تفسیرآیات دین وزندگی دهم براساس تفسیرنور حجت الاسلام والمسلمین قرائتی

تفسیرآیات دین وزندگی دهم براساس تفسیرنور حجت الاسلام والمسلمین قرائتی درس اول سوره 44. دخان آیه 39،38

آیه  وَمَا خَلَقْنَا السَّمَوَاتِ وَالْأَرْضَ وَمَا بَیْنَهُمَا لاَعِبِینَ‏  مَا خَلَقْنَاهُمَآ إِلَّا بِالْحَقِ‏ّ وَلَکِنَّ أَکْثَرَهُمْ لَا یَعْلَمُونَ‏

ترجمه و ما آسمان‏ها و زمین و آنچه را بین آنهاست به بازى نیافریدیم. ما جز بر اساس حقّ آسمان و زمین را نیافریدیم، ولى اکثر مشرکان نمى‏دانند.

نکته ها «لعب» به کار بى‏هدف، بى‏برنامه وبى‏نتیجه مى‏گویند، درست مثل بازى‏هاى کودکانه. این دو آیه به منزله‏ى مقدّمه‏اى براى آیات بعد در مورد قیامت است، گویا اشاره به این دارد که اگر قیامت نباشد، آفرینش بى هدف است، زیرا هستى براى بشر آفریده شد و اگر بشر با مرگ پوچ شود، هستى نیز پوچ و بیهوده، لذا مى‏فرماید: ما آسمان‏ها و زمین را بى هدف نیافریدیم، بلکه هدفى بر حقّ داشتیم.

پیام ها  1- هستى هدفدار است، پس ما نباید بى‏هدف باشیم. «و ما خلقنا... لاعبین»  2- هدف هستى جز حقّ نیست، اگر هدف از خلقتِ چیزى را درک نکردیم مشکل در فهم و محدودیّت ماست. «الا بالحقّ»  3- فرد حکیم در کار خود منتظر قضاوت و داورى مردم نیست. «الا بالحقّ ولکن اکثر هم لا یعلمون»  4- علم واقعى، پى بردن به حقانیّت و حکمت کارهاى الهى است. «الا بالحقّ... لا یعلمون»

سوره 51. ذاریات آیه 56-58

آیه وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنسَ إِلَّا لِیَعْبُدُونِ مَآ أُرِیدُ مِنْهُم مِّن رِّزْقٍ وَمَآ أُرِیدُ أَن یُطْعِمُونِ‏ إِنَّ اللَّهَ هُوَ الرَّزَّاقُ ذُو الْقُوَّةِ الْمَتِینُ‏

ترجمه و جن و انس را نیافریدم مگر براى آنکه مرا عبادت کنند. و من از آنان هیچ رزقى نمى‏خواهم و نمى‏خواهم که به من طعام دهند. زیرا خداوند است آن روزى رسانِ نیرومندِ استوار.

نکته ها در حدیثى از امام حسین‏علیه السلام مى‏خوانیم: خداوند مردم را نیافرید مگر براى معرفت و شناختن و چون او را شناختند، او را عبادت مى‏کنند و هر که او را عبادت کند، از بندگى غیر او بى‏نیاز مى‏شود.(43) جنّ، قبل از انسان آفریده شده و داراى تکلیف است. در این آیه نیز نامش قبل از انسان آمده است. «و ما خلقت الجنّ و الانس» در قرآن، تمام آفرینش بر اساس حق است وهیچ آفریده‏اى باطل نیست، «و ما خلقنا السموات و الارض و ما بینهما الاّ بالحق»(44) وهمه‏ى آفریده‏ها در مسیر بهره‏مندى انسان است. «خلق لکم»(45)، «سخّر لکم»(46)، «متاعاً لکم»(47) و انسان نیز براى هدفى متعالى آفریده شده که راه رسیدن به آن، عبادت خدا است. «و ما خلقت الجن والانس الا لیعبدون» البتّه عبادت معناى عام دارد و به هر کار نیکى که با هدف الهى انجام شود، عبادت گفته مى‏شود. سؤال: در قرآن اهداف دیگرى، همچون آزمایش و امتحان، براى آفرینش انسان مطرح شده، آیا آن اهداف با هدفى که در این آیه (56) آمده، هماهنگ است؟ پاسخ: قرآن در آیه دوم سوره مُلک مى‏فرماید: «خلق الموت والحیاة لیبلوکم أیّکم أحسن عملا» مرگ و حیات را آفرید تا شما را بیازماید که کدام یک عمل بهترى دارید. و در آیه دوازدهم سوره طلاق مى‏فرماید: «لتعلموا انّ اللّه على کلّ شى‏ء قدیر» هدف از آفرینش، علم انسان به قدرت الهى است. در جمع‏بندى این آیات به نتیجه مى‏رسیم که هدف اصلى، بندگى خداوند است، لیکن عبادت نیازمند معرفت است که در جمله «لتعلموا» بیان شده است و در عبادت که همان پذیرفتن راه الهى و رها کردن راه‏هاى غیر الهى است، انسان آزمایش مى‏شود که در جمله «لیبکوکم» آمده است. سؤال: اگر هدف آفرینش بشر عبادت است، پس چرا این هدف بطور کامل تحقق نیافته است؟ پاسخ: بارها خداوند در قرآن فرموده که اگر مى‏خواستیم، همه را به اجبار هدایت کرده و به بندگى خود در مى‏آوردیم، امّا خداوند بشر را آزاد آفرید، تا آگاهانه و آزادانه، عبادت کند. سؤال: آیا خداوند به عبادت ما نیازمند است؟ پاسخ: قرآن بارها مى‏فرماید: خداوند از هر جهت غنى است، نه تنها از انسان، بلکه از همه هستى بى نیاز است. اگر به ما دستور دادند که منزل خود را رو به آفتاب بسازیم، نباید کسى گمان کند که خورشید به خانه ما نیاز دارد، این ما هستیم که به نور و انرژى آن محتاجیم. در این آیات نیز بى نیازى خداوند بیان شده است: «ما أرید منهم من رزق» سؤال: اگر خداوند رزّاق است، پس چرا به همه رزق یکسان نمى‏دهد؟ پاسخ: رزّاق بودن یکى از صفات خداوند است، یکى دیگر از صفات او حکیم بودن است. یکسان بودن رزق، امرى حکیمانه نیست، بلکه باید تابع تلاش و کوشش انسان‏ها باشد. قرآن مى‏فرماید: «فامشوا فى مناکبها»(48) از دامنه زمین بالا روید و رزق به دست آورید. «وابتغوا من فضل اللّه»(49) به سراغ کسب و کار و فضل الهى بروید و داد و ستد کنید. چنانکه نباید توقّع داشته باشیم معلّم به همه شاگردان نمره یکسان بدهد، زیرا علاوه بر معلّم بودن و اختیار نمره دادن، حکیم نیز هست و باید میان شاگردان کوشا و بازیگوش، فرق بگذارد. سؤال: اگر خداوند رزّاق است، قحطى‏ها براى چیست؟ پاسخ: گاهى کمبودها جنبه کیفرى دارد، چنانکه قرآن در مورد کیفر بنى‏اسرائیل مى‏فرماید: «فبظلم من الّذین هادوا حرّمنا»(50) به خاطر ظلمى که یهود کردند، بخشى از خوردنى‏ها را بر آنان حرام کردیم. گاهى جنبه آزمایشى دارد: «و لنبلونّکم بشى‏ء من الخوف و الجوع»(51) ما از طریق گرسنگى و ترس و... شما را آزمایش مى‏کنیم. گاهى جنبه تربیتى دارد: «فاخذناهم بالبأساء... لعلّهم یتضرّعون»(52) ما براى تضرّع و برگشت آنان به سوى خداوند، آنها را از طریق ناگوارى‏ها گوشمالى مى‏دهیم. و گاهى نتیجه قهرى برخورد نادرست انسان با طبیعت است، همچون تخریب جنگل‏ها، آلوده ساختن آب رودخانه‏ها و به هم زدن تعادل محیط زیست که در طول زمان، مشکلات بسیارى از جمله قحطى را بدنبال مى‏آورد. اگر ایمان داشته باشیم که رزق از خداست، ریشه‏ى بسیارى از حرص‏ها، بخل‏ها، حیله‏ها، حسدها، کلاهبردارى‏ها و کم فروشى‏ها، در انسان مى‏خشکد. «انّ اللّه هو الرّزاق...» 43) تفسیر نمونه. 44) حجر، 85 . 45) بقره، 29. 46) جاثیه، 13. 47) نازعات، 33. 48) ملک، 15. 49) جمعه، 10. 50) نساء، 160. 51) بقره، 155. 52) انعام، 42.

پیام ها  1- جنّ و انس در تکلیف مشترکند. «الجنّ و الانس... لیعبدون»  2- عبادت کردن بشر و الهى شدن مردم مهم است، نه عبادت شدن خداوند. «لیعبدون» (نفرمود: «لأعبد» تا من عبادت شوم.)  3- لازمه‏ى عبادت، معرفت معبود است، پس آفرینش جن و انس براى شناخت حقّ و حرکت در راه خداوند است. «لیعبدون»  4- انسان در معرض غفلت و نسیان است و باید پیوسته هدفش را به او تذکّر داد. «و ذکّر... ما خلقت الجنّ و الانس...»  5 - خداوند بى نیاز است و عبادتى که از جن و انس مى‏خواهد، به خاطر احتیاج او نیست بلکه به خاطر رشد آنهاست. «و ما أرید منهم من رزق...»  6- کسى که خودش رزّاق است، چه نیازى به رزق بندگان دارد. «ما أرید منهم من رزق... ان اللّه هو الرّزاق»  7- تمام امکانات و تخصّص‏ها و ابزارها، وسیله و بستر رسیدن به رزق است ولى روزى رسان تنها خداست. «انّ اللّه هو الرّزاق»  8 - خداوند در توان روزى‏رسانى کمبودى ندارد. «هو الرّزاق ذوالقوّة»  9- با گذشت زمان، قدرت روزى رسانى خداوند کمرنگ نمى‏شود. «المتین» («متین» به معناى ثابت و استوار است)

سوره 6. انعام آیه 162, 163

آیه قُلْ إِنَّ صَلَاتِى وَنُسُکِى وَمَحْیَاىَ وَمَمَاتِى لِلَّهِ رَبِّ الْعَلَمِینَ لَا شَرِیکَ لَهُ وَبِذَلِکَ أُمِرْتُ وَأَنَاْ أَوَّلُ الْمُسْلِمِینَ

ترجمه بگو: همانا نماز من و عبادات من و زندگى من و مرگ من براى خداوند، پروردگار جهانیان است. شریکى براى او نیست و به آن (روح تسلیم و خلوص و عبودیّت) مأمور شده‏ام و من نخستین مسلمان و تسلیم پرودرگارم.

نکته ها روایت شده که رسول اکرم صلى الله علیه وآله در آستانه‏ى نماز این آیات را مى‏خواند. [529] مرگ، بر حیات احاطه دارد و حیات بر نُسُک، و نُسُک بر نماز. بنابراین، نماز، هسته‏ى مرکزى در درون عبادات است. اسلام، به معناى تسلیم بودن در برابر امر خداوند است و به همه‏ى انبیا نسبت داده شده است. حضرت نوح‏علیه السلام خود را مسلمان دانسته است، «اُمرت اَن اکون من المسلمین» [530] حضرت ابراهیم‏علیه السلام از خداوند مى‏خواهد که او و ذریّه‏اش را تسلیم او قرار دهد. «و اجعلنا مسلمین لک و من ذریّتنا اُمّة مسلمة لک» [531] ، حضرت یوسف‏علیه السلام نیز از خداوند مسلمان مردن را درخواست مى‏کند: «توفّنى مسلماً» [532] و پیامبر اسلام‏صلى الله علیه وآله نیز اوّلین مسلمان است، «و انا اوّل المسلمین» به این معنا که یا در زمان خودش، یا در رتبه و مقام تسلیم، مقدّم بر همه است. 529) تفسیر قرطبى. 530) یونس، 72. 531) بقره، 128. 532) یوف، 101.

پیام ها 1- راه و روش و هدف خود را در برابر راههاى انحرافى، با صراحت و افتخار اعلام کنیم. «قل» 2- با آنکه نماز، جزو عبادات است، ولى، جدا ذکر شده تا اهمیّت آن را نشان دهد. «صلاتى و نُسُکى» 3- انسان‏هاى مخلص، مسیر تکوینى (مرگ و حیات) و مسیر تشریعى خود (نماز و نُسُک) را فقط براى خداوند عالمیان مى‏دانند. «انّ صلاتى و نُسُکى و محیاى و مماتى للّه» 4- آنگونه که در نماز قصد قربت مى‏کنیم، در هر نفس کشیدن و زنده بودن و مردن هم مى‏توان قصد قربت کرد. «محیاى و مماتى للّه...» 5 - مرگ و حیات مهم نیست، مهم آن است که آنها براى خدا و در راه خدا باشد. «محیاى و مماتى للّه» 6- آنچه براى خدا باشد، رشد مى‏کند. «للّه ربّ العالمین» 7- مرگ و زندگى دست ما نیست، ولى جهت دادن به آن دست ماست. «للّه» 8 - اخلاص در کارها، فرمان الهى است. «بذلک امرت» 9- پیشواى جامعه، باید در پیمودن راه و پیاده کردن فرمان الهى، پیشگام باشد. «اوّل المسلین»

سوره 4. نساء آیه 134

آیه مَنْ کَانَ یُرِیدُ ثَوَابَ الدُّنْیَا فَعِنْدَ اللَّهِ ثَوَابُ الدُّنْیَا وَالْأَخِرَةِ وَ کَانَ اللَّهُ سَمِیعاً بَصِیراً

ترجمه هر کس پاداش دنیا را بخواهد، پس (بداند که) پاداش دنیا و آخرت نزد خداست و خداوند همواره شنواى بیناست.

نکته ها انسان که مى‏تواند از خداوند، دنیا و آخرت را بخواهد و از نعمت‏هاى هر دو سرا بهره‏مند شود، اگر تنها به دنیا اکتفا کند و در کارهاى نیک، در پى‏اهداف مادّى باشد، به شدّت در اشتباه است. یکى از علل گرایش به کفر و بى‏تقوایى، گمان رسیدن به دنیاست که این آیه آن را ردّ مى‏کند.

پیام ها 1- در انسان غریزه سودجویى است. قرآن از این غریزه در تربیت انسان‏ها استفاده مى‏کند. «من کان یرید ثواب الدنیا» 2- اسلام دین جامع و خواهان سعادت مردم در دنیا و آخرت و دستیابى به هر دو است. «فعنداللّه ثواب الدنیا و الاخرة» 3- دنیا و آخرت، همه به دست اوست، پس دید خود را گسترش دهیم و از مادّیات وتنگ نظرى برهیم. «فعنداللَّه ثواب الدنیا و الاخرة» 4- اگر دنیا هم مى‏خواهیم، از خدا بخواهیم، که همه چیز به دست اوست. «فعنداللَّه ثواب الدنیا و الاخرة» 5 - مؤمنانى که از خداوند، هم دنیا و هم آخرت را طلب کنند برنده‏اند.[395] «فعنداللَّه ثواب الدنیا و الاخرة» 6- پاداش الهى بر اساس علم و آگاهى او به اعمال ما است. «فعنداللَّه ثواب الدنیا و الاخرة و کان اللَّه سمیعاً بصیرا» 7- باید به حقیقت، مؤمن و مخلص بود نه به ظاهر، چرا که خداوند، شنوا و بیناست. «کان اللَّه سمیعاً بصیرا» 395) با توجّه به آیه «ربّنا آتنا فى الدنیا حسنة و فى الاخرة حسنة0 بقره، 205.

