دین و زندگی تایباد
اللهم صل علی محمدوآل محمددین و زندگی تایباد
اللهم صل علی محمدوآل محمدچیستی فرهنگ و تهاجم فرهنگی در فرمایشات رهبر معظم انقلاب
چیستی فرهنگ و تهاجم فرهنگی در فرمایشات رهبر معظم انقلاب
مقدمه
امروزه دشمن در حوزه و جبهه فرهنگی فعالیت گسترده ای می کند. لذا مسأله فرهنگ مسأله مهمی است و دشمنان برای رسیدن به اهدافشان این حوزه را مورد تهاجم قرار داده اند و هر روز با ابزاری این حوزه را مورد توجه قرار می دهند. رهبر معظم انقلاب به این مسأله مهم اذعان داشته اند. از این رو در این نوشته سعی شده است مسأله فرهنگ و تهاجم فرهنگی دشمنان در فرمایشات مقام معظم رهبری تبیین شود.
تعریف فرهنگ
فرهنگ مجموعه ای پیچیده از باورها، عقاید، ارزش ها، دانش ها، آداب و رسوم و هر چیزی که فرد به عنوان عضو از جامعه خویش فرامی گیرد.
امام خمینی (ره) فرهنگ را اینگونه تعریف می کند: «فرهنگ مبدأ همه خوشبختی ها و بدبختی های ملت است ... آن چیزى که ملت ها را می سازد فرهنگ صحیح است ... اگر فرهنگ درست بشود یک مملکت اصلاح می شود».1
مقام معظم رهبری می فرمایند: «فرهنگ یعنی باورهای مردم، ایمان مردم، عادات مردم، آن چیزهایی که مردم در زندگی روزمره با آن سر و کار دائمی دارند و الهام بخش مردم در حرکات و اعمال آنها است». 2
«فرهنگ، مثل آب و هواست. فرهنگ، یعنی همین رسوم و آدابی که بر زندگی من و شما حاکم است. فرهنگ، یعنی باورها و اعتقادات ما و چیزهایی که زندگی شخصی و اجتماعی و داخل خانه و محیط کسب یک جامعه با آنها روبه‌روست».3
فرهنگ در اندیشه رهبری
الف- فرهنگ ستون فقرات حیات یک ملت و هویت یک ملت
فرهنگ نقش مهمی در پیشرفت و توانایی یک ملت دارد. اگر فرهنگ یک کشور دچار سستی شود، آن کشور نمی تواند منافع یک ملت را حفظ کند. از این رو فرهنگ در یک کشور نفش ستون فقرات حیات یک ملت و هویت یک ملت را دارد.
«فرهنگ مایه اصلی هویت ملتهاست. فرهنگ یک ملت است که می تواند آن ملت را پیشرفته، عزیز، توانا، عالم، فناور، نوآور و دارای آبروی جهانی کند. اگر فرهنگ در کشوری دچار انحطاط شد و یک کشور هویت فرهنگی خودش را از دست داد، حتی پیشرفتهایی که دیگران به آن کشور تزریق کنند، نخواهد توانست آن کشور را از جایگاه شایسته ای در مجموعه بشریت برخوردار کند و منافع آن ملت را حفظ کند. من به حوادث دوران استعمار که نگاه می کردم -دوران استعمار تقریباً از اواخر قرن هجدهم میلادی شروع شد، در قرن نوزدهم به اوج رسید و تا اواسط قرن بیستم هم ادامه پیدا کرد. حرکت استعمار یعنی حضور قدرتهای مسلط نظامی و سیاسیِ دنیا در کشورهایی که می توانستند با استفاده از زور در آنها حضور پیدا کنند و منافع خودشان را از آن‌جاها تأمین کنند و در واقع از موجودیِ مادی و معنوی آن کشور سرمایه ای برای خودشان بسازند، همان چیزی که آنها اسمش را استعمار گذاشتند و امروز هم اطلاق می شود – می دیدم هرجا که اینها وارد شده‌اند، اگر این توانایی را پیدا کرده اند که فرهنگ آن ملت را مضمحل کنند و تحت تأثیر قرار دهند و تضعیف کنند، پایه های قدرتشان در آنجا مستحکم شده و اگر در جایی فرهنگ ملی و بومی به خاطر کهنسال بودن، ریشه دار بودن و برجسته بودن مضمحل نشده و از بین نرفته، استعمارگرها و اشغالگرها نتوانسته‌اند مدت زیادی از آنجا منافع خودشان را تأمین کنند و ناچار شدند که آن منطقه را رها کنند. این در مورد همه جهانگشایی ها و کشورگشایی های دورانهای گذشته تاریخ هم -که ما در تاریخ می خوانیم - صادق است. آن کشورگشاهایی توانسته اند در سرزمینهای گشوده شده با شمشیر، با زور پایدار بمانند و مقاصد و سلطه خودشان را در آن سرزمینها اعمال کنند، که توانسته باشند فرهنگ آن کشور را در مشت و در اختیار بگیرند. حالا گاهی یک فرهنگ را ریشه کن می کنند؛ مثل اینکه زبان یک کشور را بکل از بین می برند. شما الان ملاحظه کنید که آفریقا، آمریکای لاتین و بسیاری از کشورها، زبان بومی اصلاً ندارند. پرتغالی ها و اسپانیول ها آنجا آمدند و زبانها را عوض کردند؛ زبانهای بومی و بسیاری از نشانه های فرهنگ را از بین بردند؛ البته یک جاهایی هم نتوانستند. فرهنگ ستون فقرات حیات یک ملت و هویت یک ملت است».4
ب- فرهنگ تقویت کننده یک کشور
جوامع برای اینکه بتوانند بر روی باورها و عقاید مردم (فرهنگ) یک کشور تأثیر بگذارند؛ سرمایه گذاری عظیمی می کنند. از این رو فرهنگ یکی از عواملی است که نقش عظیمی در تقویت یک کشور دارد.
«سه موضوع هم در تقویت کشور بسیار نقش دارد: یکى مسئله علم و فناورى است، یکى مسئله اقتصاد است، یکى مسئله فرهنگ است. در این سه بخش ما باید سرمایه گذارى کنیم؛ اینها عناصر کلیدى اند. دولتهاى ما، مسئولین ما، مؤثرین و متنفذین ما، در هر سه قسمت بایستى فعال بشوند و کار بکنند. مسئله جمعیت هم البته بسیار مهم است -همان‌طور که اشاره کردند که بعضى از آقایان هم روى این تکیه کردند - کاملاً بجا است، مسئله جمعیت تأثیر زیادى دارد در اقتدار ملى؛ و افزایش نسل جوان و بزرگ بودن کشور از لحاظ جمعیت، خیلى تأثیر دارد در ایجاد اقتدار. البته از همه اینها مهمتر، مسئله فرهنگ است؛ بخصوص در سطح باورها و عقاید مردم. مى بینید چقدر دارند سرمایه گذارى می کنند. اشاره شد که بسیارى از سرمایه هاى گوناگون بین‌المللى صرف ایجاد رسانه هاى اثرگذار می شود، از قبیل ماهواره و اینترنت و موبایل و امثال اینها؛ دارند سرمایه هاى زیادى را صرف می کنند براى اینکه بر روى عقاید مردم و باورهاى مردم اثر بگذارند و اینها را درواقع از حیطه نفوذ نظام اسلامى و ارزشهاى اسلامى خارج کنند».5
ج- فرهنگ مسأله اصیل و حیاتی
هدف دشمنان در زمینه فرهنگ، ایمان و باورهای مردم است. لذا می بایست فرهنگ به عنوان یک مسأله اصیل و حیاتی، در همه سطوح مورد توجه همگان قرار گیرد.
