علل و عوامل پیدایش آسیب های اجتماعی، به ویژه در میان نوجوانان و جوانان (دانش آموزان)

آسیب های اجتماعی در فضای مجازی

امروزه با ایجاد تکنولوژی و فناوری های ارتباطی نو، تحولات چشمگیری در عرصه فضای مجازی که تاثیر گذار در فضای حقیقی نیز است بوجود آمده است.

به گزارش شکوه فرهنگ به نقل از ، با گسترش شبکه های اجتماعی مانند هر نوآوری دیگری دگرگونی هایی در جنبه های گوناگون زندگی بشری نیز شکل گرفته که این تحولات هم از جنبه مثبت و هم از لحاظ تبعات منفی که در پی داشته است قابل بررسی است.

"دهکده جهانی" واژه ای است  که بر اثر پیشرفت همین تکنولوژی ها وارد ادبیات جهانی شد و باعث انقلابی عظیم در ارتباطات مردمی؛ به نحوی که امروزه هر فردی می تواند به راحتی با تمام دنیا ارتباط برقرار کند و نکته جالب تر اینکه این فناوری های ارتباطی نقش موثری در اقتصاد افراد نیز داشته است.
اما در سوی مقابل همین ارتباطات و فناوری ها یکسری دغدغه ها و نگرانی هایی نیز برای بنیان خانواده، و بویژه بر روی کودکان و نوجوانان و جوانان در پی داشته است و کانون گرم خانواده را به محیطی سرد و بی روح با صدها ناهنجاری های دیگر تبدیل کرده است.
یکی از این نرم افزار ها که امروزه اعضای هر خانواده با آن انس پیدا کرده نرم افزار "تلگرام" است. نرم افزاری که با جذابیت های ظاهری خود توانسته فضای خانه ها را تسخیر کند. به طوریکه امروز هر شخصی به راحتی از طریق رایانه، تبلت و حتی گوشی خود می تواند وارد این دنیای مجازی شده و در آن به دنبال خواسته های شخصی خود باشد.
البته نگاهی به کشورهای سازنده اینگونه نرم افزارها از جمله روسیه، رژیم صهیونیستی و..، خود چالشی بزرگ را در پیش روی افراد قرار می دهد که اگر نگاه واقع بینانه ای داشته باشیم مشخص می شود که تغییر فرهنگ کشورها و نیز وابستگی جوانان به دنیای مجازی و سرگرم شدن آنها در اینگونه فضاها و البته از قِبل آن رسیدن به اهداف اقتصادی  جزو اهداف اصلی این کشورهاست.
هرچند مزایا و فواید این نوع از فناوری و تکنولوژی را نمی توان نادیده گرفت امابه باور بسیاری از اساتید روانشناسی کم توجهی، انزوا طلبی، افسردگی، اعتیاد روانی ،کاهش تعاملات اجتماعی و بلوغ زودرس و...، از جمله آسیب های اجتماعی است که در نتیجه حضور مداوم افراد در این فضاها ممکن است در پی داشته باشد.
حال در این شرایط مسئولیت اولیه متوجه مسئولان و مدیران فرهنگی و البته اقتصادی کشور است که با ایجاد بستر مناسب کار و اشتغال و نیز ایجاد فضای امن و مفرح فرهنگی جوانان را از آسیب های احتمالی این فضاها دور نگه دارند و جوانان نیز با درک درست از این برنامه ها که قابلیت های مثبت فراوان آن غیر قابل انکار بوده، ضمن بهره برداری های لازم، ازآسیب های فردی و اجتماعی آن بتوانند خود را مصون و سالم نگهدارند؛ که این مسئله نیازمند مدیریت خانواده ها و نهادینه کردن اصول اخلاقی و اعتقادی در بین فرزندان است.
یادداشت از: علی زمانی کارشناس ارشد تکنولوژی نرم افزار کامپیوتر

علل و عوامل پیدایش آسیب های اجتماعی، به ویژه در میان نوجوانان و جوانان (دانش آموزان)

چکیده

آسیب های اجتماعی یکی از پدیده هایی است که در تمامی جوامع و در تمامی دوران ها وجود داشته و برخورد با آن ها هم در جوامع مختلف متفاوت بوده است. اما یکی از بنیادی ترین مسأله در پیشگیری و کنترل آسیب های اجتماعی، توجه به موضوع فرهنگ جوامع و بومی سازی شیوه های اتخاذ شده در تمامی عرصه هاست.
اما باید توجه داشت که آسیب های اجتماعی رابطه تنگاتنگی با مسائل اجتماعی داشته و مسائل اجتماعی بسترساز آسیب های اجتماعی محسوب می شوند. در توضیح مطلب باید گفت که هر آسیبی یک مسأله اجتماعی تلقی می شود اما لزوماً هر مسأله اجتماعی آسیب محسوب نمی شود. مثلاً طلاق یا افزایش سن ازدواج، تجرد یا بیکاری لزوماً آسیب اجتماعی نیست اما یک مسئله اجتماعی است.
علل و عوامل پیدایش آسیب های اجتماعی، به ویژه در میان نوجوانان و جوانان را می توان به سه دسته عمده تقسیم نمود:

1. عوامل معطوف به شخصیت؛ 2. عوامل فردی؛ 3. عوامل اجتماعی.

کلیدواژگان:
آسیب های اجتماعی، اینترنت، فضای مجازی، ازدواج، هنجارهای اجتماعی.

1- عوامل شخصیتی

این دسته از عوامل معطوف به عدم تعادل روانی، شخصیتی و اختلال در سلوک و رفتار است که به برخی از آن ها اشاره می شود:
معمولاً ویژگی های شخصیتی افراد بزهکار و کجرو، بی قاعدگی رابطه و ارتباط میان فرد و جامعه و ارتکاب رفتارهای نابهنجار و خلاف مقررات اجتماعی است، ولی معمولاً از نظر مرتکب و عامل آن در اصل و یا در مواقعی خاص، این گونه رفتارها ناپسند شمرده نمی شود. افراد روان رنجور و روان پریش نسبت به ارزش ها، هنجارها و مقررات اجتماعی بی تفاوت بوده و کمتر آن ها را رعایت می کنند. اعمال و شیوه های رفتاری این گونه افراد نظام اجتماعی را متزلزل و گاهی نیز مختل می کند و موجب می شود که رعایت ارزش های اخلاقی و هنجارها در جامعه و نزد سایر افراد زیرسؤال رفته و آن را به پایین ترین سطح عمل تنزل دهد. برخی از مشخصه های بارز و برجسته شخصیتی این گونه افراد، خودمحوری، پرخاشگری، هنجارشکنی، فریبندگی ظاهری و عدم احساس مسئولیت می باشد. این گونه افراد به پیامد عمل خود نمی اندیشند، در کارهای خود بی پروا و بی ملاحظه هستند و در پند گرفتن از تجربیات، بسیار ضعیف بوده و در قضاوت های خود یک سویه می باشند. این نوع شخصیت ها عمدتاً از محیط اجتماع، خانه و مدرسه فرار کرده، پای بند قواعد، مقررات و هنجارهای اجتماعی نیستند و به دنبال هر چیزی می روند که جلب توجه کند. حتی در پوشش و سبک و شکل ظاهری خویش، به ویژه در شیوه لباس پوشیدن، آرایش مو و صورت به گونه ای که خلاف قاعده و خلاف سبک مرسوم سایر افراد اجتماع باشد، عمل می کنند تا جلب توجه نمایند.گروهی از افراد بزهکار و کجرو نیز ویژگی های شخصیتی دیگری دارند؛ خودمحور و پیوسته به تمجید و توجه دیگران نیازمندند و در روابط خود با مردم به نیازها و احساسات آنان توجه نمی کنند. این افراد اغلب با رؤیاهایی در مورد موفقیت نامحدود و درخشان، قدرت، زیبایی و روابط عاشقانه آرمانی سرگرم اند. اغلب این افراد والدینی داشته اند که از نظر عاطفی نسبت به آنان بی توجه اند یا سرد و طردکننده بوده و یا بیش از حد به آنان محبت کرده و ارج می نهند. آنان به علت سرکوب خواسته ها و فقدان ارضای تمایلات درونی، از کانون خانواده بیزار شده و به رفتارهای نابهنجار نظیر فرار از خانه، ترک تحصیل، سرقت و اعتیاد گرایش پیدا می کنند.
گروهی نیز افرادی برون گرا و به دنبال لذت جویی آنی هستند، دم را غنیمت می شمارند، دوست دارد در انواع میهمانی ها وجشن ها شرکت کنند، تشنه هیجان و ماجراجویی اند، به همین دلیل برای لذت جویی دست به اعمال خلاف و بزهکارانه می زنند.
سرانجام گروهی از افراد بزهکار نیز مشخصه بارزشان، پرجوش و خروشی و بیان اغراق آمیز، هیجانی، روابط طوفانی بین فردی است.
هیجان طلبی، ماجراجویی، تنوع طلبی، کنجکاوی، استقلال طلبی افراطی، خودباختگی احساسی و غلبه کنش های احساسی بر کنش های عقلانی از جمله مشکلات رفتاری است که فرد را به سوی موقعیت های خطرزا و ارتکاب اعمال بزهکارانه رهنمون می کند.
از دیگر مشکلات روحی روانی که منجر به رفتارهای ضداجتماعی می شود، می توان به ضعف عزتّ نفس، احساس کهتری، فقدان اعتماد به نفس، احساس عدم جذابیت، افسردگی شدید، شیدایی و اختلال خلقی اشاره نمود. چنین افرادی معمولاً مستعد انجام رفتارهای نسنجیده و انحرافی هستند.

2- عوامل فردی

در حوزه عوامل فردی، می توان به موارد ذیل اشاره نمود:

- آرزوهای بلند،
- خوش گذرانی و لذ ت طلبی،
- قدرت، استقلال و عافیت طلبی،
- زیاده خواهی،
- بی بندوباری و لاابالی گری،
- بی هویتی و بی هدفی در زندگی.

افراد گاهی اوقات برای رسیدن به آمال و آرزوهای بلند و دست نیافتنی و مدینه فاضله ای که رسانه های ملّی و یا ماهواره ها تبلیغ می کنند، مرتکب جرایم می شوند. گاهی اوقات هم ارتکاب جرایم را فقط یک کار تفنّنی و به عنوان گذران اوقات فراغت می دانند با اینکه ممکن است در خانه و محیط اطراف خود مشکل حادی هم نداشته باشند که آنان را مجبور به ارتکاب رفتار نابهنجار نماید، ولی فقط به خاطر اینکه در چند روز زندگی خوش باشند، دست به ارتکاب اعمال خلاف عرف و اجتماع می زنند.
گاهی نیز افراد از نعمت خانواده و والدین عاطفی برخوردارند، اما به خاطر شکست در تحصیلات و ناتوانی در ادامه تحصیل، تحقیر معلمان و فشارهای بی مورد والدین مجبور می شوند خود را به گونه ای دیگر نشان دهند و به اصطلاح «خودی» نشان دهند. و این حکایت از میل به استقلال طلبی، قدرت طلبی و یا عافیت طلبی در نوجوانان و جوانان دارد که به دلیل عدم ارضای صحیح آن دست به ارتکاب اعمال ناشایست می زنند.
عده ای از نوجوانان نیز به دلیل روحیه تنوع طلبی و زیاده خواهی و عدم تربیت صحیح و عدم هدایت درست این غریزه طبیعی، دست به اعمال خلاف می زنند.
گاهی هم عده ای ممکن است دارای زندگی مرفهی باشند و هیچ گونه کمبود مالی و عاطفی نداشته باشند، ولی به دلیل این که روحیه فاسدی دارند و به اصطلاح بی بند و بار و بی هویت اند و یا هدفی در زندگی ندارند، میل به بزهکاری پیدا می کنند.

3- عوامل اجتماعی

در بررسی آسیب ها و انحرافات اجتماعی، به عنوان یک پدیده اجتماعی، به علل اجتماعی انحرافات می پردازیم .به هر حال، عوامل متعددی در این زمینه نقش دارند که در اینجا به یکی از آ ن ها اشاره می گردد:

- عدم پای بندی خانواده ها به آموزه های دینی

مطالعات و تحقیقات نشان می دهد تا زمانی که اعضای جامعه پای بند به اعتقادات مذهبی خود باشند، خود و فرزندانشان به فساد و بزهکاری روی نمی آورند. در پژوهشی که توسط مرکز ملّی تحقیقات اجتماعی کشور مصر در سال 1959 صورت گرفته است، 72 درصد نوجوانان بزهکار، که به دلیل سرقت و دزدی توقیف و یا زندانی شده بودند، نماز نمی گزاردند و 53 درصد آنان در ماه رمضان روزه نمی گرفتند. به هر حال، این اندیشه که کاهش ایمان مذهبی یکی از علل عمده افزایش نرخ جرم در جوامع پیشرفته و غربی است، نظری عمومی است. تحقیقات صورت گرفته در کشور نیز مؤید همین نظریه است.

