-انتقال وسایل سنگین مهندسی مثل دور و بولدوزر از رودخانه اروند ب)روش های اعمال غافلگیری 1-طرح ریزی عملیات فریب بزرگ 2-طرح ریزی عملیات محدود و ایذایی 3-رعایت حفاظت اطلاعات 4-کنترل اطلاعاتی دشمن و شناسای مواضع 5-انتخاب منطقه غافلگیر کننده ج)وضعیت و موقعیت منطقه عملیات زمین منطقه عملیات والفجر8، شامل شبه جزیره فاو می شد که بین
رودخانه اروند واقع در جنوب استان خوزستان و خلیج فارس و خور عبدالله در
کنار مرز کشور کویت قرار گرفته است. زمین منطقه عملیات یکی از سرزمین های پیچیده جنگی و عملیاتی
در آن زمان محسوب می شد، به طوری که شامل انواع عوارض طبیعی از جمله
رودخانه، نهر، نخلستان، باتلاق، چولان، جاده، روستا، شهر و غیره بود. د)اقدامات مهندسی مهندسی سپاه با کمک جهاد سازندگی عمده ماموریت آماده سازی
منطقه عملیات را بر عهده گرفت و توانست با به کارگیری حدود 400 کمپرسی و
تعداد زیادی لودر و بولدوزر 473 کیلومتر جاده جدید در منطقه اروند رود
احداث و 110 کیلومتر از جاده های موجود را تعمیر و آسفالت کند. هم چنین
قرارگاه مهندسی نسبت به ساخت بیمارستان صحرایی، مکان های مناسب برای رفع
آلودگی مواد شیمیایی ، ساخت مواضع توپخانه ، احداث مواضع موشک های پدافند
هوایی هاوک و نیز بنه های تدارکاتی لازم، قرارگاه های مختلف و هم چنین پد
بالگرد اقدام کرد. ه)شرح عملیات عملیات سپاه در فاو با رمز مقدس یا فاطمه زهرا از منطقه عمومی
جنوب خسروآباد تا انتهای جزیره آبادان با عبور غواصان خط شکن از اروندرود
در حالی که باران می بارید آغاز گردید. در روز اول عملیات لشکر 25 کربلا که از رزمندگان استان
مازنداران تشکیل شده بود، موفق شد تا شهر فاو را به تصرف کامل خود درآورد.
فرمانده این لشکر بر اساس ماموریتی که از سوی فرمانده کل سپاه پاسداران
انقلاب اسلاتی دریافت کرده بود پرچم گنبد حضرت ثامن را که از مشهد به جبهه
آورده بودند بر بالای بلندترین مناره مسجد آن شهر نصب کرد . همزمان حملات هوایی جنگنده های عراقی، یگان های زمینی ارتش
بعث عراق نیز حملات خود را با مواضع نیروهای رزمنده آغاز کردند. پاتک های
عراق در روز های اول به صورت ضعیفی انجام می شد ولی آرام آرام بر شدت آن
افزوده می گیرد.. توپخانه سپاه و ارتش در تمام دوره هفتاد روزه نبرد فاو
توانستند به عنوان یگان های پر قدرت، واحدهای خط مقدم را در برابر پاتک ها و
تهاجمات دشمن، به طور مرتب پشتیبانی کنند. و)احداث پل بعث یکی از مهم ترین مسائل عملیات والفجر 8 چگونگی تدارک رسانی به
هزاران نفر رزمنده و پشتیبانی از آن ها در آن سوی اروند رود بود. ماموریت
این کار بزرگ بر عهده جهاد سازندگی قرار گرفت. نیروهای مهندسی و پشتیبانی
جنگ جهادسازندگی توانستند با به کارگیری حدود 3 هزار و 400 عدد لوله نفتی
56 اینچی و با یک طرح مهندسی دقیق چنین پلی را به طول حدود 600 متر و عرض
حدود 12 متر و با عمق حدود 8 متر احداث کنند. ز)تلفات و خسارات دشمن و خودی در این عملیات در حدود 32 هزار نفر نظامیان ارتش عراق، کشته و
مجروح شدند. 2105 نفر از نظامیان عراقی نیز به اسارت درآمدند و هم چنین
تعداد 34 فروند هواپیما و 5 فروند بالگرد ارتش عراق ساقط شد در این عملیات از نیروهای خودی در حدود 10000 نفر شهید و
مجروح و بیش از 20000 نفر بر اثر سلاح شیماییی مصدوم که 3000 نفر از آن ها
به شهادت رسیدند . در ضمن 4 فروند از هواپیماهای اف-قوای اسلام مورد اصابت
قرار گرفت ح)نتایج عملیات ولفجر 8 1-تصرف کامل بخشی از اروند رود 2-تصرف شهر ساحلی فاو و تاسیسات بندی آن 3-تصرف سکوهای موشکی و تامین خور موسی و افزایش ضریب امنیتی در جزیره خاک 4-کنترل خور عبدالله و تهدید بندر ام القصر 5-مجاورت با کشور کویت و حاکمیت کامل بر خلیج فارس 6-آزادسازی و تصرف 940 کیلومتر مربع از سرزمین های ایران و عراق 7-انهدام وسیح نیرو و تجهیزات دشمن 5-عملیات کربلای 5 یکی از سخت ترین، معروف ترین دشوارترین و به یادماندنی ترین
عملیات هایی که در دوران جنگ صورت گرفته و توانسته است ذهن بسیاری به خود
مشغول کنده، عملیات کربلای 5 است این عملیات که حدود یک سال و نیم قبل از پایان جنگ تحمیلی در
منطقه غرب شهر خرمشهر و در محور شلمچه در منطقه شرق بصره به مرحله اجرا
درآمد زمین منطقه عملیات در شرق بصره دارای ارزش و اهمیت زیادی بود.
محور مواصلانی شلمچه کلید فتح بصره به شمار می رفت. وسعت سرزمین خشک این
منطقه عملیاتی که به پنج ضلعی معروف بود به کمتر از پنجاه کیلومتر مربع می
رسید. الف)استحکامات و موانع منطقه عملیاتی کربلای 5 1-استحکامات هلالی شکل، به طوری که در درون هر یک از آن ها یک
دسته تانک می توانست موضع بگیرد و با امنیت خاطر تیراندازی کند. اطراف این
استحکامات نیز با سیم های خاردار و میادین مین در مقابل نیروهای سپاه
پوشانده بود. 2-ایجاد منطقه آبگرفتگی در شمال منطقه عملیات به منظور رها کردن آب در زمین جهت جلوگیری از عملیات نیروهای پیاده ایران 3-تعبیه سنگرهای بتونی، دیده بانی، تیربار و مهمات و نیز تعدادی سنگر تانک به منظور تسلط بر منطقه شلمچه 4-تعبیه سنگرهای کمین برای محافظت و کنترل از موانع، میادین مین و استحکامات ایجاد شد 5-ایحاد تعدادی دکل بلند دیده بانی در غرب اروند رود به منظور کنترل تردد نیروهای مسلح جمهوری اسلامی 6-استفاده از سلاح ضد هوایی در خط اول و تعداد زیادی تانک به منظور جلوگیری از نفوذ رزمندگان اسلام در شکست خط اول 7-ایجاد موانع عظیمی از سیم های خاردار، تله های انفجاری، کانال ، میدان های وسیع مین و سنگرهای بتونی، سنگرهای استراق سمع 8-ایجاد ده ها ردیف موانع گوناگون در آب گرفتگی ه ب)شرح عملیات این عملیات دو هفته پس از ناکامی در عملیات کربای 4 و با
استفاده از رخنه ای که در منطقه شلمچه در خطور دفاعی دشمن ایجاد شده بود
صورت گرفت، در حالی که زمانی حدود یک ماه برای امادگی رزمندگان اسلامی
ضروری بود. اگر این فرصت به یگان های ارتش بعثی داده می شد، می توانستند
بلافاصله نقاط ضعف خود را بپوشانند و ایران از دستیابی به مطنقه شلمچه باز
دارند. در روز اول، به دلیل عدم آمادگی نیروهای دشم، عملیات به خوبی
پیش رفت و رزمندگان موفق شدند تعدادی تانک دشمن را به غنیمت بگیرند و حدود
650 نظامی عراقی را اسیر کنند. پایگاه موشکی هواک ارتش اسلامی نیز در این
عملیات فعال گکرید و توانست تعدادی از هواپیماهای دشمن را مورد هدف قرار
دهد. ولی از روز سوم به بعد به تدریج جنگ سختی از سوی ارتش بعث عراق، علیه
رزمندگان اسلام شکل گرفت. در طی این عملیات ، رزمندگان سپاه اسلام تنها موفق شدند تا خد
نهر جاسم که آخریه رده دفاعی ارتش بعثی در منطقه عملیات بود مرحله به
مرحله پیش روی کنند و در نهایت به دلیل کمبود یگان های پیاده و زرهی،
امکان این که رزمندگان اسلام گام های بلندری در پیروزی بردارند میسر نشد ج)نتایج و دستاوردهای عملیات در این عملیات بیش از 150 کیلمتر مربع از خاک عراق به تصرف
قوای این درآمد پاسگاه های بوبیان، شلمچه ، کوت سواری و خین در اختیار
رزمندگان درامد. جزایر بوارین، فیاض و ام الوطیل و شهرک دوعیجی، رودخانه
دوعیجی و نهر جاسم و هم چنین 10 کیلیومتر از جامده شلمچه بصره و نیز 11
پاسگاه فرماندهی ارتش بعضی عراق نیز به کنترل قوای اسلامی درآمد. در این عملیات 350 نفر از فرماندهان رده های مختلف سپاه و در
مجموع 12000 نفر شهید و 15000 نفر زخمی شدند. سال 1365 پرتلفات ترین سال
جنگ بود. در این سال حدود 40000 نفر از رزمندگان اسلام و مردم در جریان
عملیات ها و بمباران ها به شهادت رسیدند.
علل و چرایی ادامه جنگ پس از آزادسازی خرمشهر
علل پذیرش قطعنامه 598 و پایان جنگ
متاسفانه بحث پذیرش قطعنامه و جام زهر همانطور که در مقاله هم گفته شد
رازآلود مانده است. دلیلش خواست عده ای چه از دید منفعت طلبی و کوبیدن سمت
دیگر یا پوشیدن اشتباهات خود در گذشته و حال است. با بیان دوباره موضوع
توسط سردار صفوی گفتم بحث منطقی و غیرجناحی داشته باشیم. در این تاپیک سعی
شده نگاهی از دو سوی طرفین به ماجرا انداخته شود.
شامل
متن نامه امام خمینی به مسئولان کشوری و لشکری
دفتر مطالعات تاریخ معاصر و انقلاب اسلامی واحد سیاسی بسیج دانشجویی دانشگاه امام صادق(ع)
رویکرد حقوقی جنگ و علل پذیرش قطعنامه 598
سخنان نایب رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس
دلایل پذیرش قطعنامه 598 از نگاه بزرگان کشور
سخنان اخیر سردار صفوی
ناگفته‌های خرازی از قطعنامه 598
-------------------------------------------------
متن نامه امام خمینی به مسئولان کشوری و لشکری در سال 1367 به شرح ذیل است.
بسم الله الرحمن الرحیم
با یاری خداوند متعال و با سلام و صلوات به انبیاء بزرگوار الهی و ائمه معصومین صلوات علیهم اجعمین.......
حال
که مسئولان نظامی ما اعم از ارتش و سپاه که خبرگان جنگ می‌باشند، صریحاً
اعتراف میکنند که ارتش اسلام به این زودی‌ها هیچ پیروزی به دست نخواهند
آورد و نظر به این که مسئولان دلسوز نظامی و سیاسی نظام جمهوری اسلامی از
این پس جنگ را به هیچ وجه به صلاح کشور نمی‌دانند و با قاطعیت می‌گویند که
یک دهم سلاحهایی را که استکبار شرق و غرب در اختیار صدام گذارده‌اند به هیچ
وجه و با هیچ قیمتی نمی‌شود در جهان تهیه کرد و با توجه به نامه تکان
دهنده فرمانده سپاه پاسداران که یکی از دهها گزارش نظامی سیاسی است که بعد
از شکستهای اخیر به اینجانب رسیده و به اعتراف جانشینی فرمانده کل
نیروهای مسلح،فرمانده سپاه یکی از معدود فرماندهانی است که در صورت تهیه
مایحتاج جنگ معتقد به ادامه جنگ میباشد و با توجه به استفاده گسترده دشمن
از سلاحهای شیمیایی و نبود وسائل خنثی کننده آن، اینجانب با آتش بس موافقت
می‌نمایم و برای روشن شدن در مورد اتخاذ این تصمیم تلخ به
نکاتی از نامه
فرمانده سپاه که در تاریخ 2/4/67 نگاشته است اشاره میشود، فرمانده مزبور
نوشته است تا پنج سال دیگر ما هیچ پیروزی نداریم، ممکن است در صورت داشتن
وسائلی که در طول پنج سال به دست می‌آوریم قدرت عملیات انهدامی و یا مقابله
به مثل را داشته باشیم و بعد از پایان سال 71 اگر ما دارای 350 تیپ پیاده
و 2500 تانک و 3000 توپ و 300هواپیمای جنگی و 300 هلیکوپتر ...که از
ضرورتهای جنگ در آن موقع است - داشته باشیم میتوان گفت به امید خدا
بتوانیم عملیات آفندی داشته باشیم. وی می‌گوید قابل ذکر است که باید توسعه
نیروی سپاه به هفت برابر و ارتش به دو برابر و نیم افزایش پیدا کند، او
آورده است البته آمریکا را هم باید از خلیج فارس بیرون کنیم والا موفق
نخواهیم بود.
