دین و زندگی تایباد
اللهم صل علی محمدوآل محمددین و زندگی تایباد
اللهم صل علی محمدوآل محمدویژگیهای "فرهنگ فضای مجازی" چیست؟
فضای مجازی، به عنوان فضای دومی از زندگی واقعی است که مانند فضای واقعی، نیازمند فرهنگ است. این فرهنگ، همان‌گونه که در فضای واقعی، از عوامل متعددی مانند عرف، شرع، وضعیت اقتصادی و معیشتی، سطح تحصیلات و غیره ناشی می‌شود، در فضای مجازی نیز از همین عوامل تاثیر پذیرفته و بر همین عوامل نیز تاثیر می‌گذارد. منظور از فرهنگ فضای مجازی، فرهنگی است که از سوی شبکههای اجتماعی تحمیل می‌شود و نه بخش‌های جدی فضای مجازی مانند سایت‌های خبری.
ویژگی‌های فرهنگ فضای مجازی
در زیر، ویژگی‌های فرهنگی که فضای مجازی تحمیل می‌کند را با هم می‌بینیم:
1. بازنمایی از خود، در فضای مجازی ناقص است: به این معنی که این فرهنگ، تمامی ویژگی‌هایی که در فضای واقعی بر اساس آن طبقه‌ی فرهنگی استنباط می‌شود را ندارد. به عبارتی مخاطب، از خلال فرهنگی که در فضای مجازی حاکم است، امکان دریافت تصویری صحیح از سطح اقتصادی، درجه‌ی پای‌بندی به احکام دینی و مواردی از این دست ممکن نیست.
2. فرهنگ فضای مجازی، زبان خاص خود را تحمیل می‌کند: به این معنی که در فضای مجازی، رفتارهایی به صورت قاعده در می‌آیند که سایر ویژگی‌های فرهنگی فرد را نادیده می‌گیرند. همه‌ی افرادی که در فضای مجازی حضوری فعال دارند، به نوعی در استفاده از آن، دارای زبان یک‌سانی می‌شوند که ممکن است با فرهنگ آنها در فضای حقیقی خوانایی نداشته باشد. برای مثال، حضور در فضای اینستاگرام، فرد را مجاب می کنند تا بیشتر از فضاهایی که حالتی تفریحی دارند، عکس بگیرد.
3. فرهنگ فضای مجازی، قواعد فرهنگ واقعی را کم‌رنگ می‌کند: در فضای واقعی، در جامعه‌ی ایران، قواعد عرفی و قانونی مشخصی برای مثال در خصوص رعایت حجاب وجود دارد. این قواعد در فضای مجازی یا به صورت اندکی به نمایش گذاشته می‌شوند و یا اصلا به نمایش گذاشته نمی‌شوند. تا جایی که، انتشار و تماشای عکس بی‌حجاب، برای بسیاری از کاربران، امری طبیعی و نرمال در فضای مجازی به حساب می‌آید. این ویژگی را شاید بتوان مهمترین ویژگی فضای مجازی به حساب آورد.
4. فرهنگ فضای مجازی، فرهنگی سریالی است: این ویژگی را به خوبی میتوان در شکل‌گیری "چالش‌ها" مشاهده کرد. بسیاری از این کمپین‌ها، نه خاصیت اخلاقی داشته و نه خاصیت نمایش دینی و تنها برای نوعی فعالیت سریالی در فضای مجازی مورد استفاده قرار می‌گیرند. چالش آب یخ، چالش لوازم داخل کیف، چالش عکس‌های کودکی، چالش انتشار بدون آرایش عکس بازیگران و غیره، همگی از این دست چالش‌هاست که بخصوص در یک سال اخیر در فضای مجازی گسترش یافت.
5. فرهنگ فضای مجازی، فرهنگی انتخاب‌گر است: فضای مجازی، این امکان انتخاب را به افراد می‌دهد که بر اساس آن ویژگی‌هایی از زیست اجتماعی و شخصی خود را انتخاب کرده و باقی را مسکوت بگذارند. در حالی که ارتباطات در دنیای واقعی، لاجرم بخش اعظمی از ویژگی‌های زیستی و اجتماعی افراد را در بر می‌گیرد. در فضای مجازی، فرد این امکان را دارد که به انتخاب خود، بخشی از ویژگی‌هایی را به نمایش بگذارد که در "نمایش خودِ آرمانی" وی موثر است. از این رو، میتوان فرهنگ فضای مجازی را به نوعی فرهنگ انتخاب‌گر دانست.
6. فرهنگ فضای مجازی، فرهنگی پرده‌در و هتّاک است: این ویژگی ناشی از محدودیت‌های عرفی و قانونی برای انتشار برخی محتواهای خاص، در فضای حقیقی است و فضای مجازی عملا امکان استفاده از این محتواها را برای افراد فراهم می‌کند. کثرت مشاهده و استفاده از این محتواهای غیراخلاقی، منجر به این می‌شود که فرهنگی که در فضای مجازی، شکل غالب به خود گرفته است، فرهنگی هتاک و پرده‌در باشد. به این معنی که هنگام نمایش چنین محتواهایی، صحبت در خصوص آنها امری بدیهی در نظر گرفته شده و همین باعث می‌شود قیودی که یک فرد به صورت طبیعی باید در جامعه دارا باشد، در نظر نیاورد.
7. فرهنگ فضای مجازی، فرهنگی ایده‌آل‌گرا است: به این معنی که در فضای مجازی، عده زیادی از افراد هستند که آرزوها، ایده‌ها و آرمان‌های خود را بیان می‌کنند و در موارد بسیاری، واقعیت یا در آن حضور کم‌رنگی دارد و یا اصلا حضوری ندارد. بنابراین، فرهنگ تحمیلی از سوی فضای مجازی، فرهنگی فانتزی و ایده‌آل‌گراست که افراد در قالب واقعیت، آرمان‌هایی را درباره‌ی خود، فضایی که در آن زندگی می‌کنند و موقعیتی که در آن به سر می‌برند، ارائه می‌کنند.