آسیب شناسی وسائل ارتباط جمعی

وسائل ارتباط جمعی به ابزاری گفته می شود که در یک جامعه از آن برای ابلاغ پیام ها و بیان افکار و انتقال مفاهیم به دیگران استفاده می شود. بررسی اثرات این وسائل یکی از پیچیده ترین مباحث در آسیب شناسی اجتماعی است. به همین دلیل ، بسیاری از جامعه شناسان در درستی نتایج پژوهش هایی از این دست تردید نشان می دهند. امروزه گسترش و توسعه وسائل ارتباط جمعی به حدی است که دوران حاضر را عصر ارتباطات نامیده اند. مک لوهان دنیا را با مفهوم دهکده ای جهانی می شناسد ولی گوید وسائل ارتباط جمعی دارای چنان قدرتی هستند که می توانند نسلی تازه در تاریخ انسان پدید آورند، نسلی که با نسل های پیشین بسیار متفاوت است. از اثرات منفی وسائل ارتباط جمعی معتاد شدن به معنی عام کلمه است. در بسیاری از موارد انسان ها چنان به رسانه ها معتاد می شوند و بدان اعتماد می ورزند که در ساعت معین بدان نیاز می یابند. تأخیر یا فقدان، موجبات از بین رفتن تعادل آنان را فراهم می سازد و زمانی که بدان می رسند (مثلاً دستیابی) به روزنامه مورد علاقه، قدرت اندیشه از آن سلب می شود. آنان بدون هیچ تردید یا اندیشه ای نو، یا آموزه آنرا می پذیرند. بی شبهه، این فرایند که با خصلت ویژه انسان اندیشمند متباین است، موجب می شود که ذهن دچار کرختی می شود و فرد در جریان حوادث همچون پر کاهی بر روی، سیلاب خروشان، نا خواسته و بی اراده به این سو و آن سو کشیده گردد. دو موضوع در ارتباط با وسائل ارتباط جمعی از اهمیت ویژه ای برخوردار است: الف- امور جنسی: در مورد مسائل ارتباط جمعی در امور جنسی هنوز تحقیق جامعی صورت نگرفته است؛ زیرا تأثیر آن قابل مشاهده و بالا تر از آن قابل کنترل نیست. ب- خشونت و پرخاشگری: درباره رفتار خشونت آمیز ناشی از وسائل ارتباط جمعی پژوهش های زیادتری انجام شده است. با توجه به فزونی پرخاشگری در جامعه صنعتی و شهری امروزی، برخی برای توجیه این پدیده، وسائل ارتباط جمعی را مسئول می دانند زیرا فیلم، مجله، روزنامه، کتاب، تلویزیون، ویدئو، ماهواره و اینترنت حاوی تصاویر و مطالبی است که در آن اشاره به خشونت، تهاجم و خیانت بسیار دیده می شود. یافته های پژوهشی نشان می دهد که فیلم های سینمایی، تلویزیونی ، ویدئویی و اینترنتی از عوامل بسیار مؤثر در کژرفتاری و بزهکاری نوجوانان و جوانان هستند. نمایش اعمال خشونت بار، کشتار، جنایت، خون آشامی و نیز صحنه های هیجان انگیز در فزونی تشدید کجروی ها اثر به سزایی دارد . جوانان و حتی سالمندان علاقمندی شدیدی به تماشای صحنه های شهوترانی نشان می دهند که نشان بیماری « نظر بازی» است.

- اثرات منفی وسائل ارتباط جمعی

باز داشتن از کارهای تحصیلی و اختصاص وقت نوجرانان و جرانان به خود، ارائه صحنه های خشونت آمیز و رواج خشونت، جریحه دار کردن عواطف نوجوانان و جوانان، سوق دادن زودرس به طرف زندگی بزرگسالی، خلق نیازهای کاذب، رابطه با جرم و جنایت ( فراهم کردن زمینه های ارتکاب جرم )، برانگیختن حالت تهاجمی، محدود کردن قدرت ابتکار و خلاقیت، بیگانه ساختن جوانان و نوجوانان با مطالعه، تسخیر ذهن نوجوانان و جوانان، تهدید سلامتی «جسمی، روانی و رفتاری کودکان، جوانان و نوجوانان»، افزایش حالت انفعالی و بی تفاوتی، رواج رفتارهای ضد اجتماعی از طریق مشاهده و یادگیری توسط نوجوانان و جوانان پیامدهای خانوادگی ناشی از اعتیاد به اینترنت، اختلاف و نزاع های مستمر در روابط زناشوئی، اختلال در انجام وظائف خانوادگی به علت گرایش بیش از حد به اینترنت، افزایش طلاق و جدائی ناشی از اختلافات و درگیری های بین زوجین بر اثر استفاده بی رویه از اینترنت، گوشه گیری و انزوا در خانواده، مشکلات و اختلاف بین والدین و فرزندان.
پیامدهای آموزشی ناشی از اینترنت: کاهش چشمگیر در میزان مطالعه، افت نمرات درسی، غایب شدن از کلاس ها، کاهش روابط بین دانش آموزان و معلمان، اختلال در روابط بین دوستان و همکلاسی ها، گوشه گیری و انزوا در محیط مدرسه.

انواع آسیب شناسی اینترنت، فضای مجازی و شبکه های اجتماعی

درهزاره ی سوم، اینترنت نقش مهم و روز افزونی در زندگی نوجوانان و جوانان ایفا می کند. جاذبه اینترنت باعث شده تا بسیاری ازجوانان و نوجوانان به جای تعامل با همسالان و والدین،کامپیوتر را برگزینند.
این همنشینی با کامپیوتر به مرور زمان تجربه شیرین درجمع بودن را از فرد می گیرد و می تواند منجر به انزوا و افسردگی شود، همچنین اینترنت با داشتن ویژگی های منحصر به فرد مثل دسترسی آسان سهولت استفاده،گمنامی کاربران و هزینه پایین در سالیان اخیر به یکی از عمومی ترین رسانه های جمعی جهان تبدیل شده است. استفاده از اینترنت در بین نسل جدید جامعه در حال گسترش است و بخشی از زندگی افراد را تشکیل می دهد. امروزه برای خرید، جمع آوری اطلاعات،گفتگو با سایر کاربران و بسیاری از فعالیت های دیگر از اینترنت استفاده می شود.آنگونه که به نظرمی رسد هیچ جنبه ای از زندگی نیست که تحت تأثیر این دهکده جهانی قرار نگرفته باشد. اینترنت پدیده شگفت قرن انقلاب مهمی در ارتباط پدید آورده است ویژگی عمده ای که در اینترنت وجود دارد و در سایر رسانه ها دیده نمی شود تعامل است. اینترنت مانند صنعت چاپ امکان ایجاد اطلاعات، را برای عموم فراهم می کند. مانند تلفن تبادل اطلاعات، را امکان پذیر می سازد اما ویژگی عمده آن در داشتن بازخورد و قابلیت تعامل است که سبب شخصی کردن ارتباطات، ومبادلات، این اطلاعات، شخصی می شود.
مطالعات، اخیر نشان می دهدکه استفاده ازاینترنت، سبب احساس ناکامی، تنهایی، اضطراب وبطور کلی کاهش سلامت روانی می شود.
در این بخش به برخی پیامد‌های عمومی ‌استفاده گسترده از اینترنت، فضای مجازی و شبکه های اجتماعی در جامعه ، که عمدتاً از سوی نوجوانان و جوانان ( دانش آموزان) صورت می‌گیرد می‌پردازیم:

- معضلات اینترنت و فضای مجازی

معضلات اینترنت و فضای مجازی را می توان به این چند دسته تقسیم نمود:
1. مشغول شدن فکر افراد به مسائلی که آن ها را از شکوفایی باز می دارد زیرا ذهن فعال بزرگترین سرمایه برای جامعه امروزی می باشد وقتی ذهن به عوامل مبتذل مشغول شود و دیگر جایی برای خلاقیت و سازندگی باقی نمی ماند. البته این نکته قابل ذکر است که برای پر کردن اوقات فراغت استفاده از اینترنت مانعی ندارد ولی تنها استفاده از سرگرمی که فعالیت های مفید زندگی را تحت الشعاع قرار دهد و فکر آن ها را معطوف به عواملی کند که جز گمراهی سودی ندارد می تواند به یک فاجعه بزرگ تبدیل شود.
2. درگیری احساسی در اینترنت؛ یکی از مهمترین مسائلی که اکنون با آن مواجه هستیم و بسیاری از جوانان درگیر آن هستند، عشق اینترنتی و رابطه های جنس مخالف در آن است و متأسفانه به معضلی تبدیل شده است و اکنون بسیاری از روانشناسان مطالعات و تحقیقات خود را به آن اختصاص داده اند و برنامه ها و همایش های زیادی در رسانه ها و مجامع به آن می پردازند و یکی از بزرگترین نگرانی های خانواده هایی شده است که فرزندانشان به این وسیله گرایش دارند زیرا سایت هایی وجود دارد و چت روم هایی طراحی شده است که مکانی برای دوست یابی دختران و پسران می باشد . و بسیاری از افراد تنها هدفشان از وارد شدن به این سایت ها یافتن دوست و گاهی انتخاب همسر برای آینده خود می باشد.

3. ابعاد امنیتى- اطلاعاتى

الف) تجمعات و اجتماعات

اینترنت این ویژگى را داراست که مى تواند به عاملى براى یکپارچگى گروه ها و برگزارى میتینگ هاى سیاسى تبدیل شود.

ب) جاسوسى اینترنتى

دسترسى آسان به سایت هاى جاسوسى آمریکا و اسرائیل و کشورهاى دیگر، امکان ارسال و دریافت ایمیل به هر نقطه از دنیا و غیرقابل کنترل بودن داده هاى مبادله شده در ایران، ضریب انجام جاسوسى از طریق اینترنت را بالا برده است.

پ) انتقال اطلاعات

امروزه با دسترسى به اینترنت امکان انتقال و انتشار هرگونه اطلاعات طبقه بندى شده بر روى اینترنت و یا با استفاده از آن فراهم شده است.

ت) جایگزینى رسانه اى

اینترنت در مقابل رسانه هاى رسمى که Main Stream Media نام دارند به عنوانAlternative Media یا رسانه جایگزین مطرح است. در واقع با وجود اینترنت انحصار سیستم رسانه اى کشور از دست رسانه هاى سنتى خارج شده و خلأ موجود در رسانه هاى رسمى را این رسانه هاى جایگزین پر مى کنند.

ث)کاهش اقتدار سیستم امنیتى و اطلاعاتى

به دلیل امکان نشر بدون واهمه و فارغ از امکان شناسایى سیستم امنیتى و اطلاعاتى، اقتدار سنتى خود را در کنترل افکار عمومى و یا اشراف اطلاعاتى معمول از دست داده است. اصل نخست در سیستم هاى امنیتى و اطلاعاتى، پنهان کارى و محرمانگى است و اصل اول در اینترنت انتشار اطلاعات است.

ج) مکانیسم هاى جدید شایعه سازى

بسیارى از سایت هاى خبرى و غیرخبرى با انتشار شایعات و خبرهاى جعلى بر افکار عمومى تأثیر مى گذارند، وبلاگ ها هم امکان دیگرى در این راستا هستند.

ح) آموزش هاى مخرب

مواد مخدر و گروه هاى ضاله اغلب در هر زمینه اى که تصورش را بکنید سایت اینترنتى به زبان فارسى درست شده است و افراد به راحتى امکان آشنایى با هر فرقه و هر فعالیت منفى را که بخواهند، دارند.

4. ابعاد اجتماعى

الف) ارتباطات نامتعارف میان قشر جوان

جوانان، یکی از گروه های سنی هستند که علاقه شدیدی به اینترنت و فضای مجازی نشان داده اند. این رسانه به واسطه چندگانگی و هم چنین قدرت جذب افراد، جایگاه ویژه ای در میان این گروه سنی در سراسر دنیا پیدا کرده است. فضای مجازی به دنیای مجازی ایجاد ارتباط و ابراز عقاید جوانان تبدیل شده و این حالت در کشورهای گوناگون از شدت و ضعف برخوردار است. اینترنت و فضای مجازی، فضای لازم برای بروز هیجانات جوانان را فراهم می آورد؛ این افراد به راحتی می توانند در حالی که در محیط خانه یا مدرسه هستند با دیگران ارتباط برقرار نمایند. به طورکلی فضای مجازی شکل های جدیدی از انسان اجتماعی تولید می کند و جوانان به لحاظ انعطاف پذیری در پذیرش اجتماع جدید انسانی، بیشترین علاقه را به این رسانه نشان می دهند.
امروزه در سایه رشد و گسترش روزافزون فناوری های نوین ارتباطی- اطلاعاتی، یکی از روش های جدید دوست یابی و ایجاد ارتباط با سایرین، استفاده از اینترنت مخصوصاً فضای مجازی و شبکه های اجتماعی است. در این مقوله، اتاق های گفت و گو که به چت روم معروف هستند و در سایت های گوناگون در دسترس همگان قرار دارند، بیشترین نقش را ایفا می کنند. افزایش امکانات تصویری در این سایت ها باعث شده است تا با نصب یک دوربین کوچک روی مانیتور، امکان ارتباط چهره به چهره نیز فراهم شود تا فضای ارتباطی، حالتی طبیعی تر به خود بگیرد. این فناوری پیشرفته، انقلابی در نزدیک تر شدن افراد در سراسر دنیا به یکدیگر ایجاد کرده است. اما این ارتباط در چت روم ها، و از طریق فضای مجازی، نوع جدیدی از عشق های مجازی را ایجاد نموده که به «عشق های اینترنتی» یا «cyber romance» معروف است.
باومن(2003) با مطرح کردن پدیده «عشق سیال» یا«liquid love» مدعی شد دوستی های مجازی بین زنان و مردان بسیار متفاوت از دوستی هایی است که با واسطه سایر رسانه ها انجام می شود. این دوستی ها به دلیل ماهیت مجازی و دروغین آن ها به شدت زندگی بشریت را تهدید می کنند. باومن نسبت به این که مفاهیم سنتی از وفاداری و عشق واقعی تضعیف شده اند ابراز نگرانی می کند.
چت یکی از پرطرفدارترین امکانات فضای مجازی در ایران است. گسترش سریع کافی نت ها در سطح شهرهای ایران را می توان نتیجه علاقه جوانان ایرانی به چت دانست. دوستی میان دو جنس مخالف در ایران کنترل می شود و برای جوانانی که چنین دوستی هایی را ترجیح می دهند، چت روم مکان مناسب، ارزان و کم خطری برای گفت و گوهای طولانی با جنس مخالف است. چت به جوان ایرانی کمک می کند تا با دنیاهای دیگر ارتباط برقرار کند و حس تعامل با غریبه هایی را تجربه کند که توان آسیب رساندن به او را ندارند.
به طوری که بسیاری از زوج ها، دوست دخترها، دوست پسرها، نامزدها (زن و مرد) هستند که از طریق اتاق های گفت و گو با هم ارتباط برقرار می کنند. گروه هایی به صورت آنلاین هستند که افراد مجرد در زمان های مشخص به آن ها پیام فرستاده و متقابلاً پیام دریافت می نمایند و گاهی این ارتباط ساعت ها به طول می انجامد و هرگز موجب گمراهی آن ها از ارتباط حقیقی نمی شود، اما عده ای نیز حقیقتاً گمراه می شوند و هرگز نمی توانند خود را از شبکه آشفته فضای مجازی رها کنند؛ نمی توانند معشوقه های جدید کامپیوتری خود را کنار زده ویا آن ها را مهار کنند، بر عکس آن ها را بر روابط زندگی خود ترجیح می دهند.
در ارتباط مجازی دختران به لحاظ احساس خطر یا بروز شرم در حضور جنس مخالف، ترجیح می دهند تا در دنیای مجازی و فارغ از دغدغه های حضور واقعی به گفت و گو بپردازند. دختران در این شرایط به لحاظ غلیان احساسات و گرایشات جدید و ناملموس در خود، علاقه وافری به این نوع ارتباط نشان می دهند و به طور معمول از هویت و شناسه های غیر واقعی برای حضور و معرفی خود استفاده می کنند. بنابراین زنان بیشتر به دنبال گروه های دوستی و حمایت و روابط عاشقانه می باشند. در مقابل مردان در اینترنت به دنبال راه هایی برای کسب قدرت و شهوت و همین طور رویای جنسی خود هستند.
در کل می توان گفت که اینترنت به دلیل تسهیل ایجاد روابط دوستانه و عاشقانه با سرعت نور، در زمینه هاى غیراخلاقى بسیار مورد توجه است. اغلب، گسترش روابط غیر اخلاقى مجازى در عرصه اینترنت، در جهت روابط غیر اخلاقى واقعى صورت مى گیرد. واضح است که شبکه اینترنت مجال مناسبى براى رشد و توسعه انواع مختلف رفتارهاى غیر اخلاقى است. این پدیده یک فضاى مجازى براى فعالیت هاى غیر اخلاقى مى آفریند. اینترنت همچنین موجب سهولت خیانت در روابط زناشویى و روابط نامشروع مى شود.
اگر اصول اخلاقى را نادیده بگیریم، خواهیم گفت که اینترنت چیز خوبى است که ما را قادر مى سازد به آسانى به دنبال اعمال غیر اخلاقى، قماربازى، خرید و فروش و بورس بازى برویم، بدون این که مجبور باشیم با انسان هاى مختلف تعامل و برخورد رو در رو داشته باشیم.
روابط غیراخلاقى برخط، به طور معمول برخط باقى نمى ماند و در بسیارى موارد به روابط فیزیکى مى انجامد. البته جذابیت این مسأله به هیچ وجه قابل انکار نیست. به نظر معقولانه مى رسد که براى قابلیت تغییر رفتارى اینترنت، چند متغیر تحریک برانگیز مهیج و نگهدارنده را برشمرد. این متغیرها عبارتند از: روابط نزدیک غیر اخلاقى، فقدان کنترل و بازدارندگى، فقدان مسئولیت پذیرى، فقدان محدودیت زمانى و احساس تحت کنترل نبودن.