«نکته دیگرى که در بیانات بود و نکته درستى است و می خواهم روى آن تأکید کنم، ارتباط بین شیوه هاى مدیریت اقتصادى و فرهنگ جامعه است. اینکه «در دهه ۷۰ ما مسئله تهاجم فرهنگى را مطرح کردیم در حالى‌‌که تهاجمْ تهاجم اقتصادى بود» این حرف درستى است؛ ما این را رد نمی کنیم؛ لکن نگاه به فرهنگ به عنوان یک مسئله اصیل و مسئله حیاتى، حتماً بایستى مورد توجه همه در همه سطوح باشد. همان وقت اعتراضهایى به شیوه‌‌هاى مدیریت اقتصادى هم می شد؛ اما آنچه اهمیت داشت و امروز هم حائز اهمیت است، نگاه به جهت‌‌گیرى هاى فرهنگى است. البته ما قبول داریم که شیوه مدیریت اقتصادى تأثیراتى بر روى فرهنگ می گذارد، همچنان که عکس قضیه هم صادق است».6
«مرکز دشمنان بر روی فرهنگ بیشتر از همه جا است. چرا؟ به خاطر همین تأثیر زیادی که فرهنگ دارد. هدف و آماج تحرک دشمنان در زمینه فرهنگ، عبارت است از ایمان مردم و باورهای مردم. مسئولان فرهنگی، باید مراقب رخنه فرهنگی باشند؛ رخنه های فرهنگی بسیار خطرناک است؛ باید حساس باشند، باید هشیار باشند. نمی خواهیم بگوییم همه آسیب های فرهنگی کار بیگانگان است؛ نه، خود ما هم مقصریم؛ مسئولان مختلف، مسئولان فرهنگی، مسئولان غیر فرهنگی، کم‌کاری ها، غلط‌کاری ها، اینها تأثیر داشته؛ ما همه را به گردن دشمن نمی اندازیم؛ اما حضور دشمن را هم در زمینه مسائل فرهنگی نمی توانیم فراموش کنیم. امروز و از روزهای اول انقلاب، دستگاه های تبلیغات، همه توش و توان خود را گذاشته‌اند برای اینکه مردم را نسبت به پایه های این انقلاب بی اعتقاد کنند. این کارِ فرهنگی است؟ ایمان مردم را مورد تهاجم قرار دادند، باورهای قلبی مردم را مورد تهاجم قرار می دهند؛ این را نمی شود انسان ندیده بگیرد».7
تهاجم فرهنگی در اندیشه رهبری
الف-تهاجم فرهنگی واقعیت بسیار مهم و خطرناک
«من هفت، هشت سال پیش، مسأله تهاجم فرهنگی را مطرح کردم؛ اما خیلی ها با این قضیه برخورد تندی کردند و گفتند تهاجم فرهنگی چیست؛ در حالی که یک واقعیت بسیار مهم، حساس و خطرناک است. غربیها سعی می کنند عرفهای فرهنگی خودشان را بر کشورهای مختلف تحمیل کنند. یک مدیر اگر در مقابل اینها حالت وادادگی پیدا کرد، همین چیزهایی که پیش آمده، پیش می آید. وادادگی مدیران، یکی از مهمترین و مؤثرترین و مضرترین عواملی است که دستگاههای فرهنگی را به انحراف می کشاند. وقتی که دستگاه فرهنگی منحرف شد، نتیجه‌اش در بیرون معلوم می شود».8
«قبل از انقلاب، در زمینه های فرهنگی، ما مقلد محض بودیم؛ اما بعد از انقلاب، تهاجم فرهنگی به عنوان یک خطر شناخته شد».9
ب-تهاجم فرهنگی حقیقت اثرگذار بر ذهن و رفتار ملت ها
«تهاجم فرهنگی یک حقیقتی است که وجود دارد؛ می خواهند بر روی ذهن ملت ما و بر روی رفتار ملت ما -جوان، نوجوان، حتی کودک - اثرگذاری کنند».10
«تهاجم فرهنگی یک حقیقتی است که وجود دارد؛ می خواهند بر روی ذهن ملت ما و بر روی رفتار ملت ما -جوان، نوجوان، حتی کودک - اثرگذاری کنند. این بازیهای اینترنتی از جمله همین است؛ این اسباب بازی هایی که وارد کشور می شود از جمله همین است که من چقدر سر قضیه تولید اسباب بازی داخلیِ معنی دار و جذاب حرص خوردم با بعضی از مسئولین این کار که این کار را دنبال بکنند؛ البته بحمدالله ظاهراً اینجا یک تصمیمی در این زمینه گرفته شد، حالا ان‌شاءالله همان تصمیم را هم دنبال کنید که اجرایی بشود. خب، دوستان ما آمدند در یکی از دستگاه های فعال و مسئول، عروسکهای خوبی درست کردند؛ خوب هم بود؛ اول هم حساسیت طرف مقابل را -یعنی مخالفین را، خارجی ها را - برانگیخت که اینها آمدند در مقابل باربی و مانند اینها، این [عروسکها] را درست کردند؛ ولی نگرفت. من به اینها گفتم که اشکال کار شما این است که شما آمدید به فلان نام، یک پسری را، یک دختری را آوردید در بازار، این عروسک شما را بچه ما اصلاً نمی شناسد - ببینید، پیوست فرهنگی که می گوییم اینها است - خب، یک عروسک است فقط، در حالی که مرد عنکبوتی را بچه ما می شناسد، بتمن را بچه ما می شناسد. ده بیست فیلم درست کرده‌اند، این فیلم را آنجا دیده، بعد که می بیند همان عروسکی که در فیلم داشت کار می کرد، در مغازه هست، به پدر و مادرش می گوید این را برای من بخرید؛ عروسک را می شناسد؛ این پیوست فرهنگی [است]. شما بایستی این عروسک را که ساختید، در کنار ساخت عروسک، ده بیست فیلم کودک درست می کردید برای اینکه این عروسک معرفی بشود پیش بچه‌ها؛ بعد که معرفی شد، آن‌وقت خودشان می خرند، [ولی] وقتی معرفی نشد، بازار ندارد و ورشکست می شود؛ و ورشکست شد. یعنی یک چنین دقتهایی را بایست کرد. به هرحال این تهاجم فرهنگی به این شکل یک واقعیتی است».11
پ-تهاجم فرهنگی ابزار دشمن علیه اسلام
«امروز تهاجم فرهنگی عظیمی علیه اسلام هست که ارتباط مستقیمی با انقلاب ندارد. این تهاجم، وسیعتر از انقلاب و علیه اسلام است. چیز عجیب و فوق العاده‌ای است که با تمام ابعاد فرهنگی و اجتماعی و سیاسی، علیه اسلام -و حتی اسلامی که در توده مردم الجزایر نفوذ دارد - وارد کارزار شده است. فقط یک استثنا دارد و آن اسلام وابسته به دستگاههای استعماری و فهدگونه است؛ والا حتی اسلامهای به معنای اعتقاد عوامانه مردم هم مورد تهاجم است؛ چه برسد به اسلام ناب و انقلابی -و به تعبیر آنها اسلام ایران - که دیگر وضعش روشن است».12
ج-تهاجم فرهنگی شبیخون و غارت فرهنگی در جهت انصراف جوانان از پای بندی های متعصبانه
«دشمن از راه اشاعه فرهنگ غلط -فرهنگ فساد و فحشا - سعی می کند جوانهای ما را از ما بگیرد. کاری که دشمن از لحاظ فرهنگی می کند، یک تهاجم فرهنگی بلکه باید گفت یک «شبیخون فرهنگی» یک «غارت فرهنگی» و یک «قتل عام فرهنگی» است. امروز دشمن این کار را با ما می کند. چه کسی می تواند از این فضیلتها دفاع کند؟ آن جوان مؤمنی که دل به دنیا نبسته، دل به منافع شخصی نبسته و می تواند بایستد و از فضیلتها دفاع کند. کسی که خودش آلوده و گرفتار است که نمی تواند از فضیلتها دفاع کند! این جوان بااخلاص می تواند دفاع کند. این جوان، از انقلاب، از اسلام، از فضایل و ارزشهای اسلامی می تواند دفاع کند».13
«تهاجم فرهنگی، مثل خودِ کار فرهنگی، اقدامِ آرام و بی سر و صدایی است. یکی از راههای تهاجم فرهنگی، این بوده است که سعی کنند جوانان مؤمن را از پایبندی های متعصبانه به ایمان، که همان عواملی است که یک تمدن را نگه می دارد، منصرف کنند. همان کاری را که در اندلس، در قرنهای گذشته کردند. یعنی جوانان را در عالم، به فساد و شهوترانی و میگساری و این چیزها مشغول کردند. این کار، حالا هم انجام می گیرد. من بارها گفته ام: عده ای وقتی در خیابان نگاه می کنند و زنانی را می بینند که حجابشان قدری ناجور است، دلشان خون می شود. بله؛ این کارِ بدی است. اما کارِ بد اصلی، این نیست. کارِ بد اصلی آن است که شما در کوچه و خیابان نمی بینید! کسی به کسی گفت: «چه کار می کنی؟» گفت: «دهل می زنم». گفت: «چرا صدای دهلت درنمی آید؟» گفت: «فردا صدای دهل من درمی آید!» صدای فروریختن ایمان و اعتقاد ناشی از تهاجم پنهانی و زیرزیرکی دشمن -اگر شما ملت و عناصر فرهنگی بیدار نباشید - خدای نخواسته، آن وقتی درمی آید که دیگر قابل علاج نیست! جوان جبهه رفته ما را اگر محاصره کردند؛ اگر اول یک ویدئو در اختیارش گذاشتند و بعد او را به تماشای فیلمهای جنسیِ وقیح وادار کردند؛ شهوت او را تحریک کردند و بعد او را به چند مجلس کشاندند، چه خواهد شد؟! وقتی تشکیلاتی وجود داشته باشد، جوان را در اوج نیروی جوانی، فاسد می کنند. و حالا دشمن این کار را می کند».14