دلایل
علل گرایش فرهنگ فضای مجازی به شش ویژگی بالا، به عقیده‌ی نگارنده، ناشی از دو مورد است. نخست اینکه در دنیای واقعی، محدودیت‌هایی به فرد فرد حاضر در جامعه اعمال می‌شود. این محدودیت‌ها، در هر جامعه‌ای طبیعی قلمداد می‌شود ولی اعضای یک جامعه ممکن است آن را خلاف آزادی عمل و اختیار خود بدانند. این محدودیت‌ها می‌تواند در خصوص اظهار نظر درباره‌ی مسائل مختلف نیز باشد؛ به این معنی که در کشوری که احساس آزادی بیان وجود ندارد –ولو خود آن وجود داشته باشد- افراد به فضاهایی غیررسمی که در آن معمولا ویژگی‌های هویتی آنها کامل نیست و کمتر قابل شناسایی است، روی آورده و در آن به ابراز نظر در خصوص مسائل مختلف به ویژه فعالیت‌های حکومت می‌پردازند. بدیهی و طبیعی است که در این شرایط، خروج از محدودیت‌ها، حالتی اغراق‌آمیز و دور از واقعیت داشته و با پرخاش‌هایی در رفتارها و اظهار نظرها همراه باشد.
علت دوم گرایش به چنین فضا و فرهنگی، امکاناتی است که فضای مجازی در اختیار فرد قرار می‌دهد. در دنیای واقعی، هرکس با نام، نام خانوادگی، مشخصات ظاهری، ویژگی‌های اقتصادی و اجتماعی خاصی تعریف می‌شود. امّا تمامی این الزامات در دنیای مجازی از بین رفته و افراد صرف داشتن یک حساب کاربری[1] میتوانند به فعالیت بپردازند. در این‌جاست که انتخاب‌گری در فضای مجازی اهمیّت پیدا می‌کند. فرد، در گام نخست انتخاب می‌کند هویت واقعی خود را به نمایش بگذارد یا خیر. سپس، انتخاب‌های بعدی مانند انتخاب تصویر خود، ارائه‌ی اطلاعات صحیح در خصوص خود و غیره به وجود آمده و فرد ناگزیر یکی از این موارد را انتخاب می‌کند. این انتخاب‌ها در دنیای واقعی، وجود ندارد و فرد امکان انتخاب در هر بعدی از ابعاد زندگی واقعی را ندارد. یکی دیگر از امکاناتی که فضای مجازی در اختیار کاربران خود قرار می‌دهد، فضایی گسترده و بدون وجود هرگونه محدودیت‌های جغرافیایی است. این امکان، به افراد اجازه می‌دهد تا اخبار جدید را دریافت کنند. مانند سایر امکانات فضای مجازی، این امکان باعث می‌شود که بسیاری از اخبار غلط یا شبه خبرها به عنوان خبر صحیح به اطلاع آنها برسد و مانند چرخه‌ای، به سبب آن انتظارات از زندگی واقعی بالا رفته، سپس احساس محدودیت‌ها به افراد غلبه کند، فعالیت در فضای مجازی شدیدتر شده و وارد فضایی فانتزی‌تر می‌شود.
بنابراین، میتوان نتیجه گرفت که فضای مجازی، فرهنگ خاص خود را دارد و کاربران، بسته به ویژگی‌های فردی و فرهنگی خود، باید بخشی از این ویژگی‌ها را بپذیرند و در چهارچوب آنها عمل کنند.
[1] account
مانوئل کاستلز که از یکی از مشهور ترین اساتید دانشگاه و از کارشناسان متاخر حوزه جامعه شناسی و ارتباطات محسوب می شود، هویت را سرچشمه معنا و تجربه انسان ها می داند. به عبارتی، طبق این تعریف انسان بی هویت، خالی از معنا است و قادر به درک بسیاری از ارزش ها و هنجار های اجتماعی نخواهد بود و به نوعی هیچ درکی از زندگی اجتماعی ندارد.
هویت‌های پوچ؛ خواسته دستان پشت پرده گفتمان جهانی‌شدن
در قرن بیست و یکم به واسطه ظهور انواع گوناگون تکنولوژی و تاثیرگذاری بالای رسانه های اجتماعی که برآمده از این فضای هستند، در فرآیند هویت پذیری و جامعه پذیری افراد تغییرات بسیاری بوجود آمد. بسیاری از کارشناسان حوزه جامعه شناسی، روان شناسی و ارتباطات معتقدند استفاده از رسانه ها، به خصوص فضای مجازی که یکی از مهمترین انواع رسانه های جمعی عصر حاضر محسوب می شود، موجب استحاله هویتی افراد جامعه شده است.
یکسان سازی عقاید، دغدغه ها، ایده های مردم و از بین بردن هویت های قومی، یکی از مهمترین اهداف غرب برای مدیریت بر جامعه جهانی بود که در غالب گفتمان «جهانی شدن» مطرح شد. پروژه جهانی شدن که توسط نظام اقتصادی سرمایه داری مطرح شد، تمامی ابعاد تکنولوژی از جمله رسانه های جمعی برای نیل به اهداف خود به خدمت می گیرد.
سیاست یکسان سازی سبک زندگی در جامعه جهانی و تغییر در ساختار سیاست، اقتصاد و فرهنگ تمامی جوامع با هدف نزدیک شدن به ساختار مورد نظر غرب اجرایی شد. این سیاست به تدریج به محدودیت و سطحی شدن حوزه تفکری بشر و در نهایت محدود شدن دایره تصمیم گیری افراد منتج خواهد شد. باید پذیرفت در این فرآیند و با استحاله فرهنگی جوامع سنتی اصیل و از بین رفتن بسیاری از مناسبات اجتماعی، بسیاری از ارزش های اجتماعی و عرفی تغییر کرده و بی هویتی خاصی در جوامع حاکم می شود. انسان بی هویت نیز ناخواسته راهی جز اطاعت از رهبران فکری خود در نظام سرمایه داری ندارد. می توان این فرآیند را در غالبی کلی تر با عنوان «ریشه کن کردن اصالت هویت فردی و جمعی» مطرح نمود.
فضای مجازی چگونه بی هویتی را به ما تزریق می کند؟
فضای مجازی به عنوان آخرین، تاثیرگذارترین و مهمترین رسانه عصر حاضر، نقش بسزایی در پروژه «بی هویت سازی» ایفا می کند.
امکان ایجاد هویت های چندگانه، یکی از مهمترین دستاوردهای فضای مجازی برای بشر روزگار ما است. هر فردی می تواند با استفاده از هویت های جعلی پایه گذار ناهنجاری های بسیاری در جامعه باشد. ادامه این حرکت های خارج از عرف و هنجارگریز و در عین حال مجهول بودن هویت فرد عامل، وی را به انجام حرکت های مشابه با هویت های جعلی ترغیب می کند. این مساله علاوه بر ایجاد ناهنجاری های اجتماعی برای هویت فردی و جمعی نیز تبعات ویرانگری را در پی خواهد داشت.