درس دوم سوره 76. انسان آیه 4،3 آیه إِنَّا هَدَیْنَاهُ السَّبِیلَ إِمَّا شَاکِراً وَإِمَّا کَفُوراً إِنَّآ أَعْتَدْنَا  لِلْکَافِرِینَ سَلاَسِلَاْ وَأَغْلاَلًا وَسَعِیراً ترجمه به راستى ما راه (حق) را به او نمایاندیم، خواه شاکر (و پذیرا) باشد یا ناسپاس. همانا ما براى کفر پیشه‏گان زنجیرها و غل‏ها و آتشى برافروخته آماده ساخته‏ایم. نکته ها هدایت، چند گونه است: گاهى هدایت فطرى است. چنانچه قرآن مى‏فرماید: «فالهمها فجورها و تقواها»(196) خداوند به نفس بشر، خیر و شرّ را الهام کرد. نوع دیگر، هدایتى است که از طریق تحصیل، تعقّل، مشورت، تجربه ومطالعه به دست مى‏آید. و نوع سوم هدایتى است که از راه تبلیغ و ارشاد انبیا و اولیا صورت مى‏گیرد. تشکّر گاهى قلبى است، یعنى همه نعمت‏ها را از خدا بدانیم؛ گاهى عملى است، بدین معنا که انسان نعمت‏هاى خداوند را فقط در راه حق مصرف کند و گاهى زبانى است، یعنى انسان «الحمد للّه ربّ العالمین» را بر زبان جارى کند. «سَلاسل» جمع «سِلسلة» به معناى زنجیر و «اَغلال» جمع «غُلّ» به معناى طوقى است که به گردن مى‏نهند و «سَعیر» به معناى آتش افروخته است. امام صادق‏علیه السلام ذیل آیه «امّا شاکراً و امّا کفوراً» فرمودند: «عرفناه اِمّا آخذ و اِمّا تارک»(197) ما راه را به او معرفى کردیم، یا آن را مى‏گیرد و یا رها مى‏کند. «سلاسلا و اغلالاً» یعنى زنجیر در پا و غل بر گردن. انسان در مسیر بندگى و تشکّر از خداوند، مرحله ضعیف یا متوسّطى را طى مى‏کند ولى در طریق سرکشى و تمرّد، مرحله بالایى را مى‏پیماید. در شکر، شاکر است (نه شکور)، ولى در کفر، کفور است. «امّا شاکراً و امّا کفوراً» یعنى شکر او معمولى ولى کفر او قوى است. به چند نمونه دیگر توجه کنید. قرآن مى‏فرماید: «انّه لیؤوس»(198) انسان بسیار مأیوس است. «انّ الانسان لظلوم»(199) به راستى که انسان بسیار ظالم است. «کان الانسان عجولاً»(200) انسان موجودى عجول است. «کان الانسان قتوراً»(201) انسان، تنگ نظر است. «انّ الانسان خلق هلوعاً»(202) انسان بسیار حریص و کم طاقت است. «اذا مسّه الشر جزوعاً»(203) هنگامى که شرّى به او رسد، بسیار جزع و فزع مى‏کند. «انّ الانسان لربّه لکنود»(204) انسان نسبت به پروردگارش بسیار ناسپاس و بخیل است. 195) مریم، 67. 196) شمس، 8. 197) تفسیر کنزالدقائق. 198) هود، 9. 199) ابراهیم، 34. 200) اسراء، 11. 201) اسراء، 100. 202) معارج، 19. 203) معارج، 20. 204) عادیات، 6. پیام ها 1- آزمایش انسان، براساس آگاهى و آزادى است: آگاهى به واسطه چشم و گوش و عقل و فطرت درونى و هدایت بیرونى؛ و آزادى برمبناى اختیار که به تمام انسان‏ها داده شده است: «نبتلیه... سمیعاً بصیراً هدیناه... امّا شاکراً و امّا کفوراً» 2- خداوند، حجت را بر انسان تمام کرده است. «انّا هدیناه السبیل»  3- راه درست، یکى بیش نیست. «انّا هدیناه السبیل» (کلمه «سَبیل» مفرد است.)  4- هدایت، نعمتى در خور سپاس است. «انّا هدیناه السبیل امّا شاکراً» (پیمودن راه دین، شکر الهى و انحراف از آن، کفران و ناسپاسى است.)  5 - کسانى که هدایت انبیا را نپذیرند، بالاترین مرحله از کفر را مرتکب شده‏اند. (به جاى آنکه بگوید «امّا کافراً»، فرمود: «امّا شاکراً و امّا کفوراً». زیرا «کفور»، اوج کفر است.)  6- هرکس شاکر نباشد، کفور است، راه سوّمى وجود ندارد. «امّا شاکراً و امّا کفوراً»  7- در تربیت انسان، نقش هشدار، بیش از بشارت است. (لذا قرآن ابتدا هشدار مى‏دهد و سپس بشارت.) «انّا اعتدنا للکافرین...»  8 - کیفرهاى الهى داراى ملاک و معیارند. «اعتدنا للکافرین سلاسل و اغلالاً و سعیراً»  9- هر انتخابى، سرانجام خود را به دنبال دارد. کفر، دوزخ را و شکر، بهشت را. «اِمّا شاکراً و اِمّا کفوراً... انّا اعتدنا للکافرین... انّ الأبرار...» سوره 91. شمس آیه 1-8 آیه وَالشَّمْسِ وَضُحَاهَا وَالْقَمَرِ إِذَا تَلاَهَا وَالنَّهَارِ إِذَا جَلاَّهَا وَالَّیْلِ إِذَا یَغْشَاهَا وَالسَّمَآءِ وَمَا بَنَاهَا وَ الْأَرْضِ وَمَا طَحَاهَا وَنَفْسٍ وَمَا سَوَّاهَا فَأَلْهَمَهَا فُجُورَهَا وَتَقْوَاهَا ترجمه به خورشید سوگند و گسترش نور آن. به ماه سوگند، آنگاه که از پى خورشید در آید. به روز سوگند آنگاه که زمین را روشن سازد. به شب سوگند، آنگاه که زمین را بپوشاند. به آسمان سوگند و آنکه آن را بنا کرد. به زمین سوگند و آنکه آن را گسترانید. به نفس سوگند و آنکه آن را سامان داد. پس پلیدى‏ها و پاکى‏هایش را به او الهام کرد. نکته ها شاید رمز سوگند به خورشید و ماه و شب و روز و... آن است که آنچه را که براى آن سوگند یاد شده (تزکیه نفس) به مقدار عظمت خورشید و ماه ارزش دارد. ارزش خورشید و ماه و شب و روز، بر کسى پوشیده نیست. حیات جانداران و پیدایش ابر و بارش باران و رویش گیاهان و درختان و تغذیه حیوانات و انسان، همه مرهون تابش خورشید است. در قرآن، گاهى به خورشید بزرگ سوگند یاد شده و گاهى به انجیر و زیتون کوچک و این شاید به خاطر آن باشد که براى قدرت خداوند فرقى میان خورشید و انجیر نیست. همانگونه که دیدن کاه و کوه براى چشم انسان یکسان است و دیدن کوه براى چشم، زحمتى اضافه بر دیدن کاه ندارد. البتّه بالاترین سوگندها، سوگند به ذات خداوند است، آنهم درباره تسلیم بودن مردم در برابر رهبرى آسمانى. «فلا و ربّک لا یؤمنون حتّى یحکموک»(66) پرسوگندترین سوره‏ها، همین سوره شمس است که طبیعتاً باید در مورد مهمترین مسائل باشد و آن تزکیه روح از هرگونه پلیدى و آلودگى است. شاید این همه سوگند براى بیان اینکه رستگارى در سایه تهذیب است، به خاطر آن باشد که خداوند به انسان بفهماند که من تمام مقدّمات را براى تو آماده کردم، با نور آفتاب و ماه صحنه زندگى را روشن و با گردش شب و روز، زمینه تلاش و استراحت شما را فراهم کردم. زمین را براى شما گستردم و آسمان را برافراشتم و درک خوبى‏ها و بدى‏ها را به روح شما الهام کردم تا به اختیار خود، راه تزکیه نفس را بپیمایید. ابر و باد و مه و خرشید و فلک در کارند تا تو نانى به کف آرى و به غفلت نخورى‏ همه از بهر تو سرگشته و فرمانبردار شرط انصاف نباشد که تو فرمان نبرى  «فجورها» از فجر به معناى شکافتن است. برافراشتگى آسمانها و گستردگى زمین، با اراده مستقیم الهى یا از طریق نیروها و عوامل طبیعى است و لذا قرآن مى‏فرماید: «والسماء و ما بناها» و نفرمود: «من بناها» زیرا کلمه «ما» شامل غیر خداوند نیز مى‏شود. یعنى آنچه آسمان را بنا کرد از نیروها و جاذبه‏ها و دافعه‏هاى طبیعى است که خداوند حاکم کرده و اگر مراد از کلمه «ما» در «و ما بناها» خداوند باشد، به خاطر آن است که در لفظ «ما» نوعى ابهام برخاسته از عظمت نهفته و به همین دلیل به جاى کلمه «من» کلمه «ما» گفته شده است. (واللّه العالم) جهان هستى، گویا در ابتدا یک مجموعه متراکم بوده، سپس بخشى برافراشته و آسمان شده و بخشى گسترده و زمین شده است. «بناها - طحاها» مؤید این سخن آیه‏اى است که مى‏فرماید: آسمان و زمین رتق بود و فتق کردیم، یعنى بسته بود و بازش کردیم. «رتقاً ففتقناهما»(67) بعضى کلمه «طحاها» را اشاره به حرکت زمین دانسته‏اند، چون یکى از معانى «طحو» راندن و حرکت دادن است. اسلام، فکر انسان مادى را از شکم و شهوت و شمشیر و شراب، به تأمّل در عمق آسمان‏ها و زمین و گردش کرات و پیدایش ایام وا داشته است. در تفاوت میان وحى و الهام، گفته‏اند که الهام، درکى است که انسان سرچشمه آن را نمى‏شناسد، در حالى که گیرنده وحى، سرچشمه وحى را مى‏شناسد.(68) 66) نساء، 65. 67) انبیاء، 30. 68) تفسیر نمونه. پیام ها 1- بسیارى از موجودات هستى، پدیده‏هایى شگفت‏انگیز، روشنگر، مقدّس و ارزشمند هستند و مى‏توان به آنها سوگند یاد کرد.«والشمس - والقمر - والنهار» 2- ماه به دنبال خورشید و تابع آن است. «اذا تلاها»  3- اجرام آسمانى با یکدیگر پیوند دارند «و الشمس - والقمر - و السماء - و الارض»  4- خورشید و ماه و ستاره را خدا نپندارید، همه آنها آثار قدرت و تدبیر موجود دیگرى هستند. «تلاها - بناها - طحاها»  5 - خواسته‏ها و تمایلات و غرایز انسان به طور حکیمانه تعدیل شده است. «و نفس و ما سوّاها»  6- گناه، نوعى شکافتن پرده عفّت و دیانت است. «فجورها»  7- فهم و درک خوبیها و بدیها به صورت فطرى، در عمق روح انسانها نهاده شده است. «فالهمها فجورها وتقواها»  8 - ابتدا باید پلیدى‏ها را بشناسیم، سپس راه گریز و پرهیز از آنها را. (کلمه «فجور» قبل از «تقوا» آمده است.) «فجورها وتقواها» توضیحات سیماى سوره شمس‏  سوره شمس، پانزده آیه دارد و در مکّه نازل شده است.  نام آن برگرفته از آیه اول است که با سوگند به خورشید آغاز مى‏شود.  بیشترین سوگندهاى قرآن، به صورت پشت سر هم در این سوره آمده است که با یازده سوگند پیاپى بر خورشید وماه، روز و شب و آسمان زمین، بر ارزش و اهمیّت تزکیه نفس، تأکید مى‏ورزد.  مضمون این سوره آن است که انسان با الهام خدایى، کار نیک را از کار زشت تشخیص مى‏دهد و اگر بخواهد رستگار شود، باید باطن خود را تزکیه کند و با انجام کارهاى نیک، آن را رشد و پرورش دهد و گرنه از سعادت محروم مى‏ماند.(65)  آنگاه به عنوان شاهد، داستان قوم ثمود را ذکر مى‏کند که به خاطر تکذیب پیامبرشان حضرت صالح و کشتن شترى که معجزه الهى بود، به عذابى سخت گرفتار شدند. 65) تفسیر المیزان. سوره 75. قیامة آیه 1-6 آیه لَا أُقْسِمُ بِیَوْمِ الْقِیَامَةِ وَلَا أُقْسِمُ بِالنَّفْسِ اللَّوَّامَةِ أَیَحْسَبُ الْإِنسَانُ أَلَّن نَّجْمَعَ عِظَامَهُ بَلَى‏ قَادِرِینَ عَلَى‏ أَن نُّسَوِّىَ بَنَانَهُ بَلْ یُرِیدُ الْإِنسَانُ لِیَفْجُرَ أَمَامَهُ یَسْئَلُ أَیَّانَ یَوْمُ الْقِیَامَةِ ترجمه به روز قیامت قسم مى‏خورم. و به نفس ملامت‏گر قسم مى‏خورم (که شما پس از مرگ زنده خواهید شد.) آیا انسان مى‏پندارد که استخوان‏هاى او را (بعد از مرگ) جمع نمى‏کنیم؟ بلکه ما قادریم (خطوط سر) انگشتان او را (بار دیگر) درست کنیم، ولى انسان مى‏خواهد راه فسق و فجور را پیش روى خود باز کند. (لذا از روى تردید) مى‏پرسد: روز قیامت چه وقت است؟ نکته ها این سوره و سوره بلد با جمله «لا اُقسم» آغاز شده است. به گفته بسیارى از مفسّران، حرف «لا» براى تأکید است ولى بعضى آن را براى نفى مى‏دانند، یعنى مطلب به قدرى روشن است که سوگند نمى‏خورم. شاید شباهت قیامت با نفس لوّامه که هر دو مورد قسم واقع شده‏اند، در این باشد که در دنیاى کوچک وجود انسان دادگاهى به نام نفس لوّامه وجود دارد، در عالم هستى نیز دادگاهى به نام قیامت قرار دارد.(156) پیامبر اکرم صلى الله علیه وآله به ابن مسعود فرمود: اعمال خوب را زیاد انجام بده که نیکوکار و بدکار، هر دو در قیامت پشیمان خواهند بود. نیکوکاران از این که چرا کارهاى نیک بیشترى انجام نداده‏اند و بدکاران از کوتاهى‏ها و تقصیر خود. سپس فرمود: آیه «و لا اقسم بالنفس اللوّامة» شاهد و گواه این مطلب است.(157) نفس در قرآن‏ در قرآن و روایات و دعاها، چند گونه نفس براى انسان تصویر شده است: الف) نفس امارّة: که همواره انسان را به بدى‏ها فرمان مى‏دهد و اگر با عقل و ایمان مهار نشود، انسان را به سقوط و تباهى مى‏کشاند. در قرآن مى‏خوانیم: «انّ النّفس لامّارة بالسوء الاّ ما رحم ربّى»(158) به درستى که نفس (انسان را) به کارهاى زشت و ناروا فرمان مى‏دهد مگر آن که پروردگارم رحم کند. این نفس، آنقدر خواهش و خواسته خود را تکرار مى‏کند تا انسان را گرفتار سازد. حضرت على‏علیه السلام مى‏فرماید: نفس امّارة همچون فرد منافق تملّق انسان را مى‏گوید و در قالب دوست جلوه مى‏کند تا بر انسان مسلّط شود و او را به مراحل بعد وارد کند.(159) قرآن کریم در سوره یوسف مى‏فرماید: پس از آن که برادران یوسف، بنیامین را در سرزمین مصر به جاى گذاشته و به نزد پدر برگشتند و ماجراى دستگیر شدن او به اتهام سرقت بیان کردند، حضرت یعقوب به آنان فرمود:«بل سوّلت لکم انفسکم»(160) بلکه نفس، این کار زشت را براى شما زینت داد و شما را به سوى آن کشاند. در حدیث دیگرى مى‏خوانیم: بعد از نماز، از خداوند چنین بخواهید: «الهى لا تکلنى الى نفسى طرفة عین ابداً» حتّى به اندازه چشم بر هم زدنى مرا به نفس خودم وامگذار.(161) امام زین العابدین علیه السلام در مناجات شاکّین به خداوند متعال عرض مى‏کند: من از نفسى به تو شکایت مى‏کنم که به بدى‏ها فرمان مى‏دهد، به سوى خطاها مى‏رود، نسبت به انجام گناه شتابان است، هنگامى که شرّى به او مى‏رسد فریاد مى‏زند و هنگامى که قرار است خیرى از ناحیه او به کسى برسد بخل مى‏ورزد، به لهو و لعب تمایل شدید دارد، از غفلت و سهو و اشتباه پر شده است، به سوى گناه سرعتم مى‏بخشد و براى توبه، مرا به طفره وا مى‏دارد. ب) نفس لوّامة: که در این سوره (قیامت) آمده است و شاید مراد از آن، همان وجدان اخلاقى باشد. آرى، انسان داراى حالتى است که در برابر انجام بدى‏ها یا کم شدن خوبى‏ها، هم در دنیا خود را ملامت مى‏کند و هم در آخرت. این ملامت‏ها، همان ندامت و پشیمانى است که مى‏تواند مقدّمه توبه باشد و یا بسترى براى یأس و خودباختگى فراهم آورد. ج) نفس مطمئنّة: که در اثر نماز و یاد خدا حاصل مى‏شود و انسان به آرامش و اطمینان دست پیدا مى‏کند. قرآن کریم در یک مى‏فرماید: «اقم الصّلاة لذکرى»(162) نماز را به پادار تا به یاد من برسى و در جاى دیگر مى‏فرماید: «الا بذکر اللّه تطمئنّ القلوب»(163) آگاه باشید که با یاد خداوند دلها اطمینان و آرامش پیدا مى‏کنند. انسان مطمئن، از مرگ نمى‏هراسد، مشتاق شهادت است، به زرق و برق‏ها و جلوه‏هاى دنیا بى‏اعتنا است و به مقدّرات الهى همواره راضى است. منکران معاد گاهى سؤالاتى را براى انکار قیامت مطرح مى‏کردند. از جمله این که مى‏گفتند: «من یحیى العظام و هى رمیم»(164) چه کسى این استخوان‏ها را زنده مى‏کند در حالى که پوسیده و پراکنده شده‏اند؟ و گاهى به طور علنى قیامت را انکار مى‏کردند و مى‏گفتند: «ان هى الاّ حیاتنا الدنیا نموت و نحیى و ما نحن بمبعوثین»(165) جز این زندگانى دنیا، زندگانى دیگرى نیست که ما در آن به دنیا مى‏آییم و مى‏میریم و ما مبعوث نمى‏شویم. در مقابل تردید و تشکیک مخالفان در معاد که بازگشت آن به قدرت خداوند است، قرآن بر قدرت الهى در باز آفریدن انسان‏ها تأکید مى‏کند که به نمونه‏هایى از آن اشاره مى‏کنیم: «قادر على ان یخلق مثلهم»(166) او قادر است که همانند آنها را دوباره خلق کند. «بقادر على ان یحیى الموتى»(167) خداوند بر اینکه مردگان را زنده کند توانا است. «على رجعه لقادر» خداوند بر بازگرداندن او توانا است. و در این آیه مى‏فرماید: نه تنها بازگرداندن اصل انسان، بلکه آفرینش خطوط نوک انگشتان او در نزد خداوند کار مهمّى نیست. «بلى قادرین على ان نسوّى بنانه» در انگشتان هر انسانى خطوط خاصّى است که مخصوص به اوست و هیچ دو نفرى پیدا نمى‏شوند که خطوط انگشتان آنها یکسان باشد و به همین جهت براى شناسایى مجرمان، از انگشت نگارى استفاده مى‏کنند. آرى علم خداوند و قدرت او بر ظریف‏ترین ذرّات وجود هر فردى جارى است. «نسوّى بنانه» 156) تفسیرنمونه. 157) بحار، ج 74، ص‏104. 158) یوسف، 53. 159) غررالحکم. 160) یوسف، 83 . 161) کافى، ج 3. ص‏346. 162) طه، 14. 163) رعد، 28. 164) یس، 78. 165) مؤمنون، 37. 166) اسراء، 99. 167) احقاف، 33. پیام ها  1- در نزد خداوند، وقوع قیامت قطعى است و لذا به آن سوگند مى‏خورد. «لا اقسم بیوم القیامة»  2- یکى از ویژگى‏هاى انسان، داشتن وجدان اخلاقى و شناخت فطرى خوبى‏ها و بدى‏ها و سرزنش و ملامت خود یا دیگران به هنگام انجام بدى‏ها است. «النفس اللوّامة»  3- در میان سه نفس امّاره، مطمئنّة و لوّامة، آن که به سرزنش‏ها و حسرت‏هاى روز قیامت شباهت دارد، نفس لوّامة است. «لااقسم بیوم القیامة... بالنفس اللوّامة»  4- ایمان به معاد مانع از انجام فسق و فجور است. لذا آنان که بناى بر انجام گناه و فجور دارند، معاد را زیر سؤال مى‏برند. «بل یرید الانسان لیفجر امامه یسئل ایّان یوم القیامة»  5 - منکران معاد، بر اساس پندار و خیال به انکار قیامت مى‏پردازند نه استدلال و دلیل و برهان. «أ یحسب الانسان ان لن نجمع عظامه»  6- اعضا و جوارح و استخوان‏هاى پوسیده و پراکنده، در قیامت قابل جمع‏آورى است. «نجمع عظامه»  7- معاد جسمانى است و در قیامت وجود انسان از استخوانهاى خودش است. «نجمع عظامه»  8 - نقل پندارهاى باطل و ردّ آنها جایز است. «أیحسب... بلى قادرین»  9- آفریده خداوند، داراى نظم و نظام است، چه در دنیا: «الّذى خلق فسوّى»(168) و چه در آخرت: «نسوّى بنانه»  10- انسان قیامت، همان انسان دنیایى است. «بلى قادرین على ان نسوّى بنانه»  11- خداوند به انسان قدرت انتخاب و اختیار و اراده عطا کرده است و او مى‏تواند بر خلاف عقل و فطرت و آگاهى خود تصمیم بگیرد. «بل یرید الانسان لیفجر امامه»  12- بسیارى از کسانى که قیامت را انکار مى‏کنند مشکل علمى ندارند، بلکه از نظر روانى انکار آنان براى آن است که به خیال خود راه را براى خواسته‏هاى خود باز کنند. «یرید الانسان لیفجر امامه» 168) اعلى، 2. توضیحات سیماى سوره قیامت‏  این سوره چهل آیه دارد و در مکّه نازل شده است.  نام آن برگرفته از آیه اول است و به معناى رستاخیز مى‏باشد.  محور مطالب این سوره چنانکه از نامش پیداست، موضوع معاد و روز قیامت مى‏باشد. ابتدا حوادث سخت و سهمگین پایان این جهان مطرح شده و سپس چهره‏هاى شادمان و غمگین نیکوکاران و بدکاران آمده است.  ادامه سوره، حالات انسان در هنگام جان دادن و مرگ را بیان کرده و با اشاره‏اى به آفرینش انسان از قطره‏اى آب پست، که نشانه قدرت خداوند بر آفرینش دوباره انسان است، پایان مى‏یابد.  البتّه چهار آیه میانى سوره، در مورد قرآن و نحوه نزول و قرائت آن است.  در روایات براى کسى که به قرائت این سوره مداومت داشته و نسبت به آن عامل باشد، عبور بر صراط و حضور در قیامت با چهره‏اى بشّاش و خندان تضمین شده است. درس چهارم سوره 29.‏ عنکبوت آیه 64 آیه وَمَا هَذِهِ الْحَیَاةُ الدُّنْیَآ إِلَّا لَهْوٌ وَلَعِبٌ وَإِنَّ الدَّارَ الْآخِرَةَ لَهِىَ الْحَیَوَانُ لَوْ کَانُواْ یَعْلَمُونَ ترجمه این زندگى دنیا چیزى جز سرگرمى و بازیچه نیست و اگر بدانند، زندگى حقیقى، همان سراى آخرت است. نکته ها «لهو» به سرگرمى‏هایى گفته مى‏شود که انسان را از هدف اصلى و مسائل اساسى باز مى‏دارد؛ «لعب» انجام کارى مثل بازى است که قصدى در آن نیست.(158) «هذه الحیاة الدنیا» رمز تحقیر دنیاست، همان‏گونه که «لهى الحیوان» رمز عظمت آخرت. سؤال: با این که قرآن، خود به کار و تلاش براى آباد کردن زمین و سیر و سفر و بهره‏مند شدن از طبیعت، همسر، زیبایى‏ها، خوراکى‏ها و کسب درآمد، سفارش نموده است، پس چگونه در این آیه مى‏فرماید: دنیا جز لهو و لعب نیست؟ پاسخ: کامیابى‏هایى که براى رسیدن به اهداف مقدّس و با روش و ابزار مقدّس و در محدوده‏ى قانون و با رعایت سایر شرایط باشد، همه‏ى آنها مزرعه‏ى آخرت است و آنچه در این آیه تحقیر و مذمّت شده و لهو و لعب معرّفى شده، مواردى است که هدف مقدّسى در کنار آن نباشد و با موازین دینى و قانونى مخالف باشد. 158) مفردات راغب. پیام ها  1- آفرینش دنیا، هدفدار و حکیمانه است، لیکن غفلت از آخرت، دنیا پرستى و غرق شدن در آن، سفیهانه است. «لهو و لعب»  2- همه جا سکوت در برابر دلخوشى‏هاى مردم جایز نیست، گاهى باید با نهیب و فریاد، به غافلان هشدار داد. «لهو و لعب»  3- در شیوه‏ى تبلیغ، هرگاه امر زشتى را نفى مى‏کنید، جایگزین خوبى به او ارائه دهید. «انّ الدّار الآخرة»  4- حیاتِ واقعى، حیات آخرت است. «الدّار الآخرة لهى الحیوان»  5 - مردم، حقیقت آخرت را نمى‏دانند وگرنه به دنیا دل نمى‏بستند. «لو کانوا یعلمون» سوره 5. مائده آیه 69 آیه إِنَّ الَّذِینَ ءَامَنُواْ وَالَّذِینَ هَادُواْ وَالْصَّبِئُونَ وَالنَّصَرَى‏ مَنْ ءَامَنَ بِاللَّهِ وَالْیَوْمِ الْأَخِرِ وَعَمِلَ صَلِحاً فَلَا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَلَا هُمْ یَحْزَنُونَ‏ ترجمه همانا کسانى که ایمان آوردند ومؤمنان و یهودیان و صابئان و مسیحیان، هر کدام به خدا و روز قیامت‏ایمان آورده و کار شایسته انجام دهند، بیم و اندوهى بر آنان نیست. نکته ها کلمه‏ى «صابئین» که سه بار در قرآن و در کنار یهود و نصارى آمده است، به کسانى گفته مى‏شود که پیرو یکى از ادیان آسمانى بوده، ولى به مرور زمان انحرافاتى در آنان پیدا شده است، از جمله اعتقاد به تأثیر ستارگان و کناره‏گیرى از معاشرت با مردم و داشتن آداب مخصوصى در زندگى. پیروان ادیان مختلف، پس از آمدن دین جدید، باید به آن ایمان آورند، وگرنه بعثت انبیاى بعدى بیهوده خواهد بود. یهود و نصارى و صابئان، هر کدام مثل مسلمانان به پیامبر اسلام ایمان آورند و عمل صالح انجام دهند، بیم و اندوهى نخواهند داشت. از میان همه‏ى ادیان گذشته، نام یهود و نصارى و صابئین برده شده، چون از ادیان الهى هستند که از سایرین براى قبول دعوت حقّ سزاوارترند. پیام ها 1- از اصول مشترک همه ادیان آسمانى، ایمان به خدا و قیامت و رسالت انبیا است. «مَن آمن باللّه ...» 2- ملاک سعادت در همه ادیان آسمانى، ایمان و عمل صالح است، نه ادّعا و نام. «مَن آمن باللّه و الیوم الاخر...» 3- ایمان از عمل جدا نیست. «آمن ... وعمل» 4- آرامش واقعى، در سایه‏ى ایمان و عمل صالح است. «مَن آمن... و عمل صالحا فلاخوف علیهم و لا هم یحزنون» سوره 45. جاثیه آیه 24 آیه وَقَالُواْ مَا هِىَ إِلَّا حَیَاتُنَا الدُّنْیَا نَمُوتُ وَنَحْیَا وَمَا یُهْلِکُنَآ إِلَّا الدَّهْرُ وَمَا لَهُم بِذَلِکَ مِنْ عِلْمٍ إِنْ هُمْ إِلَّا یَظُنُّونَ‏ ترجمه و گفتند: جز همین زندگى دنیایى، زندگى دیگرى نیست، مى‏میریم و زنده مى‏شویم (یک گروه مى‏رویم و یک گروه مى‏آییم) و ما را چیزى جز طبیعت و روزگار نابود نمى‏کند، در حالى که هیچ گونه علمى بر این ادّعا ندارند. آنان جز گروهى خیالباف نیستند. نکته ها «دهر» به معناى گذر زمان دنیا است، گویا مادّیون معتقدند که گذر عمر، مایه‏ى مرگ و هلاکت انسان است.(50) 50) مفردات راغب. پیام ها  1- هوى‏پرستى، چنان چشم و دل انسان را کور مى‏کند که قیامت را منکر مى‏شود و زندگى را در حیات کوتاه دنیا محصور مى‏داند. «اتّخذ الهه هواه... حیاتنا الدنیا»  2- منکران معاد براى انکار خود، منطق و علم ندارند. «مالهم بذلک من علم»  3- در عقاید، پندار و گمان بى‏ارزش است، عقاید باید بر اساس علم باشد. «ان هم الا یظنون» درس پنجم سوره 4. نساء آیه 87 آیه اللَّهُ لَآ إِلَهَ إِلَّا هُوَ لَیَجْمَعَنَّکُمْ إِلَى یَوْمِ الْقِیَمَةِ لَا رَیْبَ فِیهِ وَمَنْ أَصْدَقُ مِنَ اللَّهِ حَدِیثاً ترجمه خداوند که معبودى جز او نیست، همه شما را در روز قیامت که هیچ شکّى در آن نیست جمع مى‏کند، و راستگوتر از خدا در سخن کیست؟ پیام ها 1- مبدأ و معاد هر دو به دست یک خداست. «اللّه لااله الا هو لیجمعنکم...» 2- قیامت روز جمع شدن همه براى حسابرسى است، پس باید در راه جلب رضاى او کوشش کرد و تنها او را پرستید. «لیجمعنّکم الى یوم القیامة» 3- با آن همه دلایل بر معاد (مثل عدالت خدا، حکمت او، نشانه‏هاى رستاخیز در طبیعت و حیات آن پس از مرگ در زمستان، خواب و بیدارى، تجدید سلول‏هاى بدن و ...) جایى براى تردید در قیامت نیست. «لاریب» 4- هرجا که غفلت بیشتر باشد، مربّى باید هشدارهاى قاطع‏ترى دهد. (نشانه‏هاى تأکید در آیه: حرف لام، نون تأکید ثقیله، جمله «لاریب»، جمله «اصدق حدیثاً»، همه به خاطر غفلت انسان از قیامت است.) سوره 23.‏ مؤمنون آیه 115 آیه أَفَحَسِبْتُمْ أَنَّمَا خَلَقْنَکُمْ عَبَثاً وَأَنَّکُمْ إِلَیْنَا لَا تُرْجَعُونَ ترجمه پس آیا گمان مى‏کنید که ما شما را بیهوده آفریده‏ایم، و شما به سوى ما بازگردانده نمى‏شوید؟ نکته ها قرآن براى آفرینش انسان اهدافى را بیان کرده است از جمله: 1- عبادت. «و ما خلقت الجنّ والانس الاّ لیعبدون» [120] من جن و انس را نیافریدم جز براى این که عبادتم کنند (و از این راه تکامل یابند و به من نزدیک شوند). 2- آزمایش. «خَلَق الموت والحیاة لیَبلوکم ایّکم احسن عملاً» [121] (خداوند) مرگ و حیات را آفرید تا شما را بیازماید، که کدام یک از شما بهتر عمل مى‏کنید. 3- براى دریافت رحمت الهى. «الاّ مَن رحم ربّک و لذلک خلقهم» [122] مگر کسى که پروردگارت به او رحم کند و(خداوند) براى همین (رحمت) مردم را آفرید. حضرت على‏علیه السلام فرمود: «رحم اللّه امرء عرف قدره» خداوند رحمت کند کسى را که ارزش و اعتبار خود را بشناسد. [123] و بداند از کجا آمده، اکنون در کجاست وسپس به کجا مى‏رود. امام حسین علیه السلام فرمود: «انّ اللّه ما خلق العباد الاّ لیعرفوه فاذا عرفوه عبدوه فاذا عبدوه استغنوا بعبادته عن عبادة من سواه» خداوند متعال بندگانش را نیافریده است مگر براى این که او را بشناسند، آن گاه که او را شناختند، عبادتش کنند و چون خدا را عبادت کردند، با پرستش و عبادت او از پرستش غیر او بى‏نیاز شوند. [124] حضرت على‏علیه السلام فرمود: «الدّنیا خُلقت لغیرها ولم‏تخلق لنفسها» [125] دنیا براى دیگرى آفریده شده و براى خود آفریده نشده است. (دنیا وسیله‏اى است براى رسیدن به آخرت) آرى، کسانى که همه‏ى هدف‏هاى خود را در درون دنیا جستجو مى‏کنند، زمین‏گرا و زمین‏گیر مى‏شوند. چنانکه در آیه‏ى 176 سوره اعراف آمده است: «اخلد الى الارض» هر دم از عمر گرامى هست گنج بى‏بدل‏ مى‏رود گنجى چنین هرلحظه بر باد آه آه 120) ذاریات، 56 . 121) ملک، 2 . 122) هود، 119. 123) غررالحکم. 124) بحار، ج‏5، ص‏312. 125) نهج‏البلاغه، حکمت 463. پیام ها 1- آفرینش انسان، هدفدار است. «أفحسبتم انّما خلقناکم عبثا» 2- همه‏ى محاسبات انسان، واقع بینانه نیست. «أفحَسِبتم» 3- در کار خداوند عبث و بیهودگى راه ندارد. «أفحَسِبتم... عَبَثا» 4- زندگى دنیا بدون آخرت، بیهوده ولغو است. «عَبَثا» 5 - انسان مسئول و متعهّد است. (باید خود را براى پاسخ گویى در قیامت آماده کنیم). «أفحسبتم ... لا ترجعون» 6- هدف آفرینش انسان، در این جهان خلاصه نمى‏شود. «أفحسبتم...لاترجعون» سوره 38. صاد آیه 28،27 آیه وَمَا خَلَقْنَا السَّمَآءَ وَالْأَرْضَ وَمَا بَیْنَهُمَا بَاطِلاً ذَلِکَ ظَنُّ الَّذِینَ کَفَرُواْ فَوَیْلٌ لِّلَّذِینَ کَفَرُواْ مِنَ النَّارِ أَمْ نَجْعَلُ الَّذِینَ آمَنُواْ وَعَمِلُواْ الصَّالِحَاتِ کَالْمُفْسِدِینَ فِى الْأَرْضِ أَمْ نَجْعَلُ الْمُتَّقِینَ کَالْفُجَّارِ ترجمه و ما آسمان و زمین و آن چه را میان آنهاست بیهوده نیافریدیم، این، پندار کسانى است که کفر ورزیدند، پس واى از آتش (دوزخ) بر کسانى که کافر شدند! آیا کسانى را که ایمان آورده و کارهاى شایسته کرده‏اند همانند فسادگران در زمین قرار مى‏دهیم، یا اهل تقوا را مانند فاجران قرار مى‏دهیم؟ پیام ها 1- در جهان بینى الهى، آفرینش هدفدار است. «ما خلقنا... باطلا» و در بینش غیر الهى، آفرینش بى هدف است. «ذلک ظن الّذین کفروا»  2- چون نظام هستى بر اساس حقّ است پس داورى نیز باید بر اساس حقّ باشد تا نظام قانون با نظام آفرینش همسو باشند. «فاحکم... بالحقّ... و ما خلقنا... باطلا»  3- در تمام هستى، هیچ ذرّه‏اى بیهوده خلق نشده است. «ما خلقنا السماء و الارض و ما بینهما باطلا»  4- کفّار براى اعتقادات خود دلیل ندارند بلکه تکیه‏گاهشان ظن و گمان است. «ظن الّذین...»  5 - چون آفرینش هدفدار است، هرگز رها نمى‏شود و تا روز قیامت و رسیدن مؤمن و مفسد به پاداش و کیفر ادامه دارد. «و ما خلقنا... باطلا... فویل للّذین کفروا من النار»  6- دلیل معاد، حکمت و عدالت الهى است. حکمت: هیچ چیزى بیهوده خلق نشده است. امّا عدالت: آیا ما فجّار و متّقین را یکسان قرار مى‏دهیم؟ «ما خلقنا... باطلا - ام نجعل المتّقین کالفجّار»  7- تقوا، کناره‏گیرى و گوشه‏نشینى نیست، بلکه به میدان آمدن و کار کردن است، البتّه کار نیک. «الّذین آمنوا و عملوا الصالحات... المتّقین»  8 - فساد، تنها قتل و جنایت نیست، بلکه گناه نوعى فساد است. «کالمفسدین... کافجار»  9- اگر کسى صالحان و مفسدان را به یک چشم بنگرد، گویا هستى را باطل شمرده است. «ام نجعل الّذین آمنوا... کالمفسدین» سوره 23.‏ مؤمنون آیه 99, 100 آیه حَتَّى‏ إِذَا جَآءَ أَحَدَهُمُ الْمَوْتُ قَالَ رَبِّ ارْجِعُونِ‏ لَعَلِّى أَعْمَلُ صَلِحاً فِیمَا تَرَکْتُ کَلَّا إِنَّهَا کَلِمَةٌ هُوَ قَآئِلُهَا وَمِن وَرَآئِهِم بَرْزَخٌ إِلَى‏ یَوْمِ یُبْعَثُونَ‏ ترجمه (آنها همچنان به توصیف‏هاى ناروا و کردارهاى زشت خود ادامه مى‏دهند) تا زمانى که مرگ به سراغ یکى از آنان آید، مى‏گوید: پروردگارا! مرا بازگردان. شاید در آنچه از خود به جاى گذاشته‏ام (از مال و...) کار نیکى انجام دهم. (به او گفته مى‏شود:) هرگز. این گفته سخنى است که (به ظاهر) مى‏گوید (ولى اگر برگردد، به آن عمل نمى‏کند) و در پى آنان برزخى است تا روزى که برانگیخته شوند. نکته ها پیام ها 1- غرور و غفلت براى گروهى دائمى است. «حتّى اذا» 2- منحرفان روزى بیدار خواهند شد و تقاضاى بازگشت به دنیا خواهند کرد، امّا آن تقاضا نشدنى است. «ربّ ارجعون» 3- ضایع کردن عمر وفرصت، سبب حسرت در هنگام مرگ است. «ربّ ارجعون» 4- تقاضاى بازگشت از سوى کفّار جدى است ولى قول آنان در مورد صالح شدن مشکوک است. «لعلّى اعمل» 5 - عمل صالح، زاد و توشه‏ى بعد از مرگ است. «ارجعون لعلّى اعمل صالحا» 6- کسانى که مُکنت و امکاناتى دارند، باید بیشتر عمل صالح انجام دهند. «اعمل صالحا فیما ترکت» اى که دستت مى‏رسد کارى بکن‏ پیش از آن کز تو نیاید هیچ کار 7- دنیا مزرعه‏ى آخرت است. «اعمل صالحا فیما ترکت» 8 - اقرار کافران به اشتباه، تنها با زبان است و پشتوانه‏ى قلبى ندارد. «انّها کلمة هوقائلها» سوره 75. قیامة آیه 7-15 آیه فَإِذَا بَرِقَ الْبَصَرُ وَخَسَفَ الْقَمَرُ وَ جُمِعَ الشَّمْسُ وَ الْقَمَرُ یَقُولُ الْإِنسَانُ یَوْمَئِذٍ أَیْنَ الْمَفَرُّ کَلَّا لَا وَزَرَ إِلَى‏ رَبِّکَ یَوْمَئِذٍ الْمُسْتَقَرُّ یُنَبَّؤُاْ الْإِنسَانُ یَوْمَئِذٍ بِمَا قَدَّمَ وَ أَخَّرَ بَلِ الْإِنسَانُ عَلَى‏ نَفْسِهِ بَصِیرَةٌ وَلَوْ أَلْقَى‏ مَعَاذِیرَهُ ترجمه پس آنگاه که (در آستانه قیامت) چشم‏ها خیره گردد. و ماه تاریک شود و خورشید و ماه جمع شوند. در آن روز انسان خواهد گفت: گریزگاه کجاست؟ هرگز، ملجأ و پناهگاهى نیست. آن روز قرارگاه فقط نزد پروردگار توست. آن روز انسان به آنچه پیش فرستاده و آنچه به جا گذاشته است خبر داده مى‏شود.  با آن که انسان بر (نیک و بد) نفس خویش بینا است (که چه کرده و چه مى‏کند). اگر عذرهایى بتراشد. نکته ها کلمه «برق» آنگاه که به چشم نسبت داده مى‏شود به معناى حالتى برخاسته از ترس و وحشت شدید است.  «وَزَرْ» به معناى پناهگاهى چون کوه و قلعه است و گشتن انسان به دنبال پناهگاه در قیامت، یا به خاطر شرم و حیا از خداوند است و یا به خاطر فرار از حساب و کتاب، یا دوزخ و یا رسوایى و شاید همه اینها باشد. «معاذیر» جمع معذرت به معناى پیدا کردن چیزى است که آثار گناه را محو کند، خواه بجا و خواه عذر به جا باشد و یا بى‏جا. معمولاً انسان براى توجیه کارهاى خلاف خود عذرتراشى مى‏کند که به نمونه‏هایى از آن در قرآن اشاره مى‏کنیم: گاهى مى‏گوید: غفلت کردیم: «انّا کنّا عن هذا غافلین»(169) گاهى مى‏گوید: بزرگان و سران قوم، ما را گمراه کردند: «هؤلاء اضلّونا»(170) گاهى مى‏گوید: شیطان ما را گمراه کرد، امّا شیطان پاسخ مى‏دهد: مرا ملامت نکنید زیرا خودتان مقصّر هستید: «فلا تلومونى و لوموا انفسکم»(171) امام باقرعلیه السلام در توضیح آیه «بما قدّم و اخّر» فرمود: «فما سنّ من سنّة لیستنّ بها من بعده فان کان شرّاً کان علیه مثل وزرهم... و ان کان خیراً کان له مثل اجورهم»(172) هر کس راه و روش بد یا خوبى را پایه‏گذارى کند، پس از او هر کس به آن عمل کند، اگر بد باشد کیفرى مثل کیفر گناهکار و اگر خوب باشد، پاداشى همانند عمل کننده آن نیز به او داده مى‏شود. 169) اعراف، 172. 170) اعراف، 38. 171) ابراهیم، 22. 172) تفسیر کنزالدقائق. پیام ها 1- نظام موجود جهان، در قیامت از هم فرو مى‏پاشد. «و جمع الشمس و القمر» 2- وحشت ناشى از وقوع قیامت، هم وجود انسان را فرامى‏گیرد: چشم: «برق البصر» دیدگان را برق مى‏گیرد. دل:  «قلوبهم واجفة» دل‏ها را لرزه فرامى‏گیرد. عقل: «ترى النّاس سُکارى» مردم را مست مى‏بینى. 3- در قیامت، خلافکارى‏ها به مجرمان تفهیم مى‏شود.«ینبّوء الانسان بما قدّم و اخّر» 4- انسان علاوه بر اعمالى که خود انجام داده، مسئولیّت اعمالى را که دیگران، پس از او و به پیروى از او انجام مى‏دهند، به عهده دارد. «قدّم و اخّر» 5 - وجدان انسان بهترین شاهد علیه او در دادگاه قیامت است. «بل الانسان على نفسه بصیرة» 6- انسان، خودش هم به عذرهایى که مى‏آورد ایمان ندارد. «و لو القى معاذیرة» درس هفتم سوره 82. انفطار آیه 6-12 آیه  یَآ أَیُّهَا الْإِنسَانُ مَا غَرَّکَ بِرَبِّکَ الْکَرِیمِ الَّذِى خَلَقَکَ فَسَوَّاکَ فَعَدَلَکَ فِى  أَىِّ صُورَةٍ مَّا شَآءَ رَکَّبَکَ کَلَّا بَلْ تُکَذِّبُونَ بِالدِّینِ وَ إِنَّ عَلَیْکُمْ لَحَافِظِینَ کِرَاماً کَاتِبِینَ یَعْلَمُونَ مَا تَفْعَلُونَ‏ ترجمه اى انسان! چه چیز تو را در برابر پروردگار بزرگوارت مغرور و فریب داده است؟ همان که تو را آفرید و (اندامت را) استوار ساخت و متعادل کرد. و به هر صورت که خواست، تو را ترکیب کرد. با این همه، (شما روز) جزا را دروغ مى‏پندارید. در حالى که قطعاً بر شما نگهبانانى (از فرشتگان) گمارده شده‏اند. نویسندگانى بزرگوار، که به آنچه انجام مى‏دهید آگاهند. نکته ها «غَرّ» از «غرور» به معناى غفلت، فریب و مغرور، «سوّاک» به معناى استوارى و استقامت و دورى از اعوجاج است و «عدلک» بیانگر تعادل و توازن میان اعضا و جوارح انسان است. به عمل خود تکیه کنید نه بر کرم خداوند، انبیا از کرم خدا آگاه بودند امّا اهل عمل بودند. خداوند کریم است: «ربّک الکریم» فرشتگان مأمور او کریم‏اند: «کراماً کاتبین» رسولان او کریم‏اند: «رسول کریم»(1) کتاب او کریم است: «انّه لقرآن کریم»(2) و پاداش او کریمانه است. «اجر کریم»(3) خداوند کریم است؛ هم گناهان را مى‏بخشد، هم عیب‏ها را مى‏پوشاند و هم پاداش را چند برابر مى‏دهد. 1) حاقّه، 40. 2) واقعه، 77. 3) یس، 11. پیام ها  1- انسان، موجودى غافل و فریب خورده است و خود را از عواقب کار و قهر خدا در اَمان مى‏پندارد. «یا ایّها الانسان ما غرّک بربّک»  2- چرا انسان با آن همه نیاز و ضعف، مغرور باشد؟ «یا ایّها الانسان ما غرّک»  3- بدترین نوع کبر و غرور، آن است که در برابر پروردگار کریم و هستى بخش باشد. «غرّک بربّک الکریم الّذى خلقک»  4- غرور و غفلت انسان، سوء استفاده از لطف و کرم و پرده‏پوشى خداست. «ما غرّک بربّک الکریم»  5 - لطف و کرم ابتدایى خدا تنها نسبت به مؤمنان نیست، بلکه نسبت به همه انسان‏هاست. «یا ایّها الانسان.... بربّک الکریم»  6- غرور انسان، بیانگر غفلت او از نعمت‏هاى الهى و عظمت آفریدگار است. «ما غرّک بربّک الکریم»  7- درمان غرور، توجّه به الطاف کریمانه است. «الکریم... خلقک فسوّاک فعدلک»  8 - آفرینش، نشانه قدرت، «خلقک» تسویه، نشانه حکمت، «سواک» و اعتدال، دلیل علم او به تمام نیازهاست. «عدلک»  9- آفرینش انسان و هماهنگى و تعادل میان اعضاى او، جلوه‏اى از کرم خداوند است.«الکریم الّذى خلقک فسوّاک فعدلک»  10- تنوّع شکل و قیافه انسان‏ها، براساس خواستِ حکیمانه خداوند است. «فى اىّ صورة ما شاء رکّبک»  11- براى شکستن غرور، باید نعمت‏هاى الهى را پى‏درپى گوشزد کرد. «خلقک، سوّاک، عدلک، رکّبک»  12- آنکه در دنیا تو را آفرید، در آخرت نیز تو را خلق مى‏کند، پس تکذیب چرا؟ «کلاّ بل تکذّبون بالدین»  13- کسى که به دنیا مغرور شود، آخرت را انکار مى‏کند. «غرّک - تکذّبون»  14- گرچه شما قیامت را منکر مى‏شوید، ولى فرشتگان کار خود را انجام مى‏دهند. «تکذّبون... انّ علیکم لحافظین»  15- فرشتگان متعدّد، مسئول حفظ و حراست از انسان‏ها هستند. «لحافظین»  16- فرشتگان، مسئول ثبت و ضبط کارهاى انسانند. «کراماً کاتبین»  17- فرشتگانِ مراقب، در ثبت اعمال برخوردى کریمانه دارند. «کراماً کاتبین»  18- فرشتگان هم متعدّدند، هم تیزبین و هم ریزبین. «یعلمون ما تفعلون»  19- توجّه به ثبت اعمال توسط فرشتگان معصوم، سبب حیا و تقواى انسان مى‏شود. «یعلمون ما تفعلون» سوره 41. فصلت آیه 21 آیه وَقَالُواْ لِجُلُودِهِمْ لِمَ شَهِدتُّمْ عَلَیْنَا قَالُواْ أَنطَقَنَا اللَّهُ الَّذِى  أَنطَقَ کُلَّ شَىْ‏ءٍ وَهُوَ خَلَقَکُمْ أَوَّلَ مَرَّةٍ وَإِلَیْهِ تُرْجَعُونَ‏ ترجمه و دوزخیان به پوستشان گویند: «چرا علیه ما گواهى دادید؟» گویند: «خدایى که همه چیز را به نطق آورده ما را نیز به سخن آورد، او که نخستین بار شما را آفرید و فقط به سوى او برگردانده مى‏شوید». نکته ها در قیامت، گواهان متعدّد هستند، از جمله: خداوند، انبیا، زمین، زمان، فرشتگان، اعضاى بدن و... که براى هر کدام، آیه و حدیث آمده است. روز محشر هر نهان پیدا شود هم ز خود هر مجرمى رسوا شود دست گوید من چنان دزدیده‏ام‏ لب بگوید من چنان بوسیده‏ام‏ چشم گوید غمزه کردستم حرام‏ گوش هم بشنیده‏ام سوء الکلام(25) هستى نوعى نطق دارد. «انطق کل شى‏ء» خداوند درباره‏ى دوزخ مى‏فرماید: «تقول هل من مزید»(26) جهنّم مى‏گوید: آیا باز هم مجرم دارى؟ و درباره‏ى زمین و آسمان مى‏فرماید: «قالتا اتینا طائعین»(27) ما با رغبت به سوى تو مى‏آییم. نطق آب و نطق خاک و نطق گل‏ هست محسوس حواس اهل دل‏ جمله ذرّات زمین و آسمان‏ با تو مى‏گویند روزان و شبان‏ ما سمیعیم و بصیریم و هُشیم‏ با شما نامحرمان ما خامشیم‏ 25) مثنوى معنوى. 26) ق ، 30. 27) فصّلت، 11. پیام ها  1- قیامت صحنه‏ى جدال و ستیزِ انسان با خود است. «و قالوا لجلودهم»  2- شاید رسوایى گناهانى که انسان با پوست بدن انجام داده بیشتر است. («و قالوا لجلودهم» و نفرمود: «قالوا لابصارهم و...»)  3- گواهى اعضاى بدن در قیامت، همواره علیه انسان است و هرگز به نفع انسان نیست. (در قرآن هر کجا سخن از گواهى اعضاست مربوط به گناهان است). «لم شهدتم علینا»  4- کفّار اصل گناه را مى‏پذیرند ولى از گواهى اعضاى بدن خود ناراحت مى‏شوند. «لم شهدتم علینا»  5 - گواهى دادن و نطق کردن، نشانه‏ى علم اعضاى انسان به عملکرد اوست. «انطقنا اللّه»  6- آن که قدرت آفریدن دارد، قدرت به سخن در آوردن نیز دارد. «انطق کل شى‏ء و هو خلقکم»  7- آفرینش آغازین، بهترین دلیل بر امکان معاد است. «خلقکم اول مرّة و الیه ترجعون» درس هشتم سوره 4. نساء آیه 10 آیه إِنَّ الَّذِینَ یَأْکُلُونَ أَمْوَ لَ الْیَتَمَى ظُلْماً إِنَّمَا یَأْکُلُونَ فِى بُطُونِهِمْ نَاراً وَسَیَصْلَوْنَ سَعِیراً ترجمه همانا، آنان که اموال یتیمان را به ستم مى‏خورند، در حقیقت، آتشى را در شکم خود فرو مى‏برند و بزودى در آتشى افروخته وارد خواهند شد. نکته ها علامه طباطبایى این آیه را دلیل بر تجسّم اعمال در قیامت دانسته است، زیرا قرآن مى‏فرماید: مال یتیم به صورت آتش مى‏شود و خورنده‏ى آن را مى‏سوزاند. پیام ها 1- چهره‏ى واقعى خوردن مال یتیم در دنیا، به صورت خوردن آتش در قیامت آشکار خواهد شد. «یأکلون اموال الیتامى... یأکلون... نارا» 2- حضور در منزل ایتام و خوردن از مال آنان، در صورتى که مایه‏ى ضرر و زیان به آنان نباشد، اشکالى ندارد. «یأکلون... ظلما» درس دهم سوره 39. زمر آیه 37،36 آیه أَلَیْسَ اللَّهُ بِکَافٍ عَبْدَهُ وَیُخَوِّفُونَکَ بِالَّذِینَ مِن دُونِهِ وَمَن یُضْلِلِ اللَّهُ فَمَا لَهُ مِنْ هَادٍ وَمَن یَهْدِ اللَّهُ فَمَا لَهُ مِن مُّضِلٍّ أَلَیْسَ اللَّهُ بِعَزِیزٍ ذِى انتِقَامٍ‏ ترجمه آیا خداوند براى بنده‏اش کافى نیست؟ و مردم تو را از غیر خدا مى‏ترسانند و هر که را خدا گمراه کند پس هیچ راهنمایى براى او نخواهد بود. و هر که را خداوند هدایت کند، پس هیچ گمراه کننده‏اى براى او نیست، آیا خداوند، نفوذناپذیر و صاحب انتقام نیست. نکته ها بت پرستان به پیامبر اسلام مى‏گفتند: اگر بت‏هاى ما را تحقیر کنى، به تو بلا و آزار مى‏رسد. این آیه نازل شد و به حضرت دلدارى داد که: «ألیس اللّه بکافٍ عبده» قرآن، با تعبیرهاى گوناگونى مصونیّت پیامبر اکرم صلى الله علیه وآله را از انواع توطئه‏ها مطرح کرده است: نظیر آیه‏ى «و اللّه یعصمک من الناس»(33) و «انّا کفیناک المستهزئین»(34) چنانکه خداوند نوح را از غرق شدن و ابراهیم را از آتش و موسى را از خطر فرعون و عیسى را از به دار آویخته شدن حفظ کرد. وظیفه‏ى ما در هر شرایطى بندگى خداست. در حدیث مى‏خوانیم: «مَن أصبح و همومه هَمٌّ واحد، کفاه اللّه هموم الدنیا والآخرة»(35) کسى که همه‏ى تلاش و همتش بندگى خدا باشد، خداوند خواسته‏هاى دنیا و آخرتش را برآورده مى‏کند. 33) مائده، 67. 34) حجر، 95. 35) تفسیر روح البیان. پیام ها  1- اگر انسان بنده‏ى خدا شد، بیمه مى‏شود و خداوند امور او را کفایت و کفالت مى‏کند. «ألیس اللّه بکاف عبده»  2- در برابر تهدیدهاى دشمنان، با یاد امداد و تکفّل الهى، خود را آرام کنیم. «ألیس اللّه بکافٍ عبده و یخوّفونک»  3- ابزار کافران، ایجاد محیط رعب و وحشت است. «یخوفونک بالّذین من دونه»  4- هدایت و ضلالت به دست خداست، «یضلل اللّه - یهد اللّه» لکن مقدّمات دریافت هدایت یا محروم شدن از آن، به دست انسان است. چنانکه در آیات دیگر مى‏خوانیم: «یهدى اللّه من ینیب»(36) و «لا یهدى من هو مسرف کذّاب»(37)  5 - از کمى تعداد و امکانات نترسید، از این بترسید که از مدار بندگى خدا بیرون روید، که اگر بنده‏ى او باشید هیچ قدرتى شما را نمى‏شکند. «فما له من مضل»  6- انسان موجودى است که در سنگدلى به جایى مى‏رسد که هیچ راهنمایى در او مؤثّر نیست. «فما له مِن هاد» و در ایمان به جایى مى‏رسد که هیچ حادثه‏اى او را منحرف نمى‏کند. «فماله من مضل»  7- گمراه شدن انسان از سوى خداوند بى مقدّمه نیست، کیفر عملکرد خود انسان است. «ذى انتقام»  8 - حمایت خداوند گاهى در قالب تکفل بنده است و گاهى در قالب انتقام از مخالفان. «ذى انتقام» 36) شورى، 13. 37) غافر، 28. سوره 65. طلاق آیه 3 آیه وَیَرْزُقْهُ مِنْ حَیْثُ لَا یَحْتَسِبُ وَمَن یَتَوَکَّلْ عَلَى اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ إِنَّ اللَّهَ بَالِغُ أَمْرِهِ قَدْ جَعَلَ اللَّهُ لِکُلِ‏ّشَىْ‏ءٍ قَدْراً ترجمه  و او را از جایى که گمان ندارد روزى مى‏دهد و هر کس بر خدا توکل کند، او برایش کافى است. همانا خداوند کار خود را محقق مى‏سازد. همانا خداوند براى هر چیز اندازه‏اى قرار داده است. نکته ها مراد از رسیدن اجل «بلغن اجلهنّ»، رسیدن به اواخر مدّت عدّه است نه پایان آن، زیرا اگر مدّت عدّه پایان یافت، امساک و نگهدارى زن حرام است.(15) در قرآن، سى و هشت مرتبه کلمه معروف به کار رفته که پانزده مرتبه آن مربوط به خانواده و همسردارى است، یعنى شیوه برخورد زن و مرد در زندگى باید شایسته و پسندیده باشد. گواهى دو شاهد عادل بر طلاق، منافعى دارد. از جمله آن که دو شاهد عادل، به خاطر عدالت و محبوبیتى که دارند، به طور طبیعى با موعظه سعى مى‏کنند به جاى طلاق، طرفین را به آشتى ترغیب کنند. پیامبر اکرم‏صلى الله علیه وآله فرمودند: «انّى لأعلم آیة لو اخذ بها النّاس لکفتهم» من آیه‏اى را مى‏شناسم که اگر مردم به آن عمل کنند، تمام مشکلاتشان حل مى‏شود و سپس آیه «و من یتق اللّه یجعل له مخرجاً» را تلاوت فرمودند.(16) در روایات مى‏خوانیم: هنگامى که آیه 3 نازل شد، جمعى از یاران پیامبر، کار و تجارت را رها کردند و گفتند: خداوند روزى ما را ضمانت کرده است، پس به کار و تلاش نیازى نیست. پیامبرصلى الله علیه وآله آنان را احضار و توبیخ کرد و فرمود: هرکس کار و تلاش را رها کند، دعایش مستجاب نمى‏شود. «انّه من فعل ذلک لا یستجاب له»(17) در قرآن، هم مهر الهى با جمله، «من حیث لا یحتسب»(18) آمده است و هم قهر الهى. «فاتاهم اللّه من حیث لم یحتسبوا»(19) یعنى گاهى مهر و قهر الهى غیر منتظره و به شکلى که گمان نمى‏رود به انسان مى‏رسد. أثر تقوا فقط در آخرت نیست. امام صادق‏علیه السلام در مورد جمله، «من حیث لا یحتسب» فرمود: این گشایش روزى، براى تقوا پیشه‏گان در دنیاست.(20) 15) تفسیر المیزان. 16) تفسیر مجمع البیان. 17) تفسیر نور الثقلین. 18) طلاق، 3. 19) حشر، 2. 20) تفسیر نور الثقلین. پیام ها 1- زمان‏بندى احکام دینى، باید به دقت مراعات شود. (هم آغاز زمان عدّه: «فطلقوهنّ لعدتهنّ» و هم پایان آن: «اذا بلغن اجلهن» ذکر شده است.)  2- کارها باید از ابتدا داراى برنامه و زمان مشخص باشند. «اجلهنّ»  3- هم ادامه زندگى باید به نحو پسندیده باشد و هم جدایى و طلاق. «امسکوهنّ بمعروف او فارقوهنّ بمعروف»  4- رفتار شایسته چه در حال صلح و آشتى و چه در حال قهر و جدایى، از حقوق همسر است. «امسکوهنّ بمعروف...»  5 - نگاه دارى همسر، مقدّم بر جدایى است. ابتدا فرمود: «امسکوهنّ» و سپس «فارقوهنّ»  6- آیین همسردارى یا طلاق باید مورد پذیرش شرع و پسند عقل باشد. «بمعروف»  7- به دلیل ضعف جسمى و نارسایى، آداب و رسوم اجتماعى و تاریخى، حقوق زنان بیشتر پایمال شده و مى‏شود. لذا بیشترین خطاب‏هاى قرآن در مورد مراعات حقوق به مردان است. «امسکوهنّ بمعروف، فارقوهنّ بمعروف»  8 - جدایى و طلاق، همراه با کرامت و به دور از هر گونه تحقیر صورت گیرد. «فارقوهنّ بمعروف»  9- شرط صحت طلاق، حضور دو شاهد عادل است. «و اشهدوا ذوى عدل منکم»  10- براى حفظ حقوق طرفین، گرفتن دو شاهد عادل، نشانه محکم کارى و دقّت است. «و اشهدوا ذوى عدل منکم»  11- کسانى‏که در محضر آنان طلاق جارى مى‏شود، باید عادل باشند. «ذوى عدلٍ منکم» یعنى عدالت سرمایه آنان باشد.  12- افراد عادل نیز به تذکّر نیازمندند. «اشهدوا ذوى عدل منکم و اقیموا الشهادة للّه»  13- حبّ و بغض‏ها نباید در قضاوت ما تأثیرگذار باشد. «اقیموا الشهادة للّه» (مشابه این جمله، در آیه 135 نساء آمده است که مى‏فرماید: «کونوا قوامین بالقسط شهداء للّه و لو على انفسکم او الوالدین والاقربین»)  14- گواهى دو شاهد عادل باید همراه با حفظ حقوق مردم و اخلاص باشد. «اقیموا الشّهادة للّه» (در کلمه «اقیموا» برپاداشتن حقوق مردم و در کلمه «للّه» اخلاص در عمل نهفته است).  15- اقامه حقوق مردم، ارزشى هم وزن اقامه نماز و دین دارد. (در قرآن کلمه «اقیموا» درباره نماز، دین، شهادت و وزن مطرح شده است. «اقیموا الدین»(21)، «اقیموا الصّلاة»(22)، «اقیموا الوزن»(23) و «اقیموا الشّهادة»(24)  16- موعظه تنها تذکرات اخلاقى نیست، بلکه دستورات فقهى نیز نوعى موعظه است. «امسکوهنّ... فارقوهنّ... اشهدوا... ذلکم یوعظ به»  17- پند پذیرى، نشانه ایمان واقعى است. «یوعظ به من کان یؤمن»  18- به جاى پیمودن راه‏هاى ناشناخته سیر و سلوک، عمل به احکام الهى بهترین موعظه و راه سازندگى انسان است. «یوعظ به من کان یؤمن»  19- حل مشکلات از طریق گناه، رفتن به بیراهه است. تقوا و خدا ترسى موجب خروج انسان از مشکلات و تنگناهاى زندگى است. «و من یتّق اللّه یجعل له مخرجاً»  20- راه رهایى از تمام بن بست‏ها، (که از جمله آن اختلافات زن و شوهر است، تقواست. «و من یتّق اللّه یجعل له مخرجاً»  21- در مدیریّت بحران‏ها و فتنه‏ها، دو چیز راه نجات است:  الف) تقوا. «و من یتّق اللّه یجعل له مخرجاً»  ب) تمسک به قرآن. «اذا التبست علیکم الفتن کقطع اللیل المظلم فعلیکم بالقرآن»(25)  22- زن و شوهرى که به ناچار با طلاق از هم جدا مى‏شوند، اگر تقوا را مراعات کنند، مشمول لطف ویژه خداوند مى‏شوند. «یرزقه من حیث لایحتسب»  23- کسانى که با گناه زندگى خود را تأمین مى‏کنند، راه دریافت روزى‏هاى پیش بینى نشده را به روى خود مى‏بندند. «و من یتق اللّه... یرزقه من حیث لایحتسب»  24- اراده خدا در چارچوب محاسبات انسان نیست. «یرزقه من حیث لایحتسب»  25- رعایت امور معنوى، در زندگى مادّى اثر گذار است. (امدادهاى غیبى، در زندگى انسان نقش مؤثرى دارند.) «من حیث لایحتسب»  26- انسان متقى، خواست خود را در مسیر خواست و اراده خدا قرار مى‏دهد و چون اراده الهى بن بست ندارد، انسان متقى نیز به بن بست نخواهد رسید. «و من یتق اللّه یجعل له مخرجاً»  27- همیشه رزق زیاد وابسته به کار زیاد نیست. «و من یتق اللّه... یرزقه» (همان گونه که همیشه مقدار و کمّیت آن مهم نیست. امام صادق‏علیه السلام در تفسیر «یرزقه من حیث لایحتسب» فرمود: خداوند در آنچه به او داده برکت مى‏دهد.(26))  28- تقوا و توکل دو اهرم براى خروج از بن بست است. «و من یتق اللّه... و من یتوکل على اللّه...»  29- براى تأمین زندگى امروز، تقوا «و من یتق اللّه... یرزقه» و براى آینده، توکل لازم است. «و من یتوکل على اللّه فهو حسبه»  30- تقوا، مقدّم بر توکل است. «و من یتق اللّه... و من یتوکل على اللّه»  31- بدون لطف خداوند، هیچ عامل دیگرى کارآمد و کافى نیست. «فهو حسبه»  32- در اراده و خواست تمام افراد و حکومت‏ها، احتمال شکست و ناکارآمدى و بن بست وجود دارد. تنها امرى که شکست در آن راه ندارد، خواست و اراده خداوند است. «انّ اللّه بالغ امره»  33- دلیل توکل ما، قدرت بى نهایت الهى است. «و من یتوکل ... انّ اللّه بالغ امره»  34- معناى توکل ما و قدرت خداوند آن نیست که انسان به همه خواسته‏هاى خود مى‏رسد، زیرا تمام امور هستى قانونمند است و حساب و کتاب دارد. «و من یتوکل على اللّه فهو حسبه ان اللّه بالغ امره قد جعل اللّه لکل شى‏ءٍ قدراً» 21) شورى، 13. 22) بقره، 43. 23) الرّحمن، 9. 24) طلاق، 2. 25) کافى، ج‏2، ص‏598. 26) تفسیر نور الثقلین. سوره 2. بقره آیه 216 آیه کُتِبَ عَلَیْکُمُ الْقِتَالُ وَهُوَ کُرْهٌ لَکُمْ وَعَسَى‏ أَنْ تَکْرَهُوا شَیْئاً وَهُوَ خَیْرٌ لَکُمْ وَعَسَى‏ أَنْ تُحِبُّوا شَیْئاً وَهُوَ شَرٌّ لَکُمْ وَاللَّهُ یَعْلَمُ وَأَنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ‏ ترجمه جهاد بر شما مقرّر شد، در حالى که براى شما ناخوشایند است و چه بسا چیزى را ناخوش دارید، در حالى که خیر شما در آن است و چه بسا چیزى را دوست دارید، در حالى که ضرر و شرّ شما در آن است. و خداوند (صلاح شما را) مى‏داند و شما نمى‏دانید. نکته ها کلمه «کُره» به مشقّتى گفته مى‏شود که انسان از درون خود احساس کند، مانند ترس از جنگ. و «کَره» به مشقتى گویند که از خارج به انسان تحمیل شود، مانند حکم اجبارى در آیه‏ى «اتینا طَوعاً او کَرهاً قالَتا اَتینا طائعین» [612] به آسمان‏ها و زمین گفتیم: یا با رغبت بیایید یا با اکراه، گفتند: ما با رغبت مى‏آییم. آیه قبل مربوط به مال دادن بود واین آیه مربوط به جان دادن است. اکراه از جنگ، یا به خاطر روحیّه‏ى رفاه‏طلبى است ویا به جهت انسان دوستى و رحم به دیگران ویا بخاطر عدم توازن قوا و برترى دشمن است. قرآن مى‏فرماید: شما آثار و نتایج جهاد را نمى‏دانید و فقط به زیان‏هاى مادّى و ظاهرى آن توجّه مى‏کنید، در حالى که خداوند از اسرار و آثار امروز وفرداى کارها در ابعاد مختلفش آگاه است. جنگ با همه‏ى سختى‏هایى که دارد، آثار مثبت و فوایدى نیز دارد. از جمله: الف: توان رزمى بالا مى‏رود. ب: دشمن جسور نمى‏شود. ج: روح تعهّد و ایثار در افراد جامعه بوجود مى‏آید. د: قدرت و عزت اسلام و مسلمین در دنیا مطرح مى‏شود. ه: امدادهاى غیبى سرازیر مى‏گردد. و: روحیّه‏ى استمداد از خدا پیدا مى‏شود. ز: اجر و پاداش الهى بدست مى‏آید. ح: روحیّه‏ى ابداع و اختراع و ابتکار بوجود مى‏آید. جهاد در ادیان دیگر برخلاف تبلیغاتى که دنیا براى صلح و علیه خشونت دارد، مسئله جهاد در راه دین، در تمام ادیان آسمانى بوده و یک ضرورت حتمى است. در تورات مى‏خوانیم: * ساکنان شهر را بدم شمشیر بکش و اموالشان را جمع نماى. [613] * همگى ایشان را هلاک ساز و ترحّم منما. [614] * چون براى مقاتله بیرون روى و دشمن را زیاد بینى، نترس. [615] * برادر و دوست و همسایه خود را بکشد تا کفّاره گوساله‏پرستى باشد. [616] * موسى جمعیّتى را به سوى جنگ حرکت داد و مقاتله مهمّى صورت گرفت. [617] در انجیل متى‏ آمده است: * گمان مبرید که آمده‏ام تا سلامتى بر زمین بگذارم، نیامده‏ام تا سلامتى بگذارم، بلکه شمشیر را. [618] * هرکه جان خود را دریابد )و به جنگ نیاید) آنرا هلاک سازد و هرکه جان خود را به خاطر من هلاک کرد آنرا خواهد یافت. [619] در انجیل لوقا مى‏خوانیم: * دشمنان را که نخواستند من بر ایشان حکمرانى کنم، در اینجا حاضر ساخته، پیش من به قتل رسانید. [620] * هرکس شمشیر ندارد، جامه خود را فروخته آنرا بخرد. [621] در قرآن نیز در سوره‏هاى آل عمران، [622] مائده [623] و بقره [624] از وجود جنگ و جهاد در ادیان گذشته، سخن به میان آمده است. 612) فصّلت، 11. 613) تورات، سِفر تثنیه، باب 13، جمله 15. 614) تورات، سفر تثنیه، باب 7، جمله 3. 615) تورات، سِفر تثنیه، باب 20، جمله 1. 616) تورات، سِفر خروج، جمله 26. 617) تورات، سِفر اعداد، باب 31، جمله 34. 618) انجیل متى، باب‏10، جمله‏7. 619) انجیل متى، باب 10، جمله 39. 620) انجیل لوقا، باب‏19، جمله‏28. 621) انجیل لوقا، باب‏22، جمله‏36. 622) آل‏عمران، 147. 623) مائده، 24. 624) بقره، 246. پیام ها 1- ملاک خیر وشر، آسانى و سختى و یا تمایلات شخصى نیست، بلکه مصالح واقعى ملاک است ونباید به پیشداورى خود تکیه کنیم. «عسى ان تکرهوا شیئاً وهو خیر لکم» 2- کراهت و محبّت نفسانى، نشانه‏ى خیر و شرّ واقعى نیست. «تکرهوا... و هو خیر لکم... تحبوا... و هو شرّ لکم» 3- جنگ و جهاد در راه دین، مایه‏ى خیر است. «کُتب علیکم القتال... و هو خیر لکم» 4- تسلیم فرمان خدایى باشیم که بر اساس علم بى‏نهایت به ما دستور مى‏دهد، گرچه ما دلیل آنرا ندانیم. «واللّه یعلم و انتم لا تعلمون» سوره 39. زمر آیه 38 آیه وَلَئِن سَأَلْتَهُم مَّنْ خَلَقَ السَّمَوَاتِ وَالْأَرْضَ لَیَقُولُنَّ اللَّهُ قُلْ أَفَرَأیْتُم مَّا تَدْعُونَ مِن دُونِ اللَّهِ إِنْ أَرَادَنِىَ اللَّهُ بِضُرٍّ هَلْ هُنَّ کَاشِفَاتُ ضُرِّهِ أَوْ أَرَادَنِى بِرَحْمَةٍ هَلْ هُنَّ مُمْسِکَاتُ رَحْمَتِهِ قُلْ حَسْبِىَ اللَّهُ عَلَیْهِ یَتَوَکَّلُ الْمُتَوَکِّلُونَ‏ ترجمه و اگر (از مشرکان) سؤال کنى: «چه کسى آسمان‏ها و زمین را آفرید؟» قطعاً خواهند گفت: «خدا» بگو: «پس آیا در آن چه از غیر خدا مى‏خوانید نظر و اندیشه کرده‏اید؟! (راستى) اگر خداوند نسبت به من ضررى را اراده کند آیا این بت‏ها مى‏توانند آن ضرر را برطرف کنند، یا (اگر) خداوند براى من لطف و رحمتى را بخواهد، آیا آنها مى‏توانند مانع آن رحمت شوند؟» بگو: «خداوند براى من کافى است. اهل توکّل تنها بر او توکّل مى‏نمایند.» نکته ها در قرآن بارها از اعتقاد مشرکان به خالق بودن خداوند سخن به میان آمده است. علاوه بر آیه‏ى مورد بحث، بنگرید به: سوره‏ى عنکبوت، آیات 61 تا 63 و سوره‏ى لقمان آیه‏ى 24 و سوره‏ى زخرف آیات 9 و 87. کلمه‏ى «ضُرٌّ» در برابر رحمت، به معناى هر گونه گرفتارى است. ضمیر «هُنّ» براى مؤنث است و در این جا براى بت‏ها به کار رفته، زیرا عرب‏ها بت‏هاى بزرگ را به نام مؤنث مى‏خواندند. نظیر: «لات»، «مناة»، «عُزّى‏» پیام ها  1- بت پرستان خالقیّت خداوند را قبول داشتند. (لکن براى بت‏ها نقش ربوبیّت و شفاعت را قائل بودند). «لیقولنّ اللَّه»  2- بت‏ها هیچ نقشى در برابر اراده‏ى خداوند ندارند. «هل هنّ کاشفات - هل هنّ مُمسِکات»  3- کسى لایق پرستش است که قدرتِ رساندن سود و دفع زیان را داشته باشد. «هل هنّ کاشفات - هل هنّ مُمسِکات»  4- دفع ضرر مهم‏تر از جلب منفعت است. («کاشفات ضُرّ» قبل از «مُمسِکات رحمته» آمده است).  5 - توکّل تنها بر خداوند جایز است. (کلمه‏ى «علیه» قبل از «یتوکّل» آمده که بیانگر انحصار است).  6- خداوند از هر جهت پیامبرش را تکفّل و کفایت مى‏کند. «حَسْبى اللّه»(کلمه «حَسْبى» مطلق آمده که شامل همه چیز مى‏شود). درس یازدهم سوره 2. بقره آیه 165 آیه وَمِنَ الْنَّاسِ مَنْ یَتَّخِذَ مِنْ دُونِ اللَّهِ أَنْدَاداً یُحِبُّونَهُمْ کَحُبِّ اللَّهِ وَ الَّذِینَ ءَامَنُواْ أَشَدُّ حُبّاً لِلَّهِ وَلَوْ یَرَى الَّذِینَ ظَلَمُواْ إِذْ یَرَوْنَ الْعَذَابَ أَنَّ الْقُوَّةَ لِلَّهِ جَمِیعاً وَأَنَّ اللَّهَ شَدِیدُ الْعَذَابِ‏ ترجمه و بعضى از مردم کسانى هستند که معبودهایى غیر از خداوند براى خود برمى‏گزینند و آنها را همچون دوست داشتن خدا، دوست مى‏دارند. امّا آنان که ایمان دارند، عشقشان به خدا (از عشق مشرکان به معبودهاشان) شدیدتر است و آنها که (با پرستش بت به خود) ستم کردند، هنگامى که عذاب خدا را مشاهده کنند، خواهند دانست که تمام نیروها، تنها به دست خداست و او داراى عذاب شدید است. نکته ها امام باقر علیه السلام مى‏فرماید: مراد از »دون اللَّه« و »انداد« در این آیه، بت‏ها نیستند، بلکه مراد پیشوایان ستمکار و گمراهند که مردم آنان را همچون خداوند دوست دارند. [497] از جهت ادبى نیز کلمه «هم» در «یحبّونهم»، براى انسان بکار مى‏رود، نه اشیاء. ریشه‏ى محبّت، کمال دوستى وجمال دوستى است. مؤمنان تمام کمالات و جمال‏ها را در خداوند مى‏بینند، لذا بیشترین عشق را به او ابراز مى‏دارند. عشق و محبّت مؤمنین، بر اساس شایستگى ولیاقت معشوق است وهرگز به سردى و خاموشى نمى‏گراید. امّا عشق مشرکان، براساس خیال وجهل وتقلید وهوس‏هاى بیهوده است. 497) کافى، ج‏1، ص 374. پیام ها 1- پرستش و محبّت غیر خدا، ممنوع است. «یتّخذ من دون اللَّه انداداً یحبّونهم» 2- احساسات باید در رابطه با اعتقادات باشد. «الّذین آمنوا اشدّ حُبّاً للّه» 3- برخى از مردم تا وقتى پرده‏ها کنار نرود و قیامت را مشاهده نکنند، به پوچى و بیهودگى راه و فکر خویش پى نمى‏برند. «ولو یرى الّذین» 4- قدرت در جذب نیرو مؤثر است. «انّ القوّة للّه جمیعاً» پس جذب غیر او نشوید. سوره 3. آل‏عمران آیه 31 آیه قُلْ إِنْ کُنْتُمْ تُحِبُّونَ اللَّهَ فَاتَّبِعُونِى یُحْبِبْکُمُ اللَّهُ وَیغْفِرْ لَکُمْ ذُنُوبَکُمْ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَحِیمٌ‏ ترجمه (اى پیامبر!) بگو: اگر خداوند را دوست مى‏دارید، پس مرا پیروى کنید، تا خدا نیز شما را دوست بدارد و گناهانتان را بر شما ببخشد و خداوند بسیار بخشنده ومهربان است. نکته ها درباره جایگاه پیامبر ولزوم اطاعت از او، در قرآن مى‏خوانیم: «مَن یطع الرّسول فقد اطاع اللّه»[34] هرکس از پیامبر پیروى کند، قطعاً از خدا پیروى کرده است. و در جاى دیگر: «انّ الّذین یبایعونک انّما یبایعون اللّه»[35] بیعت با تو بیعت با خداست. شخصى به امام صادق‏علیه السلام عرض کرد: جانم فدایت، ما فرزندان خود را به نام‏هاى شما و پدرانتان مى‏نامیم، آیا براى ما مفید است؟ حضرت فرمودند: مگر دین غیر از محبّت است، خداوند فرموده: «ان کنتم تحبّون اللّه فاتّبعونى»[36] 34) نساء، 80. 35) فتح، 10. 36) تفسیر عیّاشى، ج‏1، ص‏167. پیام ها 1- هر ادّعایى با عمل ثابت مى‏شود.[37] «ان کنتم تحبّون اللّه فاتّبعونى» 2- لازمه‏ى ایمان به خدا، پیروى از اولیاى خداست. «فاتّبعونى» (آرى، اسلام منهاى روحانیّت واقعى، محکوم است.) 3- هر کس در عمل سست است، در حقیقت پایه‏ى محبّت او سست است. «تحبّون... فاتّبعونى» 4- در راه اصلاح جامعه، از عواطف کمک بگیریم. «ان کنتم تحبّون اللّه» 5 - عمل، سخن و سکوت رسول خدا، حجّت و قابل پیروى است. «فاتبعونى» 6- پیامبر معصوم است، زیرا فرمان پیروى عام و بى‏چون وچرا براى غیر معصوم، حکیمانه نیست. «قل... فاتبعونى» 7- اگر مى‏خواهید خداوند شما را دوست بدارد، باید از سنّت رسول اللّه پیروى کنید. «فاتّبعونى یحببکم اللّه» 8 - انسان مى‏تواند به جایى برسد که رضاى او، رضاى خدا و پیروى از او، پیروى از خدا باشد. «فاتّبعونى یحببکم اللّه» 9- امتیاز دین الهى بر قوانین بشرى، وجود عنصر محبّت، الگوى عملى و صلاحیّتِ قانون‏گزار است. «تحبّون... فاتبعونى یحببکم اللّه» 10- بهترین پاداش‏ها، پاداشِ معنوى است. محبوبیّت نزد خدا ودریافت مغفرت، بهترین پاداش براى مؤمنان است. «یحببکم اللّه» 11- نشانه‏ى دوستى، سرپوش گذاردن روى بدى‏ها و برخورد با عفو و رحمت است. «یحببکم... یغفر لکم» 12- کارهاى نیک، مایه‏ى آمرزش گناهان است. «فاتبعونى... یغفرلکم ذنوبکم» 13- اطاعت وپیروى از پیامبر، موجب دریافت عفو الهى است. «فاتّبعونى... یغفر لکم» 37) کار با سعى است نى با ادّعالیس للانسان الاّ ما سعى درس دوازدهم سوره 29.‏ عنکبوت آیه 45 آیه اُتْلُ مَآ أُوْحِىَ إِلَیْکَ مِنَ الْکِتَابِ وَأَقِمِ الصَّلاةَ إِنَّ الصَّلاةَ تَنْهَى‏ عَنِ الْفَحْشَآءِ وَالْمُنکَرِ وَلَذِکْرُ اللَّهِ أَکْبَرُ وَاللَّهُ یَعْلَمُ مَا تَصْنَعُونَ ترجمه آنچه را از کتاب (آسمانى قرآن) به تو وحى شده تلاوت کن و نماز را به‏پادار، که همانا نماز (انسان را) از فحشا و منکر باز مى‏دارد و البتّه یاد خدا بزرگ‏تر است و خداوند آنچه را انجام مى‏دهید مى‏داند. نکته ها در این آیه خداوند به پیامبرش دستور تلاوت قرآن و نماز را در کنار هم داده و این به خاطر آن است که قرآن و نماز دو منبع نیروبخش مى‏باشند. خداوند که به پیامبرش از یک مسئولیّت سنگین خبر مى‏دهد، «انّا سنلقى علیک قولاً ثقیلاً»(143) به او مى‏فرماید: براى انجام این مسئولیّت سنگین، از دو منبع نیروبخش کمک بگیر: یکى تلاوت قرآن. «و رَتّل القرآن ترتیلا»(144) و دیگرى نماز شب. «اِنّ ناشئة الیل هى اَشدّ وَطاً و أقوم قیلاً»(145) البتّه علاوه بر این آیه، نماز و قرآن، بارها در کنار هم آمده است؛ از جمله: «یتلون کتاب اللّه و اقاموا الصّلاة»(146) و «یمسّکون بالکتاب و اقاموا الصّلاة»(147) براى جمله «لذکر اللّه اکبر» چند معنا بیان شده است: الف: نماز، بزرگ‏ترین ذکر الهى است. به دلیل آیه‏ى «أقم الصّلاة لذکرى»(148) که نماز را ذکر خداوند مى‏داند. ب: یاد خدا (و حضور قلب)، بالاتر از ظاهر نماز است. ج: یاد خدا براى انسان از همه کارها برتر است. د: یاد خدا، براى جلوگیرى از فحشا و منکر بالاتر از هر اهرم دیگر است. ه: یاد خدا از شما، بزرگتر از یاد شما از خدا است. (البتّه این معنا با توجّه به روایات در ذیل آیه «فاذکرونى اذکرکم»(149) برداشت شده است.(150)) به پیامبر اکرم‏صلى الله علیه وآله گفته شد: فلانى هم نماز مى‏خواند و هم خلاف مى‏کند، فرمود:«انّ صلاته تنهاه یوماً»(151) بالاخره نماز او روزى نجاتش خواهد داد. امام صادق‏علیه السلام فرمود: هر کسى دوست دارد قبولى یا ردّ نمازش را بداند، ببیند نمازش او را از فحشا و منکر باز داشته است یا نه. سپس امام‏علیه السلام فرمود: «فبقدر ما منعته قبلت منه»(152) به اندازه‏اى که نماز، انسان را از منکرات باز مى‏دارد، به همان اندازه قبول مى‏شود. 143) مزمّل، 5. 144) مزمل، 4 . 145) مزمل، 6 . 146) فاطر، 29 . 147) اعراف، 170 . 148) طه، 14. 149) بقره، 152 . 150) تفسیر نورالثقلین. 151) تفسیر مجمع‏البیان. 152) تفسیر مجمع‏البیان. پیام ها  1- تنها آشنایى با مفاهیم، تلاوت و آموزش قرآن کافى نیست، بلکه عمل لازم است. «اُتلُ - أقِم»  2- قرآن و نماز، در رأس برنامه‏هاى تربیتى است. «اُتلُ - أقِم»  3- رابطه پیامبر با مردم از طریق تلاوت آیات قرآن و ابلاغ اوامر خداوند به آنان و رابطه او با خدا از طریق عبادت و نماز است. «اُتلُ - أقِم»  4- در تبلیغ و ارشاد، حکمت و آثار دستورها دینى را بیان کنیم. «أقِم الصّلاة انّ الصّلاة تنهى عن الفحشاء و المنکر»  5 - در پیشگاه خداوند، نماز از عظمت و جایگاه خاصّى برخودار است. «أقم الصّلاة اِنّ الصّلاة» (تکرار کلمه‏ى «صلاة»)  6- نقش اصلاحى نماز در فرد و جامعه حدسى و پیشنهادى نیست، بلکه قطعى است. «اِنّ الصّلاة» (کلمه‏ى «انّ» و جمله‏ى اسمیه)  7- اگر نمازِ انسان، او را از فحشا و منکر باز نداشت، باید در قبولى نماز خود شک کند. «اِنّ الصّلاة تنهى»  8 - گسترش کارهاى نیک و معروف، به طور طبیعى مانع رشد منکر است. «الصّلاة تنهى»  9- علم خداوند، ضامن اجراى صحیح دستورهاى اوست. «واللّه یعلم ما تصنعون»  10- در نماز، انواع راز و رمزها، هنرها و سلیقه‏ها نهفته است. «ما تصنعون»  نماز و بازدارندگى از منکرات‏  سؤال: چگونه نماز فرد و جامعه را از فحشا و منکر باز مى‏دارد؟  پاسخ: 1. ریشه‏ى تمام منکرات غفلت است و خداوند در آیه 179 سوره‏ى اعراف، انسان غافل را از حیوان بدتر شمرده است. «اولئک کالانعام بل هم اضلّ اولئک هم الغافلون» و نماز چون یاد خدا و بهترین وسیله‏ى غفلت‏زدایى است، پس زمینه‏ى منکرات را از بین مى‏برد. 2. اقامه‏ى نماز و داشتن رنگ الهى، مانع گرفتن رنگ شیطانى است. چنانکه کسى‏که لباس سفید بپوشد، حاضر نیست در جاى کثیف و آلوده بنشیند.  3. در کنار نماز، معمولاً توصیه به زکات شده است، که فرد را از منکر بخل و بى‏تفاوتى در برابر محرومان و جامعه را از منکر فقر که زمینه‏ى رویکرد به منکرات است، رها مى‏سازد.  4. نماز، داراى احکام و دستوراتى است که رعایت هر یک از آنها انسان را از بسیارى گناهان باز مى‏دارد، مثلاً: * شرط حلال بودن مکان و لباس نمازگزار، انسان را از تجاوز به حقوق دیگران باز مى‏دارد. * رعایت شرط پاک بودن آب وضو، مکان، لباس و بدن نمازگزار، انسان را از آلودگى و بى‏مبالاتى دور مى‏کند. * شرط اخلاص، انسان را از منکر شرک، ریا و سُمعه باز مى‏دارد. * شرط قبله، انسان را از منکر بى‏هدفى و به هر سو توجّه کردن باز مى‏دارد. * رکوع و سجده، انسان را از منکر تکبّر باز مى‏دارد. * توجّه به پوشش مناسب در نماز، انسان را از منکر برهنگى و بى حیایى حفظ مى‏کند. * توجّه به عدالت امام جماعت، سبب دورى افراد از فسق و خلاف مى‏شود. * نماز جماعت، انسان را از گوشه‏گیرى نابجا نجات مى‏دهد. * احکام و شرایط نماز جماعت، بسیارى از ارزش‏ها را زنده مى‏کند از جمله: مردمى بودن، جلو نیافتادن از رهبر، عقب نماندن از جامعه، سکوت در برابر سخن حقّ امام جماعت، نظم و انضباط، ارزش‏گذارى نسبت به انسان‏هاى با تقوا، دورى از تفرقه، دورى از گرایش‏هاى مذموم نژادى، اقلیمى، سیاسى و حضور در صحنه که ترک هریک از آنها، منکر است. * لزوم تلاوت سوره حمد در هر نماز، رابطه‏ى انسان را با آفریننده‏ى جهان، «ربّ العالمین»، با تشکّر، تعبّد و خضوع در برابر او، «ایّاک نعبد» با توکّل و استمداد از او، «ایّاک نستعین»، با توجّه و یادآورى معاد، «مالک یوم الدین» با رهبران معصوم و اولیاى الهى، «انعمت علیهم»، با برائت از رهبران فاسد، «غیرالمغضوب» و رابطه‏ى انسان را با دیگر مردم جامعه «نعبد و نستعین» بیان مى‏کند که غفلت از هریک از آنها منکر، یا زمینه‏ساز منکرى بزرگ است. سوره 2. بقره آیه 183 آیه یَأَیُّهَا الَّذِینَ ءَامَنُواْ کُتِبَ عَلَیْکُمْ الْصِّیَامُ کَمَا کُتِبَ عَلَى‏ الَّذِینَ مِنْ قَبْلِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ‏ ترجمه اى کسانى که ایمان آورده‏اید! روزه بر شما مقرّر گردید، همانگونه که بر کسانى که پیش از شما بودند مقرّر شده بود، باشد که پرهیزگار شوید. نکته ها تقوى، به معناى خویشتن دارى از گناه است. بیشتر گناهان، از دو ریشه غضب و شهوت سرچشمه مى‏گیرند. و روزه، جلوى تندى‏هاى این دو غریزه را مى‏گیرد و لذا سبب کاهش فساد و افزایش تقواست. [538] به نظر مفسّران و دانشمندان علوم قرآنى، آیاتى که با خطاب «یا ایّها الّذین آمنوا» شروع شده‏اند، در مدینه نازل شده و جزء آیات مدنى مى‏باشند. فرمان روزه نیز همچون دستور جهاد و پرداخت زکات در سال دوّم هجرى صادر گردیده است. آثار و برکات روزه تقوى و خداترسى، در ظاهر و باطن، مهم‏ترین اثر روزه است. روزه، یگانه عبادت مخفى است. نماز، حج، جهاد، زکات و خمس را مردم مى‏بینند، امّا روزه دیدنى نیست. روزه، اراده انسان را تقویت مى‏کند. کسى که یک ماه نان وآب وهمسر خود را کنار گذاشت، مى‏تواند نسبت به مال وناموس دیگران خود را کنترل کند. روزه، باعث تقویت عاطفه است. کسى که یک ماه مزه‏ى گرسنگى را چشید، درد آشنا مى‏شود ورنج گرسنگان را احساس ودرک مى‏کند. رسول خدا صلى الله علیه وآله فرمودند: روزه، نصف صبر است. [539] روزه‏ى مردمان عادّى، همان خوددارى از نان و آب و همسر است، امّا در روزه خواص علاوه بر اجتناب از مفطرات، اجتناب از گناهان نیز لازم است، و روزه‏ى خاصّ‏الخاص علاوه بر اجتناب از مفطرات و پرهیز از گناهان، خالى بودن دل از غیر خداست. [540] روزه، انسان را شبیه فرشتگان مى‏کند، فرشتگانى که از خوردن و آشامیدن و شهوت دورند. [541] رسول خدا صلى الله علیه وآله فرمودند: هرکس ماه رمضان را براى خدا روزه بدارد، تمام گناهانش بخشیده مى‏شود. [542] چنانکه در حدیث قدسى نیز آمده است که خداوند مى‏فرماید: «الصوم لى و اَنَا اَجزى به» روزه براى من است و من آن را پاداش مى‏دهم. [543] اهمیّت روزه به قدرى است که در روایات پاداش بسیارى از عبادات را همچون پاداش روزه دانسته‏اند. [544] هرچند که روزه بر امّت‏هاى پیشین نیز واجب بوده، ولى روزه‏ى ماه رمضان، مخصوص انبیا بوده است و در امّت اسلامى، روزه رمضان بر همه واجب شده است. [545] از رسول خدا صلى الله علیه وآله نقل شده است که فرمود: براى هر چیز زکاتى است و زکات بدنها، روزه است. [546] 538) کافى، ج‏2، ص‏18. 539) تفسیر المنار، ذیل آیه. 540) تفسیر روح‏البیان. 541) صاحب جواهر، نقل از آیةاللَّه جوادى. 542) و 4. تفسیر مراغى، ج‏2، ص‏69. 543) 544) کافى، ج‏2، ص‏100. 545) تفسیر نورالثقلین، ج‏1، ص‏136. 546) بحار، ج‏69، ص‏380 . پیام ها 1- خطابِ زیبا، گامى براى تأثیر گذارى پیام است. «یا ایّها الّذین آمنوا» در حدیثى از تفسیر مجمع‏البیان مى‏خوانیم: لذّت خطاب «یا ایّها الّذین آمنوا» سختى روزه را آسان مى‏کند. اگر والدین بخواهند که فرزندشان به سخنانشان گوش دهند، باید آنان را زیبا صدا زنند. 2- از شیوه‏هاى تبلیغ آن است که دستورات مشکل، آسان جلوه داده شود. این آیه مى‏فرماید: فرمان روزه مختص شما مسلمانان نیست، در امّت‏هاى پیشین نیز این قانون بوده است. و عمل به دستورى که براى همه امّت‏ها بوده، آسان‏تر از دستورى است که تنها براى یک گروه باشد. «کما کُتب على الّذین من قبلکم» 3- قرآن، فلسفه بعضى احکام همچون روزه را بیان داشته است. زیرا اگر مردم نتیجه‏ى کارى را بدانند، در انجام آن نشاط بیشترى از خود نشان مى‏دهند. «لعلّکم تتّقون» درس چهاردهم سوره 33. احزاب آیه 59 آیه یَآ أَیُّهَا النَّبِىُّ قُل لاَِّزْوَاجِکَ وَبَنَاتِکَ وَنِسَآءِ الْمُؤْمِنِینَ یُدْنِینَ عَلَیْهِنَّ مِن جَلاَبِیبِهِنَّ ذَلِکَ أَدْنَى‏  أَن یُعْرَفْنَ فَلَا یُؤْذَیْنَ وَکَانَ اللَّهُ غَفُوراً رَّحِیماً ترجمه اى پیامبر! به همسران و دخترانت و زنان مؤمنان بگو: روسرى‏هاى بلند بر خود بیفکنند، این (عمل) مناسب‏تر است، تا (به عفّت و پاکدامنى) شناخته شوند و مورد آزار قرار نگیرند، و خداوند آمرزنده مهربان است. نکته ها «جلابیب» جمع «جِلباب»، به معناى مقنعه‏اى است که سر و گردن را بپوشاند،(439) و یا پارچه بلندى که تمام بدن و سر و گردن را مى‏پوشاند.(440) در آیات گذشته سخن از اذیّت و آزار مؤمنان به دست منافقان بود. این آیه مى‏فرماید: براى آنکه زنان مؤمن مورد آزار افراد هرزه قرار نگیرند، به گونه‏اى خود را بپوشانند که زمینه‏اى براى بى‏حرمتى آنان فراهم نشود. بر اساس این آیه، نوعى روسرى مورد استفاده‏ى زنان آن زمان بوده، لیکن زنان در پوشاندن خود از نامحرم دقّت نمى‏کرده‏اند. لذا سفارش این آیه، نزدیک کردن جِلباب به خود است، نه اصل جلباب که امرى مرسوم بوده است. این آیه که فرمان حجاب مى‏دهد، با تهدید مطرح نشده بلکه فلسفه‏ى حجاب را چنین تبین مى‏کند: زنان و دختران، اگر بخواهند از متلک‏ها، تهمت‏ها، تهاجم‏ها و تهدیدهاى افراد آلوده و هرزه در امان باشند باید خود را بپوشانند. آفات بى‏حجابى‏ 1. رونق گرفتن چشم چرانى و هوسبازى. 2. توسعه‏ى فساد و فحشا. 3. سوء قصد و تجاوز به عنف. 4. باردارى‏هاى نامشروع و سقط جنین. 5. پیدایش امراض روانى و مقاربتى. 6. خودکشى و فرار از خانه در اثر آبروریزى. 7. بى مهرى مردان چشم چران نسبت به همسران خود. 8. بالا رفتن آمار طلاق و تضعیف روابط خانوادگى. 9. رقابت در تجمّلات. 10. ایجاد دلهره براى خانواده‏هاى پاکدامن. 439) تفسیر مجمع‏البیان. 440) تفسیر المیزان. پیام ها 1- در امر به معروف، اوّل از خودى‏ها شروع کنیم سپس دیگران. «قل لازواجک و بناتک و نساء المؤمنین»  2- در احکام الهى، تفاوتى میان همسران و دختران پیامبر با دیگر زنان نیست. «لازواجک و بناتک و نساء المؤمنین»  3- پوشیدن لباسى که معرّف شخصیّت زن براى تأمین عفّت و آبرو باشد، لازم است. «یعرفن فلا یؤذین»  4- بهانه به دست بیماردلان و مزاحمان عفّت عمومى ندهید. (در آیات قبل هشدار به اذیّت کنندگان بود، در این آیه تکلیف اذیّت شوندگان را مطرح مى‏کند.) «یعرفن فلا یؤذین»  5 - رفت و آمد زنان در خارج از منزل، با حفظ عفّت عمومى مانعى ندارد. «یعرفن فلا یؤذین»  6- در امر به معروف و نهى از منکر، دلیل امر و نهى خود را بیان کنید. «فلا یُؤذین»  7- نوع لباس مردم در جامعه، مى‏تواند معرّف شخصیّت، مکتب و هدف آنها باشد. «یعرفن فلا یؤذین»  8 - سرچشمه‏ى بسیارى از مزاحمت‏هاى هوسبازان نسبت به زنان و دختران، نوع لباس خود آنهاست. «یعرفن فلا یُؤذین»  9- زنان با حجاب باید با حضور خود در صحنه، جوّ عمومىِ عفاف و پاکدامنى را حفظ کنند و فرصت مانور را از هوسبازان بگیرند. «یعرفن فلا یؤذین»  10- بد حجابى‏هاى گذشته قابل عفو است. «غفوراً رحیماً»  11- مغفرت خداوند همراه با رحمت اوست. «کان اللّه غفوراً رحیماً»