د-تهاجم فرهنگی کوشش همه جانبه دشمن برای دست یابی به اهداف
«خطر درونی که دشمن قدیمی امت اسلامی است همان کج فهمی و جمود و تحجر، یا خودباختگی و التقاط، یا نومیدی و ضعف نفس، یا تردید و وسوسه فکری، و یا مجموعه ای از اینها و امثال آن است. ملت رشید و پیشرو ایران به رهبری امام خمینی عظیم راحل، دشمن درونی را شکست داد و بر آن فائق آمد تا توانست در جبهه های سیاسی و نظامی پیروز شود و نظام جمهوری اسلامی را در کشور خود مستقر و در مدت بیست سال در راه آن مجاهدت کند. تا دشمن بیرونی در مقابله با اسلام و جمهوری اسلامی فعال است، خطر سر برآوردن آن دشمن درونی نیز همواره هست و مسؤولان نظام اسلامی در ایران، این را خطری بالقوه بزرگ و جدی می شمارند. آنچه ما آن را تهاجم فرهنگی دشمن می نامیم و پیوسته مردم هوشیار خود و بیش از همه جوانان را به مجاهدت در برابر آن فرامی خوانیم، همانا کوشش همه جانبه دشمنان ما با استفاده از همه ابزارهای تبلیغی و خبری و سیاسی و امنیتی برای برانگیختن همین دشمن درونی است».15
ن-تهاجم فرهنگی تهاجم نرم و نامحسوس دشمن
«در تهاجم نظامی شما طرفتان را می شناسید، دشمنتان را می بینید؛ اما در تهاجم معنوی، تهاجم فرهنگی، تهاجم نرم، شما دشمن را در مقابل چشمتان نمی بینید. هوشیاری لازم است. من از همه ملت ایران بخصوص از خانواده های شهیدان و از همه شما عزیزان، بخصوص از جوانها خواهش می کنم با هوشیاری کامل مرزهای فکری و روحی را حراست کنید. نگذارید دشمن مثل موریانه ای به جان پایه های فکری و اعتقادی و ایمانی مردم بیفتد و آنها را دچار رخنه کند؛ این مهم است. همه وظیفه داریم مرزهای ایمانی و مرزهای روحی خودمان را حفظ کنیم».16
و-تهاجم فرهنگی از بین برنده مقاومت مردم
«دشمن در تهاجم فرهنگی خود سعی می کند مقاومت را در میان مردم ما از حیثیت و اعتبار بیندازد؛ درواقع مقاومت شکنی کند و سنگرها را از بین ببرد. مهمترین سنگر یک انسان، ایمان و انگیزه و عشق اوست. نباید اجازه دهید این سنگر را در دلها فرو بریزند و از بین ببرند».17
ه-تهاجم فرهنگی از بین برنده قدرت انتخاب و اختیار
«تفاوت بین تهاجم و تعامل فرهنگی در این است که تعامل فرهنگی مثل این است که شما بر سر بساط میوه یا غذا و سبزی فروشی می روید و آنچه را که میلتان می کشد، چشم شما و کامتان می پسندد و با مزاجتان مساعد است، انتخاب می کنید و می خورید. در عالم فرهنگ هم همین است که آنچه دیدید و پسندیدید و مناسب خود دانستید و در آن ایرادی مشاهده نکردید، از مجموعه و ملت دیگر می گیرید؛ هیچ اشکالی هم نداد. «اطلبوا العلم ولو بالصین»؛ این را هزار و چهارصد سال پیش به ما یاد دادند. در تهاجم فرهنگی به شما نمی گویند انتخاب کن، بلکه شما را می خوابانند، دست و پایتان را می گیرند و ماده ای را که نمی دانید چیست و نمی دانید برای شما مفید است یا نه، با آمپول به شما تزریق می کنند. البته دنیای غرب نگذاشت ما حس کنیم که دست و پایمان را گرفته اند و به ما تزریق می کنند؛ صورت قضیه را طوری قرار داد که ما خیال کردیم انتخاب می کنیم، در حالی که انتخاب نمی کردیم؛ بر ما تحمیل کردند».18
ی-تهاجم فرهنگی از بین برنده فرهنگ اصیل مردم
«در این تهاجم خطرناک، نه فقط ارزشهای اسلامی، بلکه فرهنگ اصیل ملی مردم، و بیشتر باورهای راهگشا و مبارک آنان، آماج تیرهای زهرآگین دشمنان قرار گرفته است و صدها رسانه گفتاری و تصویری و نوشتاری و انبوهی از نویسندگان و پژوهشگران و گویندگان و هنرمندان و پشت سر آنان، سیاست بازان و سرمایه داران و مزدورانشان از چهار گوشه جبهه استکبار، ایران اسلامی و ملت سرافراز آن و به ویژه نسل جوان نام آور و شجاع آن را هدف گرفته‌اند».19
«تهاجم فرهنگی این است که یک مجموعه -سیاسی یا اقتصادی - برای مقاصد سیاسی خود و برای اسیرکردن یک ملت، به بنیانهای فرهنگی آن ملت هجوم می برد. چنین مجموعه ای هم چیزهای تازه ای را وارد آن کشور و آن ملت می کند؛ اما به زور؛ اما به قصد جایگزین کردن آنها با فرهنگ و باورهای ملی. این، اسمش تهاجم است. در تبادل فرهنگی، هدف، بارورکردن فرهنگ ملی و کامل کردن آن است. اما در تهاجم فرهنگی، هدف، ریشه کن کردن فرهنگ ملی و از بین بردن آن است. در تبادل فرهنگی، آن ملتی که از ملتهای دیگر چیزی می گیرد، می گردد چیزهای مطبوع و دلنشین و خوب و مورد علاقه را می گیرد. فرض بفرمایید، دانش را از آنها تعلیم می گیرد. فرض کنید، ملت ایران به اروپا می رود و می بیند آنها مردمی اهل سخت کوشی و خطر کردنند. اگر این را از آنها یاد بگیرد، خیلی خوب است. به اقصای شرق آسیا می رود و می بیند که آنها مردمی هستند دارای وجدان کار، علاقه مند به کار، مشتاق کار. اگر این را از آنها یاد بگیرد، خیلی خوب است. به فلان کشور می رود و می بیند مردم آن کشور، وقت شناس، دارای نظم و انضباط، دارای محبت، دارای حسِّ ادب و حس احترامند. اگر یاد بگیرد، اینها چیزهای خوبی ست. در تبادل فرهنگی، قضیه چنین است. ملت فراگیرنده، می گردد نقاط درست و چیزهایی را که فرهنگ او را کامل می کند، از دیگران تعلیم می گیرد. درست مثل انسانی که ضعیف است و دنبال غذای مناسبی می گردد. دوا و غذای مناسب را مصرف میکند، تا سالم شود و نقصش از بین برود. در تهاجم فرهنگی، چیزهایی که به ملت مورد تهاجم می دهند، چیزهای خوب نیست، بلکه چیزهای بد است».20
راهکار مبارزه با تهاجم فرهنگی از نظری رهبری
الف-گسترش و تعمیق رسالت های فرهنگی انقلاب اسلامی
«راه مقابله با تهاجم فرهنگی جبهه استکبار، گسترش و تعمیق رسالت های فرهنگی انقلاب اسلامی در عرصه های اخلاقی، رفتارهای فردی و اجتماعی، عقاید و باورهای دینی و مسائل سیاسی است».21
ب-پرهیز از انفعال در برخورد با تهاجم فرهنگی