ب) جرایم رایانه اى و اینترنتى

شاید هک شدن سایت بانک ملّى ایران و شبکه شتاب یکى از نخستین نشانه هاى ورود ایران به جامعه اطلاعاتى بوده باشد، با این حال گسترده بودن تعداد سایت هاى آموزش هک و بالا بردن تعداد هکرها و آمار بالاى سایت هاى هک شده حکایت از رسوخ این پدیده به جامعه دارد. گسترش شبکه هاى مجازى تجارت الکترونیک و آنچه به نام گلد کوئیست و پنتاگون و چند نام دیگر شناخته شده است، آسیب پذیرى ساختار ایران در این زمینه را نشان مى دهد.

پ)گسست میان نسل ها

مفهوم گسست یا شکاف میان نسلی به چگونگی تداوم فرهنگی یک جامعه از نسلی به نسل دیگر مربوط می شود. اگر در فرایند اجتماعی کردن کودکان، نوجوانان و جوانان، فرهنگ یک جامعه تا حد مطلوبی از نسلی به نسل دیگر منتقل شود و باز تولید فرهنگی به نحو احسن انجام پذیرد؛ میزان اشتراک فرهنگی دو نسل بالا می رود و اختلاف فاحشی بین دو نسل به وجود نمی آید. در این صورت بین دو نسل جدید و قدیم تفاهم برقرار می شود و بحران هویتی نیز برای نسل جدید روی نمی دهد. در مقابل اگر فرایند اجتماعی کردن، به علل داخلی و خارجی دچار مشکل شود و به طور ناقص انجام گیرد و فرهنگ جامعه در حد مطلوبی به نسل بعد منتقل نشود، تداوم فرهنگی جامعه دچار مشکل می شود و بین نسل جدید و قدیم شکاف می افتد. عوامل اجتماعی متعددی بر دور شدن نسل ها از یکدیگر و بروز گسست میان نسلی تأثیر گذار هستند. در این میان فناوری های نوین ارتباطی مخصوصاً اینترنت در دگرگونی ارزش ها و در نهایت ایجاد و توسعه الگوهای نوین جامعه و به چالش کشاندن ارزش های سنتی و پدیده شکاف هنجاری و ارزشی نسلی نقش دارد. بنابراین اینترنت شکاف میان نسل ها را بیشتر کرده است و اکنون شکاف میان نسل دوم و سوم علاقمند به اینترنت نیز آشکار شده، به گونه ای که هیچ یک زبان دیگری را نمی فهمند. امروزه با ورود وسایل و تکنولوژی‌های جدید به عرصه خانواده‌ها شاهد این هستیم که والدین و فرزندان ساعت‌های متمادی در کنار یکدیگر می‌نشینند، بدون آنکه حرفی برای گفتن داشته باشند. ما دیگر کمتر نشانه‌هایی از آن نوع خانواده‌هایی را داریم که والدین و فرزندان دور هم نشسته و درباره موضوعات مختلف خانوادگی و کاری با هم گفتگو کرده و نظرات همدیگر را راجع به موضوعات مختلف جویا شوند. در شرایط فعلی روابط موجود میان والدین و فرزندان به سردی گرائیده و دو نسل به دلیل داشتن تفاوت‌های اجتماعی و تجربه‌های زیسته مختلف زندگی را از دیدگاه خود نگریسته و مطابق با بینش خود آن را تفسیر می‌کنند. نسل دیروز (والدین) احساس دانایی و با تجربگی می‌کند و نسل امروز (فرزندان) که خواهان تطابق با پیشرفت‌های روز است، در برابر آن ها واکنش نشان می‌دهد و چون از پس منطق و نصیحت‌های ریشه‌دار و سرشار از تجربه آن ها بر نمی‌آید به لجبازی روی می‌‌آورد.
امروزه سرعت تکنولوژی شکاف بین نسل فرزندان و والدینشان را بسط داده است. براساس اظهارات معاون سازمان بهزیستی کشور میزان گفتگو در بین اعضای خانواده در کشور تنها حدود 30 دقیقه است که این می‌تواند آسیب‌زا باشد. فرزندان در مقایسه با والدین با وجود اینکه در یک فضای فرهنگی زندگی می‌کنند اطلاعات، گرایش‌ها و رفتارهای متفاوتی دارند، عوامل متعددی بر این پدیده تأثیرگذارند و این شکاف را روز به روز بیشتر می‌کنند. سرعت تحولات و بسط ارتباطات با جهان توسعه‌یافته، توجه بیشتر جوانان به برنامه‌های جهانی‌شدن فرهنگ، رسانه‌ها، گسترش روزافزون انجمن‌ها و کانون‌هایی غیر از کانون خانواده برای پیوستن و تعلق یافتن جوانان به آن‌ها و غیره از آن جمله است.
متاسفانه با رشد سریع تکنولوژی ارتباطات و ضعف سیستم آموزشی کشور اکنون اغلب والدین از سواد کافی برای استفاده از فضای مجازی برخوردار نیستند . همین موضوع موجب می‌شود تا سوای کاستی‌های دیگر از امکان نظارت مناسب بر عملکرد فرزندان جوان و نوجوان خود برخوردار نباشند. در چنین حالتی، جوانان و نوجوانان با حضور در فضای مجازی و مواجهه با جریان عظیم اطلاعات ، آماده‌ی پذیرش چیزهایی می‌شوند که اغلب از آمادگی لازم برای پذیرش و تحلیل آن ها برخوردار نیستند و مهمتر از همه اینکه والدین نیز در همراهی و مشورت با آن ها ناتوان باشند . این امر باعث می‌شود تا فرزند در مسیر پرشتاب زندگی دیجیتالی شده احساس تنهایی نموده و خود را بسیار دورتر از والدین احساس کند بخصوص آنکه اکنون فضای مجازی به او امکان تجربه نوع جدیدی از زیستن و اندیشیدن را در فضاهای خود ساخته اعطا نموده . به این ترتیب فضای مجازی زمینه‌های گسست فرهنگی بین‌نسلی را فراهم آورد و این مسئله در آینده بر کنترل خانواده روی رفتار جوان و نوجوان اثر بسیار سوئی خواهد داشت.

ت) انحراف هاى اخلاقى و فردى (سوء استفاده جنسی)

در سال 1999 گردهمایی جهانی تحت عنوان «کارشناسی برای حمایت کودکان در برابر سوء استفاده جنسی از طریق اینترنت» برگزار گردید که منجر به صدور قطعنامه ای شد که در آن آمده است «هرچه اینترنت بیشتر توسعه پیدا کند، کودکان بیشتر در معرض محتویات خطرناک آن قرار خواهند گرفت. فعالیت های محرمانه مربوط به فحشای کودکان و پورنوگرافی که از طریق اینترنت مورد استفاده واقع می شود، اکنون از مسائل حاد به شمار می رود».
کار با اینترنت امکان و ضریب انحراف اخلاقى جوانان را بالا برده است. انزواگرایى و بلوغ جنسی زودرس نمونه ای از پیامدهاى منفى در این زمینه هستند.

- انزوای اجتماعی

انزوای اجتماعی وضعیتی است که در آن ارتباطات فرد مذکور و حمایت اجتماعی وی در سطح پایینی قرار دارد. در واقع انزوای اجتماعی را می توان فقدان ارتباط و سست شدن پیوندهای میان افراد با یکدیگر و با جامعه دانست.
اینترنت ابزاری است که از طریق ایجاد و فراهم آوردن فضایی مجازی برای ایجاد رابطه، افراد را از دردسر روبه رو شدن با دیگران و قرار گرفتن در وضعیت جهان واقعی رها می سازد و کاربران فضای مجازی را به موجوداتی منزوی از دنیای واقعی تبدیل می کند.
امروزه اینترنت در زندگی اجتماعی، جای دوستان و نزدیکان را گرفته و در حقیقت جایگزین روابط دوستانه و فامیلی شده است. افرادی که ساعت ها وقت خود را در سایت های اینترنتی می گذرانند بسیاری از ارزش های اجتماعی را زیر پا می نهند. چرا که فرد دیگر فعالیت های اجتماعی خود را کنار گذاشته و به فعالیت های فردی روی می آورد. «نتایج پژوهش شاندرز نشان داد که استفاده زیاد از اینترنت با پیوند ضعیف اجتماعی مرتبط است. برعکس کاربرانی که از اینترنت کمتر استفاده می کنند، به طور قابل ملاحظه ای با والدین و دوستانشان ارتباط بیشتری دارند».
بررسی محققان نشان می دهد شاید هیچگاه کاربران اینترنت از افسردگی و انزوای اجتماعی خود آگاه نباشند و در صورت آگاهی آنرا تأیید نکنند اما ماهیت کار با اینترنت چنان است که فرد را در خود غرق می کند. پژوهش های انجام شده حاکی است دنیای اجتماعی در آینده دنیای منزوی باشد چرا که اینترنت با توجه به رشدی که دارد و جذابیت های کاذبی که برای نوجوانان ایجاد می کند آن ها را به خود معتاد ساخته و جانشین والدین می شود.