این فرمانده مهمترین قسمت موفقیت طرح خود را تهیه به موقع
بودجه و امکانات دانسته است و آورده است که بعید به نظر می‌رسد دولت و ستاد
فرماندهی کل قوا بتوانند به تعهد عمل کنند. البته با ذکر این مطالب
می‌گوید باید باز هم جنگید که این دیگر شعاری بیش نیست. آقای نخست وزیر از
قول وزرای اقتصاد و بودجه وضع مالی نظام را زیر صفر اعلام کرده‌اند،
مسئولان جنگ می‌گویند تنها سلاحهائی را که در شکستهای اخیر از دست داده‌ایم
به اندازه تمام بودجه‌ای است که برای سپاه و ارتش در سال جاری در نظر
گرفته شده بود. مسئولان سیاسی می‌گویند از آنجا که مردم فهمیده‌اند پیروزی
سریعی به دست نمی‌آید شوق رفتن به جبهه در آنها کم شده است. شما عزیزان از
هر کس بهتر میدانید که این تصمیم برای من چون زهر کشنده است ولی راضی به
رضای خداوند متعال هستم و برای صیانت از دین او و حفاظت از جمهوری اسلامی
اگر آبروئی داشته باشم خرج می‌کنم، خداوندا ما برای دین تو قیام کردیم و
برای دین تو جنگیدیم و برای حفظ دین تو آتش بس را قبول می‌کنیم.
خداوندا
تو خود شاهدی که ما لحظه‌ای با آمریکا و شوروی و تمام قدرتهای جهان سرسازش
نداریم و سازش با ابرقدرتها و قدرتها را پشت کردن به اصول اسلامی خود
می‌دانیم. خداوندا در جهان شرک و کفر و نفاق در جهان پول و قدرت و حیله و
دوروئی ما غریبیم، تو خود یاریمان کن. خداوندا در همیشه تاریخ وقتی انبیاء و
اولیا و علماء تصمیم گرفته اند مصلح جامعه گردند و علم و عمل را در هم
آمیزند و جامعه‌ای دور از فساد و تباهی تشکیل دهند با مخالفتهای ابوجهل‌ها و
ابوسفیان‌‌های زمان خود مواجه شدهاند.
خداوندا، ما فرزندان اسلام و
انقلابمان را برای رضای تو قربانی کردیم غیر از تو هیچکس را نداریم ما را
برای اجرای فرامین و قوانین خود یاری فرما، خداوند از تو میخواهم تا هر
چه زودتر شهادت را نصیبم فرمائی. گفتم جلسه‌ای تشکیل گردد آتش بس را به
مردم تفهیم نمایند.
مواظف باشید ممکن است افراد داغ و تند با شعارهای
انقلابی شما را از آنچه صلاح اسلام است دور کنند، صریحا می‌گویم باید تمام
همتتان در توجیه این کار باشد. قدمی انحرافی حرام است و موجب عکس العمل
میشود.
شما میدانید که مسئولان رده بالای نظام با چشمی خونبار و قلبی
مالامال از عشق به اسلام و میهن اسلامی‌مان چنین تصمیمی گرفتهاند خدا را
در نظر بگیرید و هر چه اتفاق می‌افتد از دوست بدانید، و السلام علینا و علی
عباد الله الصالحین.
روح‌الله الموسوی الخمینی
شنبه 25/تیر/67
http://nafez.parsibl...ام پس از 18سال/
------------------------------
دفتر مطالعات تاریخ معاصر و انقلاب اسلامی واحد سیاسی بسیج دانشجویی دانشگاه امام صادق(ع)
حضرت
روح الله: اما در مورد قبول قطعنامه که حقیقتا مسئله بسیار تلخ و ناگواری
برای همه و خصوصا برای من بود، این است که من تا چند روز قبل معتقد به همان
شیوه دفاع و مواضع اعلام شده در جنگ بودم و مصلحت نظام و کشور و انقلاب را
در اجرای آن می دیدم، ولی به واسطه حوادث و عواملی که از ذکر آن فعلا
خودداری می کنم، و به امید خداوند در آینده روشن خواهد شد….
سیدنا
القائد: قطعنامه را هم که امام قبول کرد، به‌خاطر این فشارها نبود. قبول
قطعنامه از طرف امام، به خاطر فهرست مشکلاتى بود که مسؤولین آن روزِ امورِ
اقتصادى کشورْ مقابلِ روىِ او گذاشتند و نشان دادند که کشور نمى‌کِشد و
نمى‌تواند جنگ را با این همه هزینه، ادامه دهد. امام مجبور شد و قطعنامه را
پذیرفت. پذیرش قطعنامه، به خاطر ترس نبود؛ به خاطر هجوم دشمن نبود؛ به
خاطر تهدید امریکا نبود؛ به‌خاطر این نبود که امریکا ممکن است در امر جنگ
دخالت کند. چون امریکا، قبل از آن هم در امر جنگ دخالت مى‌کرد. وانگهى؛ اگر
همه‌ى دنیا در امر جنگ دخالت مى‌کردند، امام رضوان‌اللَّه علیه، کسى نبود
که رو برگرداند. بر نمى‌گشت! آن، یک مسأله‌ى داخلى بود؛ مسأله‌ى دیگرى بود.
۱۴/۰۳/۱۳۷۵
حجت الاسلام پناهیان: قرآن می فرماید: «یا ایها
الذین امنوا لاتتخذوا الیهود و النصاری اولیاء بعضهم اولیاء بعض و من
یتولهم منکم فانه منهم ان الله لا یهدی القوم الظالمین ای کسانی که ایمان
آورده اید یهود و نصاری را تکیه گاه خود قرار ندهید، آنها تکیه گاه
یکدیگرند و کسانی که از شما به آنها تکیه کنند از آنها هستند خداوند جمعیت
ستمکار را هدایت نمی کند» چرا شما به سمت یهود و نصارا می روید؛ اگر کسی به
آنها علاقه پیدا کند جزو آنهاست؛ و در آیه بعد می فرماید: «فتری الذین فی
قلوبهم مرض یسرعون فیهم یقولون نخشی ان تصیبنا دائره فعسی الله ان یاتی
بالفتح او امر من عنده فیصبحوا علی ما اسروا فی انفسهم ندمین؛ گروهی منافق
را که دلهایشان ناپاک است خواهی دید که در راه دوستی ایشان می شتابند و می
گویند: ما از آن می ترسیم که در گردش روزگار مبادا آسیبی از آنها به ما
رسد؛ باشد که خدا فتحی پیش آوردو یا امر دیگر از طرف خود تا منافقان از
آنچه به نفاق در دل نهان کردند سخت پشیمان شوند» کسی که در دلش یک مرض دارد
یک تمایلی به سمت آنها دارد سازشکارانه برخورد می کند؛ کلیدی ترین اختلاف
مقام معظم رهبری در این ۲۰ سال اخیر و حتی ۳ و ۴ سال آخر زندگی امام(ره) با
اصلی ترین مسئولین نظام صرفا سر همین مفهوم بود. حتی بنده «جام زهر» را در
ارتباط با این موضوع تحلیل می کنم آن برخورد بسیار محکم حضرت امام(ره) با
سخنان آقای منتظری را هم در همین راستا تحلیل می کنم و از شما تقاضا می کنم
به سخنان امام(ره) ۱۰ روز قبل از پذیرش قطع نامه و بعد از پذیرش قطع نامه
توجه کنید ؛ چرا ۱۰ روز قبل از پذیرش قطع نامه امام(ره) این همه از جنگ
تقدیر کردند چون کسانی بودند که داشتند جنگ را می بستند. امام(ره) اطلاعیه
دادند که جلوگیری بکنند از بستن جنگ ولی این اطلاعیه امام(ره) کارساز نبود.
امام(ره)
اطلاعیه که دادند در آن اطلاعیه فرمودند: «امروز باید در جبهه ها تحول
ایجاد کنیم؛ امروز کوتاهی کردن در جنگ خیانت به رسول الله است» چطور است یک
مرد با آن همه هوش سیاسی که چنین حرفی را می زند و در ۱۰ روز بعد همه چیز
را قبول می کند. بعد از اینکه امام(ره) قبول کردند قطع نامه را یک اطلاعیه
ای دادند آن جا را هم نگاه کنید. در صحیفه امام(ره) هم هست؛ در این اطلاعیه
نیمی از اطلاعیه از دشمنی با استکبار صحبت می شود. چرا امام(ره) از دشمنی
پایان ناپذیر و گسترده حتی بعد از پذیرش قطع نامه صحبت می کند؟ چون ایشان
می بیند مسئله ای که کشور بواسطه آن در معرض خطر است، کوتاه آمدن در مقابل
دشمن است.
http://main.basijisu.com/536/
--------------------------------------
رویکرد حقوقی جنگ و علل پذیرش قطعنامه 598
دلائل پذیرش قطعنامه 598 از سوی ایران:
مهمترین عوامل در پذیرش قطعنامه 598 از سوی جمهوری اسلامی ایران را میتوان به شرح زیر خلاصه کرد:
1 ـ تغییر استراتژی حمایت مستقیم از صدام، تحت پوشش حفظ صلح و امنیت بینالمللی در خلیجفارس:
یعنی
اگر صدام به هر کاری بر خلاف موازین بینالمللی دست بزند، چون در شرایط
جنگی است مورد سؤال قرار نمی‌گیرد. از این رو بعد از قطعنامه 598 می‌بینیم
وقتی کشتی استارک امریکایی به وسیله بمب‌افکن ارتش عراق صدمه می‌بیند، صدام
از امریکا پاداش می‌گیرد و به جای واکنش منفی، می‌گویند چون منطقه
خلیجفارس آرام نیست این پیشامدها طبیعی است و ضربه‌ای را که صدام به آنها
زده به خرج ما حل و فصل میکنند و راه حل آن را قبول قطعنامه می‌دانند.
2 ـ معرفی صدام به عنوان چهره صلح‌طلب در محافل بینالمللی
با
همه جنایتی که صدام در جنگ مرتکب شده اما چون همه قطعنامه‌های شورای امنیت
را نپذیرفته است، چهره‌ای صلح‌طلب، و ایران چهره‌ای جنگ‌افروز معرفی
میشود.
3 ـ کاربرد وسیع سلاحهای شیمیایی و میکروبی توسط عراق:
تبلیغات
صلح‌طلبی رژیم عراق در محافل بینالمللی و رسانههای گروهی، پوششی شد تا
به صدام به راحتی بتواند مخربترین سلاحهای میکروبی و شیمیایی را علیه
رزمندگان ما در جبهه‌ها به کار گیرد، و از آن طرف واکنش ایران به دلیل عدم
پذیرفتن قطعنامه، ضعیف جلوه میکرد.
4 ـ تهدیدات بینالمللی:
تهدیدات
بینالمللی بر بند 10 قسمت اجرایی قطعنامه 598 مبتنی بود. به عبارت دیگر
قطعنامه 598 به دشمنان خطرناکی چون امریکا اجازه داد که حتی تهدیدات خود را
با حمله به هواپیمای مسافربری عملی کنند.
رونالد ریگان، رئیس جمهور وقت امریکا، در اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل پس از نطق رئیس جمهور ایران در مجمع گفت:
من
از این فرصت استفاده می‌کنم و از ایشان میخواهم صریحاً و بدون ابهام
اعلام کند که ایران قطعنامه مصوب شورای امنیت را که خواستار برقراری آتشبس
در جنگ شده قبول دارد یا نه. اگر پاسخ مثبت باشد، این یک گام خوشایند و یک
پیشرفت عمده محسوب میشود و در صورت منفی بودن پاسخ ایران، شورای امنیت
راهی جز اعمال مجازات علیه ایران و وادار کردن این کشور به قبول آتشبس پیش
رو ندارند.