ارتباط با جمعیت بیشتری از آنچه که در جامعه پیرامونی فرد حضور دارند و از بین رفتن مفهوم مکان و زمان از جمله دیگر ویژگی های اینترنت است که فرد را به استفاده بیشتر از آن مجاب می کند. با از بین رفتن بعد زمان و مکان به تدریج از اهمیت بعد جسمانی انسان نیز کاسته شد. امکان حضور همزمان در موقعیت های مختلف، تجریه احساسات متفاوت و بعضا متناقض در زمان واحد و قابلیت حضور در اماکن مختلف با کمترین هزینه، برای بسیاری از کاربران بسیار هیجان انگیز است. اما واقعیت این است که لذت تجربه کردن، متعهد بودن، درمیان گذاشتن احساسات بدون بعد جسمانی برای افراد یک "واقعیت دروغین" به حساب می آید. با این وجود ویژگی ها و قابلیت های هیجان انگیزی که فضای مجازی دارد، مانع از پی بردن افراد به این واقعیت تلخ شده است.
میل به دیده شدن همیشه افراد را به افعال خاصی وا می دارد تا مورد پسند دیگری قرار بگیرند. حال در نظر بگیرید در اینترنت افراد بدون محدودیت های دنیای حقیقی می توانند هویت دلخواه و در بسیاری از مواقع دروغین خود را برای دیگری به نمایش بگذارند. قدرت و نقش کاربر فضای مجازی در بازنمایی هویت خود برای سایرین از تاثیری که وی در نمایش هویت خود برای دیگران در فضای حقیقی دارد، بیشتر است. حال اگر افراد در بازنمایی هویتی خود موفق باشند، حس رضایتمندی کاذبی نسبت به افعال خود دارند و در صورتی که نسبت به بازنمایی هویت مورد نظرشان موفق نباشند به نوعی احساس ناکامی کرده و دچار یکی از رایج ترین انواع افسردگی در عصر حاضر می شوند.
فرد می تواند هویت مورد نظر خود را برای افرادی که در فضای مجازی با وی در ارتباط هستند به نمایش بگذارد. این ویژگی فضای مجازی موجب شده است تا افراد معمولا به هویت ذهنی و ایده آل خود تظاهر کند. این مساله به خصوص در شبکه های اجتماعی بیشتر رایج است؛ در شبکه های اجتماعی فرد آثار عینی اعمال خود را در کوتاه مدت و بلند مدت مشاهده می کند و با حضور و انتشار مطالب خود در شبکه های اجتماعی، خود را بصورت مداوم در معرض بازخوردهای مخاطبین می بیند و از این مساله لذت می برد.
مساله مهم دیگری که در این زمینه می توان مطرح کرد تفاوت هویتی هر فرد در فضای حقیقی و مجازی است. این مساله ناشی از دروغین بودن هویت مجازی افراد و تقابل آن با هویت حقیقی آنهاست که در فضای زندگی روزانه با آن شناخته شده اند. این مساله می تواند در بلند مدت و کوتاه مدت آثار مخربی برای فرد و جامعه در پی داشته باشد. از جمله این آثار می توان به ترویج دورویی در جامعه، از بین رفتن صداقت و از بین رفتن اعتماد عمومی اشاره کرد. به نوعی می توان گفت تلاش افراد برای تغییر هویتی و بازنمایی هویت مورد نظرشان که در فضای مجازی آن را به نمایش گذاشته اند و تسری آن به جامعه حقیقی یک ناکامی بزرگ برای هرفردی است.
پیشگیری بهتر از درمان است!
برای کاهش آثار مخربی که اینترنت برای افراد جامعه در پی خواهد داشت و همچنین استفاده موثر از آن، روشها و متدهایی به افراد (حتی از سنین خردسالی) آموزش داده می شود که به عنوان «سواد رسانه ای» مشهور شده است.
سواد رسانه ای ضمن اشاره به آثار مضر و مخرب رسانه ها و تاکید بر کارکردهای مفیدی که هرکدام از آنها می توانند در زندگی روزمره داشته باشند، راهکارهایی را ارائه می دهد تا فرد بدون نیاز به کنار گذاشتن رسانه ها، کمترین ضرر را از آنها متحمل شده و در مقابل استفاده بیشتری از آن رسانه ها ببرند.
همانطور که پیش تر اشاره شد، این روزها گذر از بحران هویت (چه در بعد فردی و چه در بعد اجتماعی) به یکی از مهمترین دغدغه های جوامع و کارشناسان حوزه آسیب شناسی اجتماعی تبدیل شده است. در مقابل، سواد رسانه ای نیز به عنوان یکی از کارآمدترین ابزارهای مقابله در حوزه بحران هویتی شناخته شده است. سواد رسانه ای با آموزش تفکر انتقادی نسبت به تولیدات رسانه ای، سعی کرده است با بالابردن آگاهی مردم، آنها را از مخاطبی منفعل به مخاطبی فعال تبدیل کنند. در این پروژه فرد نسبت به آسیب هایی که استفاده از رسانه ها بصورت بالقوه دارند، آگاهی پیدا کرده و با آموزش هایی که دیده است، تلاش می کند با در نظر گرفتن ویژگی های هویت خود، در بازی های رسانه ای به عنوان فردی منفعل و آسیب پذیر شناخته نشود.
منبع: جهان نیوز
واضح است فردی که درگیر این طوفان‌ها و بحران‌هاست در حالت تعادل به سر نمی‌برد، گاه خشمگین است و پرخاشگر، گاه گوشه‌گیر و منزوی، گاه عاشق پیشه است و گاه خبیث و بی تفاوت و ... این فرد غالبا در روابط اجتماعی خود دارای زاویه دید روشنی نیست. یا به اصطلاح بزگترها به درستی «راه را از چاه» باز نمی شناسد.
نوجوان بلوغ‌های متفاوتی را تجربه می‌کند؛ بلوغ جسمی، بلوغ عاطفی، بلوغ اجتماعی، و ... چه بسا افرادی که سالها از نوجوانی شان گذشته اما هنوز به بلوغ اجتماعی درست و درمانی دست نیافته‌اند.