«ما در برخورد با مسائل تهاجمی، پدیده را در اول ورود، حتی قبل از ورود باید بشناسیم. فرض کنید یک چیزی، یک فکری، یک روشی در دنیا دارد رایج می شود؛ پیدا است که این اینجا خواهد آمد -خب دنیا دنیای ارتباطات است، دنیای اتصال و ارتباط است، نمی شود حصار کشید - قبل از آنکه بیاید، به فکر باشید که برخورد حکیمانه با این چیست. معنای این همیشه این نیست که ما آن را رد کنیم؛ نه، گاهی یک پدیده ای است که ما آن را می توانیم قبول کنیم، گاهی پدیده ای است که می توانیم اصلاح کنیم، گاهی پدیده ای است که می توانیم یک ذیلی برایش تعریف کنیم که آن ذیل، مشکل آن را برطرف کند. دیر جنبیدن، دیر فهمیدن، دیر به فکر علاج افتادن، این اشکالات را دارد که بعد شما دچار مشکلاتی می شوید که نمی توانید با آنها مواجه بشوید. پس من نمی گویم که فقط موضع دفاعی داشته باشیم -البته وقتی تهاجم هست، انسان باید دفاع کند؛ شکی نیست - توصیه من فقط موضع دفاعی نیست؛ اما موضع اثباتی، موضع تهاجمی، موضع حرکت صحیح باید داشته باشیم. به هرحال در مقابل فرهنگ مهاجم، بدترین کار، انفعال است؛ زشت ترین کار، انفعال است؛ خسارت بارترین کار، انفعال است. فرهنگ مهاجم نباید ما را منفعل بکند؛ حداکثر این است که بگوییم خیلی خب، ما در مقابل این نمی توانیم یک حرکتی انجام بدهیم، اما منفعل هم نمی شویم. منفعل شدن و پذیرفتن تهاجم دشمن، خطایی است که بایستی از آن پرهیز کرد».22
ج-تکیه بر نیروهای خودی در برابر تهاجم فرهنگی
«در زمینه فرهنگی آن عنصری که وابسته به دستگاه شاهنشاهی است و دلش به یاد آن روزها می تپد، نمی آید از نظام و فرهنگ اسلامی دفاع کند. چرا ما باید غافل باشیم؟! کسی از فرهنگ اسلامی و حیثیت و موجودیت این ملت دفاع می کند و در مقابل تهاجم دشمن می ایستد که دلش در هوای اسلام بتپد و اسلام و ایران را دوست بدارد. عده ای که دین ندارند، میهن دوستی هم ندارند؛ ایران را هم قبول ندارند. کسی که سلطه آمریکا را برای ایران بپسندد و تشویق کند، میهن دوست نیست. کسانی که برای دخالت آمریکاییها برای آن خانمی که در نیکاراگوئه با انتخابات آمریکایی بر سرکار آمد، کف زدند، معنای کارشان چیست؟ از اینجا، به کسانی که در نیکاراگوئه تسلیم تحمیل آمریکاییها شدند، «زهی» و «مرحبا» گفتند! اینها دل در گرو آمریکا ندارند؟! اینها با این قلم زهرآگینشان می آیند در مقابل تهاجم دشمن، از فرهنگ ملی و اسلامی و ایرانی دفاع کنند؟! معلوم است که نمی کنند! معلوم است که این، ستونِ پنجم دشمن است! این، برای دشمن کار می کند. این، از خدا می خواهد که آمریکاییها برگردند! از خدا می خواهد که نظام وابسته به آمریکا و استکبار و گردن کلفتها برگردد. این، برای نظام اسلامی کار خواهد کرد؟ تلاش خواهد کرد؟ معلوم است که نه! این، حقیقت روشنی است. شما که در صداو سیما مسؤول امور هستید باید مواظب این مطلب باشید. شما که در روزنامه ها مسؤول امور هستید، باید مواظب این مطلب باشید. شما که در سازمان تبلیغات یا در وزارت ارشاد، یا در آموزش و پروررش، یا در آموزش عالی و یا در مؤسسات فرهنگی گوناگون مسؤول امور هستید، باید مراقب این قضیه باشید. البته همه مسؤولند. منظورم از مسؤول، رئیس نیست. «کلکم راع و کلکم مسؤول عن رعیته». همه مسؤولند. مراقب این معنا باشید. این ملت، برای اینکه حیثیتش و کیان حقیقی و انسانی و اسلامی و انقلابی و فرهنگ ملی اش حفظ شود، احتیاج به مجاهدت و مقاومت و ایستادگی در مقابل تهاجم دشمن و تهاجم کردن به نقاط ضعف دشمن دارد. این را خودیها می توانند بکنند. من حرفم فقط همین است. من می گویم: اگر می خواهید هنر این کشور رشد و اعتلا پیدا کند، به هنرمند جوانِ مؤمن تکیه کنید. او می تواند از اسلام و از انقلاب و از این کشور دفاع کند. ... منظورم این است که در محیطهای فرهنگی، به نیروهای مؤمن تکیه شود. اینها سدی در مقابل تهاجم فرهنگی هستند».23
نتیجه
حوزه فرهنگ یکی از بخش های مهم می باشد. این حوزه امروزه با جنگ نرم دشمن و تهاجم فرهنگی گسترده ای روبه رو است. هدف تهاجم فرهنگی دشمن اسلام و انقلاب می باشد، لذا با استفاده از ابزارهای گسترده سعی می کند این اسلام و انقلاب نشانه گرفته شود. بدین ترتیب با توجه به نقش فرهنگ در حیات یک کشور می بایست به این مسأله مهم توجه دقیقی شود. چرا که فرهنگ حوزه های دیگر اعم از سیاست و اقتصاد را نیز تحت تأثیر قرار می دهد.
حال که دشمن در این حوزه به فعالیت گسترده ای مبادرت می ورزد؛ می بایست ذهن مردم را به سمت فراگیری صحیح دین اسلام هدایت نمود. به فرموده رهبری فرهنگ مثل هوا است و می بایست فرهنگ را دست کم نگرفت و برای مقابله با تهاجم فرهنگی همه باید تلاش کنند.
اکنون که گسترش فناوری های ارتباطی و شبکه های اجتماعی با قدرت حوزه فرهنگ را نشانه گرفته است، می بایست رهنمودهای مقام معظم رهبری مورد توجه همگان قرار گیرد. همچنین با توجه به فعالیت گسترده دشمنان در حوزه فرهنگ به نظر می رسد باید مسئولان توجه ویژه ای به این حوزه نمایند و برنامه ریزی و اقدامات عملی گسترده ای را برای مقابله با تهاجمات دشمنان در حوزه فرهنگ نمایند.
هدف دشمنان در زمینه فرهنگ، ایمان و باورهای مردم است. لذا مسئولان فرهنگی می بایست با حساسیت مسائل این حوزه را مورد توجه قرار دهند.
تأکید رهبری بر استفاده از نیروهای مؤمن و انقلابی داخل کشور تلنگری است بر همه مسئولین که برای حل مسائل مختلف از جمله مسائل فرهنگی کشور به توانایی های نیروهای داخلی کشور تکیه کنند.
تأکید رهبری بر پرهیز از انفعال در برابر تهاجمات فرهنگی دشمنان می تواند راهگشای همه کسانی باشد که حوزه فرهنگ را مورد توجه قرار نمی دهند و در برابر تهاجمات فرهنگی دشمنان منفعلانه برخورد می کنند. به نظر می رسد در شرایط امروز کشور که برخی محصولات فرهنگی فاقد مجوز در بازار گسترش یافته است و مسئولین فرهنگی برخورد قاطعی با این جریانات ندارند، قطعاً مرور مجدد رهنمودهای رهبری چراغ راهشان خواهد شد.
پاورقی
1. امام خمینی (ره). صحیفه نور، ج 15. ص 16.
2. بیانات رهبری در حرم رضوی، 1393/1/1.
3. بیانات رهبری در خطبه های نماز جمعه تهران، 1369/1/10.
4. بیانات رهبری پس از بازدید از سازمان صدا و سیما، 1383/2/28.
5. بیانات رهبری در دیدار با اعضای مجلس خبرگان رهبری، 1393/6/13.
6. بیانات رهبری در دیدار با دانشجویان، 1393/5/1.
7. بیانات رهبری در حرم مطهر رضوی، 1393/1/1.
8. بیانات رهبری در جلسه پرسش و پاسخ دانشجویان دانشگاه صنعتی امیرکبیر، 1379/12/22.
9. بیانات رهبری در خطبه های نماز جمعه تهران، 1389/11/15.
10. بیانات رهبری در دیدار با اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی، 1392/9/19.
11. همان، 1392/9/19.
12. بیانات رهبری در دیدار مجمع نمایندگان طلاب، 1368/9/7.
13. بیانات رهبری در دیدار فرماندهان گردان‌های عاشورا، 1371/4/22.
14. بیانات رهبری در دیدار جمعی از کارگزاران فرهنگی، 1371/5/21.
15. پیام رهبری به کنگره عظیم حج، 1371/12/28.
16. بیانات رهبری در دیدار خانواده های شهدا و ایثارگران کردستان، 1388/2/22.
17. بیانات رهبری در دیدار خانواده های شهدای نیروهای مسلح، 1380/7/4.
18. بیانات در دیدار جمعی از دانشجویان قزوین، 1382/9/26.
19. بیانات رهبری در انتصاب اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی، 1375/9/14.
20. بیانات رهبری در دیدار جمعی از کارگزاران فرهنگی، 1371/5/21.
21. بیانات رهبری در حرم رضوی، 1390/3/23.
22. بیانات رهبری در دیدار با اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی، 1392/9/19.