به دنبال این تهدیدات بود که حمله به هواپیمای مسافربری
ایرباس صورت گرفت و 290 نفر از هموطنان ما جان خود را در آن حادثه از دست
دادند. از این رو حضرت آیتالله خامنه‌ای مدظله العالی، رئیس جمهور وقت
ایران در اعلان رسمی پذیرفتن قطعنامه 598 حمله امریکا به هواپیمای مسافربری
را آغاز جنگ علنی منطقهای و توسعه دامنه آن دانسته است:
همانطور
که به خوبی استحضار دارید، آتش جنگی که به وسیله رژیم عراق در 22 سپتامبر
1980، با تجاوز علیه تمامیت اراضی جمهوری اسلامی ایران آغاز شد. اینک ابعاد
غیر قابل تصوری به خود گرفته است که کشورهای دیگر و حتی غیرنظامیان
بی‌گناه را نیز در شعله‌های خود گرفته است.
قتل 290 نفر انسان
بی‌گناه که با ساقط کردن هواپیمای ایرباس جمهوری اسلامی ایران به وسیله یکی
از کشتی‌های جنگی امریکایی در خلیجفارس به وقوع پیوست، نمونه بارزی در
این خصوص است.
در همین مورد جناب حجت‌الاسلام والمسلمین آقای هاشمی رفسنجانی، رئیس وقت مجلس شورای اسلامی و جانشین فرماندهی کل قوا، اظهار داشتند:
به
هیچ وجه ادعای اشتباه در مورد حمله به هواپیمای مسافربری ایران و شهادت
290 نفر سرنشین بی‌گناه آن پذیرفته نیست، بلکه از نظر ما یک اخطار تلقی
میشود. همچنین قساوت فوق‌العاده صدام در داخل عراق که هزاران روستا و صدها
هزار تن از مردم را با بمباران شیمیایی قتل عام میکند از دیگر دلائل آن
است که نشان میدهد به او اجازه داده‌اند هر جنایتی را مرتکب شود.
مجموعه
این شرایط و ادله دیگری که فعلاً ذکر نمی‌شود، ما را به این نتیجه
می‌رساند که مصلحت انقلاب و ملتهای ایران و عراق و منطقه این است که
قطعنامه مذکور پذیرفته شود. ایران تا به حال خواستار آن بود که ابتدا کمیته
تعیین متجاوز تشکیل شود، ولی فعلاً با توجه به شرایط جدیدی که پیش آمده،
از آن شرط خود صرف نظر میکند.
متأسفانه تبلیغات جهانی، ما را
جنگ‌افروز و جنگ‌طلب معرفی میکند و صدام و حزب بعث متجاوز که تمامی قوانین
را نقض کرده، ولی چون یک شعار مشخص دارد یعنی قطعنامه را پذیرفته است و
قضاوت بینالمللی را قبول دارد، به صورتی عوام فریبانه، صلح طلب معرفی
میکند. با قبول قطعنامه 598 نشان دادیم که در این زمینه انعطاف‌پذیر
هستیم... ما هرگز قطعنامه را رد نکرده بودیم، بلکه شرطی روی آن گذاشتیم و
این اواخر روشن شد که ممکن است حوادث تلخی در منطقه اتفاق افتد که نقطه عطف
آن، سقوط هواپیمای مسافری ایران توسط امریکا بود. آنها که می‌خواستند ما
را به دلیل نپذیرفتن قطعنامه، تحریم تسلیحاتی کنند، بطور منطقی از آن پس
(در صورتی که عراق از قبول قطعنامه خودداری کند) باید عراق را تحریم کنند.
http://dsrc.ir/view/...cle.aspx?id=407
------------------------------------------
نایب رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس
گفت: پذیرش صادقانه قطعنامه 598 از سوی امام خمینی(ره) لطف الهی بود.
کوثری
به تبیین و شفاف‌سازی دلایل پذیرش قطعنامه 598 در سال 67 اشاره کرد و گفت:
عملیات والفجر 8 در سال 64 با موفقیت صورت گرفت و ما را به اهداف خود
رساند.
وی ادامه داد: در سال 65 عملیات کربلای چهار انجام شد که
منجر به عدم موفقیت ما و پیروزی عراقیها شد اما عملیات کربلای 5 در کمتر
از 15 روز از عملیات کربلای چهار انجام شد و از منطقه شلمچه که به گفته
عراقیها 93 درصد از نظر پدافندی کامل بود عبور کرده و به کانال ماهی
رسیدند.
نایب رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای
اسلامی ادامه داد: پس از موفقیت در این عملیات بود که پیغام دادند هرچه
می‌خواهید در قطعنامه بنویسید در حالی که پس از فتح خرمشهر چنین پیغامی
ندادند.
وی با بیان اینکه 135 تیپ عراقی که در منطقه آمده بودند 10
تا 90 درصد منهدم شدند، گفت: سال 66 تصمیم گرفته شد که عملیاتی را از شمال
غرب شروع کنیم که این تصمیم تنها از جانب نظامی‌ها نبود، بلکه با لحاظ
ابعاد سیاسی گرفته شد.
کوثری با اشاره به انجام عملیات والفجر 10 در
سال 66 ابراز داشت: اتفاق مهمی که بعد از کربلای 5 در سال 66 افتاد، این
بود که آمریکایی‌ها به صورت فیزیکی در منطقه حضور پیدا کردند و مجوزهای
متعددی برای استفاده از سلاح شیمیایی به عراق دادند، که اوج این جنایت در
حلبچه اتفاق افتاد.
وی تاکید کرد: در قطعنامه 598 باید این جنایات
را هم دنبال کنیم در حلبچه تنها 5 هزار نفر از مردم این شهر و روستاهای
اطراف کشته شدند و نهایت در حالی که با توانمندی محدودی مواجه بودیم، در
شمال غرب جبهه جدیدی باز شد.
نایب رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست
خارجی مجلس شورای اسلامی تصریح کرد: در ابتدای سال 59 که عراق با 120 فروند
هواپیما به شهرهای غربی و تهران حمله کرد، بی‌بی‌سی در گزارشی اعلام کرد
که ایران 8 میلیارد دلار و عراق 36 میلیارد دلار ذخیره ارزی دارد.
وی
ادامه داد: در پایان جنگ رسانههای آمریکایی نوشتند عراق بین 70 تا 90
میلیارد دلار بدهی دارد در حالیکه ایران یک دلار هم بدهی ندارد و این نشان
از آن دارد که امام خمینی(ره) سیاست حضرت علی(ع) را داشت و این کشورهای
عربستان و کویت و... بودند که به کارخانجات خود پول دادند تا برای استفاده
عراق سلاح تولید کنند.
کوثری بیان داشت: ابرقدرتها در سال 66 مجوز
همگانی به عراق دادند که برای نابودی ایران به هر وسیله‌ای متوسل شود و این
شرایط بسیار سختی بود اما امام امیدوار به قدرت لایزال الهی بود.
* در سالهای آخر جنگ دولت حمایتی از رزمندگان نمیکرد
وی
ادامه داد: مسئله مهم در این بین کاهش توانمندی ایران، عدم حمایت دولتی از
رزمندگان و افزایش قدرت عراق از نظر نفرات و تجهیزات بود.
نایب
رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی تصریح کرد: در
ایام پایانی جنگ نیروها که به صورت دسته جمعی به جبهه می‌رفتند بعد از سه
ماه بر می‌گشتند و در عملیات والفجر 10 بود که دشمن دست ما را خوانده بود.
وی
ادامه داد: اینگونه شد که بعد از والفجر 10، عملیات بیت‌المقدس چهار را
انجام دادیم و روی ارتفاعات عراق رفتیم و در نهایت به دلیل روحیه تهاجمی
بسیجیان، خط دفاعی ما نازک شد و عراقیها در نتیجه شناسایی منطقه فاو را از
دست نیروهای ما خارج کردند.
کوثری تازه تاسیس بودن ستاد کل نیروهای
مسلح، عدم تمایل به ادامه جنگ، همزمانی اعزام نیرو با فصل کشاورزی و
امتحانات را از جمله دلایل موفقیت عراقیها در بازپسگیری مناطق تصرف شده
دانست.
وی ادامه داد: سپاه در این زمان 3.5 میلیارد دلار برای ادامه
جنگ تخمین زده و به آیتالله هاشمی رفسنجانی که در این زمان جانشین
فرمانده کل قوا بود، ارائه کرد.
نایب رئیس کمیسیون امنیت ملی و
سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی ادامه داد: رئیس دولت که در این زمان
میرحسین موسوی بود در پاسخ به میزان کمک به جبهه اعلام کرد که توان یک دلار
کمک به خرید تجهیزات هم ندارد.
وی به پاسخ خاتمی که مسئول تبلیغات
ستاد بود اشاره کرد و گفت: خاتمی نیز اعلام کرد روحیه‌ای برای ادامه جنگ و
اعزام نیرو نیست و با جمع‌بندی این مسائل بود که به امام گفتند ادامه جنگ
به مصلحت نیست.
کوثری عنوان داشت: علاوه بر این آمریکایی‌ها نیز
مستقیما جبهه گستردهای به اندازه دهانه خلیج فارس تا تقاطع مرز ایران و
ترکیه علیه ایران باز کردند و در همین هنگام بود که هواپیمای مسافربری
ایران مورد هدف ناو آمریکایی قرار گرفت و نه تنها محکوم نشد، بلکه فرمانده
این ناو مدال افتخار دریافت کرد.
وی ادامه داد: اما اینکه آیا با
همین توان میشد به جنگ ادامه داد پاسخ مثبت است اما واقعیت این است که
مسائل داخلی را پررنگ‌تر از مسائل جنگ نشان دادند و در حالی که اینها عنوان
کردند روحیه‌ای برای اعزام نیست، آیتالله خامنه‌ای در نماز جمعه خواستار
اعزام نیرو به جبهه‌ها شد.
* پذیرش صادقانه قطعنامه لطف الهی بود
کوثری
در جمع‌بندی سخنان خود گفت: پذیرش صادقانه قطعنامه توسط امام راحل لطف
الهی بود چرا که منافقین که گمان میکردند مردم دست از ولایت برداشتند
اعضای خود را از کشورهای مختلف فراخواندند که حدود 2 هزار نفر از آنها کشته
شدند و دیگر توانی برای برخاستن نداشته و ندارند.
http://rasadnews.blo...com/post-8.aspx
-------------------------------------
دلایل پذیرش کامل قطعنامه 598 توسط جمهوری اسلامی ایران
کارشناسان و صاحب نظران برای پذیرش قطعنامه دلایل بسیاری ذکر می کنند که از جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد:
-
مصلحت نظام جمهوری اسلامی ایران ، حضرت امام خمینی (ره) به عنوان رهبر و
ولی فقیه و بر اساس اختیاری که به موجب اصل یکصدو دهم قانون اساسی داشتند،
پذیرش قطعنامه را اعلام و آن را به مصلحت نظام تشخیص دادند.
- شرایط
بین المللی نامساعد، به نحوی که عراق با پذیرش کلیه قطعنامه های شورای
امنیت داد صلح طلبی سر می داد و در مجامع بین المللی ایران را جنگ طلب
معرفی می کرد.
- شرایط جدید و پیچیده در منطقه با حضور بی سابقه نیروهای نظامی امریکا و متحدینش در خلیج فارس .
- جدی شدن مساله تحریم تسلیحاتی ایران به عنوان طرفی که قطعنامه 598 را قبول نکرده است.
-کاربرد وسیع سلاح های شیمیای توسط عراق و عکس العمل ضعیف مجامع بین المللی در این مورد.
-
شرایط نامساعد در جبهه ها که منجر به عقب نشینی نیروهای نظامی ایران از
بسیاری از نقاط اشغالی در داخل خاک عراق و حتی از دست دادن قسمت هایی از
خاک ایران شده بود.
- یکی از مهمترین دلایل پذیرش قطعنامه 598 علاوه
بر وجود عناصر مثبت در آن، فقدان عناصری بود که در قطعنامه های قبلی شورای
امنیت موجود بود و منجر به رد آن ها می شد.
(شورای امنیت و جنگ تحمیلی عراق علیه جمهوری اسلامی ایران /عباس هدایتی خمینی/دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی وزارت خارجه- 1370)
http://basij.ir/main...81649&vn=181608
------------------------------------
ادامه دارد
دلایل پذیرش قطعنامه 598 از نگاه بزرگان کشور
طی
گزارشی به ارائه نظرات و تحلیل هایی از سوی آقای هاشمی رفسنجانی جانشین
فرماندهی کل قوا و فرمانده جنگ در آن زمان و سرلشگر غلامعلی رشید از
فرماندهان زمان جنگ پرداختیم تا فضا و تحلیل های موجود در آن زمان و دلایلی
که به پذیرش قطعنامه از سوی امام (ره) انجامید، مطرح نماییم.