دانلود کتاب دین زندگی

  دانلود کتاب دین زندگی رشته علوم انسانی

دانلود کتاب دین زندگی رشته علوم بقیه رشته ها (تجربی ، ریاضی ، فنی حرفه ای ، کار و دانش)

سرفصل‌های کتاب دین و زندگی پایه دهم

این کتاب شامل دو بخش زیر می‌باشد؛

• تفکر و اندیشه
• قدم در راه

و این دو بخش هر کدام به شش درس تقسیم می‌شود.

دروس بخش تفکر و اندیشه

• هدف آفرینش
• پر پرواز
• پنجره‌ای به روشنایی
• آینده روشن
• منزلگاه بعید
• واقعه بزرگ

دروس بخش قدم در راه

• فرجام کار
• آهنگ سفر
• دوستی با خدا
• یاری از نماز و روزه
• فضیلت آراستگی
• زیبایی پوشیدگی

تصویر جلد کتاب دین و زندگی پایه دهم

جلد کتاب دین و زندگی پایه دهم

ارزشیابی درس دین و زندگی (۱)

ارزشیابی این درس به شرح زیر می‌باشد؛

ارزشیابی مستمر

1. قرائت صحیح آیات قرآن: ۴ نمره
2. انجام فعالیت‌های داخل درس و پرسش از متن: ۷ نمره
3. مشارکت در کارگروهی و گفتگوها: ۵ نمره
   
4. پاسخ به سوال‌های بخش اندیشه و تحقیق:  ۴نمره

ارزشیابی پایانی

1. آزمون کتبی
2. قرائت قرآن

در آزمون کتبی، سوال‌ها باید بر اساس رویکرد کلی محتوای آموزشی؛ یعنی فهمیدن، نه حفظ کردن، استوار باشد. باید محورهای کلیدی و اصلی محتوای کتاب، محور آزمون باشد و از نکات حاشیه‌ای و فرعی نباید برای طرح سؤال استفاده شود.

آزمون کتبی ۱۶ نمره دارد. ۴ نمره از ارزشیابی پایانی به قرائت صحیح دانش آموزان اختصاص دارد.

دریافت کتاب دین و زندگی پایه دهم

برای دانلود این کتاب می‌توانید از باکسی که زیر مطلب مشاهده می‌کنید، اقدام فرمایید.

لطفا توجه کنید این کتاب در همه رشته‌های نظری، فنی و حرفه‌ای و کاردانش به جز رشته ادبیات و علوم انسانی و علوم و معارف اسلامی تدریس خواهد شد.

لینک دانلود: http://up.madrese3.ir/download/1795754/islamic-o.pdf

رمز فایل: ندارد

دانلود فایل مربوطه

نمونه سوالات دینی دهم

 1 ـ چرا انسان مسؤل سرنوشت خویش است؟

2 ـ انسان سعادت مند کیست؟

3 ـ چرا انسان ها هدف ها دل بستگی های مختلف دارند؟

4 ـ چراصفات موجودات دیگر را نمی توان با صفات خداوند مقایسه کرد؟

5 ـ معیار و ملاک توصیف خداوند به برخی از صفات چیست؟

6 ـ چه تفاوتی میان صفات خدا و صفات انسان ها وجود دارد؟

7ـ چرا حرکت به سوی خدا و کسب سعادت الهی در جوانی و نوجوانی اسان تر از بزرگ سالی است؟

8ـ چگونه می توان دل را حرم همیشگی خدا ساخت؟

9ـ عهد میان چه کسانی بسته می شود؟

10ـ عهد درباره چیست؟

11ـ عاقبت عهد شکاندن چه بوده است؟

12ـ چچه کسانی به عهد وفادار بوده اند و به چه نتیجه ای رسیده اند؟

13ـ چرا مراقبت در ابتدای اجرای هر برنامه ضروری تر است؟

14ـ چراباید از نیت و قصد خود در هنگام عمل مراقبت کنیم؟

15ـ خداوند به چه چیزی سوگند خورده است؟ چرا؟

16ـ به نظر شما چه خُسرانی انسان را تهدید می کند؟

17ـ راه رهایی از این خسران چیست؟

18ـ مقصود از این که رسول خدا(ص) برای مسلمانان اُسوه است، چیست؟

19ـ خوردن غذای غصبی چه حکمی دارد؟

20ـ هدف از نزول قرآن کریم چیست؟

21ـ ازمیان اب مطلق واب مضاف ،کدام یک پاک کننه است؟

22ـ وضوی جبیره درچه مواردی و چگونه انجاممی گیرد؟

23ـ چرا روزی پنج بار نماز می خوانیم؟

24ـ ترک نماز چه اثارو نتا یجی برای ما دارد؟

25ـ عهد وپیمان میان انسان و خدا در چند مرحله انجام می پزیرد؟هر کدام را توضیح دهید.

26ـ عوامل تقویت کننده عزم را نام ببرید؟

27ـ برنامه واداب خوردن و اشامیدن رسول خدا (ص) چگونه بود؟(ازهر کدام دو مورد)

28ـ ویژگی های یک دوست واقعی چیست؟

29ـ ازوظایف دوست نسبت به هم (توقع بجا ومنصفانه )را توضیح دهید؟

30ـ امام علی (ع) عاجز ترین افراد را چه کسی معرفی می کند؟

31ـ چه صفاتی را می توان به خدا نسبت داد و چه صفاتی را نمی توان نسبت داد؟

32ـ پوشش زن در هنگام نماز چگونه باید باشد؟

33ـ حقیقت زندگی برای انسان در چیست؟

34ـ چه حیواناتی حرام گوشت هستند؟

35ـ تنوع و گستردگی استعداد های انسان مفید است یا مضّر؟چرا؟

36ـ چهار مورد از عوامل تقویت کننده عزم را نام ببرید؟

37ـ دو مورد از ویژگی دوستان خدا را طبق آیات قرآن کریم نام ببرید؟

38ـ چرا حفظ دوستی از پیدا کردن دوست مشکل تر است؟

39ـ چهار مورد از ویژگی های دوست واقعی را بنویسید ؟

40ـ مقصود از اینکه رسول خدا (ص) برای مسلمانان اسوه است چیست؟

41ـ انسان سعادتمند چه کسی است ؟

42ـ درجات بعشت متفاوت است ؟چرا؟

43ـ منظور از صفات ثبوتی وسلبی خداوند چیست ؟

44ـ کمال انسان در چیست وغایت و مقصود ما کدام است؟

45ـ حکمت نماز پنجگانه در چیست؟

46ـ انتخاب بزرگ حضرت ابراهیم چه بود؟

47ـ چه ویژگی در ماه ،ستاره و خورشید است که سبب می شود لایق پرستش نباشند؟

48 ـ چرا هر انسانی خواستار خوبی ها و زیبایی هاست؟

49 ـ چرا بعضی لحظه ها برای انسان زیبا و دل پذیر و برخی نا خوشا ینداست؟

50ـ قدرت تفکر و انتخاب هر،یک،چه نقشی در حرکت کمالی انسان دارند

 دانلود کتاب دین و زندگی پایه دهم

فایل بخش های کتاب دینی دهم ( برای رشته ریاضی و تجربی و فنی ): 

ضمیمه	حجم
مقدمه	677.91 کیلوبایت
بخش اول	11.03 مگابایت
بخش دوم	9.45 مگابایت
بخش سوم	7.34 مگابایت

فایل کامل کتاب دینی دهم ( برای رشته ریاضی و تجربی و فنی ): 

ضمیمه	حجم
دین و زندگی (1)	26.87 مگابایت

فایل بخش های کتاب دینی دهم ( برای رشته انسانی ) : 

ضمیمه	حجم
مقدمه	697.95 کیلوبایت
بخش اول	13.05 مگابایت
بخش دوم	9.46 مگابایت
بخش سوم	9.05 مگابایت

فایل کامل کتاب  دینی دهم ( برای رشته انسانی )  : 

ضمیمه	حجم
دین و زندگی (1)	30.63 مگابایت

دانلود پیام آیات + نمونه سوال درس 1 دین و زندگی پایه دهم

دریافت رایگان نمونه سوال درس 1 دین و زندگی دهم :

رمز : class-10.rozblog.com

دریافت رایگان پیام آیات + تست و مفهوم درس :

باسمه‌تعالی

با عرض سلام و تبریک سال تحصیلی جدید خدمت همه همکاران گرامی

به اطلاع می‌رسانم که دوره ضمن خدمت کتاب جدید التألیف دین و زندگی

سال دهم إن‌شاءالله در مهرماه برگزار خواهد شد. روز و تاریخ دقیق آن متعاقباً

اعلام خواهد شد. ضمناً برای دریافت فایل  کتب می‌توانید روی لینک‌های زیر کلیک

نمایید:

دین و زندگی(1) رشته انسانی فایل کامل کتاب30.63 مگابایت

دین و زندگی(1) رشته‌های غیر از انسانی فایل کامل کتاب26.87 مگابایت 

آزمون مستمر دین وزندگی2 اردیبهشت 94

آزمون مستمر دین وزندگی2 اردیبهشت 94 دبیرستان نمونه دولتی امیر المومنین (ع)

1- امام علی (ع) در نامه ی خود به مالک اشتر، در مورد برنامه ی مالیات، چه می فرماید؟ توضیح دهید.

2- آیا نماز خواندن در خانه ای که خمس آن داده نشده، جایز است؟

3- آیا اگر خمس مال پرداخت نشود، استفاده از آن جایز است؟

4- زکات طلا و نقره در چه صورتی واجب است؟

5- زکات یک ..............است و لازم است به نیّت زکات و با قصد..........انجام شود.