طبق نظر کارشناسان «اغلب انحراف‌های اخلاقی و اجتماعی و ظهور آسیب‌های عاطفی و رفتاری به واسطه نارسایی در بلوغ عاطفی است و بلوغ واقعی در نوجوانی زمانی رخ می‌دهد که او بتواند ضمن کسب مهارتهای اجتماعی و عاطفی، نیازهای واقعی را از نیازهای کاذب تشخیص دهد، این تشخیص متضمن عبور از مراحل پیچیده رشد عاطفی است که با ارضای نیازهای سطح پایین و راه یافتن به نیازهای سطح بالاتر رخ می‌دهد» (کریمی؛1386)
نوجوان و ارتباط
با مقدمه مختصری که در باب نوجوانی و بلوغ گفته شد، بهتر میتوان درباره ارتباطات نوجوانی فکر و صحبت کرد. نوجوان نیاز به ارتباط دارد؛ بلوغ اجتماعی او از رهگذر همین روابط اتفاق می‌افتد. البته که او به واسطه شرایط و سن و سالی که در آن به سر می‌برد به ارتباط با دوستان و همسالان علاقه بیشتری نشان می‌دهد و به دلیل میل به کسب استقلال سعی می‌کند که رشته‌های ارتباطی خود با والدین را یکی یکی بگسلد. این آغاز استقلال یابی است. در این میان وسایل ارتباطی چه نقشی در ارتباطات نوجوان بازی خواهند کرد. به واسطه حضور تکنولوژی در زندگی بشر مدرن، ارتباط شکل و گستره‌ی متفاوتی نسبت به گذشته دارد. دو دهه قبل، کمتر نوجوانی بود که در کشور خود، در شهر و خانه و پشت رایانه شخصی اش نشسته باشد و بتواند با یک نفر در آن سر دنیا ارتباط برقرار کند. این روزها که ارتباط از این هم ساده تر شده، کافی است یک گوشی موبایل داشته باشید و یک خط نه چندان پرسرعت اینترنت و یک اپلیکیشن ارتباطی تا بتوانید با هر کسی در هر جای جهان به سادگی ارتباط برقرار کنید.
آسیب‌های شبکههای اجتماعی برای نوجوانان
نوجوان ما در حالی درگیر استفاده از شبکههای اجتماعی است که هنوز فرهنگ و بسترسازی مناسبی در کشور ما جهت استفاده از این شبکه‌ها اتفاق نیفتاده است و مثل هر تکنولوژی دیگری قبل از فرهنگ استفاده، فنآوری آن به زندگی‌ها وارد شده است. در حالی که این شبکه‌ها این روزها وسیله‌ای شده‌اند برای ایجاد شبهه، شایعه پراکنی و ارتباطات ناسالم؛ والدین نگرانی‌های عمیقی از باب در اختیار قرار دادن یا ندادن این تکنولوژی به نوجوانان خود دارند.
در همین راستا دکتر مجیدابهری؛ آسیب شناس اجتماعی می‌گوید: 95 درصد از کاربران شبکههای اجتماعی و نرم افزارهای تلفن همراه استفاده غیرمنطقی و غیراصولی از آن دارند.
الف: ارتباطات خارج از چارچوب و بی نظارت
تا پیش از این، یعنی قبل از ورود تکنولوژی به زندگی، امکان نظارت و کنترل دوستی‌ها و ارتباطات فرزندان توسط والدین، بیشتر بود. اما با امکاناتی که اپلیکیشن‌های ارتباطی همانند واتساپ، وایبر، لاین، تلگرام و ... در اختیار کاربران خود قرار می‌دهند و مختصاتی که این تکنولوژی‌ها با خود دارند، امکان کنترل ارتباطات بسیار کاهش یافته است. نوجوان فناوری‌ای با خود به همراه دارد که در هر زمان از شبانه روز، در اتاقش، توی تخت، توی کلاس و ... می‌تواند با هر کسی در هر موردی به گفتگو بنشیند. و به دلیل همان انقلاب‌های هورمونی و روحی که در ابتدای بحث از آن یاد شد، و کنجکاوی ای که خاص این برهه ی سنی است، اغلب این روابط، روابط با جنس مخالف است که نوجوان در آن بسیار نابلد است و خیلی زود به دام مسائل و مشکلات جدی می‌افتد. ارتباط با افرادی که هویت نامعلومی‌دارند و نوجوان هیچ شناختی از آنها ندارد، سبب بروز گاه فجایع گسترده ای می‌شود.
علاوه بر این، دلبستگی‌ها و وابستگی‌های عاطفی کاذب که نوجوان، خاصه دختران نوجوان به آن دچار می‌شوند، آنها را در بحرانهای بلوغ دچار پسرفت و مشکل می‌کند. بلوغ به خودی خود، حدی از انزوا، گوشه گیری، پرخاشگری و بی قراری را با خود به همراه دارد، حال اگر با روابط خارج از محدوده و دلبستگی‌های عاطفی بی سرانجام و زودهنگام همراه شود، اغلب مشکل افسردگی را به دنبال خواهد داشت. افسردگی ِ نوجوانان یکی از اتفاقات دوره نوجوانی است که حل این بحران گاه نیاز به حضور مشاور و پزشک دارد.
ب: کودک‌ربایی و سوءاستفاده جنسی
بسیاری از کارشناسان استفاده از تکنولوژی خاصه شبکه اجتماعی را برای افراد زیر 18 سال مضر می‌دانند، این کارشناسان معتقدند که چون کودک و نوجوان به مهارتهای عاطفی و ارتباطی آشنا نیستند و معیارهای اخلاقی و شخصیتی هنوز به خوبی در آنها شکل نگرفته، ممکن است که آنها را در معرض سوءاستفاده‌های مجرمان خطرناک قرار دهد. کودک ربایی یکی از اتفاقاتی است که به دلیل در اختیار قرار دادن اطلاعات شخصی و در نظر نگرفتن حریم خصوصی توسط کودک و نوجوان در شبکههای اجتماعی، به راحتی اتفاق می‌افتد. مجرمان میتوانند به سادگی به اطلاعات شخصی افراد به واسطه عدم رعایت نکات امنیتی، دسترسی پیدا کنند و کودک و نوجوان آسیب پذیرترین کاربران این شبکه‌ها هستند.
بنابراین سوءاستفاده سایبری و سوءاستفاده جنسی (به صورت، کلام یا تصویر) از جمله آسیب‌های شبکههای اجتماعی برای کودک و نوجوان است.