23. بیانات رهبری در دیدار جمعی از کارگزاران فرهنگی، 1371/5/21.
امروزه دشمن در حوزه و جبهه فرهنگی فعالیت گسترده ای می کند. لذا مسأله فرهنگ مسأله مهمی است و دشمنان برای رسیدن به اهدافشان این حوزه را مورد تهاجم قرار داده اند و هر روز با ابزاری این حوزه را مورد توجه قرار می دهند. رهبر معظم انقلاب به این مسأله مهم اذعان داشته اند. از این رو در این نوشته سعی شده است مسأله فرهنگ و تهاجم فرهنگی دشمنان در فرمایشات مقام معظم رهبری تبیین شود.
تعریف فرهنگ
فرهنگ مجموعه ای پیچیده از باورها، عقاید، ارزش ها، دانش ها، آداب و رسوم و هر چیزی که فرد به عنوان عضو از جامعه خویش فرامی گیرد.
امام خمینی (ره) فرهنگ را اینگونه تعریف می کند: «فرهنگ مبدأ همه خوشبختی ها و بدبختی های ملت است ... آن چیزى که ملت ها را می سازد فرهنگ صحیح است ... اگر فرهنگ درست بشود یک مملکت اصلاح می شود».1
مقام معظم رهبری می فرمایند: «فرهنگ یعنی باورهای مردم، ایمان مردم، عادات مردم، آن چیزهایی که مردم در زندگی روزمره با آن سر و کار دائمی دارند و الهام بخش مردم در حرکات و اعمال آنها است». 2
«فرهنگ، مثل آب و هواست. فرهنگ، یعنی همین رسوم و آدابی که بر زندگی من و شما حاکم است. فرهنگ، یعنی باورها و اعتقادات ما و چیزهایی که زندگی شخصی و اجتماعی و داخل خانه و محیط کسب یک جامعه با آنها روبه‌روست».3
فرهنگ در اندیشه رهبری
الف- فرهنگ ستون فقرات حیات یک ملت و هویت یک ملت
فرهنگ نقش مهمی در پیشرفت و توانایی یک ملت دارد. اگر فرهنگ یک کشور دچار سستی شود، آن کشور نمی تواند منافع یک ملت را حفظ کند. از این رو فرهنگ در یک کشور نفش ستون فقرات حیات یک ملت و هویت یک ملت را دارد.
«فرهنگ مایه اصلی هویت ملتهاست. فرهنگ یک ملت است که می تواند آن ملت را پیشرفته، عزیز، توانا، عالم، فناور، نوآور و دارای آبروی جهانی کند. اگر فرهنگ در کشوری دچار انحطاط شد و یک کشور هویت فرهنگی خودش را از دست داد، حتی پیشرفتهایی که دیگران به آن کشور تزریق کنند، نخواهد توانست آن کشور را از جایگاه شایسته ای در مجموعه بشریت برخوردار کند و منافع آن ملت را حفظ کند. من به حوادث دوران استعمار که نگاه می کردم -دوران استعمار تقریباً از اواخر قرن هجدهم میلادی شروع شد، در قرن نوزدهم به اوج رسید و تا اواسط قرن بیستم هم ادامه پیدا کرد. حرکت استعمار یعنی حضور قدرتهای مسلط نظامی و سیاسیِ دنیا در کشورهایی که می توانستند با استفاده از زور در آنها حضور پیدا کنند و منافع خودشان را از آن‌جاها تأمین کنند و در واقع از موجودیِ مادی و معنوی آن کشور سرمایه ای برای خودشان بسازند، همان چیزی که آنها اسمش را استعمار گذاشتند و امروز هم اطلاق می شود – می دیدم هرجا که اینها وارد شده‌اند، اگر این توانایی را پیدا کرده اند که فرهنگ آن ملت را مضمحل کنند و تحت تأثیر قرار دهند و تضعیف کنند، پایه های قدرتشان در آنجا مستحکم شده و اگر در جایی فرهنگ ملی و بومی به خاطر کهنسال بودن، ریشه دار بودن و برجسته بودن مضمحل نشده و از بین نرفته، استعمارگرها و اشغالگرها نتوانسته‌اند مدت زیادی از آنجا منافع خودشان را تأمین کنند و ناچار شدند که آن منطقه را رها کنند. این در مورد همه جهانگشایی ها و کشورگشایی های دورانهای گذشته تاریخ هم -که ما در تاریخ می خوانیم - صادق است. آن کشورگشاهایی توانسته اند در سرزمینهای گشوده شده با شمشیر، با زور پایدار بمانند و مقاصد و سلطه خودشان را در آن سرزمینها اعمال کنند، که توانسته باشند فرهنگ آن کشور را در مشت و در اختیار بگیرند. حالا گاهی یک فرهنگ را ریشه کن می کنند؛ مثل اینکه زبان یک کشور را بکل از بین می برند. شما الان ملاحظه کنید که آفریقا، آمریکای لاتین و بسیاری از کشورها، زبان بومی اصلاً ندارند. پرتغالی ها و اسپانیول ها آنجا آمدند و زبانها را عوض کردند؛ زبانهای بومی و بسیاری از نشانه های فرهنگ را از بین بردند؛ البته یک جاهایی هم نتوانستند. فرهنگ ستون فقرات حیات یک ملت و هویت یک ملت است».4
ب- فرهنگ تقویت کننده یک کشور
جوامع برای اینکه بتوانند بر روی باورها و عقاید مردم (فرهنگ) یک کشور تأثیر بگذارند؛ سرمایه گذاری عظیمی می کنند. از این رو فرهنگ یکی از عواملی است که نقش عظیمی در تقویت یک کشور دارد.
«سه موضوع هم در تقویت کشور بسیار نقش دارد: یکى مسئله علم و فناورى است، یکى مسئله اقتصاد است، یکى مسئله فرهنگ است. در این سه بخش ما باید سرمایه گذارى کنیم؛ اینها عناصر کلیدى اند. دولتهاى ما، مسئولین ما، مؤثرین و متنفذین ما، در هر سه قسمت بایستى فعال بشوند و کار بکنند. مسئله جمعیت هم البته بسیار مهم است -همان‌طور که اشاره کردند که بعضى از آقایان هم روى این تکیه کردند - کاملاً بجا است، مسئله جمعیت تأثیر زیادى دارد در اقتدار ملى؛ و افزایش نسل جوان و بزرگ بودن کشور از لحاظ جمعیت، خیلى تأثیر دارد در ایجاد اقتدار. البته از همه اینها مهمتر، مسئله فرهنگ است؛ بخصوص در سطح باورها و عقاید مردم. مى بینید چقدر دارند سرمایه گذارى می کنند. اشاره شد که بسیارى از سرمایه هاى گوناگون بین‌المللى صرف ایجاد رسانه هاى اثرگذار می شود، از قبیل ماهواره و اینترنت و موبایل و امثال اینها؛ دارند سرمایه هاى زیادى را صرف می کنند براى اینکه بر روى عقاید مردم و باورهاى مردم اثر بگذارند و اینها را درواقع از حیطه نفوذ نظام اسلامى و ارزشهاى اسلامى خارج کنند».5
ج- فرهنگ مسأله اصیل و حیاتی
هدف دشمنان در زمینه فرهنگ، ایمان و باورهای مردم است. لذا می بایست فرهنگ به عنوان یک مسأله اصیل و حیاتی، در همه سطوح مورد توجه همگان قرار گیرد.