- بلوغ جنسی زودرس در اتاق‌های گفت‌وگو و شبکه‌های اجتماعی

بخش مهمی‌از محتواهای ارائه‌شده در فضای مجازی، به خصوص سایت‌های زندگی دوم، بدون در نظر گرفتن اقتضای سنی مخاطب، حاوی مباحث جنسی در سطوح مختلف است که چون عمدتاً در سیستم آموزش و پرورش و خانواده ما بطور صحیح این اطلاعات به فرزندان منتقل نمی‌شود ممکن است به سرعت در معرض دید و برداشت و تحلیل کاربران نوجوان قرار می‌گیرد و به تدریج جوان و نوجوان را که در شرایط خاص جسمی ‌و غلیان غرایز جنسی، که آمادگی آن را ندارد قرار دهد و فرزندان را دچار سردرگمی ‌و انحراف از مسیر ارزش‌های جامعه نمایدسازد.
ث) بحران هویت و اختلال در شکل گیری شخصیت وپنهان سازى هویت (تئورى گوستاولوبون - انبوه خلق) با امکانات و گزینه هاى فراوانى که رسانه هاى عمومى از جمله اینترنت در اختیار جوانان مى گذارند آنان به طور دائم با محرک هاى جدید و انواع مختلف رفتار آشنا مى شوند. این فضا هویت نامشخصى و اغلب متحولى را مى آفریند. به خصوص براى نسلى که در مقایسه با نسل قبل با محرک هاى فراوانى مواجه است. همچنین از طریق رسانه هاى جمعى، افراد خط مفروض میان فضاى عمومى و خصوصى را تجدید سازمان مى کنند و این امکانى است که جوانان فعالانه از آن استفاده مى نمایند. هر‌چند ارتباطات در فضای مجازی را به عنوان نسل جدیدی از ارتباطات اجتماعی باید پذیرفت، اما این فضا ذاتاً کاربران را به داشتن یک هویت مجازی سوای هویت اصلی خود ترغیب می‌کند که متاسفانه در اغلب موارد شاهد آن هستیم که رفته رفته هویت مجازی بر هویت اصلی غلبه پیدا می‌کند. در واقع حضور بیش از اندازه‌ و بدون برنامه ریزی شده کاربران در فضای مجازی که عمدتاً از آموزش اولیه در مدارس برخوردار نبوده اند می‌تواند رفته رفته آنان را از هویت حقیقی‌شان دور کند که این دور شدن از دنیای واقعیت‌ها ، به تدریج بر تمام لایه‌های زندگی افراد در آینده اثرگذار خواهد بود.
هویت واجد ۳ عنصر است. هویت شخصى، فرهنگى و اجتماعى که هر یک در تکوین هویت فرد نقش مهمى را ایفا مى کند. هویت شخصى، ویژگى بى‏همتاى فرد را تشکیل مى‏دهد. هویت اجتماعى در پیوند با گروه‏ها و اجتماعات مختلف قرار گرفته و شکل گیری آن، متأثر از ایشان است. و در نهایت، هویت فرهنگی، برگرفته از باورهایی است که در عمق وجود فرد به واسطه تعامل او با محیط پیرامون و آموزه‌های آن، از بدو تولد تا کهنسالی جای گرفته است. از آن جا که فضای سایبری، صحنه ای فرهنگى و اجتماعى است که فرد خود را در موقعیت‏هاى متنوع، نقش‏ها و سبک‏هاى زندگى قرار مى دهد، خود زمینه ای است برای آسیب پذیری شخصیت کاربر که در نتیجه، موجب چند شخصیتی شدن کاربر خواهد شد. در فضای سایبر بیش از آن که هویت ظاهری فرد مطرح گردد، درون مایه‌های افراد بروز می‌کند. هر کس در صدد بیان اندیشه‌ها و علاقه مندی‌های خویش است. مطرح نشدن هویت شخصی و مشخصات فردی در اینترنت موجب تقویت شخصیت‌های چندگانه و رشد و استحکام آن می‌گردد. جوانان در این محیط از آسیب پذیری بیشتری برخوردارند و به ویژه در دورانی که هویت آنان شکل می‌گیرد، این خطر پر رنگ تر می‌شود.
با امکانات و گزینه‏هاى فراوانى که رسانه‏هاى عمومى از جمله اینترنت در اختیار جوانان مى‏گذارند، آنان دائماً با محرک‏هاى جدید و انواع مختلف رفتار آشنا مى‏شوند. چنین فضایى هویت نامشخص و پیوسته متحولى را می آفریند، یعنی «اینترنت یک صحنه اجتماعی است که فرد را در موقعیت های متنوع نقش ها و سبک های زندگی، قرار می دهد و از آن تأثیر می پذیرد».
واقعیت این است که از نظر صاحبنظران جامعه شناسی، شکل گیری هویت افراد تحت تأثیر منابع گوناگونی است. عمده ترین این منابع خانواده، رسانه های گروهی، مدرسه و گروه همسالان است. «از این میان رسانه های گروهی با توجه به گستره نفوذ و فراگیری آن اهمیت ویژه ای یافته اند. گسترش تلویزیون های ماهواره ای موجب شده است شکل گیری نظام شخصی و هویت افراد تحت تأثیر عوامل متعدد و گاه متعارض قرار گیرد».
یکى از جنبه هاى اینترنت، ورود بى هویت در آن است. نوجوانان در صحنه اینترنت براى ایفاى هر نقشى، فرصت پیدا مى کنند. البته خصیصه مثبتى در این کار وجود دارد یعنى مجالى که براى بروز و ظهور نوجوانان پیدا مى شود. اینترنت فضاى آزاد گلخانه اى را ایجاد مى کند که معلمان و مراجع قدرت به آن دسترسى ندارند و بر آن تأثیر نمى گذارند. امکان خصوصى بودن امور، نکته اى است که کاربران جوان اینترنت بر آن تأکید دارند و از سؤال بزرگسالان در مورد نحوه استفاده از اینترنت آشفته مى شوند. اینترنت به نظر این جوانان، جانشین فضاى عمومى است. در این شکل جوانان تجربه هاى بیشتر مى یابند و درباره کنترل و کاربرد این رسانه جدید داراى اطلاعات مى شوند. این فضاى جدید به طور عمده از سوى کاربران ساخته مى شود، احساس مشارکت بیشترى به نوجوانان مى دهد. تنها مشکلى که وجود دارد آن است که رابطه میان نسل جوان و بزرگسال در فضاى شبکه اى محو مى شود.
اریکسون معتقد است که نوجوانان در دوره بلوغ هویت شخصى خود را از طریق کشف وجست وجو بنا مى کنند. بلوغ مرحله اى بحرانى است که نوجوانان به دنبال کشف ارزش ها و درونى کردن آن مى باشند و اینترنت با حجم نامحدود اطلاعات و ابزارهاى سریع ارتباطى، نوجوانان را با ابزارهاى دیگر ایجاد هویت از طریق جست وجو روبه رو مى کند. با این وجود باید بدانیم که بسیارى از تعاملات موجود در اینترنت مستلزم ارتباط انسانى نیست. پیامدهاى این تعاملات و حدود جایگزینى تعاملات اینترنتى به جاى تعاملات انسانى هنوز نامعین است.

- شکستن شدن مرز بین فضای حقیقی و فضای مجازی

این مسئله بیش از هرچیز در خصوص کاربران نوجوان و جوان اهمیت دارد. در این سنین، هنوز هویت افراد به طور کامل شکل نگرفته و حضور در فضاهای مبهم و پیچیده مجازی؛ از اتاق‌های گفت‌وگو گرفته تا شبکه‌های اجتماعی و اینک فضا‌های «زندگی دوم» به آنان این امکان را می‌دهد تا برای خودشان هویتی متفاوت از دنیای حقیقی خلق کنند و همین امر منجر به رشد خیال‌بافی و دور شدن از پذیرش شرایط حقیقی زندگی می‌شود.
در این حالت، جوان مرز بین فضای واقعی و فضای مجازی را گم می‌کند و همان طور که از محیط پیرامونش تأثیر می‌پذیرد، از فضای مجازی نیز متأثر می‌شود. اهمیت این موضوع در اینجاست که همین هویت مجازی باعث می‌شود تا افراد خود را هر آنگونه که دوست دارند معرفی کنند و رفته رفته به تبعیت از فضای مجازی ممکن است خود را مُجاز به شکستن خطوط قرمز فضای حقیقی نیز بدانند و همین هنجارشکنی‌ها ممکن است به تدریج و با عادی‌سازی رفتارهای خلاف اصول و قواعد اجتماعی، در محیط حقیقی نیز تسری یابد و قواعد اجتماعی جامعه را بر هم ریزد.

ادامه دارد...

- معضلات اینترنت و فضای مجازی (ادامه مطالب)

ج) ایجاد مطالبات جدید اجتماعى

آشنایى جوانان با سطوح مختلف طبقات اجتماعى، درخواست آنان براى تغییر سطح طبقه اى را افزایش داده و همین امر به ایجاد مطالبات جدید اجتماعى مى انجامد.

چ) تهدید بنیان هاى خانواده و نارضایتی های خانوادگی

یکی از بزرگترین مسائل اجتماعی که جوامع امروزی به آن مبتلا می باشند ضعف بنیاد خانواده است. از آنجایی که مشکلات خانواده ها به صورت ناهنجاری های اجتماعی بروز می کند خانواده و سلامت آن از اهمیت فوق العاده ای برخوردارمی باشد. آماده کردن فرزندان برای پذیرش مسئولیت های اجتماعی یکی از وظایف مهم و اساسی خانواده ها به شمار می رود. جوانان باید بتوانند به خصوص برای زندگی های مشترک آماده شوند و سعی نمایند روابط خود را با پیرامون شان در حد متعارف و قابل قبولی تنظیم نمایند. صرف نظر از آمار و ارقام بالا و روز افزونی که در مسایلی مانند بالا رفتن سن ازدواج، طلاق، فرار از منزل، فحشا و سایر مسایل خانوادگی وجود دارد، سرد شدن ارتباطات عاطفی و نارضایتی ها از زندگی خانوادگی است که باعث ناکامی ها و شکست های بزرگی در زندگی جوانان شده است. این ها نشان از مشکلات عمیقی در سطح خانواده دارد که به نوعی باید ریشه یابی و درمان شوند.
امروزه با ورود تکنولوژی و وسایل ارتباط جمعی در خانواده، خانواده ایرانی با مسائل و مشکلات عدیده ای روبه رو شده است. در بررسی وضعیت خانواده های ایرانی می توان چنین گفت که خانواده ایرانی در معرض تغییرات مهمی که ناشی از پیدایی و ورود تکنولوژی های جدید به حریم خانواده است، قرار دارند. در میان تکنولوژی های نو، اینترنت به لحاظ ویژگی های خاص، دارای اهمیت شگرف است، زیرا سبب شده تا ساختار تازه ای در خانواده های ایرانی در شرف تکوین باشد. در خصوص این پدیده آنچه در خانواده های ایرانی مشاهده می گردد این است که حضور این رسانه و به طور کلی رایانه شخصی، ارتباطات خانوادگی را دستخوش تغییر نموده است. استفاده از فضای مجازی، فعالیتی زمان بر می باشد که مدت تعامل افراد خانواده را با یکدیگر کاهش می دهد. در این میان جوانان به واسطه فراغتی که دارند، نسبت به بزرگسالان، مدت زمان بیشتری را به فضای مجازی اختصاص می دهند. از طرف دیگر، فضای مجازی، کشمکش های جدیدی را در خانواده ایجاد می کند که شامل زمان استفاده از اینترنت، نوع صفحاتی که توسط اعضای کاربر خانواده مورد استفاده واقع می شود و دستیابی جوانان و والدین آنان به اطلاعات خصوصی یکدیگر و ... می باشد. چنانچه جوان در پیوندهای عاطفی و درک متقابل با سایر اعضای خانواده دچار مشکل باشد، احساس تنهایی، افسردگی و بی تفاوتی کرده و برای جبران آن به یک دوست، سرگرمی خاص و ... روی می آورد و فضای مجازی مناسب ترین محمل برای این مقصود است. بنابراین یکی از زمینه های اصلی در بروز مشکلات خانوادگی و اصولاً نارضایتی از زندگی مشترک، فضای مجازی است که تحت تأثیر تولیدات رسانه ای بوجود آمده و باعث آن گردیده تا سطح توقع و ارضاء از زندگی های مشترک را به خصوص در میان نسل جوان بالا ببرد. تحت تأثیر این فضا آنچه جوان باید از زندگی مشترک انتظار داشته باشد به نوعی تحریف می شود. لذت و صمیمیتی که از برنامه ها و محتویات رسانه ها مانند فیلم ها و سریال ها در اذهان جوانان نقش می بندد تا حد بسیار زیادی در زندگی طبیعی قابل دست یابی نخواهند بود و این می تواند تبعات زیانباری برای آینده جوانان به همراه داشته باشد.
بنابراین تغییر ارزش ها و هنجارهاى اجتماعى به نوبه خود بنیان هاى خانوادگى را در معرض تهدید قرار مى دهد. تغییرات تکنولوژیکی ارزش ها و هنجارهای اجتماعی را تحت تأثیر خود قرار داده است. یکی از چالش های فرا روی فرهنگ ها برخورد با این پدیده است. چون اساساً ورود اینترنت همراه با ارزش های غربی، چالش های جدیدی را در کشورهای دیگر به وجود آورده است. از آنجایی که برخی از عناصر موجود در این پدیده مغایر با فرهنگ خودی (ارزش های اسلامی- ایرانی) است، پس می توان گفت اینترنت می تواند آسیب های زیادی را به همراه داشته باشد. مثلاً ورود اینترنت در حوزه خانواده موجب تغییر نظام ارزشی در خانواده ها می شود. در یک مطالعه تجربی نشان داده شد که استفاده جوانان از اینترنت موجب کاهش ارزش های خانواده شده است.

ح) تغییر نقش هاى اجتماعى

پنهان ماندن هویت ها و کنترل ناپذیرى در شبکه، موجب کسب هویت هاى جدید و ایفاى نقش هاى اجتماعى مجازى در شبکه به وسیله افراد مى شود.

خ) تغییر در اوقات فراغت

اینترنت مشخص ترین نماد این عصر است، که اساسی ترین سهم را در اوقات فراغت مجازی دارد. رهایی شخص از تعهدات شغلی، اقتصادی و وظایف شخصی، خانوادگی، تحصیلی و اجتماعی با استفاده از فضای مجازی، فراغت مجازی را می سازد. در وجه فراغت و سرگرمی در فضای مجازی محوریت یافتن ارتباط و سرگرمی، از متن خارج شدن مکان ها و تجارب اوقات فراغت، رواج شکل های سرگرمی غیر وابسته به زمان و مکان، چند وظیفه ای شدن رسانه های جدید و لذت بردن جوانان از توانایی انجام همزمان چند وظیفه و امکان پذیر ساختن انواع جدیدی از مشارکت های عاطفی و زیبایی شناختی و فرهنگی از جمله مشخصه های اصلی رسانه های جدید به ویژه فضای مجازی می باشد. بنابر این اینترنت نه تنها دروازه ورود به شاهراه های اطلاعاتی را در فضای مجازی گشوده است، بلکه فضا و بازاری را نیز برای سرگرمی مهیا ساخته که به سرعت و به طور مداوم رو به رشد است. اینترنت از جمله مظاهر مدرن عرصه سرگرمی است که تحول رسانه های جدید به ارمغان آورده است. رسانه ای شدن و خانگی شدن به طور فزاینده ای توصیف کننده گذران بخش عمده ای از فراغت طیفی از جوانان گردیده است.
بنابراین گسترش بازی های الکترونیکی و سرگرمی های مجازی در بین قشر جوان، نشانه اهمیت اینترنت برای پر کردن اوقات فراغت و تفریح آنان است. اگرچه بازی و سرگرمی یکی از نیازهای اساسی برای تخلیه هیجان و رشد خلاقیت های ذهنی به شمار می رود، اما تأثیر استفاده بیش از حد از این سرگرمی ها، علاوه بر ایجاد مشکلات روحی، عدم توانایی در مهار کردن تمایلات، ایجاد بی ارادگی و تنبلی، مشکلات جسمانی نیز برای کاربران ایجاد می کند که مشکلات بینایی ناشی از تمرکز و نزدیکی به مانیتور رایانه، صدماتی که به سیستم اسکلتی در اثر نشستن طولانی و نا مناسب وارد می شود و چاقی از آن جمله است.
از دیگر مسایلی که سرگرمی های مجازی برای جوانان ایجاد می کنند این است که، سرگرمی های مجازی علاقه جوانان به مشارکت اجتماعی و فعالیت های مدنی را با انگیزه های مختلف تحت الشعاع قرار می دهد و می تواند بر مهارت های اجتماعی آنان در تدارک فراغت های گروهی و تفریحات و بازی های غیر مجازی تأثیر منفی بگذارد. اشاره به این مسئله ضروری است که شبکه های اجتماعی مجازی از این قاعده مستثنی نیستند و با فراهم آوردن امکانات مختلف از جمله بازی ها، سرگرمی ها، امکان بازی به صورت آنلاین، رقابت با سایر کاربران، دعوت دوستان دیگر کاربر به بازی، و حتی بیشتر هر یک از کاربران با فراهم کردن امکان فرستادن «هدیه» روزانه آن بازی به تأثیرگذاری در روابط و تعلقات اجتماعی کاربران و مهمتر از آن استغراق آنان در این فضا می پردازند.