ج: حجم گسترده اطلاعات بی‌سانسور
مشخصه ی اینترنت این است که همه ی امکانات دیگر تکنولوژی‌ها را در خود یکجا دارد؛ صوت، تصویر، فیلم، تکست و همه اینها به صورت یکجا در اختیار کاربران قرار می‌گیرند. یک شبهه اعتقادی، یک موضوع علمی مربوط به روابط زناشویی، یک کلیپ اروتیک و هزاران هزار اطلاعات دیگر بدون شناخت از فردی که پشت این حساب کاربری نشسته است برای او ارسال می‌شود و نوجوان را تصور کنید که در معرض سیل گسترده ای از اطلاعات راست و دروغ و بی نظارت قرار خواهد گرفت.
شبکههای اجتماعی همانند فیسبوک، اینستاگرام، توییتر و ... کاربران بسیار زیادی از سراسر دنیا دارد که روزانه اطلاعات زیادی در مورد خود به اشتراک می‌گذارند، هیچ کدام به این فکر نمی‌کنند که مخاطب آنها ممکن است یک کودک یا نوجوان باشد، بنابراین خطر قرار گرفتن در معرض اطلاعات بدون نظارت و کنترل بسیار زیاد است.
د: علم سطحی
این خطر کودک و نوجوان و بزرگسال نمی‌شناسند؛ همه در معرض آن هستند. حجم بسیار زیاد اطلاعاتی که در فضای مجازی جا به جا می‌شود، اخبار، مطالب مثلا علمی و اعتقادی و ... که گاه بسیاری از آنها ریشه در واقعیت ندارد، به فرد نوعی حس عالمیت کاذب می‌دهد. در حالی که علمی که از این طریق به دست می‌آید بسیار سطحی است. افراد به سادگی خطوط نه چندان مستند یادداشتهای وبلاگی را به خواندن کتاب ترجیح می‌دهند و دارای اطلاعاتی سطحی و گاه نادرست می‌شوند.
بلوغ زود رس ناشی از تماشای محتوای غیر اخلاقی، اثرات منفی مشاهده محتوای خشونت آمیز که این روزها نیز زیاد در اینترنت یافت می‌شود، شکل گرفتن هویت دوم در اثر زندگی در فضای مجازی برای کودک و نوجوان، آسیب‌های جسمی بر اثر استفاده زیاد از موبایل و تبلت، افزایش اضطراب، از بین رفتن تمرکز، اختلال در خواب، روابط با جنس مخالف و مواردی از این دست از جمله آسیب‌های جدی است که فضای مجازی به دنبال خود دارد.
در این میان اما شکل گیری هویت دوم خطری مهم است. کودک و نوجوان در فضای مجازی فعالیت نمی‌کنند بلکه زندگی می‌کنند، دوستانی از نقاط مختلف با فرهنگ و عقاید مختلف پیدا می‌کنند، هیچ مرزی در دسترسی اطلاعات و محتوا برای آنها وجود ندارد، آنها همانند بسیاری از کاربران دیگر این فضا، به دلیل این ویژگی فضای مجازی که حیات افراد مساوی با فعالیت کردن شان است، باید شب و روز وقت بگذارند و طبیعتا خیلی‌ها آنق سمیت از خودشان را در این فضا به اشراک می‌گذارند که بقیه علاقه دارند ببینند و به بیانی دیگر هیچ کس از عیب و نقص‌های خود چیزی نمی‌گوید و به این ترتیب هویت دومی ساخته می‌شود که مطلوب سایرین نیز هست و کم کم بر خود نوجوان القا می‌شود که خیلی فرد بی عیب و نقصی هست و به این ترتیب نیمی از زندگی اش در اوهام و توهم پیش می‌رود، از جمع‌های بیرونی و ارتباطات بیرون باز می‌ماندف مهارتهای اجتماعی اش رشد نمی‌کند، در همان فضای مجازی دلبسته می‌شود و ممکن است انتخاب همسرش را نیز به همان فضا بسپارد! انتخاب فردی که او نیز یقینا آن قسمتی از خود را به اشتراک گذاشته است که مورد پسند بقیه ست و در نتیجه بسیاری از عیوب و نواقص از چشم هم پنان می‌کنند و سرانجام در مقطعی ناچارند با واقعیت رو به رو شوند و هزینه رو به رو شدن با این حقیقت ممکن است طلاق و جدایی یا ضربه‌های عاطفی باشد.
اضطراب و تشویش نیز از پیامدهای شبکههای اجتماعی و محتوا و رابطی است که در این فضا دیده می‌شود. حتی بازی‌های آنلاین نیز در تزریق این اضطراب در فکر و روح کودک موثر است. هیجان منفی و اضطراب سبب بروز مشکلات روحی و رفتاری در کودک و نوجوان می‌شود. محتوای پورن و خشونت آمیز در این فضا، ارتباط با جنس مخالف، بازی‌های آنلاین و تلاش برای دیده شدن از جمله عوامل تشدید اضطراب است که فضای مجازی پدید آورنده آن محسوب می‌شود.آنچه والدین باید درباره‌های آزارهای مجازی بدانند
تهدید و اذیت و آزار فقط محدود به درهای بسته یک اتاق نیست. قلدری هم فقط در مدرسه اتفاق نمی‌افتد خشونت و آزارهای سایبری نوع دیگری از آزارها و خشونت‌های رایجی هستند که کودکان و نوجوانان در فضای اینترنت تجربه می‌کنند. آمارهای خودکشی ناشی از آزار و تهدیدهای سایبری کودکان و نوجوانان زنگ خطری برای همه والدینی است که فرزندانشان به راحتی به اینترنت دسترسی دارند.
آزار و خشونت سایبری چیست؟
آزار و خشونت سایبری هر نوع ایجاد ترس، تهدید و آزاری است که می‌تواند به شکل‌های مختلف در شبکههای اجتماعی اتفاق بیفتد. دسترسی به اینترنت می‌تواند این امکان ناخوشایند را برای فرزندتان ایجاد کند که مثل هزاران هزار فرد دیگر در جهان در معرض مفاهیم و محتوای خطرناک در فضای مجازی قرار بگیرد. یک عکس، پیام یا یک فیلم می‌تواند عمدی یا غیر عمدی دستکاری شود و یا اصلاً به همان ترتیبی که هست اما با هدف خاصی در یک صفحه مجازی منتشر شود و هزاران نفر به آن دسترسی پیدا کنند.
گاهی افراد خودشان این کار را می‌کنند و گاهی دیگران از آن به عنوان یک ابزار تهدید استفاده می‌کنند.