در
ابتدا متن مصاحبه آقای هاشمی رفسنجانی با شبکه خبر که در تیر ماه امسال
صورت گرفته آمده است و ایشان طی 45 دقیقه به بیان وقایع و دلایلی که به
پذیرش قطعنامه 598 از سوی ایران و پایان جنگ در 27 تیر ماه سال 67 پرداختند
و عواملی که مسئولان را به سوی پذیرش قطعنامه پیش برد پرداخت.
من
کاملاً در جریان موضوع جنگ و وضعیت کشور بودم و به همین خاطر اعلام می‌کنم
که در بهترین موقع و زمان پذیرش قطعنامه از سوی ایران صورت گرفت و به این
وسیله بهره‌های زیادی نصیب کشور شد و از خطرهایی نیز نجات یافت.
وی
در توضیح این سخن خود با یادآوری اینکه از ماههای اول جنگ و پس از دستگیری
صدام همواره صحبت از پذیرش قطعنامه بود، اضافه کرد: ایران یک حرف روشن
داشت و آن این بود که باید موضوعاتی مثل تعیین متجاوز، کیفر آن و پرداخت
غرامت انجام شود که در طول جنگ هیچ گاه این خواسته ما محقق نمیشد.
هاشمی
رفسنجانی افزود: البته در طول دوران جنگ تحمیلی، عراق را از اکثر بخش‌های
سرزمینی‌مان بیرون کردیم، ولی برخی از ارتفاعات و بخش‌های کشور در اختیار
عراق بود و در پایان جنگ نیز رژیم صدام جنایاتی مثل بمباران شیمیایی، ناامن
کردن دریا و اسارت غیر نظامیان را انجام میداد که شورای امنیت و کشورهای
حامی صدام نیز با پشتیبانی از وی نمی‌خواستند عراق رسما شکست بخورد.
به
گفته رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام با قبولاندن قسمت اعظم خواستههای ایران
به سازمان ملل و مجامع بینالمللی همچون شناسایی متجاوزین و پرداخت غرامت،
پذیرش قطعنامه از سوی ایران صورت گرفت.
هاشمی رفسنجانی در خصوص علت
پذیرفته نشدن قطعنامه‌های پیش از 598 از سوی ایران گفت: پیش از آن هیچ گاه
شورای امنیت نمی‌پذیرفت که عراق متجاوز بوده و هیچ موضوع طلبکاری ایران و
اعطای خسارت به کشورمان را در قطعنامه‌ها قبول نمی‌کردند و فقط می‌گفتند
ابتدا آتشبس کنید و بعد درباره موضوعات مختلف صحبت می‌کنیم، ولی با
پافشاری و رایزنی ایران این مواد در قطعنامه 598 گنجانده شد.
وی با
تشریح وضعیت نظامی جبهه‌ها در زمان پذیرش قطعنامه گفت: با توجه به شرایطی
که پیش آمده بود ادامه حملات نظامی دیگر به مصلحت نبود؛ چرا که غرب و شرق
به ما عملا فهماندند که نمی‌گذاریم ایران پیروز شود و اقداماتی مثل ورود
اعلام نشده آمریکا به جنگ با ایران و نیز تحویل موشک‌هایی چون اسکاد 30 که
برد آن تا نزدیک تهران بود و یا تحویل جنگنده‌های میگ 29 که سطح پروازی
بسیار بالایی داشتند و در کنار آن تحویل انواع هواپیماها، بمب‌های لیزری و
موشکهای فرانسوی به عراق، نشان دادند از هر راهی برای شکست ایران غافل
نخواهند بود.
وی تاکید کرد: استفاده صدام از سلاحهای شیمیایی که
نمونه آن در حلبچه نیز استفاده شد ممکن بود در دیگر شهرها نیز و حتی تهران
آزمایش شود که این موضوع برای کشور بسیار زیانبار بود.
این مقام
مسئول در دوران دفاع مقدس خاطر نشان کرد: در زمینه صدور نفت نیز مشکلات
بسیاری در آن دوران وجود داشت و دولت رسما به امام نامه نوشتند که شرایط
زیر خط قرمز است و من به عنوان جانشین امام در نیروهای مسلح قانع شدم که
دیگر زمان ادامه جنگ نیست.
هاشمی رفسنجانی با ذکر یک خاطره از
عملیات خیبر گفت: در آن زمان من پیشنهاد کردم و به امام گفتم که خوب است
ما یک جای حساس را از عراق به عنوان گروگان تصرف کنیم و بعد شرایط خودمان
را به این کشور تحمیل کینم که امام تنها تبسم ملیحی کردند و جواب روشنی به
من ندادند، اما من این موضوع را به فرماندهان آن دوران نیز گفتم که اگر
عملیات خیبر را خوب انجام دهند من جنگ را پایان خواهم داد که برخی ناراحت
شده و برخی دیگر که عاقل‌تر بودند، پذیرفتند.
رئیس مجمع تشخیص مصلحت
نظام اظهار داشت: البته در عملیات‌هایی چون خیبر و پس از آن ما به اهداف
خود یعنی تصرف یک مکان استراتژیک نرسیدیم و لذا این تئوری من به مرحله اجرا
نرسید.
از هاشمی رفسنجانی سئوال شد که چرا پذیرش قطعنامه پس از فتح
خرمشهر انجام نشد که وی پاسخ داد در آن زمان هیچ کس در ایران از جمله شخص
امام آماده شنیدن آتشبس نبودند و همه می‌گفتند که باید وارد خاک عراق شویم
و در جلسه‌ای که با حضور فرماندهان سپاه و ارتش، آیت الله خامنه‌ای و من
در جماران برگزار شد، امام جمع‌بندی کردند که الان در دنیا خواستههای ما
را نمی‌پذیرفتند و بنا شد جاهایی از عراق را تصرف کنیم که مردم این کشور
اذیت نشوند و لذا به سمت جزایر مهم مجنون حرکت کردیم.
جانشین حضرت
امام در نیروهای مسلح در دوران دفاع مقدس با بیان اینکه پس از شیمیایی زدن
در حلبچه به تهران رفتیم و با حاج احمد آقا و مهندس موسوی در این خصوص
بحث‌های زیادی کردیم، گفت: قرار شد در بخش سیاسی دکتر ولایتی وزیر خارجه
وقت برای چانه زنی و قبولاندن شرایط ایران در سازمان ملل وارد شوند و به
امام نیز شرایط کشور و جبهه ها را کاملا توضیح دهیم.
وی افزود: من
به آقای محسن رضایی فرمانده سپاه در آن دوران گفتم که لیست امکانات مورد
نیاز خود را برای عملیاتهای بعدی تهیه کند که منجر به آن نامه معروف آقای
رضایی شد.
رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام تاکید کرد: گاهی گفته میشود
جریان منتهی به نوشتن نامه توسط آقای رضایی، ترفند بوده است، اما این موضوع
صحیح نیست.
هاشمی رفسنجانی تاکید کرد: پس از مکتوب کردن نیازهای
جنگ توسط آقای رضایی من و 5 نفر دیگر تاکید کردیم که با شرایط فعلی تامین
نیازهای کشور و جنگ قابل تحقق نیست و باید قطعنامه را بپذیریم که امام این
موضوع را پذیرفتند.
رئیس مجلس تشخیص مصلحت نظام در عین حال اظهار
داشت: البته در ابتدا برای امام سخت بود که قطعنامه را بپذیرد و گزارش‌هایی
که به ایشان می‌رسید نیز واقع‌گرایانه اما کمی امیدوارکننده‌تر بود و در
آن زمان امام یک جمله‌ای گفتند که من تا به حال آن را جایی نگفته‌ام و
اکنون نیز نمی‌گویم.
هاشمی رفسنجانی اضافه کرد: من به امام پیشنهاد
کردم که شخصا پذیرش قطعنامه را اعلام کنم و سپس شما من را محاکمه کنید که
امام گفتند این حالت قابل اجرا نیست.
وی تصریح کرد: در آن دوران من
دیگر مطمئن بودم که نباید جنگ را ادامه دهیم و به امام نیز گفتم که با وجود
این همه کشته، اسیر، ویرانی و بدهی برای صدام او بعد از جنگ مشکلات زیادی
پیدا خواهد کرد که امام نیز گفتند همه مسئولین و شخصیت‌های مهم کشور را
دعوت کرده و آنها را در مورد پذیرش آتشبس توجیه کنید.
رئیس مجمع
تشخیص مصلحت نظام یادآور شد: آیتالله خامنه‌ای از همه افراد فوقالذکر
دعوت کردند، ولی حاج احمد آقا به ما خبر دادند که شخص امام با توجه به
اهمیت موضوع می‌خواهند پذیرش قطعنامه را اعلام کنند و اگر کس دیگری آن را
اعلام کند، اختلاف ایجاد میشود.
جانشین حضرت امام(ره) در نیروهای
مسلح در دوران دفاع مقدس افزود: با اینکه امام تصمیم به اعلان پذیرش
قطعنامه را گرفتند، اما باز هم برخی آقایان در جلسه مسئولان به خاطر این
تصمیم امام گریه کردند، اما من همواره خدا را شکر می‌کنم که در بهترین فرصت
جنگ را پایان دادیم.
*موضوع غرامت از عراق هنوز مفتوح است
هاشمی
رفسنجانی در پاسخ به سئوال مجری برنامه 45 دقیقه درباره پرداخت غرامت به
ایران گفت: در آن دوران رسانههای دنیا می‌خواستند روحیه ملت ایران را
تضعیف کنند که عراق نیز پس از پذیرش قطعنامه از سوی ایران باز هم به
کشورمان حمله کرد، اما به خاطر قدرت ایران عقبنشینی کرد.
وی افزود:
با توجه به ارزیابی سازمان ملل که بسیار هم کم بود، ایران 100 میلیارد
دلار از عراق خسارت دریافت میکرد که برنامه اجرایی آن نیز تنظیم شده و
عراق نیز به خاطر اینکه میخواست به کویت حمله کند و می‌ترسید که ایران به
پشتیبانی از کویت وارد جنگ شود، این موضوعات را پذیرفت، اما به خاطر
اقدامات مختلف صدام فرصت تسویه با ایران پیدا نشد که بعد از سقوط آن رژیم
نیز حکومت دیگری در این کشور به روی کار آمد، ولی موضوع غرامت همچنان مفتوح
است.
اکنون بعد از خواندن صحبت های آقای هاشمی رفسنجانی ، صحبت
های سرلشگر غلامعلی رشید جانشین فرماندهی ستاد کل نیروهای مسلح و از
فرماندهان دفاع مقدس که در مصاحبه ای با سیمای جمهوری اسلامی دلایل پذیرش
قطعنامه از سوی امام (ره) و فضای موجود در بین فرماندهان سپاه و کشور را در
تحلیلی جامع تشریح نمودند.
پی گیری های آقای هاشمی رفسنجانی با
گرفتن نامه هایی از مسئولین نظامی و کشوری، باعث شد در آن مقطع مسئولان
نظام به جمع‌بندی پذیرش قطعنامه و پایان جنگ برسند.
ایشان
همچنین بیان داشتند ، در خصوص نامه محسن رضایی فرمانده سابق سپاه پاسداران
انقلاب اسلامی به امام(ره) و پذیرش قطعنامه از سوی امام، با اشاره به این
که من آن نامه را ندیدم، اما در فضای تنظیم آن قرار داشتم، گفت:
-
بعد از فتح خرمشهر با مباحث متعددی که به وجود میآید، امام تصمیم به ادامه
جنگ گرفته و تائید می‌فرمایند که جنگ باید ادامه پیدا کند، به شرطی که
متعرض مردم عراق نشویم و زمین هایی را تصرف کنیم که مردم عراق آن جا
نباشند.
وی در ادامه با اشاره به شکست نیروهای ایرانی در عملیات رمضان، والفجر مقدماتی و والفجر 1 و پیروزی در عملیات خیبر، خاطرنشان ساخت:
-
از عملیات خیبر تا پایان جنگ، آقای هاشمی رفسنجانی به عنوان فرمانده ادامه
دهنده عملیات والفجر از سوی حضرت امام حکم گرفت و قرارگاه خاتم را متشکل
از عناصر ارتشی و سپاهی تشکیل داد تا جنگ را در سطح عالی هدایت کند.
ما
پس از عملیات مذکور به آقای هاشمی و حتی مقام معظم رهبری به عنوان رئیس
جمهور وقت و رئیس شورای عالی دفاع، گفتیم که با این هزینه‌ای که نظام
جمهوری اسلامی و دولت آقای مهندس موسوی پای جنگ هزینه میکند، قادر به
پایان جنگ و یا همان هدفی که خود آقای هاشمی به صراحت تاکید میکرد یعنی
«انجام یک عملیات سرنوشت ساز و گرفتن امتیاز برای پایان جنگ» نیستیم.