د) اعتیاد اینترنتى

یکی از آسیب های اینترنت، اعتیاد به آن است به طوری که «از میان 47 میلیون استفاده کننده از اینترنت در امریکا 2 تا 5 میلیون دچار اعتیاد اینترنتی شده اند و با معضلات زیادی گریبان گیر هستند». در جامعه ما نیز با گسترش روزافزون اینترنت شاهد این مسأله هستیم. نتیجه تحقیقات انجام شده در کشور نشان می دهد که «بیشترین استفاده کنندگان از اینترنت جوانان هستند و 35 درصد از آن ها به خاطر حضور در چت روم، 28 درصد برای بازی های اینترنتی، 30 درصد به منظور چک کردن پست الکترونیکی و 25 درصد نیز به دلیل جستجو، در شبکه جهانی هستند».
توان اعتیادآورنده مواد مخدر، براساس سرعت جذب مواد مزبور به بدن انسان است، اما در مورد اینترنت، این سرعت و در دسترس بودن آن است که ایجاد اعتیاد مى کند. اگر این فرضیه درست باشد، پس ما باید با افزایش سرعت مودم ها و سهولت دسترسى، منتظر سطوح بالاترى از استفاده هاى اعتیادآمیز اینترنت باشیم.
قدرت محتواها به عنوان پتانسیل تحریک برانگیزى، مطالبى است که به صورت برخط مورد مطالعه قرار مى گیرند و مشخص است که تحریک برانگیزترین محتواها، یعنى محتواهاى جنسى، بیشترین و بالاترین سطوح استفاده در اینترنت را دارا هستند. این احتمال وجود دارد که ما با چند زیرمجموعه از اعتیاد اینترنتى و سوءاستفاده از اینترنت روبه رو باشیم و این احتمال قوى هم وجود دارد که درجاتى از سطوح مشترک میان اعتیاد به اینترنت، اعتیاد جنسى، اعتیاد به قمار و اعتیاد به خرید و مصرف (بریز و بپاش) وجود داشته باشد. اعتیاد به اینترنت مثل هر نوع اعتیاد دیگرى صرفنظر از این که آن را یک بیمارى روانى به حساب آوریم یا یک معضل اجتماعى، پدیده اى است فراگیر که با صدمات روانى اجتماعى، خانوادگى، جسمانى و حتى اقتصادى همراه است. معتادان به اینترنت مانند اغلب انواع معتادان، دچار افت در کارکردهاى فردى و اجتماعى مى شوند. اما فرق این اعتیاد با بقیه این است که معتادان اینترنت کمتر احساس گناه مى کنند. این افراد اغلب جزء افراد باکلاس و بافرهنگ جامعه ما هستند.
اگرچه هنوز معیارى براى تشخیص اعتیاد به اینترنت ارائه نشده است اما علائم این نوع اعتیاد را به دو دسته علائم روانى و جسمانى تقسیم کرده اند. علائم روانى عبارتند از: نوعى احساس لذت و رضایت هنگام دسترسى به اینترنت و ناتوانى در متوقف کردن افسردگى و بدخلقى در مواقعى که دسترسى به اینترنت وجود ندارد و دروغ گفتن به دیگران در مورد میزان استفاده از اینترنت و ... و علائم جسمى عبارتند از: علائمى که ناشى از نشستن زیاد است (سوزش چشم و سردرد و کمردرد و اضافه وزن و ...) و علائمى که ناشى از غفلت فرد نسبت به خودش است (بى نظمى در غذا خوردن و صرفنظر کردن از بعضى وعده هاى غذایى و توجه نکردن به بهداشت و آراستگى فردى و اختلالات خواب و تغییر در الگوى خواب و ...).
همچنین اعتیاد به اینترنت می تواند مشکلات جدی تحصیلی و خانوادگی برای مخاطبان به وجود آورد. اگر استفاده کنندگان از اینترنت نتوانند به مدت یک ماه دوری از اینترنت را تحمل کنند در معرض خطر اعتیاد به آن قرار دارند. متأسفانه ما شاهد این پدیده در میان جوانان هستیم، به طوری که برخی از جوانان، شب ها را تا صبح با اینترنت می گذرانند و تمام صبح را خواب هستند و این مسأله آغازگر آسیب های متعدد دیگر نیز می شود. از جمله این آسیب ها می توان به آسیب های خانوادگی، ارتباطی، عاطفی، روانی، جسمی و اقتصادی اشاره کرد.

ر) شکل گیرى خرده فرهنگ هاى مختلف

کارکرد غالب چت هاى اینترنتى در جوانان ایرانى از جنبه هاى فراغتى و سرگرم کننده آن است که با فاصله زیادى اولویت نخست استفاده کنندگان را تشکیل مى دهد. نتایج تحقیقات بیانگر این است که فضاى غالب در محیط چت روم هاى مورد مراجعه جوانان، گفت وگوهاى دوستانه جوانان غیرهمجنس است که با نیت ارضاى کنجکاوى، آشنایى و سرگرمى و گاه ماجراجویى بدان روى مى آورند.
درمجموع، گفت وگوهاى اینترنتى عرصه جدیدى را براى گذران فراغت طیف روبه افزایشى از جوانان و شکل گیرى خرده فرهنگ هاى مختلف با زمینه ها و علایق متنوع فراهم ساخته است. اگرچه نگرش غالب به این «میدان» جدید و بهره مندى از آن اغلب محدود به آشنایى ها و گفت و گوهاى غیر جدى، کنجکاوانه و عادتى است، با این حال براى اقلیتى مجالى را به منظور تأمل در «سیاست زندگى»، بازى با هویت و بازاندیشى در پروژه انباشت و ابراز هویت فراهم ساخته است. این اقلیت از پتانسیل هاى فضاى مجازى براى تقویت سرمایه هاى سمبلیک و فرهنگى خود در برقرارى ارتباط و تنظیم روابط با خویش و اجتماع بلافصل خویش استفاده مى کنند.
در وجه منفى، سرگرمى هاى مجازى علاقه جوانان به مشارکت اجتماعى و فعالیت هاى مدنى را با انگیزه هاى مختلف تحت الشعاع قرار مى دهد و ممکن است بر مهارت هاى اجتماعى آنان در تدارک فراغت هاى گروهى و تفریحات و بازى هاى غیر مجازى تأثیر منفى بگذارد. همچنین مجاورت طولانى با فضاى مجازى مى تواند به فرهنگ پذیرى یک طرفه و تأثیرپذیرى افراطى از هنجارها و ارزش ها در عرصه هاى مختلف ارتباطى و اجتماعى انجامیده و با تقویت جهان وطنى تعلقات ملّى و سنتى کاربران را تحت تأثیر قرار دهد.

5. ابعاد سیاسى

الف) ایجاد گروه هاى سیاسى مجازى

از طریق اینترنت گروه هاى سیاسى خاصى به وجود مى آیند که فقط بر روى این شبکه وجود دارند.

ب) اختلال در روند کنترل جریان اطلاع رسانى

رسانه ها و نشریات الکترونیکى فارسى بدون کسب اجازه از حاکمیت منتشر شده و روند اطلاع رسانى رسمى را مختل مى کنند.

پ) انتقال مستقیم اندیشه ها و دیدگاه هاى جریان هاى معاند به داخل

اگر تا دیروز براى انتقال افکار و دیدگاه هاى معاندان نظام به داخل فقط نشریات مکتوب وجود داشت امروزه از طریق اینترنت شامل سایت ها، گروه هاى خبرى، خبرنامه هاى الکترونیک و پالتاک ها و فروم ها امکان انتقال مستقیم اندیشه هاى معاندان به داخل وجود دارد.

ت) ایجاد گروه هاى فشار و ذى نفوذ مجازى

جمع آورى امضاى الکترونیک به منظور تأکید بر یک موضوع یا اعمال فشار بر یک نهاد، از کارکردهاى جدید اینترنتى در ایران است. این گروه هاى سیال مجازى نقش گروه هاى فشار سنتى را در فضاى سایبر ایفا مى کنند.

ث) کارکردهاى مشروعیتى

از طریق برگزارى رفراندوم هاى اینترنتى و سیستم هاى نظرسنجى اینترنتى، امکان اعطا یا سلب مشروعیت از عملکرد سیاسى سیستم فراهم شده است.

ج) ایجاد مطالبات جدید سیاسى

تراکم دیدگاه ها و مطالبات موجب بیدارى و هوشیارى و افزایش سطح توقعات و مطالبات آن ها شده و آشنایى با سایر دیدگاه ها به ایجاد مطالبات جدید سیاسى مى انجامد.

ح) به چالش کشیدن دستاوردهاى حرفه اى و رسمى

اطلاعات دولتى و حرفه اى را مى توان به چالش کشید.

خ) تضعیف نقش هویت دولت - ملّت ها

کاربران مى توانند هویت هاى جهانى و محلّى اختیار کنند.

د) انتشار مطالبات قومى و منطقه اى و افزایش تحریک پذیرى قومیت ها

خاصیت تأسیس سایت هاى قومى و راه اندازى وبلاگ هاى منطقه اى و انتشار برخى مطالب تحریک آمیز در سایت هاى اینترنتى قابلیت این رسانه و پدیده را براى دامن زدن به مباحث مناقشه برانگیز قومى را اقلیتى بالا برده است.

6. ابعاد فرهنگى

الف) ایجاد محرکه هاى قوى براى تبادلات فرهنگى غیرقابل کنترل

در واقع با وجود اینترنت بسیارى از محصولات فرهنگى که ماده اولیه آن ها اطلاعات است مثل کتاب، مقاله، موسیقى، فیلم، نقاشى و عکس به راحتى و بدون مانع تبادل مى شود. این بهم آمیختگى فرهنگى بویژه میان ایرانیان داخل و خارج کشور غیرقابل کنترل شده است.

ب) بسترسازى بیشتر براى تهاجم فرهنگى

رسانه اینترنت با همه سرویس هاى متنوعش ، قابلیت تبدیل شدن به بسترى براى تهاجم فرهنگى را دارد.{ فضای مجازی و تکنولوژی‌های مرتبط با این دنیا، اعم از سخت‌افزاری و نرم‌افزاری، دانشی است که در غرب تولید شده و هنوز هم امتیاز این علم در دست آنان است. این بدین معناست که کشور‌هایی خاص فرصت بیشتری برای حضور در فضای گسترده و نا متناهی مجازی دارند و لذا امکان وسیعی برای تأثیرگذاری بر روی دیگر فرهنگ‌ها و تمدن‌ها خواهند داشت . این موضوع به فرهنگ‌های ارزشی، غنی و باریشه‌ای که به دلایل متعدد، از حضور مؤثر در فضای مجازی محروم یا ناتوان‌اند، آسیب جدی وارد می‌کند و به نوعی آن‌ها را در معرض استحاله و اثرپذیری از فرهنگ‌های بیگانه‌ی مسلط بر فضای مجازی قرار می‌دهد. بنابراین دور از انتظار نیست سیاست‌گذاری‌های این دنیا بر اساس راهبردهای چنین جوامعی طرح‌ریزی می‌شود.

پ) انتقال هنجارها و نرم هاى ارزشى و اخلاقى غربى

اینترنت یک پدیده غربى است و فرهنگ حامل آن نیز غربى است، پس چندان غیرمعقول نیست اگر بگوییم اینترنت موجب انتقال هنجارها و نرم هاى ارزشى و اخلاقى غربى مى شود.

آسیب های ناشی از استفاده نادرست و کنترل نشده از اینترنت

اینترنت بازاری جهانی برای خرید و فروش اطلاعات است. می توان از این بازار به نحومطلوب استفاده شود. اما در ایران به جهت وجود محدودیت هادر بخش های مختلف اینترنت به منزله ی ابزاری برای آشنایی افراد مطرح است نه اطلاع رسانی. در تمامی دنیا از اینترنت برای گرفتن اطلاعات در زمینه پژوهش های علمی- خرید وفروش و... استفاده می شود. اینترنت دارای خدمات گوناگونی است ازقبیل: وب سایت- وبلاگ- ایمیل-پروفایل-گروه های اینترنتی- چت- انواع خدمات جستجووغیره. ایجاد امنیت اینترنتی برای افراد به خصوص نسل جوان لازم وضروری است زیرا اکثر جوانان و نوجوانان اطلاعات ناچیزی از خطر های اینترنت را دارند. امروزه دنیای رایانه هویت یابی نسل جوان رادرابعاد فکری واخلاقی تحت تأثیر قرارداده و موجب اعتیاد نو و مدرن شده و بدین وسیله سبب آسیب اجتماعی می شود. سودجویان از طریق اینترنت به راحتی کالای خود را تبلیغ می کنند، خبر های دروغین را برای جوامع می فرستند، ابهت فرهنگی و دینی خانواده ها را می شکنند و زمینه های آشفتگی هویت را برای جوانان فراهم می کنند.
استفاده از اینترنت به خودی خود ابزار بی ضرری است اما استفاده بیش از حد و نادرست و مهار نشده از اینترنت ممکن است آثار منفی بر سازگاری اجتماعی، شغلی، آکادمیک، زناشویی و میان فردی، سلامت روانی و جسمانی، روابط خانوادگی و وضعیت هیجانی افراد داشته باشد که این پدیده مشکل عمده ای را برای بهداشت روانی جامعه ایجاد کرده است. تأثیرات، منفی استفاده از اینترنت زمانی افزایش پیدا کرد که اینترنت و کامپیوتر به منازل، مدارس، دانشگاه ها ، کافی نت ها و مشاغل راه پیدا کرد. پیامدهای منفی استفاده از اینترنت از جمله تغییر دادن سبک زندگی به منظور صرف زمان بیشتر در اینترنت، بی توجهی به سلامت خود، اجتناب از فعالیت های مهم زندگی، کاهش روابط اجتماعی، نادیده گرفتن خانواده و دوستان، مشکلات، مالی ناشی از هزینه های بهره بردن از اینترنت و مشکلات تحصیلی نام برد.
در این میان نقش خانواده در هدایت استفاده از اینترنت به سزاست.آشنایی فرزندان با خطرات جسمانی-رفتاری- اخلاقی وتقویت مبانی ارزشی– اخلاقی و دینی فرزندان و ایجاد خودکنترلی و خودایمنی در آن ها برای استفاده بهینه از فن آوری های جدید بسیار پر اهمیت است. نتایج تحقیقات و همچنین از نظر متخصصان مؤید این نکته است که بهترین کاری که می توان در این خصوص انجام داد این است که قبل از فراهم آوری امکان استفاده از اینترنت یک خط مشی کامل شفاف و دقیق درباره نحوه استفاده از اینترنت ترسیم شود. والدین می توانند ضمن آنکه رایانه را درمکان عمومی منزل بگذارند، زمانی را به استفاده از اینترنت اختصاص می دهند وخود نیز وی را در این زمینه همراهی کنند. توجه می نماییم که هریک از وسایل ارتباط جمعی ضمن اینکه به لحاظ تسهیل امور آثارمثبتی در جامعه داشته ودارند به لحاظ سواستفاده ای که از آن ها می شود ممکن است آسیب هایی رابرای جامعه به دنبال داشته باشند. هر چه وسایل ارتباط جمعی بیشتر قابل کنترل باشند آسیب هایی ناشی از آن هاکمتراست.