انتشار و دست‌به دست شدن یک تصویر، ویدئو و یا پیام اغلب به دلایلی فکر نشده اتفاق می‌افتد. یک نفر فکر می‌کند یک فیلم یا تصویر خنده‌دار است و بی‌توجه به عواقب و نتایج، به راحتی آن را در اختیار دیگران قرار می‌دهد. در موارد دیگر اما دقیقاً با قصد تخریب و تهدید یک فرد آن را منتشر می‌کنند.
از شما چه کاری برمی‌آید؟
اولین نکته‌ای که به عنوان یک والد باید بدانید این است که همیشه این احتمال را بدهید که فرزندتان در معرض چنین آزارهایی قرار بگیرد. شما نمی‌توانید پیش‌فرض‌تان را بر این بگذارید که «این از آن بچه‌ها نیست». در اینجا باید از خودتان بپرسید منظورتان از «این بچه‌ها» چیست؟ هر کودک یا نوجوانی می‌تواند اشتباه کند و یا در معرض یک خطر جدی ناخواسته قرار بگیرد. فرزند شما هم می‌تواند یک تصویر نامناسب از خودش در یک شبکه اجتماعی قرار بدهد یا هزاران فیلم و تصویر و محتوای نامناسب را بخواند.
در شبکههای اجتماعی همه میتوانند گروه خودشان را پیدا کنند و به آنها نزدیک شوند اما این افراد واقعاً دست‌چین شده نیستند. اهداف و انگیزه‌های آدم‌ها با هم متفاوت است و همین باعث می‌شود که خشونت در این محیط شدیدتر اتفاق بیفتد.
برای حفظ فرزندتان در برابر خشونت‌های سایبری شما نیاز به یک ارتباط صمیمی با او دارید. در مورد این موضوع با فرزندتان گفتگو کنید و او را با جنبه‌های خطرناک دسترسی آزاد به هر محتوایی آشنا کنید. فرزند شما هم می‌تواند خودش سوژه آزار سایبری باشد و هم می‌تواند دیگران را به دلایل مختلف سوژه این کار کند.
کودکان درک درستی از تهدید، خشونت و حتی چیزهای خنده‌دار ندارند. آنها ممکن است با هدف خندیدن یک نفر دیگران را مورد آزار قرار بدهند. این وظیفه شماست که او را متوجه تأثیرات مخرب رفتارش بکنید. انتظارات‌تان را واضح و مشخص بیان کنید مثلاً: «من از تو انتظار دارم که اگر دوستانت دیگران را تحقیر کردند، اگر یک نفر را در یک شبکه اجتماعی دست انداختند، اگر به کسی فحش دادند، اگر فیلم خصوصی دیگران را پخش کردند و یا هر کار آزاردهنده دیگری انجام دادند تو به آن بی‌توجه باشی و شریک جرم آنها نباشی. من از تو انتظار دارم که اگر چیزی به دیگران می‌گویی در انتخاب کلماتت بیشتر دقت کنی، هر چیزی را در مورد خودت نگویی، هر کاری را نکنی، هر عکسی را منتشر نکنی تا در معرض آسیب‌های دیگران قرار نگیری. آنها مسلماً با تو هم به همان اندازه بد رفتار خواهند کرد بنابراین تو خودت را در این موقعیت‌ها قرار نده.»
متأسفانه خشونت‌های سایبری فقط مخصوص کودکان نیستند. هر فرد بزرگسالی می‌تواند هدف یک حمله خشونت‌بار سایبری قرار بگیرد یا دیگران را مورد هدف قرار بدهد. اگر نمی‌خواهید فرزندتان در چنین موقعیتی قرار بگیرید نباید یک ترویج‌دهنده باشید. این به معنای آن است که شما هم فیلم‌های خصوصی دیگران را که در اینترنت فاش شده است را تماشا نکنید و یا تلاش نکنید به پیام‌های دیگران دسترسی پیدا کنید. شما هم باید یاد بگیرید که آزار،تهدید و شوخی با هویت دیگران خنده‌دار نیست.
تکنولوژی را نادیده نگیرید
کمتر پدر و مادری است که امروزه به اهمیت تکنولوژی پی نبرده باشد با این حال ممکن است شما به عنوان یک نسل قبلی، کارایی همه چیز را آن طور که فرزندتان می‌فهمد، درک نکنید. اینکه شما چیزی را بلد نیستید یا نمی‌فهمید توجیهی برای نادیده گرفتن یا انکار آن نیست. شما ممکن است کار با اسنپ چت را بلد نباشید اما نباید از آن غافل شوید. واقعاً لازم است که بخاطر درک بهتری از شرایط زندگی در دنیای اینترنت، تلاش کنید آن را بفهمید و چیزهای بیشتری بیاموزید. خودتان را دور نگه ندارید و نسبت به این موارد بی‌علاقه و بی‌انگیزه نباشید. سعی کنید از چیزهای بیشتری سردربیاورید و به این ترتیب ارتباط بهتری با فرزندتان ایجاد کنید.
اگر یک آزار سایبری اتفاق افتاده است
اگر فرزندتان یک خشونت و آزار سایبری را تجربه کرده است شما باید فوراً دست به کار شوید. در این شرایط او بسیار وحشت‌زده، نگران و افسرده است. چه راه‌حلی برای دفع این نوع آزار وجود داشته باشد یا نه این وظیفه شماست که از فرزندتان در برابر عوارض آن حمایت کنید. البته بسیاری از کودکان درباره تجربه خشونت خود با والدین حرفی نمی‌زنند زیرا آنها همیشه نگران واکنش‌های شدید والدین هستند. همه چیز بستگی به نوع ارتباط شما با او دارد. در هر صورت، شما باید در برابر هر اتفاقی که افتاده است خونسرد و آرام باشید.
تهدید دیگران، تهدید بیشتر فرزندتان و تلاش برای پیدا کردن مقصر در این شرایط کمکی به بهبود وضعیت نمی‌کند و بسیار آسیب زننده است. بدون قضاوت فقط سعی کنید به فرزندتان اطمینان خاطر بدهید که او در سایه امنیت شما قرار دارد و این شرایط تغییر خواهد کرد. شاید لازم باشد کودک را برای مدتی از دیگران دور نگه دارید، مدرسه را عوض کنید و یا روابط‌ش را تغییر بدهید.