6- بانکداری در نظام اسلامی، راهی برای................است. آن چه اهمیت دارد این است که بانک

ها.....................................تعیین کنند تا افراد جامعه توانایی همکاری سازنده با بانک را داشته باشند.

7- زکات به چه اموالی تعلّق می گیرد؟

8-یکی از راههای برقراری عدالت،..........................میان دارندگان.................است. سودی که از این راه به صاحب سرمایه می رسد، نه تنها.............است بلکه اگر با نیّت الهی باشد،..............هم خواهد داشت

9- در بینش و تفکّر اسلامی ، منشأ اصلی کسب مال و درآمد...............است . منطق فطرت هم برای پدیدآورنده ی یک شیئ ...............را می پذیرد و او را ................می شناسد. به همین جهت مالک اصلی و حقیقی همه ی موجودات،............است.

10- قوم بنی اسرائیل ، هم در زمان..............وهم در عصر................، راه نافرمانی از خدا را در پیش گرفتند و چنان در ................شدند که مورد..........این پیامبران بزرگ واقع شدند .

11- در امر به معروف و نهی از منکر از طریق رسانه ها ، چه مسائلی باید رعایت شود ؟

12- از مراحل امر به معروف و نهی از منکر ، مرحله ی دوم را توضیح دهید .

13- شرایط وجوب امر به معروف و نهی از منکر را بیان کنید .(2مورد)

14- آیا حجاب زنان ، موجب سلب آزادی و کاهش حضور آنان در جامعه می گردد ؟

15- محارم سببی زنان که به واسطه ی ازدواج محرم می شوند را نام ببرید .

16- محارم نسبی مردان که به سبب خویشاوندی نسبی محرم هستند را نام ببرید .

17- چرا عفاف در زنان ارزش بیشتری دارد ؟

18- روایت امام صادق (ع) را که در زیر آمده است ، تکمیل کنید :

19- لباس نازک و بدن نما نپوشید زیرا..................................

20- انسان عفیف ، چه خصوصیّتی دارد ؟

21- با توجّه به آیه ی : قُل اِنَّما حَرَّمَ رَبَّیَ الفََواحِشَ ما ظََهَرَ مِنها و ما بَطَنَ وَالاِثمَ و البَغیَ بِغَیرِالحقِّ)) ؛ عبارت زیررا کامل کنید :

آن چیزهای که خداوند بر مومنان حرام کرده است : عبارتند از : ...............و ............و ............

22- با توجّه به آیه ی :« یا بنی آدمَ قَد اَنزَلنا عَلَیکم لباساً یُواری سَوءاتِکم وَ ریشاً وَ لباسُ التَّقوی ذلکَ خَیرٌ.» ؛ به سؤالات زیر پاسخ دهید :

الف) خداوند پوشش رابرای دو هدف : 1- .............................................................................

2- ........................................................................ قرار داده است .

23-با توجّه به آیات : (( قُل مَن حَرَّمَ زینَةَ اللهِ الَّتی اَخرَجَ لِعِبادِه وَ الطَّیباتِ مِن الرِّزقِ )) ؛ جملات زیر را تکمیل کنید :

الف ) خداوند ، زینت های جهان را بر بندگانش حرام ................

ب) مؤمنان باید از روزی هایی که از راه درست و پاک بدست آورده اند ،....................

24- آثار محبت به خدا را نام ببرید.و از آثار محبت به خدا، دوستی با دو ستان خدا را توضیح دهید.

25- از نکات مهم در زمینه ی توکل ، یک مورد را تو ضیح دهید.

26- ترجمه کنید وَ لْتَکُنْ مِنْکُمْ أُمَّةٌ یَدْعُونَ إِلَى الْخَیْرِ

27- ترجمه کنید قُلْ : مَنْ حَرَّمَ زِینَةَ اللَّهِ الَّتِی أَخْرَجَ لِعِبَادِهِ

28- ترجمه کنید قُلْ : إِنْ کُنْتُمْ تُحِبُّونَ اللَّهَ فَاتَّبِعُونِی یُحْبِبْکُمُ اللَّهُ

29- ترجمه کنید وَ تَوَکَّلْ عَلَى الْحَیِّ الَّذِی لا یَمُوتُ

30-با توجه به آیه دو فایده مهم نماز را بنویسید اتْلُ مَا أُوحِیَ إِلَیْکَ مِنَ الْکِتَابِ وَ أَقِمِ الصَّلاةَ إِنَّ الصَّلاةَ تَنْهَى عَنِ الْفَحْشَاءِ وَ الْمُنْکَرِ وَ لَذِکْرُ اللَّهِ أَکْبَرُ وَ اللَّهُ یَعْلَمُ مَا تَصْنَعُونَ                       موفق باشید پوراسمعیل ماکویی 

 

نظرات (0)

 

نمونه سوال مستمر دینی 2

نویسنده : قاسم - پوراسمعیل - ساعت ٥:٠۳ ‎ق.ظ روز شنبه ٢ خرداد ۱۳٩٤

 

نمونه سوال مستمر دینی 2

1- آیه اول را ترجمه و پیام آیه دوم را بنویسید. ( 2نمره)

الف-خَلَقَ السَّماواتِ وَالْاَرْضَ بِالْحَقِّ....    ب-انا هدیناه السبیل اما شاکرا واما کفورا

2- جملات زیر را با کلمات مناسب تکمیل کنید.( 2نمره)

الف-هرموجودی به گونه ای ساخته شده که ..............رادنبال می کند.

ب- قرآن کریم آن عامل درونی را که انسان را برای رسیدن به لذّتهای درونی فرا می خواند  ....... مینامد.

ج- تمام مخلوقات این جهان به ...........آفریده شده اند ودارای..............مشخص می باشند.

3- جملات صحیح وغلط رامشخص بکنید. ( 2نمره)

الف- فرشتگان هنگام مرگ جسم انسان را توفّی می کنند.

ب- بالاترین مرتبه ی نعمتهای بهشت  رضایت پروردگار است. 

ج- پیامبران وامامان بهترین گواهان قیامت هستند.       

د- در عالم برزخ نامه ی عمل انسانها گشوده است.          

4- پاسخ کوتاه دهید. ( 2نمره)

الف- شاخصه ی اصلی مجموعه ی منظم چیست؟

ب-چه چیزی است که با انسان ازدنیا به برزخ می رود واز او جدا نمی گردد؟

ج- بالاترین درجه ی بهشت چه نام دارد؟

د- قرآن کریم سرزنش گر ، درونی انسان را چه نامیده است؟

5- به سوالات زیر پاسخ کامل بدهید  ( 8نمره)

1- سه مورد ا ز ویژگیهای جهان واقعی را بنویسید.

2- حدیثی از از حضرت علی (علیه السلام) در مورد درک انسان از جایگاه هستی را بنویسید.

3- شیطان از چه راههایی انسان را گمراه می کند؟

4- پیامدهای دیدگاه منکران معاد رابنویسید.

5- چرا زندگی انسان در دنیا امکان تحقق عدل الهی را نمی دهد؟)ضرورت معاد در پرتو عدل الهی)

6- بنا به فرمایش پیامبر اکرم (ص)باهوش ترین مؤمنان چه کسانی هستند؟

7- رویاهای صادقه را تعریف کنید

8- وقایع مرحله ی اول قیامت را نام ببرید.

6-عبارات زیر را تعریف کنید:{الف-آثارماتقدم - ب- توفی -ج- صیحه د- حکیم}( 4نمره)

 

نظرات (0)

 

نمونه سوالات دین وزندگی 2 برای دانش آموزان

نویسنده : قاسم - پوراسمعیل - ساعت ٤:٥٩ ‎ق.ظ روز شنبه ٢ خرداد ۱۳٩٤

 

سوالات صحیح را از غلط مشخص کنید :

الف – رساندن غبار غلیظ به حلق موجب باطل شدن روزه می شود .                        صحیح                        غلط

ب – برنامه اسلام در مورد ثروت و سرمایه اندوخته کردن آن در بانک است .              صحیح                        غلط

ج – در کتاب الهی بعد از توحید در باره هیچ موضوعی به اندازه نبوت سخن نرفته است       صحیح                 غلط

د – چگونگی و نوع پوشش تا حد زیادی به آداب و رسوم ملت ها و اقوام بستگی دارد .       صحیح                  غلط

سوالات چهار گزینه ای :

برترین مقام بهشت کدام است ؟

الف – مقام فردوس                  ب – مقام لقاء و دیدار خداوند         ج – مقام رضا و خرسندی           د – مقام ایمان

دینداری بر چند پایه استوار است ؟

الف – خمس و زکات                ب – نماز و روزه                        ج – تولی و تبری                    د – حج و جهاد

الف- آیات شریفه زیر را ترجمه کنید.

1- وقل للمومنات و لا یبدین زینتهن

2- هوالذی انزل من السماء ماذلکم منه شراب

3- قل حسبی الله علیه یتوکل المتوکلون

ب- جملات زیر را با عبارات مناسب کامل کنید.

4- امام صادق(ع) موثرترین راه فراخوانی به خیر و نیکی را .... می داند.

5- نظارت همگانی در جامعه اسلامی به صورت ..... و ..... به اجرا در می اید.

6- انفاق واجب به دوصورت......و....... انجام می گیرد.

7- عفاف یک حالت ....و... است

ج- به سئوالات زیر پاسخ کوتاه دهید.

8- تولی و تبری به چه معنااست؟

9- چرا انسان مومن به خدا توکل می کند؟

10-دو مورد از کارهای وسوسه کردن شیطان را نام ببرید؟

د- به سئوالات زیر پاسخ کامل دهید.

11- زکات به چه اموالی تعلق میگیرد؟

12- دو مورد از ویژگی های یک مجموعه منظم را بنویسید؟

13- پیوستگی طولی را با مثال توضیح دهید؟

14- در مرحله دوم قیامت چه حوادثی رخ می دهد (ذکر چهار مورد).

15- شرایط توکل حقیقی کدامند؟

16- رابطه میان پاداش و کیفر اعمال در جهان آخرت چگونه است؟عمل انسان دارای چند جنبه است؟

17- از آثار تربیتی کار" احساس عزت نفس " را توضیح دهید؟

18- دو مورد از شرایط واحب شدن امر به معروف و نهی از منکر را بنویسید؟

19- انسان در مقابل نعمتهایی که از جانب خدا به او می رسد چه مسئولیت هایی دارد؟

20- وقتی می گویند کسی دارای عرت نفس است به چه معنااست؟

21- آثار عشق و محبت الهی را در وجود انسان بنویسید؟

 

نظرات (0)

 

نمونه سوال دینی 2 جهت رویت دانش آموزان

نویسنده : قاسم - پوراسمعیل - ساعت ٤:٥٢ ‎ق.ظ روز شنبه ٢ خرداد ۱۳٩٤

 

آیات شریفه راترجمه فرمایید: الف:"الذین یذکرون الله قیاما و قعودا".................................

ب:"واشرقت الارض بنور ربها".............................

ج:"افغیر دین الله یبغون".........................

د:"کلوا مما فی الارض حلالا طیبا"............................

با تدبردر آیات شریفه به سوالات پاسخ دهید:

الف: "ما تری فی خلق الرحمن من تفاوت فارجع البصر هل تری من فطور"ویژگی آفرینش خدای رحمان را بیان کنید؟

ب:"ولقد کرمنا بنی ءادم و و حملناهم فی البر و البحرو رزقناهم من الطیبات...."جایگاه انسان در نظام آفرینش چگونه است؟

ج:پیامی را که از آیه شریفه"انا هدیناه السبیل اما شاکرا و اما کفورا"بدست می آید بنویسید؟

د:عبارت«فلا نقیم لهم یوم القیامة وزنا»درباره چه کسانی است؟

شاخصه ی اصلی یک مجوعه ی نظام مند چیست و چرا؟

شیطان از چه راه هایی انسان را گمراه می کند؟(4مورد)

تفاوت بعدجسمانی و مادی انسان را با بعد روحانی وغیر جسمانی وجود اوبیان کنید؟

دیدگاه غیر الهی و دیدگاه پیروان پیامبران الهی درباره مرگ را با هم مقایسه نمایید؟

چگونه می توان از طریق عدل الهی ضرورت معاد را اثبات کرد؟(به اختصار توضیح دهید)

برزخ درلغت به چه معناست؟ و منظور از عالم برزخ چیست؟

چهار مورد از وقایعی که در مرحله ی دوم قیامت رخ می دهد ذکر نمایید؟

منظور از آثار« ما تقدم» و آثار« ماتاخر» اعمال انسان چیست ؟ مثال بزنید.

جای خالی را با کلمات مناسب کامل کنید:

الف: هرچه دایره ی نظام بزرگتر می شود............و.............گسترده تری لازم است.

ب:مهمترین خبری که انبیاء برای بشر آورده اند ،خبر از............و.............است.

ج:کار شیطان...................و....................است و جز ازهمین طریق؛راه نفوذ دیگری ندارد.

  د: همین بعد روحانی (روحی) است که توانایی«............»و «تصمیم گیری »می دهد و «..............»را در می یابد.

عبارت صحیح و غلط را با علامت(ص/غ)مشخص نمایید؟

الف:ارتباط و پیوستگی میان وظایف و مسولیت ها  از ویژگیهای موجودات جهان واقعی است.

ب:قرآن کریم سرزنشگر درونی را نفس اماره نامیده است.

ج:نترسیدن خداپرستان از مرگ به این معنا است که آنها آرزوی مرگ می کنند.

  د:سجده ی فرشتگان برای انسان به خاطر بعد روحانی اوست.

آزمون دین وزندگی 2مستمر اردیبهشت 94

آیات زیر را ترجمه نمایید؟2

1- - وَ أَشْرَقَتِ الْأَرْضُ بِنُورِ رَبِّها     2- قَدْ أَنْزَلْنا عَلَیْکُمْ لِباساً .  3- وَ اسْتَعینُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاةِ . 4- وَ اعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمیعاً   

 پیام آیات زیر را بنویسید؟( به ترجمه نمره تعلق نمی گیرد)2

5- فَإِذا عَزَمْتَ فَتَوَکَّلْ عَلَى اللَّهِ    6- إِنَّا هَدَیْناهُ السَّبیلَ إِمَّا شاکِراً وَ إِمَّا کَفُوراً

جملات زیر را با کلمات مناسب تکمیل کنید؟5/2

7-اگر روزه دار سهواً چیزی بخورد یا بیاشامد روزه اش................................است.

8- اگر با پولی که خمس آن داده نشده است خانه ای خریداری شود نماز خواندن در آن خانه................ است.

9- بر طبق  فرمایش امام صادق (علیه السلام) لباس نازک وبدن نما نپوشید ؛زیرا .........................................

10 بر طبق  فرمایش رسول خدا (صلّ الله علیه واله )بالا ترین درجه بهشت ........................... است.

11- رسول خدا (صلّ الله علیه واله ) شاهد وناظر بر همه ......................... و.امتها در قیامت است .

با توجه به مطالب کتاب صحیح وغلط بودن سوالات زیر را مشخص کنید ؟5/1

12- اولین حادثه در مرحله اول قیامت نفخ صور است(ص/غ)

13- امر به معروف ونهی از منکر قبل از دعوت به خیر ونیکی است. (ص/غ)

14- خواسته وفرمان خداوند ((دین)) همان برنامه سعادت وراه رستگاری و کمال ما ست (ص/غ)

مفاهیم زیر را تعریف کنید ؟3

15- عـِفاف : 16- تـَوکـُل   17- مجموعه نِظامند   18- آثار ماتاخـّر     19- روزه   20 – تـَوفــّی

به سوالات زیر پاسخ کامل بدهید؟

21- شاخصه اصلی مجموعه نظامند را بنویسید؟ 5/.

22- شیطان از چه راههایی انسان را اِغفال میکند (4 مورد) 1

23-  رویایه صادقه را از دلایل روحانی بودن وجود انسان  را توضیح دهید؟1

24- پیامد دیدگاه منکران معاد را بنویسید؟ 1

25- ضرورت معاد را بر اساس (حکمت الهی  ) بنویسید؟(یک مورد ) 1

26- دو مورد از شاهدان روز قیامت را نام ببرید؟ 5/. 

27- دو مورد از ویژگی همسران بهشتی را بنویسید؟ 5/.

28- از آثار محبت به خداوند(( دوستی با دوستان خدا را )) را بنویسد؟ 1

29-مهمترین پایه واساس دین چه کلمه است ومرکب از چیست؟ 1

30- دوشرطی که زنان موظف به رعایت  کردن آن هستند را بنویسید؟ 5/.

31-دو مورد از شرایط وجوب امر به معروف ونهی از منکر را بنویسید؟1

32-  (زکات سکه ها) را  ذکر کنید؟5/.  33- دو مورد از شرایط مسافر را بنویسید؟ 5/.

موفق باشید پوراسمعیل ماکویی

 

نظرات (0)

 

نمونه ای از سوالات دین وزندگی 2 به صورت چند حیطه ای ...

نویسنده : قاسم - پوراسمعیل - ساعت ٤:٤۸ ‎ق.ظ روز شنبه ٢ خرداد ۱۳٩٤

نمونه سوال دینی2 چند حیطه ای

 

با توجه به عبارت قرآنی « ... و بَدا بیننا و بَینَکُمُ العَداوه و البَغضاء اَبَدًا حتی تُومنوا بِاللهِ وَحدَهُ » به سؤالات زیر پاسخ دهید . 

1 - ترجمه کنید .

2 –  مشخص کنید مربوط به کدام یک از آثار محبت به خداست ؟

3 ـ  مفهوم عبارت قرآنی « ... یُدنینَ عَلَیهِنَ مِن جَلابیبِهِن ذلِکَ اَدنی اَن یُعرَفنَ فَلا یُوذَینَ » را بنویسید.

درستی یا نادرستی عبارتهای زیر را با علامت ( ص ) یا ( غ ) مشخص کنید .

1 - آنچه که در آسمانها و زمین است برای انسان آفریده شده ولی انسان نمی تواند از آنها بهره مند شود  (       )

2 -  بنا بر فرمایش رسول اکرم ( ص ) ، کسی که روزی خود را با کار و تلاش تهیه کند در قیامت ثواب انبیاء را        می گیرد . (       )

3-  نامه ی اعمال انسان گزارش اعمال است و هرگز از انسان جدا نمی شود .(       )

4 ـ  منظور از ثابت بودن روح این است که روح هیچ تغیییری نمی کند . (        )

جاهای خالی را با کلمات مناسب پرکنید . 

1 - عزت بدان معناست که انسان تن به شکست ندهد و بزرگترین شکست نیز شکست ................................... است

2- اساس بانکداری در نظام اسلامی بر مشارکت ................................................ است .

3 - ارزش هر کس به درک و فهم وی از حقیقت هستی و ................................................................................. بستگی دارد .

4- همه ی پیامبران پس از ایمان به خدا ، ......................................... را مطرح کرده اند و آنرا لازمه ی ایمان به خدا دانسته اند   

برای هر کدام از سؤالات زیر گزینه ی صحیح را انتخاب کنید

1 – با توجه به آیه ی شریفه ی « ان فی خلق السموات و الارض و الارض و الیل و النهار لایات .... » نخستین ویژگی افرادی که موصوف به ........... شوند ........................... است .

الف ) اولی الالباب ـ در هر حال به یاد خدا بودن               ب ) متفکران در نظام آفرینش ـ در هر حال به یاد خدا بودن

ج ) اولی الالباب ـ به زیور تفکر در آفرینش آراسته شدن   د ) متفکران در نظام آفرینش ـ به زیور تفکر در آفرینش آراسته شدن 

2 –  وجود میل به جاودانگی و بقا در انسان دلیلی است بر ............. و استد لالی است بر .........................

الف ) عدل الهی ـ ضرورت معاد                              ب ) حکمت الهی ـ امکان معاد 

ج ) قدرت الهی ـ ضرورت معاد                               د ) حکمت الهی ـ ضرورت معاد

3 –  با توجه به آیه ی شریفه ی: ( اِن الّذین لا یرجون لقاءنا و رضوا بالحیاه الدّنیا و اطمأنوا بها و الّذین هم عن آیاتنا غافلون اولئک مأواهم النّار بما کانو یکسبون) مفهوم می گردد که ... است.

1) سرانجام عدم اعتقاد به رستاخیز و دلبستگی به دنیا، دوزخ               2) دوزخ، جایگاه تلاش گران مستمر برای تحقّق اهداف دنیائی

3) فرجام غفلت به آیات خدا و تکیه بر زندگی دنیا داشتن، دوزخ               4) دوزخ، جایگاه غیر معتقدان به رستاخیز و دل سپارندگان به زندگی دنیائی

4 -  کدام یک از پیامدهای نگرش اول ( فناپذیری انسان ) درباره مرگ نیست؟

الف ) قرار گرفتن زندگی در بن بست                     ب ) کناره گیری از خلق

ج ) افزایش انگیزه فعالیت و کار در زندگی               د ) بی ارزش شدن زندگی برای انسان 

به سؤالات زیر پاسخ کوتاه دهید

1 -  عبارت قرآنی « اِنّا هَدَیناه السبیلَ اما شاکِراً و اِما کَفوراً . انسان / 3 » به کدام یک از خصوصیات و ارزشهای والای انسانی توجه داشته ، آنرا فقط نام ببریید .

2 -  رؤیای صادقه چیست ؟

3 -  مهمترین کاری که افراد قبل از انجام امر به معروف و نهی از منکر باید انجام دهند چیست ؟

4 -  مبنای توکل انسان بر خدا چیست ؟

به سؤالات زیر  پاسخ کامل دهید .

1 –  از دو نکته توکل یک مورد را توضیح دهید ؟ 

2 –  چرا  وجود عفاف برای زنان زیباتر ، برتر و ضروری تر است ؟  

3 -  دو مورد از شرایط واجب شدن امر به معروف و نهی از منکر را بنویسد . 

4 -  بیت « ما زبالاییم و بالا می رویم  /  ما زدریاییم و دریا می رویم » بیانگر چه موضوعی است توضیح دهید؟

5 -  زکات را نام ببریید . ( 4 مورد )  

6 -  پرداخت مالیات برای تامین چه هزینه هایی است ؟ سه مورد .

سئوالات امتحان نهایی : قرآن و تعلیمات دینی 3 (دین و زندگی) کلیه رشته ها در شهریورماه 1393

الف) آیات و احادیث:

1 – آیه ی شریفه: «وَ لَقَدْ کَتَبْنا فِی الزَّبُورِ مِنْ بَعْدِ الذِّکْرِ أَنَّ الْأَرْضَ یَرِثُها عِبادِیَ الصَّالِحُونَ» را ترجمه کنید.

2 – عبارت قرآنی : «مَن کانَ یُریدُ العِزَّةَ فَلِلَّهِ العِزَّةُ جَمیعًا» را ترجمه کنید.

3 –آیه ی شریفه : « إِنَّمَا وَلِیُّکُمُ اللّهُ و...... والَّذِینَ آمَنُواْ الَّذِینَ یُقِیمُونَ الصَّلاَةَ وَیُؤْتُونَ الزَّکَاةَ وَهُمْ ...... » را تکمیل کنید.

4- باتوجه به حدیث شریف ثقلین: « إِنِّی تَارِکٌ فِیکُمُ الثَّقَلَیْنِ ….»در چه صورتی مسلمانان گمراه نمی شوند؟

بسمه تعالی

سئوالات امتحان نهایی : قرآن و تعلیمات دینی 3 (دین و زندگی) کلیه رشته ها در شهریورماه 1393

الف) آیات و احادیث:

1 – آیه ی شریفه: «وَ لَقَدْ کَتَبْنا فِی الزَّبُورِ مِنْ بَعْدِ الذِّکْرِ أَنَّ الْأَرْضَ یَرِثُها عِبادِیَ الصَّالِحُونَ» را ترجمه کنید.

2 – عبارت قرآنی : «مَن کانَ یُریدُ العِزَّةَ فَلِلَّهِ العِزَّةُ جَمیعًا» را ترجمه کنید.

3 –آیه ی شریفه : « إِنَّمَا وَلِیُّکُمُ اللّهُ و...... والَّذِینَ آمَنُواْ الَّذِینَ یُقِیمُونَ الصَّلاَةَ وَیُؤْتُونَ الزَّکَاةَ وَهُمْ ...... » را تکمیل کنید.

4- باتوجه به حدیث شریف ثقلین: « إِنِّی تَارِکٌ فِیکُمُ الثَّقَلَیْنِ ….»در چه صورتی مسلمانان گمراه نمی شوند؟

ب) درست یا نادرست بودن گزاره های زیر را با (ص/غ) مشخص کنید:

5–پس از رحلت رسول خدا(ص)، نظام حکومت اسلامی که بر مبنای امامت طراحی شده بود تحقق نیافت.

6–طولانی شدن عمر حضرت مهدی(عج) امری عقلی و غیر عادی است.

7–پاداش اخروی و قرب به پروردگار ، به جنسیت انسان مربوط است.

8– نفقه ، انجام وظایف همسری است و شرط پرداخت آن نیازمندبودن زن است.

ج) جملات زیر را با کلمات مناسب تکمیل کنید:

9–جنبه های اعجاز قرآن کریم یکی ............. و دیگری .............. است.

10– رهبر، در برابر مردم و به خصوص مستمندان و مستضعفان، ............  و در برابر ............. ، با عزت، نفوذ ناپذیر و مقتدر عمل می کند.

11– انسان عزیز همواره به ندای عقل و وجدان و نفس .......... گوش فرا می هد و تسلیم نفس ....... نمی شود.

12–پیامبران الهی برای پایان تاریخ از ظهور یک ................. و تشکیل حکومت .................. که فقط بر اساس دین خدا اداره می شود، سخن گفته  اند.

د) به سئواالات زیر پاسخ کوتاه دهید :

13- پیامبران چه زمانی می توانند مسئولیت خود را به درستی انجام دهند ؟

14–آسان ترین راه برای غیر الهی نشان دادن اسلام و قرآن کریم چیست؟

15- چرا حضرت مهدی(عج) را امام «غایب» نامیده اند؟

16- بنابر«عهدنامه ی مالک اشتر» چرا حاکم اسلامی نباید با افراد ترسو مشورت کند؟

ه ) پاسخ درست را تشخیص دهید :

17- شیعه کدام یک را از ویژگی های موعود می داند ؟

الف- زنده بودن امام زمان(ع)، مشخص بودن پدر و مادر آن حضرت و حضور ایشان در جامعه

ب- از نسل پیامبراکرم(ص) و حضرت فاطمه(س) است و هنوز به دنیا نیامده است.

18- ریشه برخی از ازدواج های ناموفق در چیست؟

الف- هریک از استعدادهای فرزندان به خاطر بی تدبیری پدریامادر سرکوب شود ورشد و پرورش لازم را نیابد.

ب- زن یا مرد به نیاز انس با همسر توجهی ندارد و رفتاری آرامش بخش از خود نشان نمی دهد.

و) کوتاهترین و کاملترین عنوان را داخل پرانتز بنویسید.

19- الف : خدای جهان، آفریدگاری حکیم است، یعنی هر موجودی را برای هدفی معین خلق می کند و برای رسیدن به آن هدف هدایت می فرماید.(                          )

ب:به معنای القای معانی و معارف به قلب پیامبر ازسوی خداوند وسخن گفتن خداوندوجبرئیل بااوست.(       )

از نقش های زن و مرد در خانواده است.

پ- مرد جوانی که تصمیم به ازدواج می گیرد، بایدخود را برای اداره خانواده آماده کند و از انجام کارهایی که به مصلحت خانواده نیست، خودداری نماید.(                 -     )

ت- مجموعای از بهترین معانی را تداعی می کند و هیچ کار دیگری را نمی توان با این نقش مقدس برابر دانست.(                         )

ث- زن با گرمای وجود خویش به محیط  خانه شادی و نشاط می بخشد، مرارت ها و خستگی ها را از همسر خود دور می کند.(                       )

ز) اصطلاحات زیر را تعریف کنید:

20– الف:« قاعده نفی سبیل»

        ب :« تقلید»

ح) به سئواالات زیر پاسخ تشریحی دهید :

21- چرامظلومان وستمدیدگان درنقاط  مختلف جهان اسلام شیفته ی حضرت علی(ع) شدندوبه رهبری ایشان دل بستند؟

22- پس از رحلت امام خمینی(ره)، انتخاب ولی فقیه در کشور ما چگونه انجام می گیرد و مردم از چه طریقی در انتخاب ایشان دخالت دارند؟

23- چرا مردم در حکومت اسلامی باید وحدت و هبستگی اجتماعی خود را بر محور رهبری حفظ کنند؟

24- انسان دارای چند دسته تمایلات است؟آن ها را بنویسید.

25- تاخیر در امر ازدواج سبب چه آسیبهایی می شود؟

26- امامان بزرگوار(ع)، از چند جهت با حاکمان زمان خود مبارزه می کردند؟

 موفق باشید»

سئوالات امتحان نهایی : قرآن و تعلیمات دینی 3 (دین و زندگی) کلیه رشته ها در خرداد ماه 1393

الف) آیات و احادیث:

1 – عبارت قرآنی : «وَشَاوِرْهُمْ فِی الأَمْرِ فَإِذَا عَزَمْتَ فَتَوَکَّلْ عَلَى اللّهِ إِنَّ اللّهَ یُحِبُّ الْمُتَوَکِّلِینَ» را ترجمه کنید.

2 – آیه ی شریفه: «أَفَلاَ یَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ وَلَوْ کَانَ مِنْ عِندِ غَیْرِ اللّهِ لَوَجَدُواْ فِیهِ اخْتِلاَفًا کَثِیرًا» به کدام یک از ویژگی های اعجاز محتوایی قرآن اشاره دارد؟

3 – حدیث : «من مات ولم یعرف .............. زمانه مات میتة...............» را تکمیل کنید.

بسمه تعالی

سئوالات امتحان نهایی : قرآن و تعلیمات دینی 3 (دین و زندگی) کلیه رشته ها در خرداد ماه 1393

الف) آیات و احادیث:

1 – عبارت قرآنی : «وَشَاوِرْهُمْ فِی الأَمْرِ فَإِذَا عَزَمْتَ فَتَوَکَّلْ عَلَى اللّهِ إِنَّ اللّهَ یُحِبُّ الْمُتَوَکِّلِینَ» را ترجمه کنید.

2 – آیه ی شریفه: «أَفَلاَ یَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ وَلَوْ کَانَ مِنْ عِندِ غَیْرِ اللّهِ لَوَجَدُواْ فِیهِ اخْتِلاَفًا کَثِیرًا» به کدام یک از ویژگی های اعجاز محتوایی قرآن اشاره دارد؟

3 – حدیث : «من مات ولم یعرف .............. زمانه مات میتة...............» را تکمیل کنید.

ب) درست یا نادرست بودن گزاره های زیر را با (ص/غ) مشخص کنید:

4 –خطر انحراف از مسیر الهی و دور شدن از جامعه ی توحیدی، حتی برای جامعه ای که به دست پیامبر هم بنا شده، وجود دارد.

5– انسان عزیز همواره به ندای عقل و وجدان ونفس اماره گوش فرا می دهدوتسلیم نفس لوامه نمی شود.