- از مهمترین آسیب های اینترنت

1- آسیب فکری: استفاده از حد متعارف از اینترنت به وابستگی شدید روانی و فکری می انجامد.
2- آسیب جسمانی: فشارهای عصبی، چاقی، انزوا، چشم درد و...
3- آسیب اجتماعی- فرهنگی:گاه مشاهده می شود که افراد چنان در اتاق های گفت وگوغرق می شوند که حتی زمان صرف غذارافراموش می کنند. این ها علایمی شبیه الکلی ها یا معتادان دارند. بسیاری از آن ها از بی خوابی رنج می برند، خسته اند وروابطشان با اطرافیان به حداقل رسیده است.
4-گسست فکری و عاطفی: با ورود اینترنت و رایانه به درون خانواده ها بین والدین و فرزندان جدایی فکری -عاطفی وفیزیکی رخ می دهد و پیشرفت خیره کننده فن آوری تأثیرات محسوس ونامحسوس زیادی را بر زندگی دختران گذاشته است.

- انواع آسیب های ناشی از اینترنت

آسیب های ناشی ازسوء استفاده ازاینترنت رادریک تقسیم بندی کلی می توان به سه دسته تقسیم کرد:

الف)آسیب های امنیتی وسیاسی
ب)آسیب های اقتصادی
ج)آسیب های اجتماعی

دراینجا چون موضوع اصلی بررسی آسیب های اجتماعی ناشی از اینترنت است لذا اشاره ای خلاصه وار به سرفصل های آسیب های اجتماعی- اخلاقی و فرهنگی ناشی از اینترنت خواهیم داشت که همه آن ها راتحت عنوان آسیب های اجتماعی مورد بررسی قرار خواهیم داد.

- آسیب های اجتماعی ناشی از اینترنت

آسیب های اجتماعی ناشی از اینترنت رامی توان به دو دسته تقسیم کرد:
الف)‌آسیب های اجتماعی ناشی از سوء استفاده از امکانات اینترنت
ب)آسیب های اجتماعی مرتبط باماهیت وطبیعت ویژه اینترنت

الف- آسیب های اجتماعی ناشی از سوء استفاده از امکانات اینترنت

1) سوق دادن جوانان به سوء استفاده از وبلاگ ها و وب سایت های اینترنتی

سوء استفاده از وبلاگ ها و وب سایت ها علاوه برمسائل خلاف اخلاق وعفت عمومی (نظیر تشویق رابطه جنسی نامشروع) شامل موارد زیراست:
- توهین به ائمه ومقدسات به تمسخرگرفتن فرهنگ عاشورا (علت عدم نظارت خانواده)
- توهین به قومیت های مختلف
- سایت های الحادی که نوجوانان وجوانان رابه شیطان پرستی وپذیرش عقاید وسایر فرقه های ضاله تشویق می کنند.

2) سوء استفاده از چت روم اینترنت

مسلماً چت را می توان تیغ دو لبه ای دانست که هم در جهت مثبت و مفید و هم در جهت منفی و مضر عمل خواهد کرد و این بستگی دارد که چگونه از آن استفاده کنیم. تمام کاربردهای مثبتی که برای چت در فصل پیشین بیان شد، در جهت عکس آن نیز می تواند صادق باشد و باعث انحرافات مذهبی، اخلاقی، سیاسی و ... گردد. چت روم اینترنت می تواند یک محیط علمی باشد ولی تبدیل به یک محیط مبتذل برای بسیاری از کاربران ایرانی شده است چت روم باتوجه به زنده بودن محیط موجب انحراف دختران وسوء استفاده از پسران نوجوان وزنان ونهایتاً ازهم پاشیدن خانواده های ما شده است.
موارد زیر تنها فهرست برخی از آسیب های چت کردن است که می تواند کاربران را مورد تهدید جدی قرار دهد:
- آسیب رساندن عمومی به سخت افزار و نرم افزارهای طرف مقابل
- اعتیاد به چت
- دوستی های بدون مرز و ضابطه
- خطرناک تر از ماهواره، ویدئو و حتی فیلم های مستهجن و ...
- قرار دادن فایل های مبتذل در دسترس عموم کاربران
- پخش اطلاعات خصوصی افراد، بدون مجوز
- ناشناس بودن کاربران در اتاق های چت
- رفتارهای وقیحانه و بی ادبانه
- فریب و بهره کشی جنسی
- تلف شدن وقت جوانان و فاصله گرفتن آن ها از واقعیت
- افراط در چت می تواند اثرات زیانبار روانی به همراه داشته باشد. از نظر یونگ اتاق های چت منبع اصلی اعتیاد اینترنتی هستند.

3) سوء استفاده از پروفایل ها وسایت های دوست یابی

پروفایل صفحه ای است که فرد اطلاعات شخصی خود را برای تجارت دوست یابی، شغل یابی و. . . درآن قرار می دهد که ممکن است این اطلاعات مورد سوء استفاده قرار می گیرد. افراد به جای اطلاعات خود اطلاعات دیگری را روی آن قرار می دهند. افرادی که اطلاعاتشان در پروفایل قرار می گیرد بارها مورد سوء استفاده قرار گرفته اند.

4)آسیب های سوء استفاده از اطلاعات داخل رایانه های خصوصی مردم

هک کردن و بردن اطلاعات. مانند افرادی که اطلاعات خود را روی اینترنت دیده اند از پرونده هایی است که دراین خصوص مطرح شده است. افراد بایدمواظب نامه های الکترونیکی (ایمیل) وعکس ها وسایر مطالب درون رایانه خود باشند.

5)آسیب های ناشی از سوء استفاده از پست الکترونیک (ایمیل)

ازجمله آسیب های پست الکترونیک این است که درآن آدرس ها مشخص نیست. گاهی محتوای ایمیل هایی که ناخواسته دریافت می شود بسیارخطرناک است وممکن است موجب انحراف شود. استفاده های ضد امنیتی نیز ازاین وسیله انجام می شود که دراینجا که موضوع بحث ما آسیب های اجتماعی است جای پرداختن به آن نیست.

6)آسیب های ناشی از سوء استفاده از بازی های رایانه ای

این بازی ها که توسط دشمن طراحی شده است هم به نمادهای ملّی وهم به نمادهای مذهبی شلیک می شود. دراین بازی ها هویت ملّی ومذهبی دختران وپسران ماکه درحال شکل گیری است مورد هدف قرار می گیرد. خانواده ها باید بسیار مواظب محتوای بازی های رایانه ای باشند. دستگاه های مسئول هم باید نظارت کنند.

7)آسیب های ناشی از سوء استفاده ازامکانات گروه های اینترنتی

تشکیل گروه ها وفرقه های الحادی- با اهداف وانگیزه های خاص که اکنون گروه های شیطان پرستی وبسیاری دیگراز گروه های الحادی جزء این ها هستند- همچنین فال بینی وخرافه پرستی وغیره. ازاین طریق شیوع پیداکرده است.

ب) آسیب های اجتماعی ناشی از ماهیت وطبیعت ویژه اینترنت

1) اعتیاداینترنتی

باتوجه به اینکه فضای اینترنت یک فضای بسیار وسیع است که گشت زدن درآن و از این سو به آن سو رفتن در آن بسیارآسان است و با توجه به اینکه فضای سایبر به فراخور حال افراد امکانات زیادی دارد واستفاده ازاین امکانات کم هزینه است کسانی که وارد این فضا می شوند خیلی دیرازآن دل می کنند وبه سختی خارج می شوند وبه عبارت دیگر اعتیاد به اینترنت پیدامی کنند.
معتاد اینترنتی کسی است که نمی تواند یک روز رابدون اینترنت سپری کند و روزانه چندین ساعت درفضای اینترنت گشت می زند. برخی از آسیب های ناشی از اعتیاد به اینترنت عبارتنداز:

نتیجه اعتیاد به اینترنت

1- افسردگی 2-اضطراب 3- انزوا 4- مختل شدن فعالیت های روزمره 5- رها کردن شغل(بیکاری)

2) مصنوعی شدن ارتباطات واز بین رفتن روابط صحیح اجتماعی

افراط در استفاده از اینترنت روابط چهره به چهره راکه موجب و صفا وصمیمیت می شود ازبین برده است. استفاده ازایمیل، چت، شب نشینی های اینترنتی به وسیله وب کم، دوست یابی مصنوعی همه وهمه باعث ازبین رفتن صفا وصمیمیت درجامعه شده است.

3) تضعیف نهاد خانواده وصله ارحام

کسانی که در استفاده از اینترنت افراط می کنند به جای اینکه به دنبال ارتباط برقرارکردن با ارحام وفامیل ها باشند به دنبال چت کردن ودوست یابی درخارج از خانه هستند، یاردر خانه ما وگرد جهان می گردیم. اگر غربی ها نیاز به دوست یابی اینترنتی دارند بدان جهت است که واحد خانواده درغرب ضعیف است اما نباید این فرهنگ در ایران رسوخ کند چراکه عشق رادرخانواده از بین می برد. افراط دراستفاده از اینترنت دربرخی از خانواده ها موجب طلاق گردیده است.

4) بی هویتی وبحران هویت

یکی از ویژگی های حضور در اینترنت دروغگویی وپنهان کردن هویت واقعی خوداست. چراکه این فضا ناکجا آباد است. ناشناخته است وهرکس باهویت واقعی وارد فضای سایبر شود ممکن است مورد سوء استفاده قرار گیرد بنابراین مجبور است هویت واقعی خود راپنهان کند واین باویژگی دوران جوانی که دوران هویت یابی است بسیار در تضاد است جوان که به دنبال کشف ارزش ها ودرونی کردن آن است ضدارزشی را درونی می کندکه بسیار خطرناک است. پس باید این موضوع را به نوجوانان و جوانان متذکر شد.

5) جرأت وجسارت ارتکاب جرم به خاطر ناشناخته بودن درمحیط

جرم شناسان می گویند یکی از دلایل کثرت وقوع جرم درحاشیه شهرها، مهاجرنشین بودن آن ها وناشناخته بودن افراد یک محلّه برای همدیگراست. تجربه ثابت شده است که اگر افراد یک محل همدیگر را بشناسند کمتر مرتکب جرم می شوند. فضای سایبر فضایی است که اهالی آن درعین ارتباط همدیگر را نمی شناسند. هرروز می شود بایک هویت خاص وارد این فضا شد لذا این فضا خودبخود جرم زا وآسیب آفرین است. حتی اگر پلیس هم پس از زحمات زیاد بتواند آدرس مجرم راپیداکند چون درفضای واقعی بامرزهای جغرافیای ومحدودیت های ان روبروست اگر مجرم درکشور دیگر باشد به سختی می شود اورا دستگیر ومجازات کرد.

پیامدهای منفی شبکه های اجتماعی

1.‌ شکل گیری و ترویج سریع شایعات و اخبار کذب

به علت عدم امکان شناسایی هویت واقعی اعضا و نیز عدم امکان کنترل محتوای تولید شده توسط کاربران شبکه های اجتماعی، یکی از مهم ترین پیامدهای منفی این شبکه ها، شکل گیری و ترویج سریع شایعات و اخبار کذبی خواهد بود که توسط برخی از اعضای این شبکه ها و با اهداف خاص و غالباً سیاسی منتشر می شود.

2.‌ تبلیغات ضد دینی و القای شبهات

در شبکه های اجتماعی اینترنتی نیز مانند سایر رسانه ها، افراد و گروه های مغرض با اهداف از پیش تعیین شده و با شیوه های مخصوص، اقدام به تبلیغات ضد دینی و حمله به اعتقادات مذهبی می نمایند. گاه پس از تحقیق و ریشه یابی در می یابیم که هدف اصلی گردانندگان برخی از این شبکه ها، دین زدایی و حمله به مقدسات بوده است.

3.‌ نقض حریم خصوصی افراد

معمولاً شبکه های اجتماعی ابزارها و امکاناتی را در اختیار کاربران خود قرار می دهند تا آن ها بتوانند تصاویر و ویدئوهای خویش را در صفحه شخصی خود قرار دهند. همین طور، کاربران می توانند اطلاعات شخصی خود را نیز در این شبکه‌ها قرار دهند.
در اغلب شبکه های اجتماعی، برای حفظ حریم خصوصی افراد راه کارهایی ارائه شده است؛ برای مثال، دسترسی به تصاویر و اطلاعات را با توجه به درخواست کاربر محدود می نمایند و یا اجازه مشاهده پروفایل کاربر را به هر کسی نمی دهند؛ ولی این راه ها کافی نیستند. مشکلاتی از قبیل ساخت پروفایل های تقلبی در شبکه های اجتماعی و عدم امکان کنترل آن ها به دلیل حجم بالای این هرزنامه‌ها، باعث می‌شود که افرادی با پروفایل‌های تقلبی به شبکه های اجتماعی وارد شوند و با ورود به حریم‌های خصوصی افراد مورد نظر، تصاویر و اطلاعات آن ها را به سرقت برده و شروع به پخش تصاویر در اینترنت کنند.

4.‌ انزوا و دور ماندن از محیط های واقعی اجتماع

جامعه مجازی، هیچ وقت جایگزین جامعه واقعی نخواهد گردید؛ بلکه به عنوان تسهیل کننده تجارب اجتماعی عمل خواهد کرد. تسهیلات ارتباطی به ما امکان می‌دهد تا در سطح جهانی و از راه دور به شیوه‌ای جدید با اجتماعاتی که منافع مشترکی داریم، بپیوندیم. در نتیجه، با پیوستن به این «اجتماعات از راه دور» قادر خواهیم بود تا در دنیای واقعی نیز روابط اجتماعی بهتری با همسایگان، همکاران و سایر شهروندان جامعه واقعی برقرار سازیم.