حال
تفاوت شعارها هم معلوم میشود چرا که امام می‌فرمود «جنگ جنگ تا رفع فتنه
در عالم»، رزمندگان می‌گفتند «جنگ جنگ تا پیروزی» و فرمانده عالی جنگ یعنی
آقای هاشمی می‌گفتند «جنگ جنگ تا یک عملیات ولی یک عملیات سرنوشت ساز» و
ایشان می‌گفتند؛ من لحظه‌ای که این مسئولیت را پذیرفتم این موضوع را به
امام در میان گذاشتم و در ملاقات با امام افکارم را برای ایشان تشریح کردم
که امام تبسم کردند یعنی نه تائید کردند و نه رد کردند.
رشید در
بخش دیگری از سخنان خود با بیان این که ما به آقای هاشمی می‌گفتیم که اگر
منظور شما از عملیات سرنوشتساز فتح بصره است، با این میزان از امکانات
قادر به انجام این عملیات سرنوشتساز نیستیم، تصریح کرد:
- ما به
آقای هاشمی می‌گفتیم که بصره را با 100 هزار نیروی بسیجی و 150 گردان آفندی
نمی‌توان فتح کرد، بلکه باید 400 تا 500 هزار نفر را بسیج کرده و 400 تا
500 گردان را تشکیل دهیم و این ظرفیت در مردم و دولت ایران وجود دارد، چرا
که مردم حاضر هستند برای حفظ انقلاب و نظام، جوانان خود را به سوی جبهه‌های
نبرد بفرستند و حتی در این میان توپ و تانک و هواپیمای خارجی هم
نمی‌خواهیم بلکه همین میزان امکاناتی که وزارت دفاع میتواند در اختیار ما
قرار دهد، یعنی همین تفنگ و پوتین و کلاه و مهمات کفایت میکند و ما این
بار نه از یک محور بلکه از 3 محور به سمت دشمن هجوم می‌بریم.
وی با اشاره به افزایش چشم‌گیر قدرت دشمن در طول سالیان جنگ تحمیلی، خاطرنشان ساخت:
-
تعداد لشکرهای دشمن از 15 لشکر زمان حمله، به 60 لشکر افزایش یافته بود و 7
لشکر زرهی و مکانیکی داشت که نه اسرائیل، نه هند، نه آلمان، نه فرانسه هیچ
کدام نداشتند و تنها ورشو و ناتو بیش از آن داشتند، درحالی که ما 8 لشکر
خود در زمان آغاز جنگ را به 10 لشکر افزایش داده بودیم و سپاه هم با 12
لشکر به کمک آمده بود. یعنی سپاه و ارتش جمعاً 22 لشکر داشتند و واقعاً
توان زرهی آنها به حدی بود که من در یکی از نوشته‌هایم در جزیره مجنون خطاب
به محسن رضایی نوشتم که گویی هزاران "دهل زن" بر دهل می‌کوبند. چرا که در
عرض 2 ساعت نزدیک به 2 میلیون گلوله بر سر ما می‌ریخت و تجهیزات ارتش عراق 7
بار نو شده بود، در حالی که تناسبی بین امکانات مورد نیاز و هدف ما نبود.
فرمانده ارشد سپاه پاسداران در ادامه سخنان خود گفت:
-
ماجرا به سمتی پیش رفت که دشمن در 28 فروردین سال 67 برای دومین بار به
ایران آفند زد درحالی که دشمن دو بار بیشتر علیه ما آفند نکرد، یکی ابتدای
جنگ در 30 روز اول و یکی هم پایان جنگ. درحالی که ما 90 بار به این دشمن
آفند کردیم که 20 مرتبه آن درون خاک خودمان و 70 مرتبه دیگر درون خاک عراق
بود. البته اجماع جهانی برای پایان جنگ هم شکل گرفته بود و قدرتهای بزرگ
به صدام گفته بودند غیر از سلاح هستهای هر آن چه بخواهی به تو می‌دهیم
ولی تو جنگ را تمام کن.
عراق با ماشین جنگی خود حمله کرد و فاو و
شلمچه را گرفت که ما این جا به آقای هاشمی اعلام کردیم که شما به عنوان
فرمانده جنگ اختیارات کافی ندارید، لذا ما پیشنهاد می‌دهیم شما اختیاراتی
در حد جانشین فرمانده کل قوا یعنی همان چیزی که پیش از آن بنی صدر داشت، از
امام بگیرید که بتوانید نیازهای نیروهای مسلح را بر آورده کرده و به سپاه و
ارتش دستورات قاطع بدهید، که ایشان قبول کردند و این منجر شد به حکمی با
عنوان جانشین فرمانده کل قوا در خرداد 67.
آقای هاشمی به عنوان
جانشین فرمانده کل قوا، به فرماندهان سپاه یعنی آقای محسن رضایی و سایر
فرماندهان گفت که من فرمانده کل قوا هستم و هر آن چه که می‌خواهید برای
انجام یک عملیات سرنوشت ساز، روی کاغذ بیاورید که آقای رضایی نامهای
مینویسد و در آن نامه امکانات لازم برای شکست دشمن را در آن نامه
مینویسد.
البته آقای هاشمی یک نامه از رئیس برنامه و بودجه دولت
آقای میر حسین موسوی نیز دریافت میکند که وضعیت بد اقتصاد کشور در آن نامه
تشریح میشود و یک نامه از بخش فرهنگی و نامهای دیگر در مورد تحلیل سیاسی
از مراکز سیاسی کشور می‌گیرد و با یک دسته تحلیل سیاسی، نظامی، اقتصادی و
فرهنگی خدمت امام می‌رسد که هر 4 تحلیل می‌گویند ادامه جنگ با این وضع سخت
است. البته نظامیان و خصوصاً فرماندهان سپاه معتقد بودیم که آن قدر ظرفیت
در درون ملت ایران و دولت حاکم وجود دارد که ما قادریم «جنگ جنگ تا پیروزی»
را تحقق بخشیم.
رشید با اشاره به طرح فرماندهان سپاه برای ادامه جنگ خاطرنشان ساخت:
-
در طرحی که برآورد کرده بودیم، بصره را شش ماهه می‌گرفتیم و در شش ماه دوم
می‌توانستیم کرکوک را فتح کرده و شش ماهه سوم اگر مقامات تصمیم بگیرند به
سمت بغداد حرکت کنیم ولی توان ما باید 3 یا 4 برابر شود و این توان در درون
جمهوری اسلامی امکان پذیر است.
وی با بیان این که اما مقامات ما معتقد بودند که ما هزینه‌ای بیش از این نمی‌توانیم صرف جنگ کنیم، خاطرنشان ساخت:
-
بارها به ما جواب می‌دادند که شما با وضع موجود باید بجنگید و ما هم
می‌گفتیم وضع موجود برای به پیروزی رساندن در یک عملیات سرنوشت ساز کافی
نیست.
فرمانده ارشد سپاه پاسداران در پایان تصریح کرد:
-
امام خمینی(ره) پس از دیدن این 4 تحلیل، به پذیرش قطعنامه اشاره مینمایند
و می‌گویند حال که مسئولین فرهنگی، اقتصادی و سیاسی و نظامی و از جمله
فرمانده کل سپاه که یکی از معدود فرماندهانی است که قائل به ادامه جنگ است
این را می‌گویند؛ من قطعنامه را می‌پذیرم.
http://pelakegomshod...com/post-2.aspx
-----------------------------
سخنان اخیر سردار صفوی
دستیار
و مشاور عالی فرمانده معظم کل قوا درباره ادامه جنگ گفت: ادامه جنگ 2 بخش
نظامی و سیاسی دارد. رهبران سیاسی جنگ ها را شروع و تمام می کنند و
فرماندهان نظامی تابع تصمیمات رهبران سیاسی هستند. رهبری سیاسی عراق تصمیم
گرفت وارد جنگ با ایران شود. رهبری سیاسی ایران هم به این تصمیم رسید که
قطعنامه 598 را بپذیرد. آغاز و انجام جنگ یک تصمیم سیاسی است. البته
فرماندهان جنگ مشورت می دهند اما تصمیم گیری نهایی بر عهده آنها نیست. این
موضوع در تمام دنیا وجود دارد و در قانون اساسی ما هم آمده است که جنگ و
صلح جزو مسئولیت های ولی فقیه است.
وی ادامه داد: وقتی خرمشهر آزاد
شد، از نظر نظامی آن منطقه قابل دفاع نبود و عراقی ها هنوز بیش از 1000
کیلومتر از مرزهای غربی ما را در اختیار داشتند. از طرفی باید بدانیم که
هدف از جنگ ها، تحمیل اراده سیاسی یک کشور به کشور دیگر است. صدام که به ما
حمله کرد می خواست خوزستان را از ایران جدا و در نتیجه انقلاب را ساقط
کند. ما برای اینکه این هدف را از بین ببریم. یا باید نیروی نظامی دشمن را
منهدم کنیم یا او را مجبور به قبول صلح کنیم. از نظر نظامی اگر سال 61 صلح
را قبول می کردیم صدام می توانست مجدداً به ایران حمله کند. کما اینکه او
بعد از امضای قطع نامه 598 باز هم به ایران حمله کرد. صدام اصلاً قابل
اعتماد نبود.
صفوی همچنین تصریح کرد: از نظر نظامی ادامه دفاع کاری
مشروع و منطقی بود. ما باید ارتش عراق را منهدم و رژیم بعث را تضعیف می
کردیم. بعد از فتح شلمچه، فاو و حلبچه حامیان عراق حس کردند ایران در حال
قدرت گرفتن است و در نهایت مجبور شدند در قطعنامه 598 به ما امتیاز دهند.
من به عنوان یک فرمانده نظامی، تا آخرین روز، جنگ را یک دفاع مشروع و منطقی
و عاقلانه می دانستم. ما این استعداد را داشتیم که صدام را ساقط کنیم اما
بعضی از مسولین سیاسی با امام(ره) همراهی نکردند.
http://www.farsnews....=13920511001073
ناگفته‌های خرازی از قطعنامه 598
امروز
27 مرداد است و به اعتبار آنچه از برنامه صبح امروز تقویم تاریخ رادیو پخش
شد روز برقرار آتش بس رسمی میان ایران و عراق در سال 1367 است. دقیقاً روز
27 تیر ماه نیز جمهوری اسلامی ایران قطعنامه مشهور 598 را پذیرفته بود.
به
همین مناسبت بازخوانی گفت‌وگوی دکتر کمال خرازی با ماهنامه مدیریت
ارتباطات را که در شماره چهارم آن منتشر شده بود، بی‌مناسبت ندیدیم.
کمال خرازی کیست؟
نسل
دوم و سوم انقلاب اگر پیگیر سیاست باشند، با شنیدن نام او یاد نیویورک،
نمایندگی ایران در سازمان ملل و سمتش در دولت سید محمد خاتمی به عنوان وزیر
امورخارجه می‌افتند و اگر هنوز هم پیگیر باشند، حتماً مطلع هستند که خرازی
پس از پایان دولت دوم خاتمی با حکم رهبر انقلاب عهده‌دار ریاست شورای
عالی راهبری روابط خارجی شد؛ شورایی که کهنه‌کاران دیگری نظیر علی‌اکبر
ولایتی، علی شمخانی، محمد شریعتمداری و محمد حسین طارمی هم عضوش هستند.
خرازی اما سالیان دورتر و در زمانه جنگ هشت ساله در قالب مسؤولیت مهم
دیگری هم برای نظام جمهوری اسلامی ایفای نقش کرده است؛ مسؤولیت ستاد
تبلیغات جنگ؛ ستادی که به گفته خرازی و راویان دیگر قرار بود تبلیغات منفی
خارجی را خنثی کرده و برای اذهان داخلی به منظور «دفاع مقدس» خوراک
تبلیغاتی تهیه کند.
با قطعنامه 598 نمی‌توان از عراق غرامت گرفت
مصاحبه
ماهنامه مدیریت ارتباطات با خرازی در فضایی دوستانه و مطبوع انجام شد و
بدون تعارف گفت اگر پای جنگ و ستاد در میان نبود، گفت‌وگو نمیکرد.
خرازی
در بخشی از گفت‌وگوی خود با ماهنامه مدیریت ارتباطات در خصوص قطعنامه 598
توضیح داد: شورای امنیت سازمان ملل عملاً از صدام حمایت میکرد. اولین
قطعنامه‌ای که این شورا صادر کرد و درخواست آتشبس کرد، زمانی بود که دشمن
هنوز در سرزمین ما بود و لذا ما قبول نکردیم و گفتیم دشمن باید از سرزمین
ما بیرون برود و متجاوز مشخص و تنبیه شود ولی آنها از همان اول در صدد این
نبودند که ببینند حق با کیست، بلکه می‌خواستند شرایط جبهه را به نفع صدام
تثبیت کنند. همان قطعنامه 598 را هم که دادند، در نهایت صدام را نجات
میداد و هیچ‌وقت در آن قطعنامه پیشبینی نکردند متجاوز موظف است حقوق
کشوری که به آن تجاوز کرده است، بپردازد.