«نکته دیگرى که در بیانات بود و نکته درستى است و می خواهم روى آن تأکید کنم، ارتباط بین شیوه هاى مدیریت اقتصادى و فرهنگ جامعه است. اینکه «در دهه ۷۰ ما مسئله تهاجم فرهنگى را مطرح کردیم در حالى‌‌که تهاجمْ تهاجم اقتصادى بود» این حرف درستى است؛ ما این را رد نمی کنیم؛ لکن نگاه به فرهنگ به عنوان یک مسئله اصیل و مسئله حیاتى، حتماً بایستى مورد توجه همه در همه سطوح باشد. همان وقت اعتراضهایى به شیوه‌‌هاى مدیریت اقتصادى هم می شد؛ اما آنچه اهمیت داشت و امروز هم حائز اهمیت است، نگاه به جهت‌‌گیرى هاى فرهنگى است. البته ما قبول داریم که شیوه مدیریت اقتصادى تأثیراتى بر روى فرهنگ می گذارد، همچنان که عکس قضیه هم صادق است».6
«مرکز دشمنان بر روی فرهنگ بیشتر از همه جا است. چرا؟ به خاطر همین تأثیر زیادی که فرهنگ دارد. هدف و آماج تحرک دشمنان در زمینه فرهنگ، عبارت است از ایمان مردم و باورهای مردم. مسئولان فرهنگی، باید مراقب رخنه فرهنگی باشند؛ رخنه های فرهنگی بسیار خطرناک است؛ باید حساس باشند، باید هشیار باشند. نمی خواهیم بگوییم همه آسیب های فرهنگی کار بیگانگان است؛ نه، خود ما هم مقصریم؛ مسئولان مختلف، مسئولان فرهنگی، مسئولان غیر فرهنگی، کم‌کاری ها، غلط‌کاری ها، اینها تأثیر داشته؛ ما همه را به گردن دشمن نمی اندازیم؛ اما حضور دشمن را هم در زمینه مسائل فرهنگی نمی توانیم فراموش کنیم. امروز و از روزهای اول انقلاب، دستگاه های تبلیغات، همه توش و توان خود را گذاشته‌اند برای اینکه مردم را نسبت به پایه های این انقلاب بی اعتقاد کنند. این کارِ فرهنگی است؟ ایمان مردم را مورد تهاجم قرار دادند، باورهای قلبی مردم را مورد تهاجم قرار می دهند؛ این را نمی شود انسان ندیده بگیرد».7
تهاجم فرهنگی در اندیشه رهبری
الف-تهاجم فرهنگی واقعیت بسیار مهم و خطرناک
«من هفت، هشت سال پیش، مسأله تهاجم فرهنگی را مطرح کردم؛ اما خیلی ها با این قضیه برخورد تندی کردند و گفتند تهاجم فرهنگی چیست؛ در حالی که یک واقعیت بسیار مهم، حساس و خطرناک است. غربیها سعی می کنند عرفهای فرهنگی خودشان را بر کشورهای مختلف تحمیل کنند. یک مدیر اگر در مقابل اینها حالت وادادگی پیدا کرد، همین چیزهایی که پیش آمده، پیش می آید. وادادگی مدیران، یکی از مهمترین و مؤثرترین و مضرترین عواملی است که دستگاههای فرهنگی را به انحراف می کشاند. وقتی که دستگاه فرهنگی منحرف شد، نتیجه‌اش در بیرون معلوم می شود».8
«قبل از انقلاب، در زمینه های فرهنگی، ما مقلد محض بودیم؛ اما بعد از انقلاب، تهاجم فرهنگی به عنوان یک خطر شناخته شد».9
ب-تهاجم فرهنگی حقیقت اثرگذار بر ذهن و رفتار ملت ها
«تهاجم فرهنگی یک حقیقتی است که وجود دارد؛ می خواهند بر روی ذهن ملت ما و بر روی رفتار ملت ما -جوان، نوجوان، حتی کودک - اثرگذاری کنند».10
«تهاجم فرهنگی یک حقیقتی است که وجود دارد؛ می خواهند بر روی ذهن ملت ما و بر روی رفتار ملت ما -جوان، نوجوان، حتی کودک - اثرگذاری کنند. این بازیهای اینترنتی از جمله همین است؛ این اسباب بازی هایی که وارد کشور می شود از جمله همین است که من چقدر سر قضیه تولید اسباب بازی داخلیِ معنی دار و جذاب حرص خوردم با بعضی از مسئولین این کار که این کار را دنبال بکنند؛ البته بحمدالله ظاهراً اینجا یک تصمیمی در این زمینه گرفته شد، حالا ان‌شاءالله همان تصمیم را هم دنبال کنید که اجرایی بشود. خب، دوستان ما آمدند در یکی از دستگاه های فعال و مسئول، عروسکهای خوبی درست کردند؛ خوب هم بود؛ اول هم حساسیت طرف مقابل را -یعنی مخالفین را، خارجی ها را - برانگیخت که اینها آمدند در مقابل باربی و مانند اینها، این [عروسکها] را درست کردند؛ ولی نگرفت. من به اینها گفتم که اشکال کار شما این است که شما آمدید به فلان نام، یک پسری را، یک دختری را آوردید در بازار، این عروسک شما را بچه ما اصلاً نمی شناسد - ببینید، پیوست فرهنگی که می گوییم اینها است - خب، یک عروسک است فقط، در حالی که مرد عنکبوتی را بچه ما می شناسد، بتمن را بچه ما می شناسد. ده بیست فیلم درست کرده‌اند، این فیلم را آنجا دیده، بعد که می بیند همان عروسکی که در فیلم داشت کار می کرد، در مغازه هست، به پدر و مادرش می گوید این را برای من بخرید؛ عروسک را می شناسد؛ این پیوست فرهنگی [است]. شما بایستی این عروسک را که ساختید، در کنار ساخت عروسک، ده بیست فیلم کودک درست می کردید برای اینکه این عروسک معرفی بشود پیش بچه‌ها؛ بعد که معرفی شد، آن‌وقت خودشان می خرند، [ولی] وقتی معرفی نشد، بازار ندارد و ورشکست می شود؛ و ورشکست شد. یعنی یک چنین دقتهایی را بایست کرد. به هرحال این تهاجم فرهنگی به این شکل یک واقعیتی است».11
پ-تهاجم فرهنگی ابزار دشمن علیه اسلام
«امروز تهاجم فرهنگی عظیمی علیه اسلام هست که ارتباط مستقیمی با انقلاب ندارد. این تهاجم، وسیعتر از انقلاب و علیه اسلام است. چیز عجیب و فوق العاده‌ای است که با تمام ابعاد فرهنگی و اجتماعی و سیاسی، علیه اسلام -و حتی اسلامی که در توده مردم الجزایر نفوذ دارد - وارد کارزار شده است. فقط یک استثنا دارد و آن اسلام وابسته به دستگاههای استعماری و فهدگونه است؛ والا حتی اسلامهای به معنای اعتقاد عوامانه مردم هم مورد تهاجم است؛ چه برسد به اسلام ناب و انقلابی -و به تعبیر آنها اسلام ایران - که دیگر وضعش روشن است».12
ج-تهاجم فرهنگی شبیخون و غارت فرهنگی در جهت انصراف جوانان از پای بندی های متعصبانه
«دشمن از راه اشاعه فرهنگ غلط -فرهنگ فساد و فحشا - سعی می کند جوانهای ما را از ما بگیرد. کاری که دشمن از لحاظ فرهنگی می کند، یک تهاجم فرهنگی بلکه باید گفت یک «شبیخون فرهنگی» یک «غارت فرهنگی» و یک «قتل عام فرهنگی» است. امروز دشمن این کار را با ما می کند. چه کسی می تواند از این فضیلتها دفاع کند؟ آن جوان مؤمنی که دل به دنیا نبسته، دل به منافع شخصی نبسته و می تواند بایستد و از فضیلتها دفاع کند. کسی که خودش آلوده و گرفتار است که نمی تواند از فضیلتها دفاع کند! این جوان بااخلاص می تواند دفاع کند. این جوان، از انقلاب، از اسلام، از فضایل و ارزشهای اسلامی می تواند دفاع کند».13
«تهاجم فرهنگی، مثل خودِ کار فرهنگی، اقدامِ آرام و بی سر و صدایی است. یکی از راههای تهاجم فرهنگی، این بوده است که سعی کنند جوانان مؤمن را از پایبندی های متعصبانه به ایمان، که همان عواملی است که یک تمدن را نگه می دارد، منصرف کنند. همان کاری را که در اندلس، در قرنهای گذشته کردند. یعنی جوانان را در عالم، به فساد و شهوترانی و میگساری و این چیزها مشغول کردند. این کار، حالا هم انجام می گیرد. من بارها گفته ام: عده ای وقتی در خیابان نگاه می کنند و زنانی را می بینند که حجابشان قدری ناجور است، دلشان خون می شود. بله؛ این کارِ بدی است. اما کارِ بد اصلی، این نیست. کارِ بد اصلی آن است که شما در کوچه و خیابان نمی بینید! کسی به کسی گفت: «چه کار می کنی؟» گفت: «دهل می زنم». گفت: «چرا صدای دهلت درنمی آید؟» گفت: «فردا صدای دهل من درمی آید!» صدای فروریختن ایمان و اعتقاد ناشی از تهاجم پنهانی و زیرزیرکی دشمن -اگر شما ملت و عناصر فرهنگی بیدار نباشید - خدای نخواسته، آن وقتی درمی آید که دیگر قابل علاج نیست! جوان جبهه رفته ما را اگر محاصره کردند؛ اگر اول یک ویدئو در اختیارش گذاشتند و بعد او را به تماشای فیلمهای جنسیِ وقیح وادار کردند؛ شهوت او را تحریک کردند و بعد او را به چند مجلس کشاندند، چه خواهد شد؟! وقتی تشکیلاتی وجود داشته باشد، جوان را در اوج نیروی جوانی، فاسد می کنند. و حالا دشمن این کار را می کند».14