5.‌ تأثیرات منفی رفتاری

هر شبکه اجتماعی فرهنگ ارتباطاتی خاص خود را دارد، یعنی منش و گفتار مخصوص و منحصر به فردی را برای خود برگزیده است. البته می‌توان شبکه هایی را یافت که فرهنگ ارتباطاتی تقلیدی برای خود برگزیده اند. فرد با عضویت در هر شبکه اجتماعی درگیر نوع خاصی از فرهنگ ارتباطاتی می‌شود که شامل: برخورد، تکیه کلام، اصطلاحات مخصوص، رفتار، تیپ شخصیتی و ظاهری و... است. بدون تردید، میزان تأثیرپذیری فرد از این محیط، صفر مطلق نخواهد بود. پس هر شبکه اجتماعی، هویت مطلوب خود را ترویج می‌کند.
مثلاً در سایت هایی مثل فیس بوک و فرندفید و توییتر، کاربر در کنار اینکه عضو جامعه بزرگ پایگاه مورد نظر است، در گروه و شبکه های اجتماعی کوچک‌تری نیز عضو می شود. هر کدام از این گروه ها وابستگی خاص خود را دارند و به تبع، فرهنگ ارتباطاتی مخصوص. پس فرد در تأثیرپذیری از فرهنگ ارتباطاتی این گروه ها بر خود لازم می بیند که هویت ارتباطاتی خود، یعنی سبک و هویت کنش های کلی خویش در ارتباط با دیگران را تغییر دهد؛ هر چند این تغییر هویت موقت و محدود به زمان و مکان خاصی باشد؛ ولی بدون تردید در هویت واقعی فرد بی‌تأثیر نخواهد بود و به‌ طور کلی، همه اجزای یک شبکه اجتماعی که فرد با آن در تعامل است، در ضمیر ناخود آگاه فرد تاثیر می گذارد. هویت ارتباطاتی فرد نیز چیزی نیست که به ضمیر ناخودآگاه مرتبط نباشد.
ادامه دارد...
منابع تحقیق :
داخلی:
- امیری، مصطفی،(1387)، گفتمان بی مرز (چت، آسیب ها و کاربردها)، نشریه میان رشته ای پیام، پاییز، شماره 91.
- امیری، مصطفی،(1387)، گفتمان بی مرز (چت، آسیب ها و کاربردها)، نشریه علوم سیاسی،حصون، زمستان، شماره 18.
- استادیان، ندا، اینترنت وآسیب های اجتماعی، منتشر شده درپایگاه تخصصی نشر مقالات حقوقی،حق گستر.
- سلیمانی پور، روح الله،(1389)، شبکه های اجتماعی، فرصت ها و تهدیدها، نشریه اطلاع رسانی و کتابداری، ره آورد نور، تابستان، شماره 31 .
- سلیمی ، عظیمه و همکاران (1388)، ارتباطات اینترنتی در زندگی : بررسی نقش ادراک حمایت اجتماعی و احساس تنهایی در استفاده از اینترنت ، مطالعات روان شناختی.
- سهرابی حقیقت، محمد هادی(1385)، بررسی اثرات استفاده از اینترنت بر انزوای اجتماعی در میان کاربران کافی نت های تهران، رساله کارشناسی ارشد، راهنما دکتر منوچهر محسنی تبریزی، تهران، دانشگاه تربیت مدرس.
- ساروخانی، باقر(1385)، اینترنت و خانواده در ایران معاصر، مجموعه مقالات همایش زنان و اینترنت در هزاره سوم، تهران، دفتر امور زنان سپاه.
- شیرودی، مرتضی (1387)، آسیب شناسی اینترنت در ایران و جهان اسلام، مجله مربیان، سال هشتم، شماره28.
- شیخی، غفور(1391)، آسیب های اجتماعی نوپدید(1- چت) - بررسی های علوم اجتماعی و مباحث پژوهشگریresearches.mihanblog.com/post
- درگاهی ، حسین و رضوی، سید منصور(1386). اعتیاد به اینترنت و عوامل مؤثر بر آن در ساکنان منطقه 2 غرب تهران ، فصلنامه پایش ، سال ششم ، شماره سوم.
- دانایی، نسرین(1384)، تفاوت نسل دیروز و نسل امروز، روزنامه همشهری، شماره3732.
- ربیعی، علی و شاقاسمی، احسان (1383)، آسیب شناسی فردی و اجتماعی روابط مجازی در ایران: یک رویکرد کیفی، فصلنامه رفاه اجتماعی، سال نهم ،شماره34.
- رحیمی، محمد و پرنده، رادبه،(1392)، آسیب شناسی فضای مجازی و خانواده؛ تهدیدها و چالش ها، سایت علوم اجتماعی.
- ذکائی، محمد سعید(1387)، جامعه شناسی جوانان، تهران، انتشارات آگاه.
- فیاض بخش ، احمد و همکاران (1390)، استفاده از اینترنت و سلامت در دانشجویان، مجله پژوهشی حکیم، دوره چهاردهم ،شماره دوم.
- فرهمند، مریم(1387)، دختران و کاربرد اینترنت، مجله مطالعات راهبردی زنان، شماره 41.
- عزیز پور، آرزو(1389)، درآمدی بر نقش و کارکرد رسانه های غربی در ترویج و فرهنگ غربی بر روی جوانان، مجله درس هایی از مکتب اسلام، شماره 592.
- عباسی، مهدی و هاشمی، تورج(1389)، نقش رسانه ای اینترنت در ناهنجاری اجتماعی در فضای سایبر در جنگ نرم، ماهنامه مهندسی فرهنگی، سال پنجم، شماره 50-49.
- صادقیان، عفت(1386)، تأثیر کامپیوتر و اینترنت بر کودکان و نوجوانان، مجله الکترونیکی پژوهشگاه اطلاعات و مدارک علمی ایران.
- صابری، محمد،(1392)، نقش و تاثیر اینترنت در رفتار اجتماعی نوجوانان و جوانان،کارشناس مدیریت فرهنگی.
- منطقی، مرتضی(1383)، رفتار شناسی جوانان در دهه سوم و چهارم انقلاب اسلامی، تهران : پژوهشکده علوم انسانی.
- منتظر قائم، مهدی و شاقاسمی، احسان(1387)، اینترنت و تغییر اجتماعی در ایران؛ نگاهی فرا تحلیلی با تأکید بر جوانان، مجله جامعه شناسی ایران، دوره نهم، شماره 4-3 .
- مسعودنیا، ابراهیم (1390) رابطه استفاده آسیب شناختی / جبری از اینترنت با بروز علایم اضطراب و بی خوابی در میان اعضای هیئت علمی دانشگاه یزد ، فصلنامه پژوهش و برنامه ریزی در آموزش عالی ، شماره 61.
- محسنی، منوچهر و دوران، بهزاد و سهرابی حقیقت، محمد هادی(1385)، بررسی اثرات استفاده از اینترنت بر انزوای اجتماعی کاربران اینترنت ( در میان کاربران کافی نت های تهران) مجله جامعه شناسی ایران، شماره4.
- ناستی زایی، ناصر (1387) . بررسی ارتباط سلامت عمومی با اعتیاد به اینترنت ، طبیب شرق ، دوره 11 ، شماره 1.
- هاقس، زندارا (1383)، اینترنت، دروغ پردازی و روابط عاشقانه، مجله سیاحت غرب، شماره 12.
- ویستا، زندگی دوم در فضای مجازی(۱۳۹۲) http://vista.ir/article/320106: نشانی سایت.
خارجی:
Len hart , Amanda (2001)," the internet and education" combridge press-
- Osgerby , Bill (2004), " youth media" , London and New York : Routhledge

- راهکارهای برخورد با آسیب های اجتماعی مرتبط به اینترنت، فضای اجتماعی و شبکه های اجتماعی

امروزه رسانه ها، خصوصاً رسانه های جمعی عامل مهمی در اثرگذاری بر افکار عمومی و جهت دهی به رفتارهای اجتماعی محسوب می شوند. از سویی جامعه دانش آموزی کشور و به ویژه دانش آموزان مقطع متوسطه به عنوان آینده سازان این مرز و بوم از اهمیت و حساسیت خاصی برای مسئولان و دلسوزان نظام و جامعه برخوردارند. ارتباط از طریق فضای مجازی در سال های اخیر جایگاه قابل توجهی در بین نسل جوان جامعه ما پیدا کرده است. شبکه های اجتماعی در ابعاد مختلف زندگی افراد (فردی و اجتماعی) تأثیرگذارند. در شکل دهی به هویت نقش دارند و حتی روی ابعاد اقتصادی و اجتماعی و سیاسی جوامع هم تأثیرگذارند. امروزه با توجه به نقشی که تاکنون در ابعاد مختلف زندگی داشته اند، نمی توان آن ها را نادیده گرفت. در حال حاضر اینترنت ابزاری مناسب برای توسعه ی افکار و اندیشه های بشری محسوب می شود به شرط آن که در راه صحیح استفاده شود. افراد باید برای ورود به دنیای مجازی اطلاعات کافی در اختیار داشته باشند تا دچار مشکلات مالی و اجتماعی نشوند. ارتباطات سالم در فضای مجازی و لزوم هوشیاری جوانان و خانواده ها نسبت به تهدیدات فضای سایبری در درجه ی نخست اولویت قرار دارد. پیشگیری از آسیب های اجتماعی و توجه والدین به رفتار فرزندان بسیار مهم می باشد و برای جلوگیری از هم پاشیدگی خانواده ها، والدین باید تا حدودی به فناوری های روز دنیا مسلط باشند و آگاه باشند که تغییر در رفتار فرزندان به معنای ایجاد تغییر در طرز فکر آن هاست و هنگامی که بنیان فکری و شخصیت آن ها به صورت ناصحیح شکل گیرد، راه نفوذ شیادان به حریم خصوصی افراد و محیط امن خانواده باز می شود. لذا، چنانچه خانواده ها نسبت به شیوه های جدید ارتباط فرزندان خود آگاهی و شناخت کافی و لازم را داشته باشند، از انجام بسیاری از جرایم و ارتباطات پنهانی آنان جلوگیری به عمل می آید.
برای اینکه به راهکارهایی عملی برخورد باآسیب های اجتماعی ناشی از فناوری اطلاعات برسیم اول باید آسیب شناسی کنیم و واقعاً به وجود آسیب ها اعتقاد داشته باشیم باید پنبه را ازگوش خود خارج کنیم واگر خواب هستیم از خواب غفلت بیدار شویم. اگر رهبر معظم انقلاب خطر تشکیل ناتوی فرهنگی وفعلیت تهاجم راگوشزد می کنند واگر ما باور کنیم که دشمن برای از بین بردن هویت دینی وملّی مردم ما و فروریختن سدعظیم آن ها، صحنه جنگ رابه داخل خانه های ماآورده است باید شیپور جنگ رابه صدا درآوریم و بانواختن این شیپور همه را ازاین موضوع باخبرکنیم. وابزارهای لازم رادراختیار مردم قرار دهیم. اقدامات وابزارهای برخورد با این آسیب ها می توان اینگونه نام برد.

- اقدامات وابزارهای پیشگیرانه

1)آگاهی بخشی وآگاه کردن مردم ازطریق بسیج کردن همه امکانات موجود. با توجه به اینکه بیشتر استفاده کنندگان از اینترنت وفضای مجازی نوجوانان و جوانان هستند، فرهنگ سازی برای کاهش پیامدهای آن ضروری است. یکی از علت هایی که ما استفاده درست از بعضی از وسایل را نمی دانیم فرهنگ غلطی است که برای ما درونی شده است و نمی دانیم که هر وسیله ای جدید که وارد جامعه می شود باید کاربرد آن در مواردی باشد که برای مردم و اجتماع مفید است و همیشه به دنبال جاذبه و سرگرمی نباشیم و جذابیت را فدای منفعت نکنیم. همچنین باید از طریق امکاناتی که در زیر ذکر می شود فواید اینترنت و کاربردهای آن آموزش داده شود و تشویقشان کرد که به جای صرف کردن ذهنشان به کارهای بیهوده به مسائل علمی و شکوفایی جامعه توجه نمایند و از نعمت های خدا بهترین استفاده را انجام دهند و از لحظه لحظه زندگیشان بهترین بهره برداری را نمایند و قدر ثانیه هایی را که می گذرد بدانند و از این مسأله غافل نشوند که هر ثانیه عمر هیچ بازگشتی نیست. امکاناتی که می توان ازآن ها استفاده کرد به شرح زیرهستند:

- صدا وسیما، خوشبختانه ما موقعیت خوبی از جهت توجه مردم به شبکه های رادیویی و تلویزیونی داریم وباید ازاین امکان استفاده کرد وبه مردم آگاهی داد.
- استفاده از نشریات وروزنامه ها که وزارت ارشاد باید برنامه ریزی کند.
- پخش آگهی های آموزنده از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در رادیو و تلویزیون در جهت افزایش آگاهی خانواده ها در خصوص خطرات ناشی از اینترنت.
- پخش برنامه های کوتاه آموزشی درباره مزایا و معایب اینترنت از زبان ورزشکاران و هنرمندان محبوبی که عموماً جوانان آن ها را الگوی خود قرار می دهند.
- برگزاری جلسات آموزشی از سوی مصادر امور فرهنگی در شهرستان ها به منظور آشنا نمودن و اطلاع رسانی به والدین در مورد فناوری های جدید به ویژه اینترنت و شبکه های اجتماعی مجازی.
- استفاده از امکانات عظیم آموزش وپرورش که بازبده ترین نیروها ودلسوزترین نیروها (یعنی به وسیله معلمان) هدایت کودکان ونوجوانان این مرز و بوم را برعهده دارد. باید از امکانات مربیان تربیتی وسایر امکانات آموزش وپرورش برای آگاه کردن دانش آموزان باخطرتهاجم فرهنگی دشمن استفاده کرد. یکی از محیط های مهم و تأثیرگذار بر نوجوانان، مدرسه است. اقدامات مناسب اولیای مدرسه می تواند از بخشی از آسیب های اینترنتی پیشگیری کند.