اگر آزار سایبری یک خشونت جدی بوده است که همه زندگی کودک را در معرض تهدید قرار داده است و اگر کودک شما دچار ترس و اضطراب شدید و غیر قابل کنترل شده است برای عملکرد و واکنش مناسب شما نیاز به دریافت مشاوره و کمک‌های تخصصی‌تری دارید. در شرایطی که کودک وحشت زده، افسرده و مضطرب است حتماً به روانپزشک مراجعه کنید.
شما هرگز نمی‌توانید نظارت همه جانبه‌ای بر زندگی فرزندتان داشته باشید، اما سعی کنید همیشه در دسترس باشید، فرصت گفتگو فراهم کنید و خودتان را درگیر زندگی فرزندتان کنید. او را با افکار و عقایدتان نترسانید و فرصتی فراهم کنید تا او در هر شرایطی راه ارتباط با شما را باز ببیند. هیچ چیز مضرتر از این نیست که فرزندتان این راه را بسته بداند و شما را تجربه‌های دردناکش بی‌خبر بگذارد.
شرکت آمریکایی سیمنتک (Symantec)، بزرگ‌ترین تولیدکننده نرم‌افزارهای امنیتی برای رایانه‌های شخصی در دنیا پیش‌بینی می‌کند که حملات سایبری در حال افزایش هستند و در این میان، شرکت‌های تجاری بیشتر هدف این حملات قرار خواهند گرفت.
این شرکت معروف آمریکایی در اولین نشست برگزار شده با موضوع امنیت سایبری در نیوزیلند اعلام داشت: نوع تجارت و کاری که انجام می‌دهید اهمیت ندارد؛ باید امنیت فناوری اطلاعات رایانه‌ها را در محل کار حفظ نمایید تا از هرگونه سرقت اطلاعات توسط هکرها جلوگیری شود.
سیمنتک همچنین با ارائه گزارشی بیان کرد که مجرمان اینترنتی، شرکت‌های تجاری را هدف قرار می‌دهند و پس از بدست آوردن اطلاعات سری از این شرکت‌ها، از آنها باج‌گیری می‌کنند.
از همین رو، در میان شرکت‌های تجاری نیوزیلند دستور کاری منتشر شده است تا از حمله سایبری قریب‌الوقوع به آنها جلوگیری شود.
راهکارهای ارائه شده در این دستور کاری برای حفاظت از رایانه‌ها در برابر حملات سایبری عبارتند از:
1) از Administrator استفاده نکنید؛
2) نرم‌افزارها، پچ‌ها و آپدیت‌ها را به محض منتشر شدن به روز رسانی کنید؛
3) نرم‌افزارهایی که نیاز ندارید از رایانه پاک کنید؛
4) یک آنتی‌ویروس معروف نصب نمایید و آن را در حالت پیشرفته تنظیم کنید؛
5) بک‌آپ گرفتن.
از Administrator استفاده نکنید: اولین دلیل برای اینکه از Administrator استفاده نکنید، کم کردن احتمال قرار گرفتن در معرض بدافزار و ویروس است. اگر با حالت Administrator یک برنامه را اجرا نمایید، این برنامه دسترسی کامل و نامحدود به رایانه شما خواهد داشت. در نتیجه، اگر یکی از این برنامه‌ها حاوی یک بدافزار باشد، تمام بخش‌های رایانه، از جمله شبکه رایانه‌ای در معرض این ویروس قرار خواهد گرفت.
نرم‌افزارها، پچ‌ها و آپدیت‌ها را به محض منتشر شدن به روز رسانی کنید: نه تنها ویندوز، بلکه تمام نرم‌افزارهای دیگر هم باید به روز شوند. دقت داشته باشید، به محض اینکه یک پچ جدید برای نرم‌افزارها و ویندوز منتشر می‌شود، هکرها با استفاده از روش مهندسی معکوس نقاط ضعف پچ قدیمی را پیدا کرده و از طریق آنها میتوانند به رایانه‌هایی که به روز نشده‌اند آسیب وارد کنند.
هر چه زودتر پچ‌های منتشر شده را نصب کنید، احتمال در معرض حمله هکرها قرار گرفتن نیز کمتر می‌شود. همچنین در نظر داشته باشید که تنها پچ‌های مایکروسافت نیست که باید نصب شوند، بلکه پچ تمام نرم‌افزارها را باید روی رایانه نصب نمایید.
نرم‌افزارهایی که نیاز ندارید از رایانه پاک کنید: تجربه نشان می‌دهد که اگر به چیزی نیاز ندارید، نباید آن را نصب نمایید. هر چه برنامه‌های بیشتری از رایانه شخصی‌تان پاک کنید، ردپای کمتری برای هکرها باقی گذاشته‌اید. همانطور که در بالا قید شد، تمام برنامه‌های غیرضروری در رایانه نیز باید به روز رسانی شوند تا امنیت رایانه حفظ شود، اما اگر نیازی به این نرم‌افزارها ندارید، آنها را پاک کنید.
یک آنتی‌ویروس معروف نصب نمایید و آن را در حالت پیشرفته تنظیم کنید: ما معمولاً افرادی را می‌بینیم که هزینه بالایی برای خرید نرم‌افزار آنتی‌ویروس می‌پردازند، اما پس از نصب برای حفاظت کامل از رایانه آن را تنظیم نمی‌کنند. بنابراین، آنتی‌ویروسی خریداری کنید که در بازار شناخته شده و معروف باشد و مطمئن شوید که به درستی نصب و تنظیمات آن انجام شده باشد تا بهترین حفاظت ممکن را در مقابل بدافزارهای جدید به شما ارائه دهد.
بک‌آپ گرفتن: آخرین مرحله محافظت رایانه در برابر بدافزارها بک‌آپ گرفتن از اطلاعات و بازیابی آنها در مواقع لزوم است. تجربه نشان می‌دهد تا زمانی که شما سه نسخه از اطلاعاتتان را کپی نکرده باشید، نمی‌شود آن را بک‌آپ نامید؛ دو نسخه از اطلاعات در رایانه نگه‌داری می‌شود و نسخه سوم باید خارج از رایانه ذخیره شود.
پس هم اکنون تهدید حملات سایبری را از رایانه‌هایتان دور نمایید.