6 – کرامتی که خداوند به انسان بخشیده وبرسایرمخلوقات برتری داده،اختصاص به زن یا مرد،به تنهایی دارد.

7 – طبق مقررات اسلامی، رضایت کامل زن و مرد برای ازدواج ضروری است و اگر عقدی به زور انجام گیرد، باطل است.

ج) جملات زیر را با کلمات مناسب تکمیل کنید:

8 – برای تشخیص هدف و راه رسیدن به آن خداوند به انسان دو چراغ ..................... در درون وجود او و ................. در بیرون داده است.

9 – اگر معجزه ی پیامبر اکرم (ص) از نوع کتاب و علم و فرهنگ نبود، نمی توانست شاهدی ..................... ایشان باشد.

10 – لازمه ی جانشینی رسول خدا(ص)، .......... کامل و .............. از گناه و اشتباه است.

11 – در دوره ی غیبت، بنا به فرمان امام زمان (عج) و به نیابت از ایشان، .................. ، دو مسئولیت "مرجعیت دینی" و "رهبری ولایت" را بر عهده دارد.

د)اصطلاحات زیر را تعریف کنید:

12 –

الف) طاغوت

ب) نفقه

ه) کشف ارتباط:

13 – کدام یک از گزینه های سمت چپ به گزینه های ستون سمت راست مربوط می باشد؟

1- همه امامان بزرگوار (ع) حاکمان عصر خود خود را غاصب خلافت می دیدند و به مردم اعلام می کردند.	الف – رشد اخلاقی و معنوی ب – عدم تایید حاکمان ج- رشد و پرورش فرزندان د –معرفی خویش به عنوان امام بر حق ه – آگاهی بخش به مردم و – انس با همسر
2- ائمه اطهار (ع) آن را راه رهایی مسلمانان از دست حاکمان طاغوتی و مشکلات اجتماعی می دانستند
3- وفای زن و مرد به پیمان با خداوند پس از ازدواج در شکوفایی وبه ثمر رساندن هدیه های الهی
4- عالیترین هدف تشکیل خانواده

و) به سئواالات زیر پاسخ کوتاه دهید :

14- قرآن کریم منشا اصلی اختلاف و چند دینی را کدام دسته از رهبران دینی معرفی می کند؟

15 – به چند دلیل خداوند،آخرین ذخیره و حجت خود را از نظرها پنهان کرد تاامامت درشکلی جدید ادامه یابد؟

16- با توجه به لزوم حفظ وحدت ، مسلمانان باید برچه اساسی از اعتقادات خود دفاع منطقی نمایند؟

17- چرا عصر غیبت ، عصر دو دلی و شک و تردیدهاست؟

18-چرا هر کس نمی تواند به طور جداگانه برای خود ولی فقیه انتخاب کند؟

19- چرا امام علی (ع) به مالک اشتر می فرماید: در قبول و تصدیق سخن چین شتاب مکن ؟

ز) به سئواالات زیر پاسخ تشریحی دهید :

20- پیامدهای زیان بار تحریف معارف اسلامی و جعل احادیث پیامبر اکرم (ص) و نقل داستانهای خرافی در باره ی پیامبران توسط برخی از علمای وابسته به قدرت واهل کتاب را بنویسید.

21- دوران غیبت امام عصر(عج) چه زمانی پایان می یابد.

22- ویژگی انسان  منتظر را بنویسید.

23- چرا ولی فقیه و رهبر جامعه  باید از شجاعت و قدرت روحی برخوردار باشند.

24- آیا می توان مسئولیت انجام گناه را از دوش خود برداشت وبه عوامل بیرون منتقل کرد؟ توضیح دهید.

25- چرا در اسلام مدیریت داخلی خانه با زن است؟

«موفق باشید»

سوالات دینی وزندگی 3 دی 93غیر دولتی جام

نویسنده : قاسم - پوراسمعیل - ساعت ۱۱:٤۳ ‎ب.ظ روز چهارشنبه ۱٧ دی ۱۳٩۳

سوالات دینی وزندگی 3 دی 93غیر دولتی جام

 

باتوجه به آیات واحادیث ذیل به موارد خواسته شده پاسخ دهید؟ 1-               1- با توجه به آیه ((قل لا اسالکم علیه اجرا الا المودة فی القربی )). 2-               الف ) آیه را ترجمه کنید    ب) نکته مهمی که از آیه برداشت میشود را بنویسید 2- آیه ی «انما ولیکم الله ورسوله و...................... وهم راکعون» را تکمیل نمایید و  بنویسید به چه آیه ای مشهور است؟ 3- حدیث زیر را کامل کنید : (( من مات و لم یعرف .....................))

مفاهیم زیرراتعریف کنید: 4 – قاعده نفی سبیل:                           5- تقیه:

صحیح وغلط بودن سوالات زیر را با توجه به مطالب کتاب مشخص کنید. (ص        غ) 6- تعالیم پیامبران در برخی از احکام فرعی با یکدیگر تفاوت داشته است.                    7- میتوان پاسخ به نیازهای برتر را به احساسات شخصی و سلیقه فردی واگذار کرد.      8- لازمه جانشینی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم تنها وجود عصمت می باشد.     9- چون اهل بیت علیهم السلام معصوم هستند، سخن و عمل آنان ملاک و معیار سخن و عمل ماست و برای ما حجیت دارند

جاهای خالی را کامل کنید: 10- نفوذ خارق العاده قرآن کریم در افکار و نفوس از نشانه های اعجاز ................. این کتاب آسمانی است. 11- اوّلین و معتبرترین مرجعِ علمی برای فهمِ عمیقِ آیاتِ الهی .......................... و ...................... پیامبر است 12- امام باقر علیه السلام ......................... را مهمترین پایه دین اسلام را  معرفی فرمود. 13- مقام و منزلت حضرت علی(ع) به خاطر » ................. «بی نظیر و» ................ « بی مانند ایشان است.

به سوالات زیر پاسخ پاسخ کوتاه دهید. 14- پاسخ به سوال"چگونه زیستن؟"مربوط به کدام یک از نیازهای برتر انسان می باشد؟ 15- حدیثِ « نَحنُ مَعاشِرَ الاَنبیاءِ اُمِرنا اَن نُـکَلِّمَ النّاسَ عَلیَ قَدرِ عُقولِهِم » به کدام یک از عللِ آمدنِ پیامبرانِ متعدّد اشاره دارد ؟ 16 ویژگیهای دینِ اسلام که سببِ انطباقِ آن با نیازهای متغیّرِ زمان می­شود را نام ببرید( دو مورد) 17- یک پیام از حدیث ثقلین را بنویسید. 18- ، چرا ادیان الهی مختلفی در جهان وجود دارد  (دیدگاه قرآن)؟ 19- بنابر فرمایش علی علیه السلام دومورد از نشانههای بازگشت مسلمانان به دوره جاهلیت را بنویسید.

به سوالات زیر پاسخ کامل دهید. 20- دو مورد از اشکالات اساسی را که به علت ممنوعیت نوشتن احادیث پیامبر اکرم (ص) به وجود آمد بنویسید؟؟ 21- چگونه تشکیل حکومت اسلامی منجر به حفظ استقلال جامعه اسلامی میگردد. 22- برای حفظ همبستگی و وحدت میان مسلمانان انجام چه اقداماتی ضروری است؟(2مورد) 23- امامان بزرگوار از دو جهت با حاکمان زمان خود مبارزه می کردند آن دو جهت را بیان کنید . 24- دو مورد ازنکا ت مستنبط از حدیث (( انا مدینة العلم وعلی بابها)) را بنویسید؟

دین وزندگی پایه اول عمومی نوبت اول (دیماه) ونوبت دوم (خرداد)

دین وزندگی پایه اول عمومی نوبت اول (دیماه) ونوبت دوم (خرداد)

دفعات نمایش : 467

دانلودبرخی از نمونه سوالات دین وزندگی پایه اول عمومی دبیرستانها ونواحی مختلف مشهد درسالهای مختلف جهت استفاده دانش آموزان عزیز

فایلهای مربوط به مطلب دانلود فایل با حجم 62.27 کیلوبایت دانلود فایل با حجم 52.68 کیلوبایت دانلود فایل با حجم 40.04 کیلوبایت دانلود فایل با حجم 74.55 کیلوبایت دانلود فایل با حجم 35.76 کیلوبایت دانلود فایل با حجم 71.25 کیلوبایت دانلود فایل با حجم 52.25 کیلوبایت دانلود فایل با حجم 32.12 کیلوبایت دانلود فایل با حجم 48.66 کیلوبایت دانلود فایل با حجم 34.10 کیلوبایت دانلود فایل با حجم 72.18 کیلوبایت

خلاصه کل کتاب دین وزندگی اول دبیرستان دانلود

خلاصه کل کتاب دین وزندگی اول دبیرستان

دانلود

نمونه سوالات دین زندگی اول دبیرستان

درس اول : در پیشگاه نور

تفکر :

۱-چه ویژگی در ماه ، ستاره و خورشید است که سبب می شود لایق پرستش نباشند .

ویژگی مشترک هر سه افول آنها استدلال حضرت ابراهیم این بود که چیزی که ناپایدار باشد و افول کند شایستگی پرستش را ندارد

2-کدام جهت را برای زندگی خود برگزید ؟ دلیلش برای انتخاب این جهت چه بود ؟

حضرت ابراهیم (ع) از اینکه ستاره و یا ماه و یا خورشید را معبود خود قرار دهد بیزاری جست و فرمود : من روی خود را به سوی کسی می گردانم که آسمانها و زمین را پدید آورده است .

از دیدگاه حضرت ابراهیم (ع) هر چیز که افول و غروب داشته باشد معلوم است که تحت قدرت و سیطرهء موجود دیگری قرار دارد . معبود ما کسی است که این ها را خلق کرده است و بر طبق نظام خاصی آن ها را به حرکت در آورده است. .

درس دوم : تفکری در خویش

سوال های متن :

.1-چرا دوران نوجوانی و جوانی اهمیت دارد ؟

زیرا این دوره آغاز انتخاب های بزرگ انسان می باشد که به اصل زندگی مربوط می شود

2-فرق استعداد های گیاهان و حیوانات از یک طرف با استعدادهای انسان از طرف دیگر در چیست ؟

استعدادهای گیاهان و حیوانات محدود است . یک هسته ی خرما می خواهد به یک نخل تنومند تبدیل شود و ... ولی استعدادهای انسان متنوع و گسترده است . دیگر اینکه آدمی بی نهایت طلب است گیاه یا حیوان وقتی به سر منزل رسید متوقف می شود ولی استعداد انسان پایان ندارد به هر مرحله می رسد بالاتر را طلب می کند

3-فرق انسان با سایر موجودات در رسیدن به کمال چیست ؟

گیاهان بطور طبیعی و حیوانات بطور غریزی استعدادهای خود را شکوفا می کنند اما انسان مسئول سرنوشن خود است او باید از « قدرت تفکر و تعقل » و « قدرت انتخاب » خود استفاده کند یعنی خوبی ها را بشناسد و با انتخاب آن راه ها ، بسوی کمال حرکت کند .

4-قرآن درباره قدرت تفکر و قدرت انتخاب انسان چه می فرماید ؟

« انا هدینا السبیل اما شاکرا و اما کفورا » ؛ ما راه را به او « انسان » نشان دادیم یا سپاسگزار (و پذیرا ) خواهد بود یا نا سپاس . این آیه شریفه نشان می دهد که خداوند قدرت تشخیص راه را از بی راهه در نهاد انسان گذاشته است و او خود باید راه راست را انتخاب کند که در این صورت سپاسگزار نعمت خدا بوده است وگرنه موجودی ناسپاس خواهد بود

.

5-سخن قرآن دربارهء مسئول بودن انسان نسبت به اعمالش چیست ؟

« کل نفس بما کسبت رهینه ؛ هر کس در گرو کاری است که کرده است . »

6-حقیقت زندگی انسان چیست ؟

شکوفایی تدریجی وجود او و رسیدن به خوبی ها و زیبایی ها یعنی از نقص ها رها شدن و به کمال رسیدن.

7-شخصیت متوازن و متعادل چگونه شخصیتی است و چرا چنین افرادی دوست داشتنی هستند ؟

عبارتست از شخصیتی که همه استعدادهای او بطور متعادل رشد کرده باشد و بخاطر همین مطلب دوست داشتنی هستند .

اندیشه و تحقیق :

1.پیام های اصلی درس را در چند بند به ترتیب بنویسید ؟

- موجودات عالم در مسیررهائی از نقص بسوی کمال در حرکتند .

- منظور از رسیدن به کمال عبارتست از شکوفائی استعدادها .

- انسان موجود جویای کمال است .

- لحظهء زیبا برای انسان لحظه ای است که انسان به کمالی برسد .

- گیاهان و حیوانات استعدادهای محدود دارند .

- یکی از استعدادهای انسان بی نهایت طلبی اوست .

- بی نهایت ( کمال مطلق ) کسی جز خدا نیست .

- انسان با تفکر و انتخاب خود راه کمال را می پیماید .

تنوع و گستردگی استعدادها مفید است یا مضر ؟ چرا ؟ -2

مفید است و زیبایی وجود انسان به شکوفائی همۀ استعدادهای او بستگی دارد .

. قدرت تفکر و قدرت انتخاب ، هریک چه نقشی در حرکت کمالی انسان دارند ؟-3

با قدرت تعقل و آگاهی خود خوبی ها را می شناسیم و با قدرت انتخاب بسوی آن کمال پیش می رویم . میزان صحت هدف به میزان آگاهی انسان بستگی دارد .

. چرا انسان مسئول سرنوشت خویش است ؟-4

چون فعالیت های انسان بر اساس عقل و انتخاب است بنابراین مسئول سرنوشت خویش می باشد .

. به نظر شما انسان سعادتمند کیست ؟-5

کسی که توانسته باشد هدف زندگی را به درستی انتخاب کرده باشد و همهء استعدادهایش را بطور متعادل شکوفا کند . انسانی که همهء استعدادهای او بطور متوازن رشد کرده و به کمال رسیده خوشبخت است .

درس سوم : هدف های اصل زندگی

سوال های متن :

منشاء تفاوت انسانها به چیست -1

انسانها دارای استعدادهای بسیاری هستند . علت اختلاف انسانها به این است که آنها در انتخاب هدف ها و دل بستگی ها با یکدیگر اختلاف دارند . کسانی به دنبال کشف اسرار طبیعت اند برخی در اعماق دریاها درجستجویند و گروهی سینهء فضا را می شکافند ...

داشتن بینش درست چه نقشی در زندگی انسان دارد ؟-2

اگر خود و استعدادهای خود را درست بشناسیم به انتخاب درستی هم دست خواهیم زد و در غیر این صورت به بیراهه خواهیم رفت .

رفتار هر کس نشانه چیست ؟-3

رفتار هر کس تجلی انتخاب های او و انتخاب هایش آیینهۀ بینش ها و نگرش های اوست .

داشتن معیار در انتخاب هدف ها چه ثمراتی دارد ؟-4

- به وسیله معیار ، ارزش هدف ها را مشخص می کنیم .

- متناسب با ارزشی که هدف ها دارند به آن ها رتبه می دهیم .

- به وسیله ی معیار ، هدف های زندگی را به درستی برخواهیم گزید تا عمر ما ثمر دهد و به رستگاری برسیم .

. خدای بزرگ درباره دل بستگی ها برخی آدمیان چه می فرماید ؟-5

می فرماید : هرکس که خواهان دنیای زودگذر است بزودی هرکه را خواهیم نصیبی از آن دهیم . آنگاه جهنم را برای او قرار می دهیم که به خواری در آن داخل می شود . و هرکس خواهان آخرت است و برای آن سعی می کند در حالی که مؤمن باشد تلاش آنان پاداش داده خواهد شد .

. ویژگی های هدفهای دنیایی را بنویسید ؟-6

- تمام شدنی و پایان پذیرند .

- احتمال نرسیدن به هدفهای زودگذر وجود دارد .

- اگر به عنوان هدف اصلی انتخاب گردند مانع رسیدن به مقاصد دیگر می شوند .

. ویژگی های هدف های آخرتی را بنویسید ؟-7

- نامحدود و بی پایان اند .

- سعی برای هدفهای آخرتی نتیجه بخش است .

- توجه به آن ها مانه نیل به مقاصد دیگر نیست .

اندیشه و تحقیق :

. پیام های اصلی درس را به ترتیب در چند بند تنظیم کنید .-1

انسانها در انتخاب هدف ها و دل بستگی ها با یکدیگر اختلاف دارند .-1

منشاء انتخاب های انسان اندیشه و تفکر اوست .-2

اگر خود را درست بشناسیم انتخاب هایمان درست خواهد بود -3.

رفتار هرکس تجلی انتخاب های او و انتخاب هایش آیینهء بینش ها و نگرش های اوست .-4

5-ما برای انتخاب هدف نیازمند به معیار هستیم و چون خداوند از هرکس به ما آگاهتر و مهربانتر است بهترین معیارها را در کتابش به ما ارائه کرده است .

6-از نظر قرآن راه درست آنست که هدفهای آخرتی که نامحدود و جاودانه اند را اصل قرار دهیم و هدفهای دنیایی را وسیله و نردبان برای رسیدن به هدفهای آخرتی قرار دهیم .

در ابتدای درس سه سوال مطرح شده است . با توجه به آن چه در درس آموخته اید به آن ها پاسخ دهید .2-

چرا انسان ها هدف ها و دلبستگی های مختلف دارند ؟ -1

دلبستگی های مختلف بواسطه ی اندیشه های مختلف است . هرکس متناسب با فکر خود برای خود هدفی را بر می گیرند .

آیا معیاری برای داوری درباره ی این اختلاف ها وجود دارد ؟--2

خدای رحیم و مهربان که مشتاق سعادت ماست در قرآن کریم در این مورد مارا هدایت و راهنمایی می کند و معیار انتخاب هدف های اصیل از غیر آن را مشخص فرموده و آثار و نتایج آن ها را نیز یاد آور می شود . او که از همه به ما مهربانتر و از خود ما به نیازهای ما آگاه تر است .

آیا می توان هدف ها و دل بستگی های اصلی انسان را کشف کرد ؟-3

آری ، عقل ما این قدرت را دارد ما باید به دنیال آن دسته از دل بستگی ها باشیم که جواب گوی نیازهای مادی و معنوی ما باشد . این دل بستگی ها باید همیشگی و پایان ناپذیر باشند . چنین هدف هایی حتماً به نتیجه می رسند و مانع از رسیدن به هدف های پایان پذیر نیستند .

. 3-با مطالعه ی پیام هایی که از آیات شریفه ی دری به دست آمد دل بستگی ها و هدف های دنیایی و اخروی را مقایسه کنید .

دل بستگی های دنیایی	دل بستگی های  اخروی
1. زود گذر و پایان پذیرند .	1. جاویدان و پایان ناپذیرند .
2. ممکن است انسان به مقداری از هدف های دنیایی برسد .	2. سعی برای هدف های اخروی نتیجه بخش است .
3. مانع رسیدن انسان به هدف های جاوید می شوند.	3. مانع از رسیدن انسان به هدف های دنیایی نیستند.

درس چهارم : برترین کمال

سوال های متن :

. آیا هدف های دنیایی و پایان پذیر ارزش یکسانی دارند ؟ -1

خیر ارزش یکسانی ندارند به طور مثال اگر از انسان بخواهند میان سلامتی و داشتند یک خانه ی زیبا یکی را انتخاب کند با اندکی تفکر سلامتی را بر می گزیند و خانه ی زیبا را رها می کند .

. هدف های جامع چگونه هدف هایی هستند ؟-2

هدف های جامع به گونه ای هستند که هدف های دیگر را هم در بر دارند و رسیدن به آن ها مساوی با رسیدن به هدف های دیگر هم هست . به طور مثال یک کوهنورد علاوه بر این که یک ورزشکار است سلامتی جسمانی نیز دارد . استقامت خوبی کسب کرده . از مشاهده ی مناظر طبیعی کوهستان هم لذت می برد .

. هدف های برتر و جامع تر چه فایده ای دارند ؟-3

استعدادهای بیشتری را در برمی گیرند . نهال وجود مارا پر بارتر و متناسب تر و زیباتر رشد خواهند داد و به کمال خواهند رساند .

. ویژگی های هدف های دنیایی و آخرتی را بنویسید . ( با توجه به قرآن )-4

آن چه خدایی است پایان ناپذیر و همیشگی است .-1

آن چه خدایی نیست نابود شدنی است .-2

خوبی های این جهان کالای اندکی بیش نیست -3.

آنچه نزد خداست برتر و پایدارتر از خوبی های این جهان است .-4

پاداش های دنیا و آخرت همه از سوی خداست .-5

برترین پاداش برای انسان خشنودی خداست -6.

. مبدأ خوبی ها کیست چرا ؟-5

خداوند مبدأ و سرچشمه ی خوبی هاست زیرا هر خوبی در این جهان و در ؟آن جهان از اوست .

گمشده ی انسان چیست ؟-6

آدمی در ذات خود درجست و جوی سرچشمه ی خوبی ها و زیبایی هاست و تا به آن منبع و مبدأ دست نیابد آرامش نیافته و تز پای نخواهد نشست . پس مقصود و محبوب نهایی ما ذات مقدس خداوند است .

تقرب به خدا نصیب چه کسانی می شود ؟-7

این مقصد ،همت بزرگ و اراده ی محکم می طلبد . تقرب به برترین محبوب و مقصود مهم بلند همتان کوشاست .

اندیشه و تحقیق :

پیام های اصلی را به ترتیب در جدول زیر تنظیم نمایید .-1

شماره	پیام های اصلی
1.	هدف های جامع به گونه ای هستند که رسیدن به آن ها مساوی با رسیدن به هدف های دیگر است .
2.	هر چه هدف ما جامع تر باشد وجود ما پربارتر و زیباتر رشد خواهد کرد .
3.	خداوند مبدأ همه خوبی هاست زیرا هر خوبی که در این جهان باشد از اوست .
4.	انسان در ذات و سرشت خود به دنبال مبدأ خوبی ها و کمال ها است و تا به آن نرسد آرامش نخواهد یافت .
5.	مبدأ همه ی کمال ها و خوبی ها خداست و بنابراین انسان موجود خداجوست .
6.	تقرب به برترین محبوب و مقصود سهم بلند همتان کوشاست .

. بزرگی انسان ها و عظمت زندگی آن ها به چه چیزی بستگی دارد ؟ چرا ؟-2

بزرگی انسانها به هدف ها و دل بستگی های آنها بستگی دارد . انسانهای بزرگ مقاصد بزرگ دارند . زیرا آنا با اندیشه خود دریافته اند که امور دنیایی چون زود گذر و فانی هستند قابل دل بستن نیستند بنابراین بدنبال هدف باقی و ابدی که منشأ همه کمال ها و زیبایی هاست رفته اند .

عبارت های زیر را تکمیل کنید :-3

الف ) اگر دل بستگی هایم را درست انتخاب کنم و هر یک را از امور برتر قرار دهم . درخت وجود من پربارتر و متناسب تر و زیباتر رشد خواهد کرد .

ب ) برترین محبوب ذات مقدس خداوند است زیرا او مبدأ هستی ئ سرچشمه ی همه ی خوبی هاست .

. چه ارتباطی کیان درس اول و درس چهارم برقرار است ؟-4

در درس اول در مورد حضرت ابراهیم (ع) دیدم که او از معبودی که غروب و افول می کند بیزاری می جوید و رو به سوی خالق آسمانها و زمین می آورد . در درس چهارم همین مطلب تحلیل شده است . انسان ذاتاموجود کمال جوست و تا به کمال مطلق نرسد آرام نمی گیرد و خداوند مبدأ و سرچشمه ی همه ی خوبی هاست چون آن ها را خلق کرده است . پس مقصود و مطلوب انسان خداست .

درس پنجم : تو را چگونه بخوانم

اندیشه و تحقیق :

1-اسماء و صفات خدا را که در سوره دی توحید ، سوره ی حمد ،آیات 255 و 256 سوره ی بقره وآیه ی چهارم سوره ی آل عمران آمده است در جدولی مانند جدول زیر بنویسید .

ردیف	سوره	اسم وصفت
1	توحید	الله – احد – الصمد
2	حمد	الله – رب – رحمن – رحیم – مالک
3	255 بقره	الله – الحی – القیوم – العلی – العظیم -
4	256 بقره	الله – سمیع – علیم
5	4 آل عمران	الله – عزیز – ذوانتقام

چرا صفات موجودات دیگر را نمی توان با صفات خداوند مقایسه کرد ؟ -2

زیرا وجود و اوصاف موجودات پرتو و اثر خداوند هستند و هرگز پرتو و اثر نمی تواند در ردیف صاحب اثر قرار گیرد . همه ی موجودات ناقص و محدود و فانی هستند و خداوند کامل و نامحدود و جاویدان است . پس مقایسه بین موجودات و خداوند درست نیست .

اسماء و صفات خدارا که در این درس آمده بیابید و در دفتر خود یادداشت کنید .-3

برتر از خیال – علت – پروردگار – صاحب خوبی ها – خالق – سرچشمه ی نور – اقیانوس بیکرانه – کامل – نامحدود – جاویدان – مالک حقیقی – غنی – حمید – مدبر – مأوای بی پناهان – یار دادخواهان – هادی – آرام جان – بهترین مقصود – محبوب تر از هر محبوب – همدم غریبان – سامان بخش هر پریشان.

4-در جدول زیر در یک طرف آیاتی از قرآن کریم و در طرف دیگر عبارت هایی از درس نوشنه شده است مشخص کنید که مضمون هر عبارت با کدام آیه مناسبت دارد ؟

1. وخلق کل شی فقدره تقدیرا	چگونه از تو غافل باشم ؟ وقتی که با منی           4
2. ایاک نستعین	به درگاه چه کسی جز تو پناه برم ؟                  3
3. قل اعوذبرب الفلق	از چه کسی جز تو مدد طلبم ؟                        2
4. نحن اقرب الیه من حبل الورید	بی تو هیچ اند فقیرند بی تو بانیستی قرینند          6
5. قل ان صلاتی و نسکی و محیای و مماتی لله رب العالمین	حیات طیبه ای به ما کرامت فرما که با یاد تو و به سوی تو زندگی کنیم                                  5
6. کل من علیه فان و یبقی وجه ربک ذوالجلال والاکرام	اندازه ها را تو مقدر داشته ای و بهره ی هر موجودی را تو معین کرده ای                       1

درس ششم

صفات خدا در کلام خدا

درس هفتم :

در حمد و تسبیح محبوب

سوال های متن :

. چگونه می توان پی برد که خداوند همه ی صفات نیکو را داراست ؟ استدلال نمائید 1-.

مقدمه اول : خداوند وجودی کامل و عاری از هرگونه عیب و نقص است .

مقدمه دوم : هر موجود کاملی همه ی صفات خوب و نیکو را داراست .

نتیجه : پس خداوند همه ی صفات خوب را داراست .

صفات ثبوتی خداروند را تعریف کنید .2-

صفاتی که جنبه ی کمال دارند و خداوند آن ها را داراست مثل قدرت ، علم و عدالت .

. صفات سلبی خداوند را تعریف کنید .3-

صفاتی که از نقص و نیاز ناشی می شود و خداوند از داشتن این صفات مبراست .

اندیشه و تحقیق :

الف )

1-ملاک و معیار توصیف خداوند به بعضی از صفات چیست ؟

هر صفتی که نشانه کمال به خوبی باشد می توانیم خداوند را به آن توصیف کنیم مانند علم و قدرت زیرا هر کمالی که در عالم باشد منبع و مبدأ آن خداست .

2-چرا نمی توانیم بعضی از صفات را به خدا نسبت دهیم ؟

صفاتی که نشانه نقص و نیاز باشد نمی توانیم بخدا نسبت دهیم چون خداوند آنها را ندارد مانند جهل ، زیرا جهل یعنی نداشتن علم و حال آنکه خدا عالم مطلق است .

3-چه تفاوتی میان صفات خدا و صفات انسان ها وجود دارد ؟

در انسان دوگونه صفت است برخی نشانه کمال و نیکویی هستند و برخی حکایت از نقص و کمبود می کنند . خداوند آن دسته از صفات انسان را که نشانه نقص و کمبود است را ندارد تنها صفات کمالی انسان را آن هم در حد کمال و اعلاء داراست .

ب )

چهار جمله به صورت مناجات بنویسید که در آن خداوند حمد شده باشد چهار جمله هم به صورت تسبیح بنویسید که بیانگر تنزیه خدا باشد .

1-حمد : خدایا تو مهربانی ، رحمتت همه را فرا گرفته است .

2-حمد : خدایا تو بر پنهان و آشکار علم داری .

3-حمد : خدایا تو با قدرت بی انتهایت آسمانها را برافراشتی .

4-حمد : خدایا تو با لطف گسترده ات همه موجودات را به کمال شایسته خود می رسانی .

1-تسبیح : پروردگار من اگر همه موجودات از خود استقلالی ندارند تو قائم بخود و برپادارنده دیگرانی .

2-تسبیح : پروردگار من اگر همه عاجز و ناتوانند تو قدرتمند و توانا هستی .

3-تسبیح : پروردگار من اگر همه زوال پذیر و فانی اند تو باقی و ابدی هستی .

4-تسبیح : پروردگار من اگر همه موجودات روزی خور خوان نعمت تو هستند تو روزی بخش دیگران هستی .

ج )

1-صفات ثبوتی و سلبی را که در شعر آمده است استخراج کنید و از یکدیگر تفکیک نمایید .

صفات ثبوتی : پاک ، توحید ، حکیم ، عظیم ، کریم ، رحیم ، مستحق ثنا ، نامحدودی ، عز ، جلال ، علم ، یقین ، نور ، جود ، ستار ، حمد .

صفات سلبی : رنج ، درد ، نیاز ، بیم ، عیب ، خطا ، جنبش ، کمیت ، مثل داشتن ، ضد داشتن .

درس هشتم

در پناه ایمان

سوال های متن :

1-قرآن درباره ی ایمان و عمل صالح چه نکاتی را بیان می فرماید ؟ ( سه مورد )

- اگر کسی به مرحله ی ایمان برسد می تواند به ثمرات آن امیدوار باشد .

- مؤمن کسی است که عمل صالح انجام دهد .

- عمل صالح و کار شایسته وقتی ارزشمند است که بر اساس ایمان به خدا و به خاطر او انجام گرفته باشد .

2-چه نسبتی بین عمل و ایمان وجود دارد ؟

عمل ثمره و میوه ایمان است . شناخت ماتا به مرحله ایمان نرسد منجر به عمل نمی شود .

3-کانون وجود آدمی چیست ؟

قلب کانون وجود آدمی است . اگر به چیزی گرایش داریم و یا از کسی متنفریم مربوط به قلب ماست قلب است که گاه قساوت گاه آرامش دارد و گاه اضطراب و گاه در حال یقین است و گاه در حال شک .

5-از نظر قرآن جایگاه قلب در انسان چگونه است ؟

قلب محور وجود انسان است و عموم حالات پسندیده یا ناپسند از قلب سرچشمه می گیرد .

6-چگونه آگاهی از یک کار خوب به عمل منجر می شود ؟

برای این کار باید آگاهی از عقل و ذهن عبور کند و به قلب برسد به گونه ای که قلب آن را باور کند . از آنجا که قلب مرکز محبت و شوق است وقتی حقیقتی را باور کرد بدان حقیقت شوق پیدا می کند و همت انسان را به سوی آن بر می انگیزد . در این حالت است که انسان بدان حقیقت دل می بندد و احساسی از اطمینان و آرامش وجودش را فرا می گیرد .