وی ادامه داد: در بند 6
این قطعنامه آمده است که دبیرکل هیأتی را موظف میکند که بررسی کنند چه کسی
متجاوز بوده و چگونه جنگ شروع شد و بند 7 نیز می‌گفت دبیرکل باید هیأتی را
به دو کشور بفرستد تا میزان خسارات دو طرف را معین کند و سپس قطعنامه
میخواست که صندوقی بین المللی تأسیس شده و از وجوه آن خسارات طرفین جبران
شود. شورای امنیت نمی‌خواست مشخص شود چه کسی متجاوز بوده و چه کسی باید
غرامت بدهد، بلکه میخواست خسارات طرفین جبران گردد، آن هم از صندوقی که
هیچ وقت تشکیل نشد و قرار بود کشورها در آن پول بریزند تا به طرفین داده
شود. روح حاکم بر این قطعنامه این بود که جنگ را تمام کنند و صدام را نجات
دهند.
وی تصریح کرد: این هنر دیپلماسی ایران بود که پس از جنگ از
همین فضای نامطلوب، براساس شرایط پیش آمده پس از حمله عراق به کویت استفاده
و کاری کند که صدام توسط دبیرکل سازمان ملل به عنوان متجاوز معرفی شود. در
زمانی که من نماینده ایران در سازمان ملل بودم، تلاش زیادی انجام گرفت تا
آقای «دکوئیار» دبیرکل وقت سازمان ملل هیأتی برای بررسی علل وقوع جنگ تشکیل
داد و در نهایت هیأت مزبور اعلام کرد که رژیم عراق جنگ را آغاز کرده است و
بنابراین عراق کشور متجاوز است.
خرازی با بیان اینکه با قطعنامه
598 نمی‌توان از عراق غرامت گرفت، افزود: شورای امنیت که تحت سلطه آمریکا و
سایر کشورهایی بود که در دوران جنگ به صدام کمک میکردند، اقدامی در برابر
گزارش دبیرکل انجام نداد، در حالی که گرفتن غرامت نیاز به صدور قطعنامه
دیگری داشت که با اشاره به گزارش دبیرکل، عراق را موظف به پرداخت غرامت
کند.
خرازی در این مصاحبه تاریخی و خواندنی، درباره چرایی تعامل
ستاد تبلیغات با رسانههای خارجی که از اهرم‌های اصلی تبلیغات منفی علیه
ایران در فضای بینالملل بودند، دلایل عدم حضورش در فضای رسانه‌ای،
دلتنگی‌اش برای حال و هوای آن روزها، مدیریت اخبار رسانه‌ها در زمان جنگ،
نحوه هماهنگی میان رسانه‌ها در زمان جنگ، حضور خبرنگاران خارجی در ایران در
دوران دفاع مقدس و.. سخن گفته است.
او در مورد نحوه رفتار و عملکرد
ستاد تبلیغات جنگ درباره خبر پذیرش قطعنامه، گفت: در تنظیم خبر قطعنامه
فضا خیلی سنگین بود و کسی باور نمیکرد که قطعنامه را پذیرفته باشیم، ولی
به هر صورت خبر تنظیم شد، زیرا یکی از کارهای ستاد تنظیم خبرهای مهم بود.
http://www.tabnak.ir...-از-قطعنامه-598
------------------------------
تاپیک های قدیمی و پراکنده در سایت خودمان
http://www.military....hl__قطعنامه 598
http://www.military....hl__قطعنامه 598
http://www.military....hl__قطعنامه 598
-----------------------------------------------
در آخر چند سوال مهم که برای درک بهتر پایان جنگ باید حتما جواب داده شود( لطفا در نروید)
هدف ما از دفاع مقدس و جنگ تحمیلی چه بود ؟
ما از این نبرد حق در سطح کلان چه می خواستیم ؟
تاثیر زدن هواپیما توسط ناو آمریکایی چه بود؟
آیا ما توان درگیری تمام عیار با آمریکا را داشتیم؟
حکومت جهانی امام مهدی، روز ظهور حقائق پنهان عید غدیر
حکومت جهانی امام مهدی، روز ظهور حقائق پنهان عید غدیر/ مشخصات منجی ادیان در خبطه غدیریه پیامبر/ تجلّی آیات غدیر در عصر ظهور/ آداب روز عید غدیر + اینفوگرافی
گروه معارف رجانیوز- مصطفی امیری*: واقعه غدیر، فقط یک حادثه خاص تاریخی نیست که در زمان خود واقع شده باشد، بلکه تعیین سرنوشت تمام انسانها در طول تاریخ است. به مناسبت فرارسیدن عید غدیر خم، عید ولایت و امامت امیرالمومنین، ایام جشن و سرور اهل بیت پیامبر، در این نوشتار، گوشه های از پیوند ناگسستنی و امتداد امامت از غدیر تا ظهور، امامت اولین و آخرین حجت الهی، تقدیم اهل ولاء، شیعیان و محبین امیرالمومنین علی بن ابیطالب، می گردد.
معرفی اولین و آخرین امام توسط پیامبر در خطبه غدیر
در عید غدیر، خطّ روشن رسالت و بعثت نبوی به ولایت و امامت علوی کمال یافت و خدواند اسلام، را به عنوان دین رضایت داده شده، برگزید:
الیوم اکملت لکم دینکم و اتممت علیکم نعمتی و رضیت لکم الاسلام دینا. [1]: امروز دین تان را کامل و نعمت خود را بر شما تمام نمودم، و رضا دادم که آئین تان، اسلام باشد.
عید غدیر خم، روز سرنوشت ساز تاریخ اسلام تا هنگامه قیامت بوده و هست. روز معرفی سلسله هادیانی که نگاهداران و نگاهبانان پیام جاوید پروردگارند. روز ناامیدی طمع‌کارانی که به امید روزهای پس از رسول نشسته بودند و روز تعیین مصادیق رهبران امت. سراسر خطبه غدیر پیامبر اسلام، مملو از این حقیقت است. پیامبر، پس از هر چند جمله‌ای که می‌فرمودند، این نکته را گوشزد میشدند. مثلاً فرمودند: «فَإِنَّ اللهَ عَزَّ وَ جَلَّ هُوَ وَلِیُّکُمْ وَ إِلَهُکُمْ ثُمَّ مِنْ دُونِهِ رَسُولُکُمْ مُحَمَّدٌ وَلِیُّکُمْ وَ الْقَائِمُ الْمُخَاطِبُ لَکُمْ ثُمَّ مِنْ بَعْدِی عَلِیٌّ وَلِیُّکُمْ وَ إِمَامُکُمْ بِأَمْرِ اللهِ رَبِّکُمْ ثُمَّ الْإِمَامَةُ فِی ذُرِّیَّتِی مِنْ وُلْدِهِ إِلَى یَوْمِ تَلْقَوْنَ اللهَ عَزَّ اسْمُهُ وَ رَسُولُه؛ پس همانا خدای عزیز و جلیل ولی و پروردگارتان است و پس از او پیامبرتان محمد صلی الله علیه و آله و سلم ولی شماست که در مقابل شما به پاخاسته و به شما خطاب میکند. سپس بعد از من علی علیه السلام ولی شما و امامتان به امر خدا و پروردگارتان خواهد بود و امامت در نسل من از فرزندان علی علیه السلام است تا روزی که خدای عزیز و رسولش را ملاقات کنید» و یا: «نَبِیُّکُمْ خَیْرُ نَبِیٍّ وَ وَصِیُّکُمْ خَیْرُ وَصِیٍّ وَ بَنُوهُ خَیْرُ الْأَوْصِیَاءِ مَعَاشِرَ النَّاسِ ذُرِّیَّةُ کُلِّ نَبِیٍّ مِنْ صُلْبِهِ وَ ذُرِّیَّتِی مِنْ صُلْبِ عَلِی؛ پیامبرتان بهترین پیامبر و وصیتان بهترین وصی و فرزندانش بهترین اوصیا هستند. ای مردم! ذریه هر پیامبری از صلب و فرزندان اوست و ذریه من از فرزندان علی است. در چندین مورد نیز به صراحت از حضرت مهدی، اسم برده شده است: «مَعَاشِرَ النَّاسِ النُّورُ مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فِیَّ مَسْلُوکٌ ثُمَّ فِی عَلِیٍّ ثُمَّ فِی النَّسْلِ مِنْهُ إِلَى الْقَائِمِ الْمَهْدِیِّ الَّذِی یَأْخُذُ بِحَقِّ اللَّهِ وَ بِکُلِّ حَقٍّ هُوَ لَنَا؛ اى مردمان، این نور از حضرت واهب منان به من و على، عطا و احسان گردید تا آنکه در خاتم الاوصیا قائم آل محمد الحجة بن الحسن المهدى مودع و محتوم گردد؛ مَعَاشِرَ النَّاسِ أَلَا وَ إِنِّی مُنْذِرٌ وَ عَلِیٌّ هَادٍ مَعَاشِرَ النَّاسِ إِنِّی نَبِیٌّ وَ عَلِیٌّ وَصِیِّی أَلَا إِنَّ خَاتَمَ الْأَئِمَّةِ مِنَّا الْقَائِمُ الْمَهْدِیُّ اى مردم! بدانید که من انذارکننده و على هدایتکننده است، اى مردم! من نبى و على وصى است. بدانید که خاتم امامان: قائم مهدى، از ما است، بدانید که او مسلّط و قاهر در دین است. بدانید، او از ستمکاران انتقام خواهد گرفت.».[2]
از اینرو، می توان عصاره و چکیده خطبه غدیریه پیامبر را چنین بیان کرد: غدیر، روز تجلّی توحید و نبوت محمد(ص)؛ و معرفی امامت و ولایت علی(ع) و ذکر دوازده معصوم(ع). بویژه خاتم الائمه، قائم آل محمد، مهدی موعود عجل الله تعالی فرجه الشریف، است؛ در خطبه غدیر، دین اسلام، به سه مرحله اساسی، تقسیم گردید: مرحله آغاز، مرحله کمال و مرحله پیروزی؛ که اولین مرحله با «بعثت» پیامبر اعظم(ص) آغاز گردید. مرحله دوم نیز با «ولایت» حضرت علی(ع) شروع شد و تا ظهور حضرت حجت(عج) ادامه مییابد. و در نهایت مرحله سوم با «ظهور امام عصر» آغاز می شود و در دوران ایشان، حاکمیت جهانی اسلام، به سرانجام می رسد.
سقیفه، مانع تحقق غدیر تا ظهور امام عصر
برنامه الهی که در روز غدیر به همه بشریت تقدیم شد و هدیه پروردگار به بندگانش بود، اما ضربه هولناکی را از سوی اصحاب سقیفه تجربه کرد، و نگون بختیِ واقعی را برای انسان ها به ارمغان آورد. با جمله «حَسبُنا کِتابُ اللَّهِ»[3] که به معنای کنار گذاشتن امامِ تعیین شده از سوی خداوند بود، طعم شیرینِ غدیر در رسیدن به آرزوهای بشر، تلخ شد. سقیفه، درهای رحمتِ گشوده در غدیر را بست. با حاکمیت سقیفه، از یک سو امامانِ معصوم، نتوانستند غدیرِ از دست رفته را به کام زندگی مردم باز گردانند؛ و از سوی دیگر با کنار گذاشتن غدیر در سقیفه، بشر به سوی تفرقه و اختلاف پیش رفت. غدیر، فصل تازه ای از دین بعد از بعثت بود که اما در پرده ظلمت سقیفه، پنهان شد. این ظلمت تا زمان ظهور امام عصر، ادامه خواهد یافت.
لکن، پیامبر با هوشمندی الهی و آگاهی از این حوادث، نقشه ترسیمی بشریت و اسلام را که با امیرالمومنین، آغاز گردیده بود، در خطبه روز غدیر، با معرفی امام عصر و مهدویت به پایان رسانید. سیمای منجی و موعود ادیان، در بیست فراز از خطبه غدیر توسط پیامبر، ترسیم شده است. به عبارت دیگر، در غدیر، دو حکومت با یک محور، توسط پیامبر طراحی شد: حکومت علوی و حکومت مهدوی؛ که البته با سقیفه، قدر اوّلی، دانسته نشد، اما حکومت مهدوی را با زمینه هایی که خطبه غدیر برای پی ریزی حکومت واحد جهانی بر اساس عدالت به دست حضرت مهدی آماده کرده، بشرت قطعا درک خواهد کرد. به عبارت دیگر، حکومت جهانی امام مهدی، روز ظهور حقائق پنهان غدیر خواهد بود. غدیر که تدریس نظری پیرامون بزرگی حکومت انسان کامل است، در روز ظهور عملاً به نمایش در می آید؛ در آن روز «لِیُظهِرَهُ عَلَی الدّینِ کُلِّهِ»[4] و «وَ اللَّهُ مُتِمُّ نُورِهِ وَ لَوْ کَرِه»[5] اجرا می گردد.