منبع:
http://www.scoop.co.nz/stories/BU1607/S00730/top-tips-to-avoiding-imminent-cyber-attacks.htm
جهت مشاهده اینفوگرافیک در اندازه اصلی اینجا کلیک کنید
بسیاری از محققان و دانشمندان عرصه ارتباطات بر این عقیده هستند که اینترنت، باعث از بین رفتن مرزهای جغرافیایی و محدودیت‌های زمانی شده و افراد در هر زمان و مکانی میتوانند به راحتی با هم در ارتباط باشند. وقتی ارتباطات با سهولت بیشتری انجام شود، مخاطبان به راحتی میتوانند اطلاعات مورد نظر خود را ارسال و دریافت کنند و در نتیجه حجم اطلاعات وارده به ذهن کاربران به میزان بسیار زیادی افزایش می‌یابد.
در این یادداشت تلاش می‌شود تا عوامل و ابعاد آشفتگی و استرس کاربران در فضای مجازی معرفی شود.
عوامل ایجاد اضطراب در کاربران
فضای مجازی در کنار تمام مزایایی که برای مخاطبان به همراه داشته است، به دلایل مختلفی می‌تواند باعث ایجاد استرس در آنها شود. در ادامه به چهارعامل اصلی این اتفاق اشاره شده است:
۱. ورود بیش از اندازه‌ی اطلاعات به ذهن کاربران: کاربران برای به دست آوردن اطلاعات مورد نظر، معمولا با حجم بالای داده‌ها در فضای مجازی روبرو می‌شوند؛ داده‌هایی که بصورت خودآگاه و ناخودآگاه به ذهن آنها وارد می‌شود. این حجم بالا می‌تواند تمرکز کاربران را بر یک خبر یا داده خاص کم کند و قدرت تحلیلی آنها را کاهش دهد. ناتوانی کاربران در این زمینه به مرور آنها را به افرادی منفعل در برابر داده‌ها تبدیل می‌کند. این مسئله می‌تواند به آشفتگی ذهنی و استرس کاربران منجر شود.
۲. ناتوانی در تشخیص خبر از شبه‌خبر و شایعات: اندیشمندان عرصه ارتباطات و روزنامه‌نگاری میان خبرها و شبه‌خبرها تمایز قائل می‌شوند. شبه خبرها، به اخباری گفته می‌شود که ظاهری شبیه به خبرها دارند اما اطلاعات غلطی را به مخاطب ارائه می‌دهند. همچنین باید توجه داشت که میان شایعات و شبه خبرها، تفاوت‌هایی وجود دارد. شایعات علاوه بر اینکه مبنایی غیرواقعی دارند، منشا متفاوتی با خبرها دارند. فضای مجازی بستری مناسب برای انتشار انواع اخبار، شبه خبرها و شایعات است تا جایی که در برخی موارد امکان تشخیص خبر از شبه‌خبر و شایعات ممکن نیست. شبکههای اجتماعی در انتشار انواع شبه خبرها و شایعات تاثیر بسزایی دارند. مشاهده انواع اطلاعات، اخبار و داده‌های بعضا متناقض با یکدیگر، باعث آشفتگی کاربران می‌شود. یکی از راه‌های تشخیص خبر از شبه خبر و شایعات رجوع به سایت‌های خبری-تحلیلی، اخبار تلویزیونی و رسانه‌های مکتوب است.
۳. افزایش احتمال ورود به حریم خصوصی: با افزایش استفاده از نرم‌افزارهای پیام‌رسان و شبکههای اجتماعی همراه، یکی از مسائلی که برای بسیاری از کاربران مطرح شده، افزایش احتمال نقض حریم خصوصی و ورود به آن است. به این معنی که افراد با انتشار اطلاعات خود در این نرم‌افزارها، امکان نقض حریم خصوصی خود را افزایش می‌دهند. آگاهی سایر افراد (چه اطرافیان نزدیک و چه افراد متفرقه و ناشناس) از اطلاعات شخصی کاربران و ورود افراد ناشناس به حریم خصوصی زندگی حقیقی آنها موجب شده است که در بسیاری از موارد، افراد دچار استرس و آشفتگی شوند.
۴. احساس امنیت در انجام فعالیت‌های اقتصادی: با توسعه بانک‌داری الکترونیکی، یکی از نگرانی‌هایی که در این زمینه به وجود آمده، انتشار اطلاعات مالی افراد و سوءاستفاده از آنهاست. به علاوه، افراد میتوانند با هویت‌های جعلی با ادعای ارائه خدماتی خاص، اقدام به دریافت پول از افراد کرده اما خدمت مورد نظر را ارائه ندهند. در کنار این موارد، باید توجه داشت که هک اطلاعات شخصی کاربران در فضای مجازی، امکان کلاه‌برداری را در قبال حفظ اطلاعات شخصی افزایش می‌دهد. از همین رو میتوان ادعا داشت که امکان کلاهبرداری‌های اینترنتی باعث ایجاد تشویش و آشفتگی در کاربران فضای مجازی می‌شود. در این زمینه پیشنهاد می‌شود تا راهکارهایی(+) که گرداب پیش تر برای کاهش میزان آسیب‌پذیری مقابل هکرها و کلاهبرداری‌های اینترنتی پیشنهاد داده بود، مطالعه و استفاده شوند.
نتیجه‌گیری
همانطور که در ابتدای این یادداشت گفته شد، شیوع استفاده از فضای مجازی و تکنولوژی‌های ارتباطاتی و اطلاعاتی، باعث شده است که قرن حاضر به عنوان قرن اطلاعات و ارتباطات نام‌گذاری شود. در کنار تمام کارکردهای مثبتی که استفاده از فضای مجازی داشته است، در مواردی به واسطه آن اتفاقاتی در زندگی فردی و جمعی کاربران رخ می‌دهد که استرس و آشفتگی آنها را به همراه داشت. ورود بیش از حد اطلاعات به ذهن کاربران، ناتوانی در تشخیص خبر از شبه‌خبر و شایعات، افزایش احتمال نقض حریم خصوصی، احساس امنیت در انجام فعالیت‌های اقتصادی و افزایش احتمال کلاهبرداری‌های اینترنتی از جمله دلایلی بود که برای افزایش اضطراب در کاربران در این یادداشت برشمرده شد. به نظر می‌رسد عدم اعتماد و افزایش روحیه انتقادی در برابر اخباری که منتشر می‌شود، عدم انتشار اطلاعات شخصی در فضای مجازی و رعایت اصول امنیتی در استفاده از اطلاعات اقتصادی و بانکی راه حل‌هایی هستند که میتوان جهت جلوگیری از ایجاد تشویش و اضطراب در کاربران به کار برد.