د-تهاجم فرهنگی کوشش همه جانبه دشمن برای دست یابی به اهداف
«خطر درونی که دشمن قدیمی امت اسلامی است همان کج فهمی و جمود و تحجر، یا خودباختگی و التقاط، یا نومیدی و ضعف نفس، یا تردید و وسوسه فکری، و یا مجموعه ای از اینها و امثال آن است. ملت رشید و پیشرو ایران به رهبری امام خمینی عظیم راحل، دشمن درونی را شکست داد و بر آن فائق آمد تا توانست در جبهه های سیاسی و نظامی پیروز شود و نظام جمهوری اسلامی را در کشور خود مستقر و در مدت بیست سال در راه آن مجاهدت کند. تا دشمن بیرونی در مقابله با اسلام و جمهوری اسلامی فعال است، خطر سر برآوردن آن دشمن درونی نیز همواره هست و مسؤولان نظام اسلامی در ایران، این را خطری بالقوه بزرگ و جدی می شمارند. آنچه ما آن را تهاجم فرهنگی دشمن می نامیم و پیوسته مردم هوشیار خود و بیش از همه جوانان را به مجاهدت در برابر آن فرامی خوانیم، همانا کوشش همه جانبه دشمنان ما با استفاده از همه ابزارهای تبلیغی و خبری و سیاسی و امنیتی برای برانگیختن همین دشمن درونی است».15
ن-تهاجم فرهنگی تهاجم نرم و نامحسوس دشمن
«در تهاجم نظامی شما طرفتان را می شناسید، دشمنتان را می بینید؛ اما در تهاجم معنوی، تهاجم فرهنگی، تهاجم نرم، شما دشمن را در مقابل چشمتان نمی بینید. هوشیاری لازم است. من از همه ملت ایران بخصوص از خانواده های شهیدان و از همه شما عزیزان، بخصوص از جوانها خواهش می کنم با هوشیاری کامل مرزهای فکری و روحی را حراست کنید. نگذارید دشمن مثل موریانه ای به جان پایه های فکری و اعتقادی و ایمانی مردم بیفتد و آنها را دچار رخنه کند؛ این مهم است. همه وظیفه داریم مرزهای ایمانی و مرزهای روحی خودمان را حفظ کنیم».16
و-تهاجم فرهنگی از بین برنده مقاومت مردم
«دشمن در تهاجم فرهنگی خود سعی می کند مقاومت را در میان مردم ما از حیثیت و اعتبار بیندازد؛ درواقع مقاومت شکنی کند و سنگرها را از بین ببرد. مهمترین سنگر یک انسان، ایمان و انگیزه و عشق اوست. نباید اجازه دهید این سنگر را در دلها فرو بریزند و از بین ببرند».17
ه-تهاجم فرهنگی از بین برنده قدرت انتخاب و اختیار
«تفاوت بین تهاجم و تعامل فرهنگی در این است که تعامل فرهنگی مثل این است که شما بر سر بساط میوه یا غذا و سبزی فروشی می روید و آنچه را که میلتان می کشد، چشم شما و کامتان می پسندد و با مزاجتان مساعد است، انتخاب می کنید و می خورید. در عالم فرهنگ هم همین است که آنچه دیدید و پسندیدید و مناسب خود دانستید و در آن ایرادی مشاهده نکردید، از مجموعه و ملت دیگر می گیرید؛ هیچ اشکالی هم نداد. «اطلبوا العلم ولو بالصین»؛ این را هزار و چهارصد سال پیش به ما یاد دادند. در تهاجم فرهنگی به شما نمی گویند انتخاب کن، بلکه شما را می خوابانند، دست و پایتان را می گیرند و ماده ای را که نمی دانید چیست و نمی دانید برای شما مفید است یا نه، با آمپول به شما تزریق می کنند. البته دنیای غرب نگذاشت ما حس کنیم که دست و پایمان را گرفته اند و به ما تزریق می کنند؛ صورت قضیه را طوری قرار داد که ما خیال کردیم انتخاب می کنیم، در حالی که انتخاب نمی کردیم؛ بر ما تحمیل کردند».18
ی-تهاجم فرهنگی از بین برنده فرهنگ اصیل مردم
«در این تهاجم خطرناک، نه فقط ارزشهای اسلامی، بلکه فرهنگ اصیل ملی مردم، و بیشتر باورهای راهگشا و مبارک آنان، آماج تیرهای زهرآگین دشمنان قرار گرفته است و صدها رسانه گفتاری و تصویری و نوشتاری و انبوهی از نویسندگان و پژوهشگران و گویندگان و هنرمندان و پشت سر آنان، سیاست بازان و سرمایه داران و مزدورانشان از چهار گوشه جبهه استکبار، ایران اسلامی و ملت سرافراز آن و به ویژه نسل جوان نام آور و شجاع آن را هدف گرفته‌اند».19
«تهاجم فرهنگی این است که یک مجموعه -سیاسی یا اقتصادی - برای مقاصد سیاسی خود و برای اسیرکردن یک ملت، به بنیانهای فرهنگی آن ملت هجوم می برد. چنین مجموعه ای هم چیزهای تازه ای را وارد آن کشور و آن ملت می کند؛ اما به زور؛ اما به قصد جایگزین کردن آنها با فرهنگ و باورهای ملی. این، اسمش تهاجم است. در تبادل فرهنگی، هدف، بارورکردن فرهنگ ملی و کامل کردن آن است. اما در تهاجم فرهنگی، هدف، ریشه کن کردن فرهنگ ملی و از بین بردن آن است. در تبادل فرهنگی، آن ملتی که از ملتهای دیگر چیزی می گیرد، می گردد چیزهای مطبوع و دلنشین و خوب و مورد علاقه را می گیرد. فرض بفرمایید، دانش را از آنها تعلیم می گیرد. فرض کنید، ملت ایران به اروپا می رود و می بیند آنها مردمی اهل سخت کوشی و خطر کردنند. اگر این را از آنها یاد بگیرد، خیلی خوب است. به اقصای شرق آسیا می رود و می بیند که آنها مردمی هستند دارای وجدان کار، علاقه مند به کار، مشتاق کار. اگر این را از آنها یاد بگیرد، خیلی خوب است. به فلان کشور می رود و می بیند مردم آن کشور، وقت شناس، دارای نظم و انضباط، دارای محبت، دارای حسِّ ادب و حس احترامند. اگر یاد بگیرد، اینها چیزهای خوبی ست. در تبادل فرهنگی، قضیه چنین است. ملت فراگیرنده، می گردد نقاط درست و چیزهایی را که فرهنگ او را کامل می کند، از دیگران تعلیم می گیرد. درست مثل انسانی که ضعیف است و دنبال غذای مناسبی می گردد. دوا و غذای مناسب را مصرف میکند، تا سالم شود و نقصش از بین برود. در تهاجم فرهنگی، چیزهایی که به ملت مورد تهاجم می دهند، چیزهای خوب نیست، بلکه چیزهای بد است».20
 |
الف-گسترش و تعمیق رسالت های فرهنگی انقلاب اسلامی
«راه مقابله با تهاجم فرهنگی جبهه استکبار، گسترش و تعمیق رسالت های فرهنگی انقلاب اسلامی در عرصه های اخلاقی، رفتارهای فردی و اجتماعی، عقاید و باورهای دینی و مسائل سیاسی است».21
ب-پرهیز از انفعال در برخورد با تهاجم فرهنگی
«ما در برخورد با مسائل تهاجمی، پدیده را در اول ورود، حتی قبل از ورود باید بشناسیم. فرض کنید یک چیزی، یک فکری، یک روشی در دنیا دارد رایج می شود؛ پیدا است که این اینجا خواهد آمد -خب دنیا دنیای ارتباطات است، دنیای اتصال و ارتباط است، نمی شود حصار کشید - قبل از آنکه بیاید، به فکر باشید که برخورد حکیمانه با این چیست. معنای این همیشه این نیست که ما آن را رد کنیم؛ نه، گاهی یک پدیده ای است که ما آن را می توانیم قبول کنیم، گاهی پدیده ای است که می توانیم اصلاح کنیم، گاهی پدیده ای است که می توانیم یک ذیلی برایش تعریف کنیم که آن ذیل، مشکل آن را برطرف کند. دیر جنبیدن، دیر فهمیدن، دیر به فکر علاج افتادن، این اشکالات را دارد که بعد شما دچار مشکلاتی می شوید که نمی توانید با آنها مواجه بشوید. پس من نمی گویم که فقط موضع دفاعی داشته باشیم -البته وقتی تهاجم هست، انسان باید دفاع کند؛ شکی نیست - توصیه من فقط موضع دفاعی نیست؛ اما موضع اثباتی، موضع تهاجمی، موضع حرکت صحیح باید داشته باشیم. به هرحال در مقابل فرهنگ مهاجم، بدترین کار، انفعال است؛ زشت ترین کار، انفعال است؛ خسارت بارترین کار، انفعال است. فرهنگ مهاجم نباید ما را منفعل بکند؛ حداکثر این است که بگوییم خیلی خب، ما در مقابل این نمی توانیم یک حرکتی انجام بدهیم، اما منفعل هم نمی شویم. منفعل شدن و پذیرفتن تهاجم دشمن، خطایی است که بایستی از آن پرهیز کرد».22