* یکی از اقدامات مناسب در محیط مدرسه این است که دبیران محترم استفاده صحیح از اینترنت را به نوجوانان بیاموزند و برای هر مبحث درسی فهرستی از سایت های مجاز و مناسب را تهیه کرده، از دانش آموزان بخواهند در مهلت مقرر به همه آن ها مراجعه کرده، مطالب مربوط را مطالعه و استخراج کنند. بدین ترتیب، آن ها فرصت استفاده از سایت های غیر مجاز را از دانش آموزان خواهند گرفت.
* برگزاری کلاس های آموزشی در مدارس جهت آگاهی دادن به نوجوانان و جوانان در مورد مزایا و معایب فناوری های جدید و نحوه ی استفاده ی صحیح از آن ها.
* معرفی سایت های مفید توسط مسئولین مدرسه و مربیان در زمینه های مختلف می تواند پاسخ گوی بسیاری از کنجکاوی های نوجوانان باشد.
* نظارت و کنترل مسئولین مدرسه بر فعالیت های معرفی سایت های مفید توسط مسئولین مدرسه بر فعالیت های اینترنتی دانش آموزان در مدرسه می تواند یکی دیگر از راه های جلوگیری از آسیب های اینترنتی باشد.

شایان ذکر است نصب دستور العمل استفاده از کامپیوتر و اینترنت در سایت های مدارس امری لازم است. این نوع شیوه نامه ها باید توسط مسئولان ذی ربط در وزارت آموزش و پرورش تهیه شود. در صورت تخلف دانش آموزان از این دستور العمل، باید به آن ها تذکر داد و برابر مقررات با آن ها رفتار کرد. هر چند که معلم مربوط نیز باید در مرکز کامپیوتر مدرسه حضور داشته باشد تا آن دسته از دانش آموزانی که قصد استفاده سوء از این امکانات را دارند، فرصت کافی برای انجام آن پیدا نکنند.

- طراحی و تدوین بخشی در کتاب های درسی در ارتباط با آشنایی دانش آموزان با فناوری های جدید، اینترنت و خطرات بالقوه آن ها.
- استفاده ازامکانات دانشگاه ها وحوزهای علیمه برای برگزاری همایش های تخصصی.
- استفاده ازظرفیت مساجد و روحانیت که بسیار تأثیر گذار است.
- استفاده از دیگرابزارهای فرهنگی مانند سینما وتئاتر.
- برگزاری کلاس‌های آموزشی، علمی، مذهبی ، تفریحی و انجام مسابقات مختلف ورزشی توسط سازمان ملّی جوانان و با هزینه کم که موجبات جلب نوجوانان و جوانان را به اینگونه برنامه‌های سازنده فراهم آورد و آنان را از روی آوردن به فعالیت‌های آسیب زا باز دارد.
- برگزاری اردوهای تفریحی، علمی، آموزشی به تفکیک سن و جنس برای دانش‌آموزان و دانشجویان کشور و انجام مسابقات ورزشی (مانند تیراندازی، اسب سواری، کوهنوری، دوچرخه‌سواری و ...) در سطح گسترده می‌تواند موجبات سرگرمی های سالم و آموزنده را برای این اقشار آینده ساز جامعه فراهم آورد و آن ها را از گزند استفاده نابجا از اینترنت مصون دارد.
- در دسترس بودن مشاوران آگاه، مجرب، متعهد و دلسوز برای راهنمایی نوجوانان و جوانان و خانواده‌های آنان برای پیشگیری از بروز این نوع مشکلات.
- استفاده از امکانات آموزشی نیروهای نظامی که همه جوانان ذکور ناگزیر از انجام خدمت نظام وظیفه هستند.
– استفاده از سازمان های غیردولتی و. . .

2) تحکیم وتقویت مبانی عقیدتی جامعه خصوصاً جوانان ازطریق نهادهایی که نام برده شده زیرا عقیده محکم واستوار عامل بازدارنده ای در مقابل آسیب ها است
3) برنامه ریزی برای آموزش تخصصی مردم خصوصاً‌ جوانان برای ورود به فضای مجازی و ابراز وجود وارائه برنامه های دینی و ملّی جذاب به نحوی که جوانان با ارائه وب سایت ها، حضور درچت ها، حضور در گروه های اینترنتی، ساختن بازی های اینترنتی مفید درفضای اینترنت تأثیرگذار شوند ومطالبی راکه دارای محتوای عالی ملّی و مذهبی باشد ارائه نمایند.
4) ایجاد اشتغال برای جوانان توسط برنامه‌ریزان مملکتی و به دنبال آن فراهم کردن زمینه‌هایی برای رفع مشکلات ازدواج جوانان چراکه باحل شدن مشکل ازدواج دشمن کمتر می تواند ازجاذبه جنسی (سکس) برای سایر اهداف خود استفاده کند. البته حل مشکل ازدواج منوط به حل مشکل شغل(بیکاری) ومسکن جوانان است که دولت باید دراین خصوص نیز برنامه ریزی کند.
5)همه ما می دانیم اولین مکانی که انسان فرهنگ می آموزد خانواده است و تأثیری که خانواده بر فرد می گذارد غیر قابل انکار است پس در شکل گیری شخصیت فرزندان والدین می توانند نقش مهمی داشته باشند و اگر با آموزش صحیح و همچنین با شکل گیری عواطف و محبت به فرزندان و فراهم کردن سرگرمی های سالم برای آن ها و کنترل صحیح فرزندان خود می توانند از جذب آن ها به امور گمراه کننده و انحرافات جلوگیری کنند و نیاز های جوانان را به گونه ای بر طرف نمایند و مانند یک دوست برای بچه های خود باشند که آن ها فرصت فکر کردن به سرگرمی های کاذب را نداشته باشند و در صورت آگاهی به آنان بیاموزند که هر وسیله ای چه کاربرد های مفیدی دارد .
اگر کانون خانواده گرم و دوستانه باشد و نیاز های عاطفی فرزندان را به درستی تأمین شود و افراد خانواده بدانند که والدین برایشان بهترین دوست هستند و مشورت با آن ها باعث خوشبختیشان می شود هیچ وقت به دنبال عشق و محبت در اینترنت نمی گردند. از جمله تدابیر پیشگیرنده توسط والدین را می توان این چنین نام برد:

* والدین حتی الامکان باید با فعالیت های اینترنتی و آن چه فرزندانشان در این فضا می توانند انجام دهند، آشنا شوند و راه های مقابله با آن را فرا بگیرند.
* والدین باید کامپیوترها را در منزل در جایی قرار دهند که امکان استفاده خصوصی از آن وجود نداشته باشد و بتوانند به راحتی فعالیت های فرزندان را تحت نظر داشته باشند.
* والدین و فرزندانشان می توانند درباره قواعد ومقررات استفاده از اینترنت در منزل بحث و تبادل نظر کنند و در نهایت والدین مقررات خاصی را در این زمینه به فرزندان خود ابلاغ نمایند و موضوعات و موارد مربوط را به آن ها تذکر دهند . به عنوان مثال :
الف ) زمان و شرایط لازم برای استفاده از اینترنت.
ب ) مدت زمانی که فرزند می تواند از اینترنت استفاده کند.
ج ) انواع وب سایت ها و فعالیت های قابل قبول و غیر قابل قبول.
د ) اطلاعاتی که می تواند در ضمن استفاده از اینترنت افشا کرد.
ه ) چگونگی مواجهه با مشکل در هنگام استفاده از اینترنت و کمک گرفتن از والدین.
* والدین باید دیدگاه خود را در خصوص موضوعات صریح جنسی و رفتار های ناشایست تشریح کنند و درباره غیر مجاز و مخرب بودن برخی از سایت ها برای فرزندانشان توضیح دهند، زیرا در غیر این صورت، آن ها واکنش های منفی نشان خواهند داد و به بیراهه خواهند رفت.
* والدین باید این واقعیت را بپذیرند که فرزندانشان، نسبت به آن ها، بیشتر با فضای اینترنت خو گرفته اند، لذا اگر می خواهند در این مورد اقدامات مؤثری انجام دهند باید وقت بیشتری صرف کرده، این خلاء را پر کنند. مانند گذراندن اوقات بیشتری با فرزندان در فضای بیرون از خانه به طوری که فرزندان از نظر عاطفی، احساس خلأ نکنند و جهت جبران این کمبود به فضای مجازی پناه نبرند.
* والدین باید به تفاوت میزان اعتماد به نفس فرزندان خود در فعالیت های آن لاین و فعالیت در فضای خارج پی ببرند و به آن توجه داشته باشند. جوانان ممکن است در فضای مجازی دست به کار هایی بزنند که در عالم فیزیکی جرئت ارتکابش را نداشته باشند. به همین دلیل والدین باید نسبت به فعالیت های آن ها مراقبت ویژه ای به عمل آورند.
* والدین باید به فرزندانشان هشدار دهند که کلمات گذر خود را کاملاً مخفی نگه دارند و حتی در اختیار نزدیک ترین دوستان خود نیز قرار ندهند تا با استفاده از نشانی پست الکترونیکی آن ها مطالب نامناسب برای دیگران ارسال نگردد.
* باید به نوجوانان آموزش داد تا هیچ یک از اطلاعات و عکس های شخصی و خانوادگی خود را، به ویژه در اتاق های گفت و گو، در اختیار کسی قرار ندهند.
* مجموعه اطلاعاتی که نوجوانان وارد کامپیوتر می کنند، باید قابل ردیابی بوده، از مخفی کردن و پاک کردن آن ها خودداری نمایند تا والدین در صورت ضرورت بتوانند آن ها بازبینی کنند و بر فعالیت های آن ها اشراف داشته باشند.
* توجه عملی خانواده ها به ارزش های دینی وملّی مانند صله ارحام ورفت وآمد با فامیل وارحام دراعیاد ومراسم ملّی ومذهبی که مانع از دوستیابی ها واز هم پاشیده شدن خانواده ها می شود.

6) نظارت اماکن به کافی نت ها وتولید بازی های رایانه ای.
7) تشکیل پلیس پیشگیری سایبری برای گشت در فضای سایبر وکمک به افرادی که در معرض خطر هستد. همچنین آگاهی و هوشیاری بیشتر پلیس سایبری در مورد انواع جدید جرایم رایانه ای و اقدام در جهت نا کارآمد کردن دسیسه های دشمنان در این زمینه.
8) حضور بسیج در دولت الکترونیک؛ بسیج باید با استفاده از امکانات و نیروی انسانی عظیمی که در اختیار دارد نسبت به برنامه ریزی جهت جوانان این مرز و بوم و ترویج فرهنگ اسلام ناب محمدی و جلوگیری از ترویج فرهنگ آمریکایی، اقدام نماید و با تشکیل گروه های علمی و فنی اقدام به راه اندازی سایت ها و وبلاگ های علمی، اسلامی بپردازند و بسیج می تواند به عنوان یک نهاد فرهنگ ساز در شهر، نسبت به فرهنگ سازی در سطح شهرستان اقدامات مقتضی را انجام دهد.
9) تشکیل ستادی ومتشکل ازهمه نهادهای ذیربط تحت نظر دادستانی کل کشور برای برنامه ریزی جلوگیری ازآسیب های اجتماعی وسایر آسیب های مرتبط بافناوری اطلاعات درحال حاضر دادستانی کل کشور درحال تشکیل ستادی تحت عنوان «ستاد پیشگیری ومبارزه باجرائم فناوری اطلاعات» است. همچنین به نظر می رسد مهمترین مسأله که می تواند از این معضل جلوگیری کند مسئولان اداره کنندگان جامعه و مسئولان برنامه و سایت های اینترنت هستند که با کنترل صحیح و جلو گیری از ایجاد سایت های مبتذل و ایجاد سرگرمی های مناسب برای جوانان به بهترین شکل می توانند مانع انحرافات شوند و تنها کافی نیست که از بدی های یک امر صحبت کرد ولی جلوی آن را نگیریم. مانند این است که از مضرات یک غذا صحبت شود ولی آن را آماده کرده و در اختیار دیگران قرار داد و این تنها بی فایده است بلکه اثر معکوس دارد و فرد را بیشتر ترغیب به آن امر می کند پس ابتدا باید از خود شروع کنیم.
10) قانونگذاری به منظور تعیین وظایف نهادها در فضای سایبر و احیاناً تشکیل نهادهای ضروری برای پیشگیری و مبارزه باآسیب های مرتبط بافناوری اطلاعات. همچنین وضع قوانین سختگیرانه تر جهت برخورد با مجرمان جرایم اینترنتی و اجرایی نمودن این قوانین.
11) انجام تحقیقات میدانی و کاربردی و یافتن مشکلات با توجه به فرهنگ بومی هر استان جهت ارائه راه حل های لازم درخصوص رفع مشکلات موجود ضرورت دارد.
کتابنامه
- صابری، محمد،(1392)، نقش و تاثیر اینترنت در رفتار اجتماعی نوجوانان و جوانان،کارشناس مدیریت فرهنگی.
- رحیمی، محمد و پرنده، رادبه،(1392)، آسیب شناسی فضای مجازی و خانواده؛ تهدیدها و چالش ها، سایت علوم اجتماعی.
- یاسمی نژاد، عرفان؛ آزادی، اکرم؛ امویی، محمدرضا. (1391). فضای مجازی، امنیت اجتماعی، راهبردها و استراتژی ها، همایش ملی صنایع فرهنگی نقش آن در توسعه ی پایدار.
- صدیق سروستانی، رحمت الله (1389)، آسیب شناسی اجتماعی، تهران: سمت.
- روشندل اربطانى، طاهر و امیرى، عبدالرضا (1389)، بررسى الگوی مصرف رسانه ای دانش آموزان و تأثیرپذیری آن ها از رسانه ها با هدف برنامه ریزى هاى آموزشى پلیس، فصلنامه مطالعات امنیت اجتماعی.
- خرم آبادی،عبدالصمد، وسایل ارتباط جمعی و آسیب های اجتماعی با تکیه بر اینترنت و ماهواره، dehkadehejahani.blogfa.com .
- سعیدی رضوانی، مصطفی و نادمی، فرح انگیز (1385)، بررسی میزان استفاده از اینترنت و پیامدهای روانی اجتماعی آن در دانشجویان دانشگاه آزاد مشهد.
- ایمانی، محسن و بهره مند، وحید (1387)، آسیب های ناشی از اینترنت و راه کارهای پیشگیری از آن، مجله پیوند، شماره 345 و 347 .