7-مقدس ترین حرم عالم کدامست ؟

قلب مقدس ترین حرم عالم هستی است بنابراین باید ببینیم قلب ما منزلگاه کیست و برای کدام دوست می تپد و با مهر چه کسی گرم است و در این حرم چه کسی حضور دارد ؟

. اندیشه و تحقیق

الف – پاسخ دهید

1-چگونه ایمان میان شناخت و عمل پیوند ایجاد می کند ؟

برای اینکه شناخت از یک کار خوب به عمل منجر شود باید از مرحله عقل و ذهن عبور کند و به قلب برسد به گونه ای که قلب آن را باور کند قلب مرکز محبت و شوق است وقتی حقیقتی را باور کرد بدان حقیقت شوق پیدا می کند و همت انسان را به سوی آن بر می انگیزد و بدنبالش به آن عمل اقدام می کند .

2-بعد از شناخت زبان یک کار قلب چه نقشی در ترک آن دارد ؟ مثال بزنید .

باید این شناخت به قلب برسد بطوری که قلب زیان آن را باور کند و بدنبالش نفرت به آن کار در آن ابه آن کار در آن ایجاد شود و بدینوسیله تصمیم بر ترک آن بگیرد . به عنوان مثال شناخت زیان سیگار به تنهایی برای ترک آن کافی نیست زیرا بسیاری از افار که زیان آن را می دانند باز آنرا استعمال می کنند بلکه باید این شناخت به یک باور قلبی تبدیل شود که سیگار زیان دارد آنگاه نسبت به آن نفرت ایجاد شود و بعد عزم بر ترک در انسان ایجاد شود .

ب – استاد شهید مرتضی مطهری در کتاب انسان و ایمان تفاوت های علم و ایمان را بیان کرده است . آن کتاب را بخوانید و تفاوت های گفته شده را در مقابل یکدیگر در جدولی مانند جدول زیر بنویسید .

. ردیف علم ایمان 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 توانستن روشنایی و توانایی بخشیدن ابزار ساختن سرعت بخشیدن نمایاندن آنچه هست انقلاب بردن جهان را جهان آدمی کردن ساختن طبیعت زیبایی عقل دادن امنیت بیرونی خوب خواستن عشق و امید و گرمی بخشیدن مقصد دادن جهت د ادن الهام بخشیدن که چه باید کرد انقلاب درون روان را روان آدمیت ساختن ساختن انسان زبایی روح دادن امنیت درونی

درس نهم :

قدم در وادی امن

سوال های متن :

1-رسول خدا (ص) درباره زیباترین مژده به جوانان و نوجوانان در استفاده از فرصت چه می فرماید ؟

یکی از ملائکه ی خداوند هر شب بر بالین جوانان می آید و آنان را ندا می دهد : برخیزید و ( برای رستگاری ) بکوشید .

2-چگونه تفکر پیرامون آیات خدا ایمان و محبت انسان را نسبت به او زیاد می کند ؟

زیرا جهان و زیبایی های آن نشانه های زیبایی ، علم ، قدرت و رحمت خداست توجه به آنها یاد خدارا در دل زنده می کند و رحمت خدا را یادآور می شود و این یادآوری بر دوستی و محبت ما به او می افزاید .

3-اثر توجه دائم به خدا و یاد او چیست ؟

توجه دائم به او ارتباط ما با او را افزایش می دهد و این پیوند را مستحکم می کند . یکی از حکمت های نمازهای پنج گانه زنده نگهداشتن یاد خدا در تمام طول شبانه روز است .

4-توجه به نعمت ها و لطف های خدا به انسان چه نتیجه ای دارد ؟

اگر به زندگی خود توجه کنی نشانه های لطف و رحمت خدا را بروشنی می بینی . ذکر محبت های خدا یاد او را زنده نگه می دارد و قلب را به او نزدیک می کند .

5-چه عواملی معمولا ما را به یاد خدا می اندازد ؟

مطالعه زندگی معصومین (ع) و دوستان خدا ، قرائت قرآن کریم ، حضور در مسجد و شرکت در نماز جماعت ، زیارت مرقد معصومین (ع) و امام زادگان و اولیای خدا ، همنشینی با دوستان صادق و صمیمی از جمله این عوامل هستند .

6-دو مورد از عواملی که یاد خدا را در دل ضعیف می کنند را توضیح دهید .

-دوستانی که نگاه جدی به زندگی نکرده و هدفی متعالی ندارند اینان فضایی اطراف ما ایجاد می کنند که فرصت یاد خدا را از آدمی می گیرد-1 .

-سرگرم شدن به فیلم ها و کتابهای نامناسب نهال پاکی و طهارت نوجوانی را می خشکاند و پیوند با خدا را بشدت ضعیف می کند-2 .

7-چهار مورد از عواملی که باعث رسیدن به ایمان و حفظ آن در انسان می شود را نام ببرید .

1) تفکر پیرامون آیات خدا

2) توجه دائم به خداوند و ذکر و یاد او

3) توجه به نعمت ها و لطف های خدا به انسان

4) انجام اعمال نیک و دوری از گناه

اندیشه و تحقیق :

1-چرا حرکت به سوی خدا و کسب سعادت الهی در جوانی و نوجوانی آسان تر از بزرگسالی است ؟

زیرا در سنین بزرگسالی ریشه های اخلاق فاسد در انسان زیادتر می شود و جهاد مشکل تر است ولی در سن جوانی و نوجوانی بواسطه پاکی خود به ملکوت نزدیک تر است و بنابراین تلاش برای اصلاح و خودسازی آسانتر است .

2-به نظر شما مهم ترین نکته در توصیه امام خمینی «ره» به جوانان چیست ؟ چرا ؟

مهم ترین توصیه امام به جوانان این است که : « نگذارید در اصلاح حال خودتان زمان جوانی به زمان پیری بیفتد » زیرا تا قوای جوانی هست تا روح لطیف جوانی هست تا ریشه های فساد در اوو کم است می تواند خودش را اصلاح کند .

3-به نظر شما مهم ترین عامل در تضعیف ایمان و فراموشی خداوند کدام است ؟ چرا ؟

انجام نیکی ها ، زیرا هر عمل نیک دل را نورانی تر می کند و دل پاک و نورانی به ملکوت خدا نزدیک تر است .

4-به نظر شما مهم ترین عامل در تضعیف ایمان و فراموشی خداوند کدام است ؟ چرا ؟

انجام گناه مهم ترین عامل تضعیف ایمان است . هر گناه چون غباری صفحه دل را می پوشاند و به اندازه خود مانع رسیدن نور در حقیقت می گردد .

5-چگونه می توان دل را حرم همیشگی خدا کرد ؟

توجه دائمی به خدا و رعایت پاکی چشم و زبان و فکر و خیال و قلب و ...

درس دهم

عزم خوب زیستن

سوال های متن :

1-برای اینکه انسان راهی را انتخاب کند و عملی را انجام دهد چه مراحلی را طی می نماید ؟

اول درباره هدف و راه زندگی تفکر می کند تا درستی یا نادرستی آن را دریابد و آنگاه قلباًآن را می پذیرد و به آن شوق پیدا می کند و در مرحله دوم آهنگ رفتن می کند و در مرحله سوم قدم پیش می گذارد و به راه می افتد .

2-معنی عزم چیست ؟

عزم به معنی اراده ، قصد و آهنگ به سوی هدفی است . آدمی با عزم و اراده خود آنچه را انتخاب کرده عملی می سازد .

3-منظور از گوهر انسانیت به چیست ؟

چون یکی از ویژگی های انسان قدرت انتخاب است بنابراین گوهر انسانیت ، اختیار می باشد

4-معنی عهد با خدا چیست ؟

یعنی عهدی برای رضایت او وسعادت و رستگاری ما .

5-دین چیست ؟

دین همان راه کمال و خوشبختی یعنی راه رضایت خداست .

6-مراحل سه گانه عهد میان انسان و خدا را نام ببرید ؟

1)عهد برای قدم گذاشتن در اصل راه 2) تجدید روزانه عهد 3) تکمیل عهد

7-مکروه را تعریف کنید ؟

اعمالی که از سرعت حرکت انسان می کاهند و توفیق رسیدن به درجات برتر رستگاری را میسر می سازد.

اندیشه و تحقیق :

الف )

1-عزم چه رابطه ای با اختیار دارد ؟

انسان با عزم و اراده ی خود آن چه را در اختیار و انتخاب کرده است عملی می سازد . به همین جهت عزم ظهور گوهر انسانیت یعنی اختیار است .

2-چرا انسان های با اراده و مصمم را دوست داریم و از انسان های بی اراده خوشمان نمی آید ؟

انسان هر صفتی را که نشانه کمال باشد دوست دارد . انسانهای با اراده و مصمم دارای کمالاتی از قبیل ثبات قدم و اعتماد به نفس و صبر و ... هستند از این جهت دوست داشتنی هستند ولی انسانهای بی اراده از این کمالات برخوردار نیستند و ناقصند بنابراین دوست داشتنی نیستند .

3-چرا تعریف اول از واجب ، حرام ، مستحب و مکروه اساس تعریف دوم است ؟

چون کلمه انجام نقطه ی مقابل ترک است و کلمه ی سعادت نقطه ی مقابل کلمه ی عذاب است بنابراین با تبدیل کلمه انجام در تعریف اول به کلمه ی ترک و تبدیل کلمه ی سعادت به کلمه ی عذاب و بالعکس می توانیم تعریف دوم را درست کنیم .

ب)

1-کلمه عهد به صورت های مختلفی از قبیل عاهدتم ، الم اعهد عهدنا ، عهدی ، عاهدوا حدود 45 بار در قرآن کریم آمده است . آیات 40 و 80 و 177 سوره بقره 76 و 77 آل عمران ، 115 طه ، 60 یس ، 10 فتح و 8 مؤمنون از جمله آن آیات می باشند که برای تحقیق انتخاب شده اند در مجموعه این آیات اندیشه کنید و پاسخ سوال های زیر را در دفتر خود یادداشت کنید

- عهد میان چه کسانی است ؟

میان خدا و بندگانش

- عهد درباره چیست ؟

عهد درباره کسب رضایت او و رسیدن به سعادت و رستگاری خودمان .

- عاقبت عهد شکنان چه بوده است ؟

- شقاوت و بدبختی و مبتلا شدن به عذاب .

چه کسانی به عهد وفادار بوده اند و چه نتیجه ای رسیده اند ؟

آنان که در کسب رضایت خدا ثابت قدم و استوار بوده اند و با اعتماد به نفس تمام مشکلات را تحمل نموده اند . سرانجام اینان سعادت و رستگاری و خشنودی خداست .

در آیات مبارکه 130 طه ، 17 لقمان ، 60 و 61یس تدبر نموده و بیان کنید هر آیه ناظر کدام یک از مراحل یه گانه عهد است ؟

آیه 130 طه : پس در برابر آنچه می گویند صبر کن و پیش از طلوع آفتاب و قبل از غروب تسبیح و حمد پروردگارت را به جا آور ...

آیه 17 لقمان : پسرم نماز را برپا دار و امر به معروف و نهی از منکر کن و در برابر مصائبی که به تو می رسد شکیبا باش که این از کارهای مهم است .

جواب : مرحله اول

آیه 60 -61 یس : آیا با شما عهد نکردم ای فرزندان آدم که شیطان را نپرستید که او برای شما دشمن آشکاری است !؟ و اینکه مرا بپرستید که راه مستقیم این است .

جواب : مرحله اول

درس یازدهم

ثبات درعزم

سوال های متن :

1-اجرای یک هدف و برنامه چه تأثیری در روحیه انسان دارد ؟

به انسان اعتماد به نفس می بخشد و سبب شادابی و نشاط می شود .

2-شکستن پیمان و خلف وعده ها چه آثاری در پی دارد ؟

سستی اراده و ضعف نفس را در پی دارد و کار به جایی می رسد که شخص با خود می گوید :« من نمی توانم من ضعیف هستم

» .

3-غفلت چیست و غافل کیست ؟

غفلت یعنی بی توجهی و سستی نسبت به هدف و راه رسیدن به هدف و غافل کسی است که موجبات سعادت خود در نیا و آخرت بی توجه باشد .

4-آیا فراموشکار مقصر است ؟

خیر ، همیشه مقصر محسوب نمی شود بلکه آن فراموشی بد است که ناشی از غفلت و بی توجهی باشد .

5-چه عاملی سبب دوام عمل می گردد ؟ و دوام عمل چه فایده ای دارد ؟

تدریجی عمل کردن سبب دوام عمل می شود . اعمالی که دوام دارند موثرند اگر چه کم باشند اما عمل گاه و بیگاه نه تنها مؤثر نیست که گاهی زیان آور هم هست .

6-رسول خدا (ص) درباره تداوم عمل چه می فرمایند ؟

« ان افضل الاعمال ادومها و ان قل ؛ برترین اعمال مداوم ترین آنها ست اگر چه اندک باشد . »

7-راه های تقویت عزم را نام ببرید .

تسریع در انجام تصمیم – توجه به حضور در پیشگاه خدا و فرشتگان – توجه به عاقبت پایداری در تصمیم – عملی دانستن تصمیم جدید – رعایت اصل اعتدال – رعایت اصل تدریج .

اندیشه و تحقیق :

1-آیاعلاوه بر عوامل ذکر شده در کتاب عامل یا عوامل دیگری برای تقویت عزم می شناسید ؟ آنها را بیان کنید .

توجه به این مطلب که ما موجودی ابدی هستیم و ما با اعمال نیک خود داریم ابد خود را می سازیم .

توجه به این مطلب که مصایب و مشکلات دنیا زوال پذیر و فانی است و پاداش نیکو در انتظار صابران است

توجه به عزمت (لقاء الله) عزم انسان را جزم می کند .

2-به نظر شما چه عاملی ممکن است تصمیم های زیر را تهدید کند ؟ هر یک را جداگانه بنویسید .

الف ) خواندن نماز

ب ) مطالعه کتاب های مفید

ج ) کمک به نیازمندان

الف ) بی توجهی به فضیلت نماز اول وقت ، سرگرمی و بازی های بازدارنده ، کاهلی .

ب ) اشتغالات وقت گیر مانند نگاه به فیلم ها ، تنبلی ، عدم عادت به مطالعه .

ج ) صفت رذیله بخل ، قساوت قلب و ترساندن شیطان انسان را از فقر

3-چرا امام صادق (ع) می فرماید : « سزاوار است کسی که همت بر کار خیری کرده و در عمل به آن تسریع کند و آن رابه تأخیر نیندازد ؟ »

زیرا شیطان منتظر همین تأخیرها ست تا در این فاصله زمانی انسان را وسوسه کند و به تنبلی کشاند .

درس دوازدهم

قدم در بیداری

سوال های متن :

1-بقای بر میثاق چه نتیجه ای دارد ؟

رشد و کمال ما و رضایت پروردگار را در پی دارد و شکستن پیمان به شرمندگی در مقابل او می انجامد .

2-خداوند در حدیث قدسی درباره کسانی که به سوی او بازگشت دارند چه می فرماید ؟

هر کس یک وجب به سوی من آید یک گام به سوی او خواهم رفت و هر کس گامی به سوی من آید دو گام به سویش بر خواهم داشت و هر کس آهسته به سویم آید شتابان به جانبش خواهم رفت .

3-راه وفاداری به میثاق با خدا چیست ؟

راه وفای به میثاق ، مراقبت از آن است مراقبت یعنی زیر نظر داشتن دقت و توجه .

4-جنبه های سه گانه عمل را نام ببرید ؟

1-اصل عمل ؛2- کیفیت و چگونگی عمل ؛3- نیت و قصد شخص عامل .

5-مراقبت از اصل عمل چگو نه است ؟

بدین صورت که شخص مراقب باشد به اصل عهد و پیمانی که با خدا بسته حتما عمل کند به طوری که هیچ یک از اجزای اصلی آن از دست نرود .

6-مهمترین جنبه هر عمل به چه امری بستگی دارد ؟

مهمترین جنبه هر عمل ، نیت آن است . هر فردی باید توجه کند به چه منظور عملی را انجام می دهد و دستورات خدارا اطاعت می کند .

7-بهترین زمان محاسبه چه موقعی است ؟

بهترین زمان محاسبه در پایان هر روز و قبل از خواب است در آخرین لحظات روز خود نگاهی به اعمال خود کنیم اگر موفق بوده ایم سپاسگزار خداوند باشیم و اگر کوتاهی کرده ایم استغفار نماییم و برای روز بعد از درگاه او یاری جوییم

اندیشه و تحقیق :

1-چرا مراقبت در ابتدای اجرای هر برنامه ضروری تراست ؟

برای اینکه اطمینان پیدا کنیم که برنامه ما به درستی شروع شده و اجرا می گردد باید با مراقبت تمام کارها را زیر نظر و توجه قرار دهیم . اگر از ابتدا بدون مراقبت انجام شود منجر به انحرافات بزرگ می گردد .

2-چرا پیامبر اکرم (ص) فرموده اند «انما الاعمال بالنیات » ؟

زیرا نیت هر عملی باطن آن عمل است و باطن بسیار مهم تر از ظاهر است . باطن عمل است که برای ما می ماند و در روح مانقش می بندد . از این جهت پیامبر اکرم (ص) فرمود : ارزش اعمال انسان به نیات آنها بستگی دارد .

3-بعضی از افراد می گویند : ما اعمال و عباداتی را انجام می دهیم ولی تاثیر آن ها را در خود احساس نمی کنیم . فکر می کنید اشکال کار این افراد در کجاست ؟

باید توجه داشت که هر عمل سه جنبه دارد : 1. اصل عمل 2. کیفیت عمل 3. نیت شخص عامل . گاهی اصل عمل درست انجام شده است اما به کیفیت و نیت عمل توجه نشده است لذا اثر مطلوب را در خود نمی بیند .

4-چه رابطه ای میان مراقبت و محاسبه برقرار است ؟ آیا به یکدیگر وابسته اند ؟

کسی که بخواهد خود را اصلاح کند هر دو را باید رعایت کند ابتدا مراقبت می کند اعمالش مورد رضایت خدا باشد و بعد در آخر روز خود را محاسبه مب کند که آیا به وظیفه عمل کرد یا نه . پس در واقع محاسبه ، آن مراقبت را تکمیل می کند .

5-چرا باید از نیت و قصد خود در هنگام عمل مراقبت کنیم ؟

تاثیر یک عمل در تکامل معنوی انسان وابسته به قصد و نیت عمل کننده است . باید از نیت خود در اعمال مراقبت نماییم و نگذاریم کارهای بلند و متعالی آلوده به هدف های پست گردد .

6-آسان گرفتن و گذشت چه موقع پسندیده است و در چه صورتی ناپسند است ؟

آسان گیری و گذشت نسبت به خطاهای دیگران پسندیده

نمونه سوالات نوبت اول دین زندگی اول دبیرستان

نمونه سوالات درس 1                                          

1 -قرآن کریم ..................... انسانها ست و مردم را به ...................... هدایت می کند     ص2

2 -بهترین دوره برای توجه به سخنان خداوند کدام دوره است ؟    ص2

الف ) دوره کودکی          ب ) دوره نوجوانی و جوانی      ج ) دوره بزرگسالی         د ) دوره پیری

3 – امام صادق (ع) در مورد تلاوت قرآن در دوره نوجوانی و جوانی چه می فرمایند ؟        ص 2

4 – خداوند مهربان قرآن کریم را برای ................ انسانها فرستاده است .       ص5

5 – چرا خداوند ما را به خواندن قرآن و تفکر و تدّبر در آن فراخوانده است ؟        ص5

6 – صحیح یا غلط :

- کلام و سخن هرچه بلند تر و حکیمانه تر باشد نیازمند دقت بیشتر و تفکر عمیق تر است .    ص□       غ □

- کلام خدواند برترین و حکیمانه ترین کلام هاست     ص□          غ □      

7 – برتری و تفاوت کلام خدواند بر دیگر سخنان چگونه است ؟         ص5

8 – چرا تدّبر و تفکر در قرآن پایانی ندارد وبه آخر نمی رسد ؟        ص 7 و 8

9 – تفکر در قرآن کریم از مراحل .......... و ............ شروع می شود و به مراحل ........... و ............... می رسد .   ص 6

10 – مراحل ساده تدّبردر قرآن و مراحل تخصصی آن چه تفاوتهای دارد؟توضحیح دهید.     ص 6 و 7

11 – مرحله تخصصی تدبر و تفکر در قرآن کریم چه نامیده می شود ؟       ص6 

الف ) قرائت                ب ) تفسیر                  ج ) ترجمه                        د ) تجوید

12-  مرحلهٴساده ی تدّبر و تفکر در قرآن را با ذکر مثال توضیح دهید .       ص 7

13 – چگونه می توان پیام های بیشتر با سطوح ولایه های عمیق تری از قرآن به دست آورد ؟       ص7

14 – ابزار تدّبر در قرآن کریم چیست ؟ و روشهای آن کدام است ؟ توضیح دهید.         ص7

15– نتیجه ی بهره مندی از قوه ی عقل و خردورزی چیست ؟        ص7

الف ) فکر                      ب ) دانایی                       ج ) علم                     د ) قدرت

16 – روشهای تدّبر در قرآن کریم چه کمک هایی به ما می کنند؟    ص8

17 – هدف از نزول قرآن چیست ؟    ص8

18 – با داشتن چه ویژگی هایی می توان از هدایت قرآن کریم بهره مند شد ؟    ص8

19 - با توجه به آیه " قد جاءکُم مِنَ الله نورٌ و کتابٌ مُبینٌ یَهدی بِهِ اللهُ مَن اتّبَعَ رضوانَهُ و سُبُلَ السّلام "

چه کسانی می توانند از هدایت قران بهره مند شوند ؟  نتیجه بهره مند ی از این هدایت چیست ؟     ص8

20 – با توجه به آیهٴ " وَهُدًی وَ رَ حمَهً وَبُشری لِلمُسلمین " چه کسانی از هدایت قرآن بهره مند می شوند ؟    ص8

21 – با توجه به آیه "کتابٌ انزلناهُ اِلیکَ مبارکٌ لِیَدّبروا ءایاتِه ی و لیتذَکّر اُلُوا الا لبابِ " چه کسانی از هدایت قرآن

بهره مند می شوند ؟    ص8

22 – آیه "وَاوحِیَ اِلیَّ هذَا القرآنُ لِاُ تِدرَکُم بِه ی و من بَلَغَ " 19 سوره انعام چه پیامی دارد ؟    ص9

23– با توجه به آیه19 سوره انعام محدوده تاریخی و جغرافیایی هدایت قرآن کریم چقدر است؟      ص 9

24 – ثمرات و نتایج هدایت قرآن کریم را بیان کنید .         ص 8

25 – اولین و برترین معلم و راهنمای ما بای تفکر در قرآن کریم .............. است             ص9

26 – اولین معلم قرآن کریم کیست ؟         ص9

الف ) خدا         ب ) حضرت محمد (ص)       ج ) حضرت علی (ع)      د ) حضرت امام خمینی (ره)

27- آیات قرآن بر قلب مبارک ، پیامبرنازل شده و خدای متعال ............ و ............. آن را به ایشان آموخته است .     ص9

28 – حضرت محمد که اولین و برترین معلم قرآن است در این زمینه چه چیزهایی به ما  آموخته است. ؟          ص9

29 – رعایت ادب در پیشگاه قرآن نشانه ی چیست ؟              ص10

30 – واجب است هنگام گذاردن دست روی آیات قرآن وضو داشته باشیم .     ص10          ص□     غ □  

31 – آداب قرائت و تدّبر در قرآن کریم را بیان کنید            ص10

نمونه سوالات درس دوم

1 – چرا چیزهایی مانند ماه ، ستاره و خورشید لایق پرستش نیستند ؟                   ص19

2 – حضرت ابراهیم کدام جهت را برای زندگی خود برگزید ؟                   ص19

3 – چراحضرت ابراهیم این جهت ( حق گرایی و یکتاپرستی ) را انتخاب کرد؟ چه دلیلی بر درستی کار خود آورد ؟ص19

4 – سرپرست حضرت ابراهیم ............. بود .     ص20

الف ) تارُخ               ب )ابوطالب                    ج ) آزر                    د ) اسماعیل    

5 – چرا ابراهیم از سرپرست خود "آ زر" جدا شد ؟                   ص20

6 – حضرت ابراهیم با اندیشه و تفکر و با استعانت از هدایت الهی بهترین انتخاب را کرد        ص□     غ □          ص 20                                                                                           

٭ استدلال حضرت ابراهیم در پرستش خدا چه بود ؟               ص19

7 – انسان ها چه زمانی احساس خرسندی و نشاط می کنند ؟            ص20

8 – چهار مورد از کمالات و خوبی های انسان را نام ببرید .          ص20

9 –میل و گرایش کمال طلبی را توضیح دهید .                   ص20

10 – منظور از بی نهایت طلبی در انسان چیست ؟ شرح دهید .          ص21

11 – استعداد ها و کمالات انسان چه تفاوتی با استعدادهای حیوانات و گیاهان دارد ؟         ص21

12  - انسان دارای روحیه ای .........................است .       ص21

13 – جمله حضرت ابراهیم که فرمود "إنّی لا اُحبُ الآفلین " بیانگر کدام میل و گرایش انسان است ؟            ص21

14 – قرآن کریم سرشار از استدلال های محکم و استوار است که با روشی کاملاً ........... و در عین حال ............... بیان

 شده اند . ص22           

    الف ) مستند – ساده       ب )پیچیده –  مستند       ج) منطق –  ساده           د ) ساده – منطق

15 – مقصود از واژه حنیف چیست ؟   

    الف )کمال طلب    ب ) مجاهد درراه خدا      ج) حق گرا         د ) بت پرست

نمونه سوالات درس سوم        دین و زندگی اول دبیرستان

 1- انسان به دنبال هدف هایی است که پایان یابد و تمام شود   ص□                 غ □        ص24

2 –  مهم ترین انتخاب هرانسانی ، انتخاب ................... است . ص24

3 –  انتخاب هدف زندگی چه تاثیری در زندگی انسان دارد ؟                ص24

4 – استعدادهای گیاهان به طور ......... واستعدادهای حیوانات به نحو...........شکوفا می شوند.    ص27

5 – قدرت تفکر و قدرت انتخاب ، هرکدام چه تاثیری در کمال انسان دارند ؟            ص27

6 – نقش قدرت تفکر و قدرت انتخاب در رسیدن به سعادت چیست ؟                    ص27

7 –تفاوت انسان با حیوانات وگیاهان ازلحاظ رسیدن به کمالات وشکوفائی استعدادهاچیست؟ ص 27

8 –پیام های آیه "مَن کانَ یُریُد العاجلَهَ عَجّلنا که و فیها ما نشاءُ یِمَن نُریدُ ثُمّ جَعَلنا که وَ جهنم ......." را  بیان  کنید .    ص25

 9 – منشأ تفاوت در هدف ها و دل بستگی ها چیست ؟      ص28

الف ) مییزان علم ها             ب ) تفاوت بینش ها           ج ) میزان ایمان افراد           د ) تفاوت دین ها

10 – تفاوت در هدف ها و دلبستگی ها را با ذکر مثال توضیح دهید .        ص28

11 –خدای رحیم و مهربان در .............. ما را هدایت کرده و معیار انتخاب هدف های اصلی از غیر آن را مشخص فرموده و آثار و نتایج آن ها را نیز یادآور شده است .        ص29

12 – هدف های پایان ناپذیر در .............. به دست می آیند .               ص30

الف )نوجوانی                   ب ) دنیا               ج ) تقرب به خدا                 د ) برزخ

13 –هدف های پایان ناپذیر همان هدف های دنیوی هستند .   ص30                ص□     غ □  

14 – در انتخاب اهداف اصلی و فرعی به چه نکاتی باید توجه کنیم ؟           ص31

15 - هدف های دنیوی و اخروی را مقایسه کنید .         ص30

16 – ویژگی های هدفهای اخروی و اصلی را بنویسید.      ص30

17 – تنوع و گستردگی استعدادهای ما مفید است یا مضر؟ چرا؟        ص33

18 – چگونه می توان هدف زندگی را امور اخروی قرار  داد ولی در دنیا زندگی کرد و برای پشرفت زندگی مادی و رسیدن به رفاه و آسایش کوشش نمود ؟               ص33

19 – چرا انسان مسئول سرنوشت خویش است ؟                         ص33

20 – انسان سعادتمند کیست ؟                 ص33

21 – اگر ............. مختلف باشند هدفها و دلبستگی ها نیز مختلف می شوند .

الف ) دین ها                    ب ) پیامبرها                   ج) علم ها                      د ) بینش ها

نمونه سوال های درس چهارم           دین و زندگی اول دبیرستان

1- مقصود از عبارت قرآنی " لهُ الاَ سماءُ الحُسنی "  کدام است ؟            ص35

 الف ) خداوند همهٴ صفات مخلوقات خود را داراست .

ب ) همه صفات خالق و مخلوق ، یکی است .

ج ) همهٴ نامها و صفات نیکو از آن خداست .

د ) خدواند را آن چنان که هست نمی توان شناخت

2 – با توجه ب دو ویژگی" متنوع بودن استعداد های انسان " و "بی نهایت طلبی  انسان" چه نوع هدفی را باید انتخاب کند ؟      ص 37 و ص36

3 – آنچه موجب پربارتر شدن نهال وجود انسان می شود ................. است .          ص37

الف ) یاد خدا           ب ) اراده ی قوی      ج ) زحمت و پشتکار       د ) هدف برتر و جامع تر داشتن

4 – هدف اصلی ما باید چه هدفی باشد ؟ توضیح دهید .                   ص36  و ص37

5 – چرا خداوند صاحب همه ی صفات نیکواست ؟                   ص 37

6 – چرا خدواند مبدأ و سرچشمه ی همه خوبی هاست ؟            ص37

7 – بدترین نوع دوری کدام است ؟       ص38

الف ) دوری از دوستان         ب ) دوری از خدا             ج ) دوری از وطن                       د ) دوری از خدا

8 –نزدیکی و تقرب به خداوند چه نوع نزدیکی است ؟    ص38

 9 – انسان ها چگونه می توانند تجلّی بخش صفات و زیبای خدا شده و به او تقرب یابند ؟   ص 38

10 – انسان چه موقع به آرامش می رسد ؟        ص39

11 – اگر روح انسان بی نهایت طلب است و خوبی ها را به صورت بی پایان می خواهد شایسته است که ............... مقصد نهایی او باشد .               ص 39

12– حضرت ابراهیم با بیان اینکه"من آنچه را که افول می کنددوست ندارم"به مردم چه آموخت؟ص39

13 – قرب و رضای الهی برترین هدف زندگی است         ص40               ص□     غ □  

14 – از ارتباط میان آیات 8 سوره طه و 72 سوره توبه چه پیامی به دست می آید؟     ص40

15 – بزرگی انسانها و عظمت زندگی آنها به چه چیزی بستگی دارد ؟ چرا؟   ص 42

16 – اگر هدفها و دلبستگی هایم را درست انتخاب کنم و هر یک را ........ قرار دهم درخت وجودی من ........      ص42

17 –برترین محبوب .............. است . زیرا ...............       ص42

18 – چگونه می توان دریافت که خوبی ها و زیبای های بهشت درجات دارد ؟       ص37

نمونه سوالات درس پنجم                                       دین و زندگی

1 – چگونه می توانیم عشق و محبت خود ر ا به خدا افزایش دهیم ؟    ص44

2– عبارت " لَیسَ کمثلهِ شیءٌ"به کدام ویژگی خداوند اشاره دارد؟این ویژگی ازاو چه است؟  ص45

الف ) بی نیاز – ثبوتی           ب ) بی نیاز

پاسخ پیام آیات و اندیشه و تحقیق اول دبیرستان

پاسخ پیام آیات 1          ص 6

جواب : آیه 29 سوره ص با کلمات  " لِیدّبَّروا  ءآیاتهِ ... و لیتذکر اُولوا الألباب "

و آیه 44 سوره نحل با عبارت " لَعلَّهم یتفکرون" از ما می خواهد که در قرآن تفکر و تدبر کنیم و به حقایق آن توجه نماییم .