برای دانلود و مشاهده در سایز اصلی بر روی آن کلیک کنید
مشخصات منجی ادیان در خطبه غدیر
پس در غدیر، تصویر دو حکومت با یک محور، طراحی شده است. گویی پیامبر اسلام، از نیّت منافقان و کافران خبر داشت که چه توطئه ای در سر دارند، و نخواهند گذاشت سنّت نبوی به امامت علوی اتصال یابد. گویی می بیند که چگونه سنّتش به بدعت تبدیل شده و ظلم و ستم جایگزین، عدل و قسط خواهد شد؛ و چه ستم و ظلمی که شعله آتش آن تا ظهور، زبانه خواهد کشید، و کسی جز حضرت مهدی علیه السلام نخواهد توانست این آتش شعله گرفته از سقیفه را، با آب عدالت مهدوی خاموش کند، چرا که:
أَنَّ قَائِمَنَا أَهْلَ الْبَیْتِ ... سَارَ بِسِیرَةِ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ عَلِی.[6]
هنگامی که قائم آل محمد، حضرت مهدی ظهور کند به مانند سیره امام علی علیه السلام رفتار می نماید.
خبر دادن از منجی اسلام و ادیان، مهدی موعود برای آن مردمی که قبول ولایت امیر المؤمنین برایشان سخت بود، بیانگر آینده نگری پیامبر اسلام و برنامه بلندمدت دین الهی برای مسلمین و تمام مردم بوده است. اگرچه برخی با آنکه آن روز با علی بن ابی طالب علیه السلام بیعت کردند، پیمان شکستند. ولی حقایق در طول زمان برای نسل ها روشن گشت، و از آنجا که کارها به دست خداوند است، روزی امر و حکومت اهل بیت علیهم السلام توسط امام عصر، آشکار و ظاهر خواهد شد. آن روز، جهان به دست جانشین واقعی پیامبر سپرده می شود. از اینرو، در خطبه غدیر، توسط پیامبر اسلام، حدود 20 جمله درباره حضرت مهدی و توصیف ویژگی های حاکمیتی وی، ذکر شده است:
اَلا اِنَّ خاتَمَ الاَئِمَّهِ مِنَّا القائِمُ المَهدِیُّ. بدانید که آخرین امامان، مهدی قائم از ماست.
اَلا اِنَّهُ الظّاهِرُ عَلَی الدّینِ. آگاه باشید که او غالب بر ادیان است.
اَلا اِنَّهُ المُنتَقِمُ مِنَ الظّالِمینَ. بدانید که او انتقام گیرنده از ظالمین است.
اَلا اِنَّهُ فاتِحُ الحُصونِ وَ هادِمُها. آگاه باشید که او فاتح قلعه ها و منهدم کننده آنهاست.
اَلا اِنَّه غالِبُ کُلِّ قَبیلَهٍ مِن اَهلِ الشِّرکِ وَ هادیها. آگاه باشید که او پیروز بر هر قبیله ای از اهل شرک و هدایت کننده آنان است.
اَلا اِنَّهُ المُدرِکُ بِکُلِّ ثارٍ ِلاَولِیاءِ اللَّهِ. بدانید که او گیرنده انتقام همه خون های اولیای خداست.
اَلا اِنَّهُ النّاصِرُ لِدینِ اللَّهِ. بدانید که او یاری دهنده دین خداست.
اَلا اِنَّهُ الغَرّافُ مِن بَحرٍ عَمیقٍ. بدانید که او استفاده کننده از دریای عمیق است.
اَلا اِنَّهُ یَسِمُ کُلَّ ذی فَضلٍ بِفَضلِهِ وَ کُلَّ ذی جَهلٍ بِجَهلِهِ. بدانید اوست که هر صاحب فضیلتی را به قدر فضلش و هر صاحب جهالتی را به قدر جهلش نشانه می دهد.
اَلا اِنَّهُ خِیَرَهُ اللَّهِ وَ مُختارُهُ. آگاه باشید که او انتخاب شده و اختیار شده خداوند است.
اَلا اِنَّهُ وارِثُ کُلِّ عِلمٍ وَ المُحیطُ بِکُلِّ فَهمٍ. آگاه باشید که او وارث هر علمی و احاطه دارنده به هر فهمی است.
اَلا اِنَّهُ المُخبِرُ عَن رَبِّهِ تَعالی وَ المُشَیِّدُ ِلاَمرِ آیاتِهِ. اوست خبر دهنده از پروردگارش، و بالا برنده آیات الهی.
اَلا اِنَّهُ الرَّشید السَّدید. آگاه باشید که او هدایت یافته محکم بنیان است.
اَلا اِنَّهُ المُفَوَّضُ اِلَیهِ. بدانید که اوست که کارها به او سپرده شده است.
اَلا اِنَّهُ قَد بَشَّرَ بِهِ مَن سَلَفَ مِنَ القُرونِ بَینَ یَدَیهِ. آگاه باشید اوست که پیشینیان به او بشارت داده اند.
اَلا اِنَّهُ الباقی حُجَّهً وَ لا حُجَّهَ بَعدَهُ وَ لا حَقَّ اِلاّ مَعَهُ وَ لا نورَ اِلاّ عِندَهُ. آگاه باشید که او به عنوان حجّت باقی می ماند و بعد از او حجتی نیست. اوست که هیچ حقّی نیست مگر همراه او و هیچ نوری نیست مگر نزد او.
اَلا اِنَّهُ لا غالِبَ لَهُ وَ لا مَنصورَ عَلَیهِ. او کسی است که غالبی بر او نیست و کسی بر ضد او یاری نمی شود.
الا انَّهُ وَلِیُّ اللَّهِ فی اَرضِهِ وَ حَکَمُهُ فی خَلقِهِ وَ اَمینُهُ فی سِرِّهِ وَ عَلانِیَتِهِ. آگاه باشید که اوست ولیّ خدا در زمینش و حاکم او در میان خلقش و امین او در نهان و آشکارش.[7]
غدیر و رابطه آن با بعثت و مهدویت
حال سوالی که مطرح می شود، اینکه: دین اسلام که آورنده آن پیامبر اکرم(ص) بوده است و طبق خطبه غدیر، توسط منجی اسلام، امام مهدی بر سایر ادیان چیره می شود، باید به دلیل آیه «وَعَدَ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا مِنْکُمْ وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ لَیَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِی الْأَرْضِ کَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِینَ مِنْ قَبْلِهِمْ وَ لَیُمَکِّنَنَّ لَهُمْ دِینَهُمُ الَّذِی ارْتَضى لَهُم»[8]، قبل از تحقق این آیه، بایستی کامل شده و به مقام رضایت خداوند رسیده باشد. که در آیه اکمال دین، به ان تصرح شده است و از اینجا است که، حلقه اتصال میان بعثت و مهدویت و حکومت جهانی امام مهدی، جایگاه واقعی خود را باز می یابد.
توضیح اینکه: خداوند منّان سه تعبیر درباره "بعثت و غدیر و ظهور" در قرآن آورده که این روند را به خوبی ترسیم می نماید: بعثت را منت خود بر خلق شمرده و فرموده: «لَقَد مَنَّ اللَّهُ عَلَی المؤمنینَ اِذ بَعَثَ فیهِم رَسولاً»[9]؛ و غدیر را کمال دین خود اعلام کرده و فرموده: «الیَومَ اَکمَلتُ لَکُم دینَکُم»[10]؛ و ظهور امام عصر را تابشِ نور الهی به حساب آورده و فرموده: «وَ اَشرَقَتِ الاَرضُ بِنورِ ربِّها»[11]. این مسیر از آغاز خلقت تا بعثت و از بعثت تا غدیر، مسیر خود را طی کرد تا به دوران بعد از پیامبر رسید. در واقع غدیر وصیتنامه اجرائی پیامبر بود که باید بعد از آن حضرت عملی می شد؛ و اوجب واجبات در روزگار فقدان نبی، امامت بود که معنای دقیق جانشینی و خلافت به حساب می آمد. یعنی در غدیر، مُبیِّن دین همانند مؤسِّس آن معرفی شد که مقام عصمت است. اکنون که پیامبر از دنیا رفته باید این روند تا قُلّه خود پیش رود و اوج گیرد و هیچ مانعی، نخواهد توانست مانع این پایه گذاریِ خلقت شود. و اگر در مدت زمانی، فتنه های سقیفه، مغزها و افکار بشر را از راه راست و صراط مستقیم، منحرف کرد و امتحان الهی تحقق یافت؛ امّا در نهایت، اراده پروردگار بر اجرای امر خود درباره غدیر، پشتوانه ای است که در زمان ظهور خود را نشان خواهد داد آنجا که فرموده: «کَتَبَ اللَّهُ َلاَغلِبَنَّ اَنَا وَ رُسُلی»[12] و «وَعَدَ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا مِنْکُمْ وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ لَیَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِی الْأَرْضِ»[13].
اکنون می توان به آن پرسش، پاسخ گفت: ظهور امام عصر، انتهای تفصیلی صراط مستقیمِ غدیر و تجلّی کاملِ تعالیِ بشر است. اسلام بدون غدیر و غدیر بدون ظهور، متجلی نمی شود. آن کمالِ اعلام شده در دین و آن نعمتِ به اوج رسیده در ولایت و آن مُهرِ رضایت ربّ در غدیر، جز با ظهور عملی نخواهد شد. بنابراین طبق آیه اکمال دین، الْیَوْمَ یَئِسَ الَّذِینَ کَفَرُوا مِنْ دِینِکُمْ فَلا تَخْشَوْهُمْ وَ اخْشَوْنِ الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دِینَکُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتِی وَ رَضِیتُ لَکُمُ الْإِسْلامَ دِینا و تصریح خطبه غدیریه پیامبر اسلام، تنها و فقط دینی مورد قبول و مرضی خداوند خواهد بود که امامت امام على تا امام مهدى علیه السّلام را در بر گیرد.
حاضرین به غائبین و پدران به فرزندان بسپارند
اکنون، وظیفه چیست؟ آیا این فرمایشات و فرامین پیامبر اسلام، فقط برای مخاطبان آن روز بود؟ فقط تکلیف آنان را معین میکرد که بدانند بعد از رسول گرامی‌اسلام به چه کسی مراجعه کنند؟ خیر؛ بلکه برای هر جویای حق، برای هر مدعی پیروی از پیامبر، پیام داشت و تعیین کننده بود. بنابراین، در چنین فضایی باید این پیام ماندگار بماند. باید به گوش همگان برسد. فردای قیامت کسی نگوید نبودیم و به گوشمان هم نرسید. باید راه حق نمایانده شود تا آدمی بتواند آن را انتخاب کند. از همین جهت، همانطور که پیامبر گرامی صلی الله علیه و آله و سلم در روز غدیر بسیار دقت داشتند تا پیام و کلامشان به گوش همه حضار برسد ـ و لذا تمام جزئیات برگزاری آن مراسم با شکوه را در آن منطقه، در آن روز و ساعت و با آن شرائط خاص، قدم به قدم و به بهترین شکل تنظیم نمودند ـ و نیز همانگونه که در لابلای خطبه و فرمایشاتشان، جملاتی هست که نشان میدهد حضرت می‌خواسته‌اند صدا به همه برسد و توجه داشته‌اند که مبادا کلامشان برای کسی یا بخشی از جمعیت، مبهم و غیر واضح باشد، به خوبی به این نکته هم دقت داشته‌اند که دیگرانی که در آن زمان و در آن جمعیت با شکوه شرکت نداشته‌اند هم مخاطب این کلام هستند. حتی دیگرانی که هنوز مسلمان نیستند و یا اصلاً متولد نشده‌اند. چرا که هر کس در هر زمانی که زندگی میکند هم باید حجت و ولیّ زمان خود را بشناسد و هم به ولایت اولیای قبل اعتقاد و التزام داشته باشد.