ج-تکیه بر نیروهای خودی در برابر تهاجم فرهنگی
«در زمینه فرهنگی آن عنصری که وابسته به دستگاه شاهنشاهی است و دلش به یاد آن روزها می تپد، نمی آید از نظام و فرهنگ اسلامی دفاع کند. چرا ما باید غافل باشیم؟! کسی از فرهنگ اسلامی و حیثیت و موجودیت این ملت دفاع می کند و در مقابل تهاجم دشمن می ایستد که دلش در هوای اسلام بتپد و اسلام و ایران را دوست بدارد. عده ای که دین ندارند، میهن دوستی هم ندارند؛ ایران را هم قبول ندارند. کسی که سلطه آمریکا را برای ایران بپسندد و تشویق کند، میهن دوست نیست. کسانی که برای دخالت آمریکاییها برای آن خانمی که در نیکاراگوئه با انتخابات آمریکایی بر سرکار آمد، کف زدند، معنای کارشان چیست؟ از اینجا، به کسانی که در نیکاراگوئه تسلیم تحمیل آمریکاییها شدند، «زهی» و «مرحبا» گفتند! اینها دل در گرو آمریکا ندارند؟! اینها با این قلم زهرآگینشان می آیند در مقابل تهاجم دشمن، از فرهنگ ملی و اسلامی و ایرانی دفاع کنند؟! معلوم است که نمی کنند! معلوم است که این، ستونِ پنجم دشمن است! این، برای دشمن کار می کند. این، از خدا می خواهد که آمریکاییها برگردند! از خدا می خواهد که نظام وابسته به آمریکا و استکبار و گردن کلفتها برگردد. این، برای نظام اسلامی کار خواهد کرد؟ تلاش خواهد کرد؟ معلوم است که نه! این، حقیقت روشنی است. شما که در صداو سیما مسؤول امور هستید باید مواظب این مطلب باشید. شما که در روزنامه ها مسؤول امور هستید، باید مواظب این مطلب باشید. شما که در سازمان تبلیغات یا در وزارت ارشاد، یا در آموزش و پروررش، یا در آموزش عالی و یا در مؤسسات فرهنگی گوناگون مسؤول امور هستید، باید مراقب این قضیه باشید. البته همه مسؤولند. منظورم از مسؤول، رئیس نیست. «کلکم راع و کلکم مسؤول عن رعیته». همه مسؤولند. مراقب این معنا باشید. این ملت، برای اینکه حیثیتش و کیان حقیقی و انسانی و اسلامی و انقلابی و فرهنگ ملی اش حفظ شود، احتیاج به مجاهدت و مقاومت و ایستادگی در مقابل تهاجم دشمن و تهاجم کردن به نقاط ضعف دشمن دارد. این را خودیها می توانند بکنند. من حرفم فقط همین است. من می گویم: اگر می خواهید هنر این کشور رشد و اعتلا پیدا کند، به هنرمند جوانِ مؤمن تکیه کنید. او می تواند از اسلام و از انقلاب و از این کشور دفاع کند. ... منظورم این است که در محیطهای فرهنگی، به نیروهای مؤمن تکیه شود. اینها سدی در مقابل تهاجم فرهنگی هستند».23
 |
حوزه فرهنگ یکی از بخش های مهم می باشد. این حوزه امروزه با جنگ نرم دشمن و تهاجم فرهنگی گسترده ای روبه رو است. هدف تهاجم فرهنگی دشمن اسلام و انقلاب می باشد، لذا با استفاده از ابزارهای گسترده سعی می کند این اسلام و انقلاب نشانه گرفته شود. بدین ترتیب با توجه به نقش فرهنگ در حیات یک کشور می بایست به این مسأله مهم توجه دقیقی شود. چرا که فرهنگ حوزه های دیگر اعم از سیاست و اقتصاد را نیز تحت تأثیر قرار می دهد.
حال که دشمن در این حوزه به فعالیت گسترده ای مبادرت می ورزد؛ می بایست ذهن مردم را به سمت فراگیری صحیح دین اسلام هدایت نمود. به فرموده رهبری فرهنگ مثل هوا است و می بایست فرهنگ را دست کم نگرفت و برای مقابله با تهاجم فرهنگی همه باید تلاش کنند.
اکنون که گسترش فناوری های ارتباطی و شبکه های اجتماعی با قدرت حوزه فرهنگ را نشانه گرفته است، می بایست رهنمودهای مقام معظم رهبری مورد توجه همگان قرار گیرد. همچنین با توجه به فعالیت گسترده دشمنان در حوزه فرهنگ به نظر می رسد باید مسئولان توجه ویژه ای به این حوزه نمایند و برنامه ریزی و اقدامات عملی گسترده ای را برای مقابله با تهاجمات دشمنان در حوزه فرهنگ نمایند.
هدف دشمنان در زمینه فرهنگ، ایمان و باورهای مردم است. لذا مسئولان فرهنگی می بایست با حساسیت مسائل این حوزه را مورد توجه قرار دهند.
تأکید رهبری بر استفاده از نیروهای مؤمن و انقلابی داخل کشور تلنگری است بر همه مسئولین که برای حل مسائل مختلف از جمله مسائل فرهنگی کشور به توانایی های نیروهای داخلی کشور تکیه کنند.
تأکید رهبری بر پرهیز از انفعال در برابر تهاجمات فرهنگی دشمنان می تواند راهگشای همه کسانی باشد که حوزه فرهنگ را مورد توجه قرار نمی دهند و در برابر تهاجمات فرهنگی دشمنان منفعلانه برخورد می کنند. به نظر می رسد در شرایط امروز کشور که برخی محصولات فرهنگی فاقد مجوز در بازار گسترش یافته است و مسئولین فرهنگی برخورد قاطعی با این جریانات ندارند، قطعاً مرور مجدد رهنمودهای رهبری چراغ راهشان خواهد شد.
پاورقی
1. امام خمینی (ره). صحیفه نور، ج 15. ص 16.
2. بیانات رهبری در حرم رضوی، 1393/1/1.
3. بیانات رهبری در خطبه های نماز جمعه تهران، 1369/1/10.
4. بیانات رهبری پس از بازدید از سازمان صدا و سیما، 1383/2/28.
5. بیانات رهبری در دیدار با اعضای مجلس خبرگان رهبری، 1393/6/13.
6. بیانات رهبری در دیدار با دانشجویان، 1393/5/1.
7. بیانات رهبری در حرم مطهر رضوی، 1393/1/1.
8. بیانات رهبری در جلسه پرسش و پاسخ دانشجویان دانشگاه صنعتی امیرکبیر، 1379/12/22.
9. بیانات رهبری در خطبه های نماز جمعه تهران، 1389/11/15.
10. بیانات رهبری در دیدار با اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی، 1392/9/19.
11. همان، 1392/9/19.
12. بیانات رهبری در دیدار مجمع نمایندگان طلاب، 1368/9/7.
13. بیانات رهبری در دیدار فرماندهان گردان‌های عاشورا، 1371/4/22.
14. بیانات رهبری در دیدار جمعی از کارگزاران فرهنگی، 1371/5/21.
15. پیام رهبری به کنگره عظیم حج، 1371/12/28.
16. بیانات رهبری در دیدار خانواده های شهدا و ایثارگران کردستان، 1388/2/22.
17. بیانات رهبری در دیدار خانواده های شهدای نیروهای مسلح، 1380/7/4.
18. بیانات در دیدار جمعی از دانشجویان قزوین، 1382/9/26.
19. بیانات رهبری در انتصاب اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی، 1375/9/14.
20. بیانات رهبری در دیدار جمعی از کارگزاران فرهنگی، 1371/5/21.
21. بیانات رهبری در حرم رضوی، 1390/3/23.
22. بیانات رهبری در دیدار با اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی، 1392/9/19.
23. بیانات رهبری در دیدار جمعی از کارگزاران فرهنگی، 1371/5/21.
برای نمایش آواتار خود در این وبلاگ در سایت Gravatar.com ثبت نام کنید. (راهنما)
ایمیل شما بعد از ثبت نمایش داده نخواهد شد