پاسخ پیام آیات 2           ص7

جواب : مثلاً عبارت های "یتفکرون " ، " لَیدَّبروا " ، اُولوا الألباب "رساننده ی ما به عقل هستند

پیام آیات 3            ص8

جواب سوال 2 ← انسانی می تواند از این پیام و هدایت قرآن بهره ببرد که در مرتبه ی اول اهل حقیقت باشد .

یعنی انسانی حقیقت طلب باشد .

اگر کسی فطرتش خاموش نشده باشد و انصاف داشته باشد ، قرآن او را هدایت می کند و به ایمان الهی می رساند . این همان تقوای اولیّه است .

پس از رسیدن به ایمان ، درهای جدیدی برای هدایت الهی به روی انسان باز می شود . به همین جهت مسلمان و مومن بودن ، ویژگی دیگری است که بهره مندی از هدایت قرآن را بیشتر می کند .

به دنبال رضای الهی بودن نیز از ویژگی های بهره مندی از هدایت الهی است . در آیهٴ29 سوره ص اشاره شده که مقدّم و برتر از همه ی این ویژگی ها داشتن خرد و تعقل است .

پاسخ پیام آیات 3           ص8

جواب سوال 3 ← ثمرات و نتایج هدایت قرآن کریم چیست ؟

جواب ← دست یابی به راه سلامت و رستگاری – قرار گرفتن در رحمت الهی – دریافت بشارت الهی – رسیدن به تزکیه و پاکی – آموختن کتاب و حکمت – یادگرفتن تعالیمی که انسان ها به تنهایی قادر به درک آن نیستند – یادآوری اموری که انسانها می دانند اما از آن غفلت کرده اند .

جواب سوال 4   ص9

پاسخ : هدایت قرآن برای همه ی انسانها در همهٴ مکانها و همهٴ زمانهاست .

← ضمیر "کُم = شما " در عبارت "جاءکُم " در آیهٴ 15 سورهٴ مائده نشان می دهد که هر کس که این پیام را بشنود در هر زمان و مکانی باشد ، مخاطب قرآن است .

← همچنین کلمهٴ "ناس " در آیهٴ138 سوره آل عمران و آیهٴ44 سوره نحل اشاره به همهٴ مردم دارد  ← عبارت "وَمَن بلغ " در آیهٴ19 سوره انعام نیز نشان می دهد که این کتاب الهی هدایتگر هرکسی است که این پیام به او برسد و اخصاص به زمان و مکان اصی ندارد.

پاسخ پیام آیات              ص9

جواب :          آیهٴ 151 سوره بقره پیامبر (ص) را به عنوان معلم قرآن معرفی می کند .

پاسخ سوال بیشتر بدانیم      ص13

جواب : چون خواندنی که در آن تفکر و تدبر باشد همراه عبرت آموزی خواهد بود و اگر تفکر و تدبر در خواندن قرآن نباشد از قرآن پند گرفته نمی شود و به نافرمانی از خدا منجر می شود .

اگر خواندن قرآن همراه با تفکر و تدبر نباشد قوانین دین خدا ناشناخته می ماند .

درس دوم

اصطلاحات علمی :

* میل کمال طلبی :هر مخلوقی که خداوند می آفریند برای او مقصد و کمالی خاص تعیین کرده است

این هدف و مقصد به صورت یک استعداد در ساختمان خلقت آن موجود قرار دارد و فعالیت های آن موجود در جهت رسیدن به آن هدف می باشد .

* میل بی نهایت طلبی : حالتی است که در همه انسانها ، مانع ایستایی و توقف می شود .

 یعنی هرکسی در خود احساس می کند که نسبت به هر خوبی و کمالی به مقدار محدود آن قانع نیست و تا بی نهایت آن را می طلبد .

پاسخ پیام آیات         ص19

جواب 1 ← زیرا این امور فانی و نابود شدنی هستند و انسانی که فطرتاً دنبال جاودانگی و پابندگی است نمی تواند به این امور فانی دل ببندد .

جواب 2 ← حضرت ابراهیم خداوند را که خالق جهان است به عنوان محبوب و خدای یگانه انتخاب کرد و او را پرستش کرد .

جواب 3 ← حضرت ابراهیم به این دلیل ماه و خورشید و ستاره را نپرستید که آنها فانی و نابود شدنی هستند پس چون خداوند افول نمی کند و جاودانه است و نیز چون خداوند خالق جهان است لایق پرستش است .

درس سوم :

 اصطلاحات علمی درس :

* غریزه : گرایش هایی است که خداوند در حیوانات قرار داده است و انسان هم از آن جهت که دارای بُعد حیوانی است این غرایز را دارد . مانند غریزه  جنسی ، میل به تغذیه و .....

پاسخ پیام آیات 1               ص28

جواب ← آیات     202 سورهٴ بقره ،      3 سوره انسان        38 سورهٴمدثر

پیام آیات :

1 – 202 سوره بقره ← هرکس در زندگی خویش به میزانی که تلاش کند به نتیجهٴ مثبت می رسد و اگر راه نادرست را انتخاب کند نتایج بدی خواهد داشت و مسئول هر کاری و هر نتیجه خود انسان است

2 – آیه 3 سوره انسان ← خداوند قدرت تشخیص و انتخاب راه درست و اشتباه را به انسان داده است و او خود باید راه را انتخاب کند .

3 – آیهٴ38 سوره مدثر ← هرکس مسئول و پاسخ گویی اعمال و کارهای خویش است . و کسی مسئول کارهای دیگران نیست.

پاسخ پیام آیات 2          ص30

1 - پیام اول مربوط به آیهٴ18 سورهٴاسراء است .

زیرا در این آیه از تعبیر "عاجله " استفاده شده که به معنای "پایان پذیر " می باشد .

 2 - پایان دوم مربوط به آیه 18 سوئره اسرا< می باشد .

خداوند می فرماید که هرکس این هدف های پایان پذیر را به عنوان هدف اصلی برگزیند به آن مقداری که ما بخواهیم و اراده کنیم او را به آن هدف می رسانیم .

3 – پیام سوم با آیهٴ 18 سوره اسراء آیهٴ200 سوره بقره مرتبط است .

کسی که فقط هدف های دنیوی را برمی گزیند و هیچ توجهی به کمالات اخروی ندارد چنین کسی در آخرت بهره ای نخواهد داشت و در آتش سقوط خواهد کرد .

4 – پیام چهارم با آیهٴ 19 سوره اسراء و آیهٴ 60 سوره قصص ارتباط دارد .

در آیهٴ 19 سوره اسراء تعبیر "ومَن أرادَ الآخره " آمده که در مقابل عبارت " وَمَن ارادَ العاجله : است .

عاجله پایان پذیر است اما آخرت پایان ناپذیر است

آیه 60 سوره قصص نیز نشان می دهد که آنچه نزد خداست بهتر و باقی است و متاع دنیا پایان پذیر و تمام شدنی است .

5 – پیام پنجم با آیهٴ 19 سوره اسراء ارتباط دارد .

هدف اصلی برگزیندو"برای رسیدن به آنها تلاش کند در حالی که ایمان دارد"به هدف خود خواهد رسید .

6 – پیام ششم با آیه 60 سوره قصص ازتباط دارد .

آنچه نزد خداست باقی است و هرکس به خدا تقرب جوید و به او نزدیک شود به خوبی ها و کمالات پایان ناپذیر دست یافته است .  

7 – پیام هفتم از آیات 18 و 19 سوره اسراء و آیهٴ 60 قصص بدست می آید .

عبارت "وَمَن أرادَالآخره "در مقابل "مَن کانَ یُریُد العاجله "است و چون "عاجله" پایان پذیر است  آخرت پایان ناپذیر است .

عبارت "وُما عند الله خیر وابقی " در مقابل " فَمتَاع الحیاه الدنیا " است . معلوم می شود که آنچه نزد خداست همان خوبی ها و هدف های اخروی هستند و پایان ناپذیراند .

8 – پیام هشتم از آیات 18 و 19 سوره اسراء و آیهٴ 60 قصص بدست می آید .

9 – پیام نهم از آیات 18 و 19 سوره اسراء و 201 و 202 سوره بقره به دست می آید .

بر اساس این آیات اگر کسی فقط دنیا را برگزید در آخرت بهره ای نمی برد ولی اگر کسی آخرت را برگزید می تواند به نعمت های دنیایی هم برسد .

پاسخ اندیشه و تحقیق        ص33                          

جواب 1  -    الف ) همهٴ موجودات برای رهایی از نقص ، به سوی کمال و خوبی ها در حرکتند .

ب ) رسیدن به کمال عبارتست از شکوفائی استعداد ها 

ج ) انسان موجودی کمال طلب و بی نهایت طلب است

د) بی نهایت و کمال انسان کسی و هدفی نیست جز خدا

ه ) انسان با قدرت تفکر و انتخاب خوبی ها و راه رسیدن به سعادت را می شناسد و می پیماید .

و ) قرآن کریم معیار تشخیص هدف های اصلی از فرعی را تعیین کرده است

ز ) بینش های انسان در انتخاب هدف های او نقش اصلی را دارد.

2 -  تنوع و گستردگی استعدادهای انسان مفید است . چون تنوع و گستردگی هدف های انسان نشانهٴ کامل تر بودن انسان نسبت به مخلوقات دیگر است . این نشان می دهد که اگر انسان روش درستی در زندگی انتخاب کند می تواند به همه کمالات خود برسد .

3 – انسان می تواند در این دنیا زندگی کند و تلاش و کوشش نماید ولی چون کمال مطلق انسان رسیدن به خداست پس انسان باید در تمام کارها و اعمالش در این دنیا هدف اخروی داشته باشد و در راه رسیدن به آسایش و یشرفت کوشش نماید .

4 – چون خداوند قدرت تفکر و قدرت انتخاب را به انسان داده است تا بوسیله آنها خوبی ها را برگزیند و راه رسیدن به سعادت را بپیماید . خداوند راه رسیدن ه خوشبختی را به انسان نشان داده تا خود ، آن را بشناسد و با اراده ی خود آن را برگزیند . انتخاب ما سرنوشت ما را می سازد پس چون فعالیت های انسان بر اساس عقل و انتخاب است ، انسان مسئول سر نوشت خویش است .

درس چهارم :

تقرب به خدا ← کسب کمالات و زیبایی های معنوی و تجلّی اسماء و صفات الهی در وجود انسان

پاسخ پیام آیات               ص37

1 – آیه 8 سوره طه . زیرا در این آیه می خوانیم "لَهُ الأسماءُ الحُسنی "

همهٴ نام های زیبا و نیکو از آن خداست . هر اسم نشانه یک صفت  خوب و زیباست . پس خداوند همهٴ صفات خوب و زیبا را دارد .

2 – آیه 96 سوره نحل . زیرا در این آیه می خوانیم :

"وَما عند الله باق " یعنی آنچه پایان ناپذیر و جاودان و باقی است در نزد خداوند است .

3 – آیه 8 سوره طه و آیه 79 سوره انعام

زیرا در آیه 8 سوره طه آمده است که همهٴ صفات نیکو و زیبا از آن خداست ودر آیه 79 سوره انعام  می توان دریافت که خداوند خالق همهٴ چیزها در آسمانها و زمین است .

پس خداوند سرچشمهٴ همهٴ زیبایی ها و خوبی ها در جهان است .

4 – آیه 72 سوره توبه . زیرا در آیه 72 سوره توبه برای اهل بهشت درجات قائل شده است و فرموده که برتر از نعمت هایی مانند باغ ها و میوه های بهشتی ، رضایت الهی است و این رضایت الهی پیروزی عظیم است .

5 – با استفاده از آیات 72 سوره توبه و 96 سوره نحل و 8 سوره طه می توان دریافت که برترین هدف نزدیکی و تقرب به خداست .

از آیهٴ 8 سوره طه در می یابیم که همهٴ زیبایی ها و خوبی ها نزد خداست و از آیهٴ 96 سوره نحل به دست می آوریم که جاودانگی و پایداری نزد خداست و هرکس به خدا تقرب جوید به آن زیبایی های پایان ناپذیر و پایدار می رسد و در آیه 72 سوره توبه فرموده است که رضایت الهی بالاترین و برترین پیروزی است .

پس هر چه انسان به خدا نزدیک تر شود و رضایت او را بیش تر به دست آورد به زیبایی ها و کمالات بیشتری می رسد .

تقرب به خدا : بالا رفتن در مسیر کمال و بهره مند ی از زیبایی ها و کمالات .

هر قدر به کمالات و خوبی های وجودی ما افزوده شود به خداوند نزدیک تز می شویم

تقرب به خدا یعنی بهره مندی بیش تر از سرچشمهٴ زیبایی ها و خوبی و کامل تر شدن

پاسخ به اندیشه و تحقیق             ص 42

1 – هدف ها از نظر اهمیت با یکدیگر تفاوت دارند

- انسانها به میزان برتری در کسب کمالات و اهداف با یکدیگر تفاوت دارند

- قرآن کریم برترین هدف زندگی را تقرب به خدا معرفی کرده است

- تقرب به خدا برتر از همهؤ زیبایی ها و کمالات است

2 – بزرگی انسانها به بزرگی هدف آنها و تلاشی که برای آن هدف می کنند بستگی دارد .

زیرا زندگی انسان را ، هدف او تعیین می کند .

کسی که خواسته های کوچک در زندگی دارد و برای آن خواسته کوچک تلاش می کند به همان اندازه رشد می کند و به کمال می رسداما کسی که خواسته های بزرگ دارد و برای آنها تلاش می کند  به همان میزان به کمال می رسد .

3 – الف ) اگر هدف ها و دل بستگی هایم را درست انتخاب کنم و هر یک را " در جایی مناسب " قرار دهم درخت وجود من " هماهنگ تر ، متناسب تر و کامل تر رشد خواهد کرد "

ب ) برترین محبوب " خداست " زیرا " او جامع و دارندهٴ همهٴ خوبی ها و برترین و زیباترین موجود است "

 درس پنجم

پاسخ سوال یک صفحه 51

مقدمه : خداوند موجود ی نامحدود است . موجود محدود نمی تواند موجود نا محدود را به طور کامل بشناسد

نتیجه : پس موجود محدود (انسان ) نمی تواند خداوند رابه طور کامل بشناسد . (آیه 180 سوره صافات بیان کنندهٴ این حقیقت است )

مقدمه : انسانها مخلوق خداوند هستند . مخلوق نمی تواند بر خالق خود احاطه داشته باشد .

نتیجه : پس انسان نمی تواند بر خداوند احاطه داشته باشد .

پاسخ سوال 2      ص51

مقدمه : موجودات این جهان مخلوق خداوند هستند هر مخلوق به اندازه وجود خود نشان دهنده اوصاف خالق خود است

نتیجه : پس موجودات این جهان به اندازه خود نشان دهنده اوصاف خداوند هستند .

آیات 27 سوره روم  - 20 و 21 سوره ذاریات  - 33  تا 39 سوره یس راهنمای ما در این پاسخ است

پاسخ سوال 3      ص 52

مقدمه : این جهان مخلوق خداوند است . مخلوق نمی تواند در مرتبه خالق قرار گیرد مانند خالق شود.

نتیجه : پس مخلوقات این جهان نمی توانند در مرتبهٴ خالق قرار گیرند و مانند خداوند شوند .

مقدمه : این جهان محدود ولی خداوند نا محدود است ویژگی موجود محدود مانند ویژگی های موجود نا محدود نیست .

نتیجه : پس ویژگی های مخلوقات این جهان مانند اوصاف خداوند نیست .

آیات 11 سوره شوری  و 27 سوره روم راهنمای ما در این پاسخ است .

درس ششم :

پاسخ پیام آیات       ص59

2 – برخی از این صفات زیبا عبارتند از : عالم – رحمن – رحیم – اِله – مَلِک – قدّوس – سلام – مومن – مهیمن – عزیز – جبار – متکبّر – خالق – باری ء- مصور– حکیم

4 – برخی از این صفات عبارتند از : شریک داشتن – دختر و پسر داشتن – فقر – نیاز - ………

پاسخ نمونه هایی از تدبّر ….   ص63

1 – استخراج پیام : با تفکر در آیه ی 24 سوره حشر دانستیم که خداوند همهٴ صفات زیبا و نیکو را دارد .

با تفکر در آیهٴ23 سوره حشر و آیهٴ100 سوره انعام دانستیم که خداوند هیچ یک از صفات نقص را ندارد .

2 – یافتن مصداق …… : با مطالعهٴ آیات 23 سوره حشر و 100 سوره انعام دانستیم که صفاتی مانند سلام ، مومن و عزیز مصداق صفات زیبا هستند و صفاتی مانند شریک داشتن و فرزند داشتن از نمونه های صفات نقص هستند .

پاسخ اندیشه و تحقیق     ص63

1 – صفتی را می توان به خدا نسبت داد که جنبهٴ کمالی داشته باشند  پس معیار توصسف خداوند به برخی صفات این است که آن صفات جنبهٴ کمال و زیبایی داشته باشد یعنی از صفات ثبوتی و کمالی باشند .

2 – زیرا بعضی از صفات از نقص و کاستی حکایت می کنند در حالی که خداوند نقص و کاستی ندارد .

3 – اولاً انسانها دارای همهٴ صفات کمالی نیستند .

ثانیاً انسانها صفات نقص و عیب هم دارند ولی خداوند صفات عیب و نقص را ندارد .

ثالثاً انسان هر صفت کمالی را که داراست ، به شکل محدود و ناقص دارد اما خداوند صفات کمالی را به صورت کامل و نامحدود دارد .

درس هفتم

پاسخ پیام آیات     ص68

1 – میان ایمان و عمل صالح رابطه است . "عمل صالح " ثمره و نتیجه " ایمان " است .

این پیام از آیات 97 سوره نحل و 9 سوره اسزاء به دست آمد

2 – ایمان معیار ارزشمندی عمل صالح است . زیرا قرآن کریم در آیهٴ 97 سوره نحل می فرماید که در صورتی عمل صالح به حیات طیبه می انجامد و پاداش اخروی در بردارد که از ایمان سرچشمه بگیرد .

3 – ممکن است که به زبان بگوید ایمان دارم . اما واقعاً بی ایمان باشد . زیرا ایمان یک امر " درونی " است و جایگاه آن " قلب " است .

نمونه سوالات مفهومی و تشریحی از دین وزندگی (1)

درس اول:

1- حضرت ابراهیم (ع) کدام جهت را برای زندگی خود انتخاب کرد؟ چرا ؟ 1 نمره

2- حضرت ابراهیم در پاسخ به قوم خود که با او ستیزه میکردند چه فرمود؟1 نمره

3- چه زمانی حضرت ابراهیم به یقین رسید؟1 نمره

4- این عبارت قرآنی را ترجمه کنید: " فلما رآی الشمس " 75/0

درس دوم:

1- استعداد انسان را با استعداد گیاهان و حیوانات مقایسه کنید.5/1 نمره

2- حقیقت زندگی انسان چیست؟ 1نمره

3- پیام آیه مقابل را بنویسید:" کل نفس بما کسبت رهینه " 5/0 نمره

درس سوم:

1- چرا برای انتخاب صحیح هدف ها نیازمند به معیار و ملاک هستیم ؟ 1 نمره

2- اگر هدف های پایان پذیر به عنوان هدف اصلی انتخاب شوند نتیجه آن برای انسان چیست؟ 1 نمره

3- تفاوت میان دل بستگی ها بیشتر تحت تاثیر چه عاملی است؟ 5/0 نمره

4- تلاش چه کسانی در زندگی نتیجه خواهد داد؟وآنها را به هدف خواهد رساند؟ 1 نمره

درس چهارم:

1- با یک مثال توضیح دهید که چرا هدف های پایان پذیر ارزش و اهمیت یکسانی ندارند؟ 5/1 نمره

2- قرآن برترین هدف زندگی را در چه می داند؟ 1 نمره

3- حضرت ابراهیم از بیات این جمله " من آنچه را که افول می کند دوست ندارم " چه درسی را به مردم آموخت؟ 1 نمره

4- ترجمه آیه زیر را بنویسد:

وعد الله المومنین و المومنات . . . . . . . . . . . .

جنات تجری من تحتها الانهار . . . . . . . . . . .

خالدین فیها . . . . . . . . . . . .

درس پنجم:

1- چرا خداوند را آنگو نه که شا یسته است نمی توان شنا خت ؟ 1 نمره

2- چرا انسان نیازها و خواستهای خود را از خدا می خواهد؟ توضیح دهید. 1نمره

3- ُمضمون کدام عبارت با آیه ی زیر مطا بقت دارد؟ 5/0 نمره  

" ایا ک نستعین "

الف- به درگاه چه کسی جز تو پناه برم .

 ب- از چه کسی جز تو مد د طلبم .

ج- از چه کسی جز تو روزی بخواهم .

درس ششم

1- ترجمه ی آیه ی زیر را کامل کنید وبنو یسید آیه به کدام یک از صفا ت الهی اشاره دارد؟ 2 نمره

"سبحان الذی خلق الا زواج کلها" . . . . . . . . . . .. .

"مما تنبت الارض " از آنچه زمین می رو یاند.

"ومن انفسهم " . . . . . . . . . . .

"و مما لا یعلمون" واز آنچه نمی دانید .

2- صفات ثبوتی را از سلبی مشخص نمایید. 1 نمره

مختوق ......... حکیم ......... شریک...... غفا ر ..........

درس هفتم :

1- چه صفا تی را می توان به خدا نسبت داد؟ چرا؟ 5/1 نمره

2- چرا باید برخی از صفات را از خداوند سلب کرد با ذکر نمونه توضیح دهید ؟ 5/1 نمره

3- منظور از اینکه میگوییم خداوند صفات مختو قات رادارا ست چیست ؟ 5/1 نمره

4- تفاوت صفات خداوند و صفات انسانها در چیست ؟ 5/1 نمره

5- صفات ثبوتی خدا را با یک مثال تعریف کنید. 1 نمره

6 - صفات سلبی خدا را با یک مثال تعریف کنید . 1 نمره

درس هشتم:

1- ایمان چیست و ار دیدگاه قرآن جا یگاه آن کجاست؟ 5/1 نمره

2- ایمان را تعریف کنید ؟ 1 نمره

3- عمل صالح وکار شایسته وقتی ارزشمند است که بر اساس ......... انجام گرفته باشد .25/0 نمره

4- درحقیقت عمل شایسته ثمره ومیوه ی.......... است.25/0 نمره

5- چه زمانی در انسان حرکت به سوی عمل آغاز می شود . 1 نمره

6- از دیگاه قرآن کریم قلب زیبایی ها وآلودگیهایی دارد چهار مورد از آن را بنویسید ؟2 نمره

درس نهم :

1- پیام آیات ریر را بنویسید .1 نمره

الف- الذین فی صلا تهم خاشعون " ب- "الذین هم للزکوه فاعلون "

2- چرا پاکی در دوران نوجوانی وجوانی از اهمیت خاصی برخوردار است ؟ 1 نمره

3- راههای رسیدن به ایمان را نام ببرید. 1 نمره

4-تفکر پیرامون " آیات خدا در گستره ی هستی یکی از راههای رسیدن به ایمان است آن را توضیح دهید ؟ 1 نمره

5-توجه دائم به خداو ذکراو در گستره ی هستی یکی از راههای رسیدن به ایمان است آن را توضیح دهید ؟ 1 نمره

6-چه کارهها یی مانع یاد خدا میشود ؟ 1نمره

7-از دیدگاه امام خمینی چه زمانی انسان می تواند خودش را اصلاح کند چرا ؟ 1 نمره

درس دهم :

1- "عزم" از نظر لفوی به چه معناست ؟ 5/0 نمره

2- چرا عزم موجب ظهور گوهر انسانیت ( اختیار ) می شود ؟ 5/0 نمره

3- چهار مورد از آ ثار عزم را بنویسید 0 1نمره

4- از کجا بدانیم آنچه خداوند در مسیر بندگی و تکلیف از ما میخواهد فقط برای سعادت ما ست؟ توضیح دهید ؟. 2نمره

5-عبارت زیر راکامل کنید : 5/0 نمره

الف) دین همان راه ......... یعنی رضایت خداست 0

ب) میزان دین داری ما به میزان .......... به این عهد وپیمان است .

6- عهد ومیثاق انسان وخدا معمولا در چند مرحله صورت میگیرد ؟ نام ببرید. 5/1 نمره

7- واژه های زیر را با ذکر یک مثال تعریف کنید .1 نمره

اتف- واجب ب- حرام

8- اصطلاحات زیر را با ذکر یک مثال تعریف کنید 5/1نمره

الف-مستحب ب-مکروه ج-مباح

9- چرا لقمان حکیم به فرزندش سفارش می کند که "بر آنچه به تو می رسد صبرکن که این نشانه ی عزم در کارهاست"؟ 1 نمره

10- تجدید عهد چه آثاری را به دنبال دارد ؟ 5 /0 نمره

11- چرا انسانها به تکمیل عهد نیازمندند ؟ 5/0 نمره

درس یازدهم:

1- چهار مورد از عوامل تقویت کننده ی عزم را بنویسید. 1 نمره

2- عبارت قرآنی را ترجمه کنید0 "وسارعوا الی مغفره من ربکم " 75/0 نمره

3- چرا میان تصمیم وعمل نباید فاصله بیفتد ؟ 1 نمره

4 - تاثیر احساس حضور در پیشگاه خدا و فرشتگان را در اعمال انسان بنویسید . 1نمره

5 - چه تفاوتی میان شخص فراموشکار وغافل وجود دارد ؟ 1 نمره

6- چه عاملی موجب تداوم عمل می شود ؟ 5/0 نمره

7- منظور از رعایت " اصل اغتدال " ازعوامل تقویت کننده ی عزم را توضیح دهید .1 نمره

8 - براساس آیات قرآن کریم در چه کسانی ترس و حزن واندوه راه ندارد ؟ 5/0 نمره

درس دوازدهم:

1- مراقبت را که "از راههای وفای به عهد است " با ذکر مثالی بنویسید . 1 نمره

2-ا عمال و رفتارهای ما چند جنبه دارد نام ببرید .75/0 نمره

3 - تفاوت میان رکن و غیر رکن را با ذکر مثالی بنویسید .1 نمره

4- ارکان نماز را نام ببرید. 25/1 نمره

5- مهمترین جنبه ی هرعمل چیست توضیح دهید 1 نمره

6- چرا محاسبه بعد از مراقبت از اهمیت خاصی برخوردار است .5/1 نمره

7- بهترین زمان محاسبه از اعمال چه موقع است ؟ چرا ؟ 5/1 نمره

8- پیا م حدیث مقابل را بنویسید "ثمره المحاسبه صلاح النفس " 5/0 نمره

9- آسان گرفتن وگذشت در چه صورتی پسندیده ودر چه صورتی نا پسند است ؟ 1 نمره

درس سیزدهم:

1- حضرت تقمان چه سفارش های به فرزند خود کرد تا دربرنامه ی زندگی ما قرارگیرد؟ (چهار مورد)1 نمره

2-ا سوه را تعریف کرده وچه کسی می تواند برای ما اسوه باشد . 1نمره

3- وظایف وبرنامه های زندگی که برای انجام آنها با خداعهد می بندیم به چند دسته تقسیم می شود؟ با مثال بنویسید .5/1 نمره

4- چهار مورد از آداب خوردن وآشامیدن درزندگی پیامبر را بنویسید .1 نمره

5- اهمیت ورزش و تندرستی از دیدگاه پشوایان اسلام را بنویسید .1 نمره

درس چهاردهم :

1 - این عبارت قرآنی به چه موضوعی اشاره دارد ؟

"هذا بیان للناس وهدی و موعظه للمتقین" 5/0 نمره

2- ترجمه ی عبارات قرآنی زیر را بنو یسید.

اتف-"افلا یتد برون القرآن . . . . . . . . . . . . .. 5/0نمره

ب –"ان هو الا ذکر وقرآن مبین" . . . . . . . . . . . 75/0 نمره

3- چهار مورد از اثرات ونتایج هدایت قرآن رابنویسید .1 نمره

درس پانزدهم:

1- با توجه به آیه ی 186 سوره ی بقره خداوند دعای چه کسانی را اجا بت می کند ؟ 5/0 نمره

2- بر اساس آیه ی مقا بل "اننی انا الله لا اله الا انا فا عبد نی و ا قم الصلو ه لذ کری " انسان در برابر

پروردگار خود چه وظیفه ای دارد؟ 5/0 نمره

3- ترجمه ی عبارت قرآنی رابنویسید. "و اذا سالک عبادی فانی قریب " 1 نمره

درس شانزدهم:

1- آب مطلق ومضاف چه فرقی دارند؟ 1 نمره

2- پوشش زنان در هنگام نماز چگونه باید باشد ؟ 1 نمره

3- اگر لباس یا مکان نماز گزار نجس باشد نماز او ........ است. 25/0 نمره

4- خواب در چه صورتی وضو را باطل می کند ؟ 5/0 نمره

5- حکم انگشتر وحلقه ی طلا در نماز برای مردان چیست ؟ 5/0 نمره

6- وظیفه کسی که، شک کند وضو یش با طل شده یا نه، چیست ؟ 5/0 نمره

7- مسح کردن روی جوراب وکفش چه حکمی دارد ؟ 1 نمره

8- با توجه به سخن امام رضا (ع) چرا انسان به وضو امر شده است ؟ 1 نمره

9- حکم مسح سر وپا در وضو چیست ؟ 1نمره

درس هفدهم:

1- یک دوست خوب در باره ی خطا ی دوستش چه رفتاری باید داشته باشد؟ 1 نمره

2- با توجه به سخن امام علی ( ع ) عاجز ترین مردم در رابطه با دوست چه کسی است.؟ 1 نمره

3- به چه دوستی می توان اعتماد کرد. (چهار مورد ) 2 نمره

4- در قرآن کریم و سخنان پیشوایان دین دوست واقعی کیست؟ دو مورد از صفاتش رابنویسید. 1 نمره

درس هیجدهم:

1- وظا یف ما نسبت به دوستان خود چیست ؟چهار مورد بنویسد . 1 نمره

2- چرا حفظ دوستی از به دست آوردن آن مشکل تر است ؟ 1نمره

3- شرط تداوم دوستی ها چیست؟ توضیح دهید .1 نمره

4- چه عواملی پیوند دوستی ها را سست می کند .1نمره