حضرت راهکاری را تعیین فرموده و به این ترتیب کلامشان را تا ابد به همه مخاطبانشان رسانده‌اند والبته این راه کار را هم تکلیف کرده‌اند: «مَعَاشِرَ النَّاسِ إِنِّی أَدَعُهَا إِمَامَةً وَ وِرَاثَةً فِی عَقِبِی إِلَى یَوْمِ الْقِیَامَةِ وَ قَدْ بَلَّغْتُ مَا أُمِرْتُ بِتَبْلِیغِهِ حُجَّةً عَلَى کُلِّ حَاضِرٍ وَ غَائِبٍ وَ عَلَى کُلِّ أَحَدٍ مِمَّنْ شَهِدَ أَوْ لَمْ یَشْهَدْ وُلِدَ أَوْ لَمْ یُولَدْ فَلْیُبَلِّغِ الْحَاضِرُ الْغَائِبَ وَ الْوَالِدُ الْوَلَدَ إِلَى یَوْمِ الْقِیَامَةِ؛ ای مردم! همانا من، امامت و وراثت را تا روز قیامت در فرزندانم به جا گذاشتم و قطعاً آن چیزی را که مأمور به ابلاغش بودم، رساندم تا حجت و سندی باشد بر هر حاضر و غائبی و بر هر کسی که شاهد است یا نیست، متولد شده است یا نه؛ پس حاضران به غائبان برسانند و پدران به فرزندان تا روز قیامت».
غدیر، سند حقانیت عقیده شیعه و مدال افتخار او برای عمل به سفارش نبی گرامی اسلام در پذیرش ولایت همه ائمه معصومین علیهم السلام است. بماند که عده‌ای حتی ولایت مصداق بارز این گروه، یعنی حضرت علی علیه السلام ـ که در آن روز رسماً معرفی شدند و با دست نشان داده شدند ـ را هم نپذیرفتند تا چه رسد به ائمه بعدی علیهم السلام! پس من و شما که به تشیع مفتخریم باید بدانیم که یکی از وظائف مان، رساندن پیام غدیر به دیگران و نسل‌های بعد است. منتظر امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف حقانیت مولای غریبش را از غدیر تا به امروز فریاد می‌کشد و سینه به سینه، نسل به نسل می‌گوید و مینویسد و می‌سراید و می‌خواند. به فرزندانش می‌گوید که داستان غدیر چه بود و در آن، چه مطالبی گذشت. هم وصایت امیرالمؤمنین علیه السلام را می‌گوید و هم ولایت دیگر ائمه علیهم السلام را در زمان‌های بعد. به فرزندانش سفارش میکند که: عزیز جانم! تو هم به فرزندانت بگو و سفارش کن که آنها هم بگویند. منتظر، خود را در امروز مخاطب آن روز رسول گرامی می‌بیند و امام زمانش و پدران بزرگوارشان علیهم السلام را از همان روز می‌شناسد و می‌شناساند. من و شما صدای رسول را شنیدیم و می‌دانیم که دین ایشان، خاتم ادیان بود و دامنه ولایتشان تا قیامت. می‌دانیم که همه انسان‌‌های معاصر ما در دوره رسالت ایشان هستند و می‌دانیم که حضرت فرمودند: به گوش دیگران هم برسانید که اوصیای من چه کسانی هستند. چه مسئولیت بزرگی و البته چه افتخاری بالاتر از این که در این امر خطیر، پیام رسان ندای حق ایشان برای دیگران باشیم!
مخاطب پیامبر اکرم فقط حاضران نبودند و فقط نسل موجود نبود، بلکه این اطلاع رسانی تا روز قیامت و به طور طبیعی تا عصر ظهور ادامه دارد. افراد ناآگاه خیال می کنند مسئله امامت یک موضوع تاریخی است و در زمان ما نیازی به بازگو کردن ندارد، در حالی که رسول عالمیان به همه جهانیان امر فرموده که هر نسلی آن را به نسل بعدی ابلاغ نماید. رسول اکرم در مورد لزوم تبلیغ خطبه غدیر، خطاب به حاضران فرمود:
فَلیُبَلِّغِ الحاضِرُ الغائِبَ وَ الوالِدُ الوَلَدَ اِلی یَومِ القِیامَهِ.
حاضران به غایبان خبر دهند و هر پدری تا روز قیامت به فرزند خود تبلیغ نماید.
آداب روز عید غدیر
ثواب روزه عید غدیر برابر با عمر دنیا
یکى از اعمال مستحب در این روز شریف، روزه گرفتن است که در روایات فراوانى به این عمل تأکید شده و ثواب بسیارى برابر "عمر دنیا"، به آن اختصاص یافته است:
سمعت ابا عبداللّه الصّادق علیه السّلام یقول: صیام یوم غدیر خمّ یعدل صیام عمر الدّنیا. لو عاش انسان ثمّ صام ما عمّرت الدّنیا لکان له ثواب ذلک، و صیامه یعدل عند اللّه عزّ و جلّ فى کلّ عام مأة حجّة و مأة عمرة مبرورات منقبلات، و هو عید اللّه الاکبر ... .[14]
از امام صادق شنیدم که مى‌فرمود: (ثواب) روزۀ روز غدیر خم با (ثواب) روزۀ عمر دنیا برابر است. اگر انسان به اندازۀ عمر دنیا زندگى کند و روزه بگیرد؛ (ثواب آن) معادل (ثواب) روزۀ غدیر است. روزۀ روز غدیر نزد خداى عزّ و جلّ برابر است با ثواب یکصد حجّ و یکصد عمرۀ مقبول. و آن بزرگترین عید خداست ... .
ثواب افطاری دادن به پیامبران و صدیقین
از کارهاى مستحب در روز غدیر، افطارى دادن به مؤمنان روزه‌دار است. افطارى دادن ثواب زیادى دارد و خوشبختانه یکى از آداب پسندیده میان مؤمنان مى‌باشد. امّا همان‌طورى که بسیارى از اعمال مستحب در روز غدیر ثواب بیشترى دارند، افطارى دادن در این روز نیز از ثواب فزون‌ترى برخوردار است. امام صادق فرموده است:
من فطّر فیه مؤمنا کان کمن اطعم فئاما و فئاما و فئاما. فلم یزل یعدّ الى ان عقد بیده عشرا. ثمّ قال: اتدرى کم الفئام؟ قلت: لا؛ قال: مأة الف کلّ فئام، کان له ثواب من اطعم بعددها من النّبیّین و الصّدّیقین و الشّهداء فى حرم اللّه عزّ و جلّ و سقاهم فى یوم ذى مسغبة ... .[15]
هر کس مؤمنى را در آن روز افطارى دهد مثل کسى است که گروه، گروه، گروه و همینطور مى‌شمرد تا وقتى که عدد آن با دست مبارکش به ده رسید، را اطعام کرده باشد. سپس فرمود آیا مى‌دانى تعداد هر گروه چقدر است؟ عرض کردم: نه! فرمود: هر گروه، یکصد هزار نفر است. ثواب کسى که یک مؤمن را در روز غدیر افطارى دهد به اندازۀ ثواب کسى است که این تعداد، از پیامبران و صدّیقین و شهیدان را در روز گرسنگى در حرم خداوند، اطعام و سیراب کرده باشد ... .
روش تبریک عید غدیر هنگام ملاقات
شایسته است، مومنین و شیعیان امیرالمومنین علی بن ابیطالب، هنگام ملاقات یکدیگر در روز عید غدیر، خویشتن را به درک این روز بزرگ و عید الله اکبر، تهنیت گفته و ذکر شریف و با فضیلتى که بنا به فرمایش پیامبر اسلام صلّى اللّه علیه و آله و سلّم مستحب است در روز عید غدیر گفته شود، را زمزمه نمایند:
ألحمد للّه الّذى جعل کمال دینه و تمام نعمته بولایة أمیر المؤمنین علىّ بن ابى طالب علیه السّلام.[16]
سپاس خداى را که کمال دین و تمام نعمتش را در ولایت حضرت امیر المؤمنین، علىّ بن ابى طالب علیه السّلام قرار داد.
دیگر آداب عید غدیر
آراستگی و زنیت در روز غدیر
آراستگى و خوشبویى موجب رضاى خدا و از آداب ویژۀ مؤمنان است که از جانب پیشوایان معصوم علیهم السّلام مورد تأکید قرار گرفته است. امام رضا در این‌باره فرموده است:
... و هو یوم الزّینة فمن تزیّن لیوم الغدیر غفر اللّه له کلّ خطیئة عملها، صغیرة و کبیرة و بعث اللّه الیه ملائکة یکتبون له الحسنات، و یرفعون له الدّرجات الى قابل مثل ذلک الیوم فان مات، مات شهیدا، و ان عاش، عاش سعیدا ... .[17]
... و آن، روز آراستن است. هرکس براى روز غدیر زینت کند، خداوند خطاهاى او را مى‌بخشد، کوچک باشد یا بزرگ، و فرشتگانى را به سویش مى‌فرستد تا برایش ثواب بنویسند و درجات او را بالا ببرند، تا روز غدیر سال بعد. اگر بمیرد، شهید مرده است و اگر زنده بماند، به نیکبختى روزگار را سپرى خواهد کرد ... .
عیدى دادن و مهمانی مومنان
عیدى دادن در این روز بزرگ نشانه آن است که عطاکننده از واقعه روز غدیر بسیار خرسند بوده و حاضر است به شکرانه آن، بخشى از مال خود را میان مؤمنان تقسیم نماید. امام جعفر صادق علیه السّلام در این باره، فرموده است:
الدّرهم فیه، بالف الف درهم ... .[18]
عیدی یک درهم در روز عید غدیر، معادل هزار هزار درهم است ... .
همچنین، دعوت کردن و مهمانی برادران و خواهران ایمانى در روز غدیر و اطعام آنان، نشانه‌اى براى جشن و شادى است. امام باقر علیه السّلام به نقل از رسول گرامى فرموده است:
من أطعم ثلاثة نفر من المسلمین أطعمه اللّه من ثلاث جنان فى ملکوت السّماوات، الفردوس و جنّة عدن و طوبى ... .
هرکس سه تن از مسلمانان را غذا دهد خداوند او را از سه بهشت، در ملکوت آسمان‌ها غذا خواهد داد، فردوس، بهشت عدن و طوبى ... .
و نیز امام رضا علیه السّلام فرموده است:
و من أطعم مؤمنا کان کمن أطعم جمیع الانبیاء و الصّدّیقین.[19]
هرکس مؤمنى را در روز عید غدیر، اطعام دهد مانند آن است که همه پیامبران و صدّیقین را اطعام کرده است.
در سیره عملی امام رضا نیز چنین امده است که در روز عید غدیر در حضور امام رضا، جماعتى از اصحاب خاصّ شیعیان بودند. امام آنان را براى افطار روزه عید غدیر، در منزل خویش نگه داشته و سپس برای منازل آنها، نیز هدایای اعم از انگشتر و مواد غذایی، فرستاده بودند:
أنه شهد أبا الحسن علی بن موسى الرضا ع فی یوم الغدیر و بحضرته جماعة من خاصته قد احتبسهم للإفطار و قد قدم إلى منازلهم الطعام و البر و الصلات و الکسوة حتى الخواتیم و النعال و قد غیر من أحوالهم و أحوال حاشیته و جددت له آلة غیر الآلة التی جرى الرسم بابتذالها قبل یومه ... .[20]
راوی گوید: امام رضا در روز غدیر، که جمعی از خواص در محضر او بودند، حضرت آنها را برای افطار نگه داشته بود و به منازل آنها [برای اهل و عیالشان] طعام، صله ها، لباس و حتی انگشترها و کفشهایی فرستاده بود و احوال آنها و اطرافیان خودش را تغییر داده بود. حتی اسباب و وسایلی که قبلاً حضرت استفاده می شد، تغییر یافته بود ...
برای دانلود و مشاهده در سایز اصلی بر روی آن کلیک کنید
--------------------------------------------------
عناوین مرتبط:
بسته پیشنهادی و سیر مطالعاتی امیرالمؤمنین امام علی علیه‌السلام
معرفی نرم افزارهای امامت و ولایت امام علی
--------------------------------------------------
*دانش آموخته حوزه علمیه قم
منبع: فرهنگ نیوز
--------------------------------------------------
[1] . سوره مائده، آیه 3.
[2] . طبرسی، الاحتجاج، ج 1، ص 55-76.
[3] . شیخ مفید، الامالی، ص 36.
[4] . سوره توبه، آیه 33.
[5] . سوره صف، آیه 8.
[6] . کلینی، الکافی، ج 6، ص 444.
[7] . طبرسی، الاحتجاج، ج 1، ص 63-64.
[8] . سوره نور، آیه 55.
[9] . سوره آل عمران، آیه 164.
[10] . سوره مائده، آیه 3.
[11] . سوره زمر، آیه 69.
[12] . سوره مجادله، آیه 21.
[13] . سوره نور، آیه 55.
[14] . شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، ج 3، ص 143.
[15] . شیخ حر عاملی، وسائل الشیعه، ج 8، ص 89.
[16] . مجلسی، بحارالانوار، ج 95، ص 321.
[17] . مجلسی، زاد المعاد، ص 204.
[18] . شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، ج 3، ص 143.
[19] . سید بن طاووس، اقبال الاعمال، ج 1، ص 465.
[20] . شیخ طوسی، المصبح المتهجد، ج 2، ص 752.
