معنای فضای مجازی و ویژگی های آن

نوربرت وینر- بنیانگذار علم سایبرنتیک - در کتاب" سایبرنتیک و جامعه" می گوید که سایبرنتیک از واژه یونانی کوبرنتس (KUBERNETS) به معنای سکاندارکه منشا آن واژه انگلیسی گاورنر (GOVERNER) است، اقتباس شده است. وی معتقد است که پیش از آن نیز این واژه در سده 19 توسط آمپر در اشاره به مفهومی که در علوم سیاسی مورد استفاده قرار گرفته است. در تعریف سایبرنتیک، وینر ارتباط گیری و کنترل را به طور توامان دخیل دانسته چرا که معتقد است زمانیکه فرد با شخص دیگری در حال برقراری ارتباط است و پیامی را برای او می فرستد و طرف مقابل پیام وابسته ای را به فرد باز می گرداند که حاوی اطلاعاتی است که در آغاز در دسترس او بوده، این فرآیند ملزم میزان خاص از کنترل طرفین بر ارتباط و آگاهی از پیام است.

در فرهنگ علوم اجتماعی گولدوکولب نیز سایبرنیتک بدین گونه تعریف شده است: " سایبرنتیک به مجموعه ای از نظریه ها و پژوهش ها اشاره می کند که توجه خود را به انسان ها، ارگانیسم های دیگر و ماشین ها معطوف کرده اند. کانون توجه نظریه ها و پژوهش های یاد شده عبارت است از:الف- خود نگه دار و خود کنترلی بودن دستگاه های مکانیکی و ارگانیک از راه دستگاه های از راه فرآیند باز خورد، ب- پیام رسانی و تبادل اطلاعات در دستگاه های مکانیکی و اندامی. در مجموع می توان گفت که سایبرنتیک امروزه موضوعی میان رشته ای است و از آن در علوم بسیار متعددی مثل ریاضیات، الکترونیک، زیست شناسی، جامعه شناسی، روان شناسی، ارتباطات و غیره در جهت شناخت و مطالعه رفتارها، بازخوردها و پاسخ در هر سیستمی استفاده می شود. تا کنون نیز ترکیب هایی بی شمار و مشتقات متعددی از این کلمه ساخته شده که همگی پیوند سایبر را با خود به همراه دارند. یکی از این ترکیبات فضای مجازی یا همان فضای سایبرنتیک است.

فضای مجازی برای نخستین بار توسط ویلیام گیمسبون- نویسنده کانادایی رمان های علمی- تخیلی- در سال 1982 مورد استفاده قرار گرفت. فضای مجازی برای گیبسون در حقیقت فضایی تخیلی است که از اتصال رایانه هایی پدید آمده است که تمامی انسان ها، ماشین ها و منابع اطلاعاتی در جهان را به هم متصل کرده اند. این معنا به صورت تقریبی مشابه معنایی است که ما امروزه از کاربرد لفظ فضای مجازی در نظر داریم. کینزا فضای مجازی را برای مثال محیطی بر ساخته از اطلاعات نامرئی- اطلاعاتی که می تواند اشکال مختلفی به خود بگیرد- تعریف می کند. وی برای کمک به فهم این مفهوم سازی و ارائه یک تصویر خوب و مناسب از فضای مجازی به تعریف اجزای فضا از طریق اینترنت می پردازد.

فضای مجازی را می توان برای توصیف تمام انواع منابع اطلاعاتی موجود شده از طریق شبکه های رایانه ای به کار برد، در حقیقت فضای مجازی نوع متفاوتی از واقعیت مجازی و دیجیتالی است که توسط شبکه های رایانه ای هم پیوند تامین می شود که با اندکی مسامحه می توان آن را مترادف با شبکه جهانی اینترنت دانست. اندرسون واقعیت مجازی را "واقعیت خلق شده توسط رایانه" می داند، واقعیتی که از آن رو مجازی یا مصنوعی است که در دنیای واقعی محیط مادی، مکانی را اشغال نکرده و در اذهان کاربران در نتیجه تعامل با واسط الکترونیکی وجود دارد. واقعیت مجازی واقعیتی است که وجود فیزیکی نداشته توسط نرم افزار تولید می شود. فضای سایبر یا مجازی ترکیبی از دو مفهوم، مجزا است که در کنار هم مفهوم واحدی را خلق کرده اند، بنابراین بهتر است برای درک این مفهوم نخست این مفهوم واحد را شکسته و جزء به جزء بررسی کرده و سپس مجدداً آنها را در هم ادغام کنیم.

کار را با واژه سایبر آغاز می کنیم. این واژه از ریشه یونانی لغت کنترل گرفته شده و به طور ترکیبی در واژه سایبرنتیک به کار رفته است. همانطور که پیش از این نیز گفته شد مفهوم سایبرنتیک دلالت بر سیستم های کنترلی ابر تکنولوژی های رایانه های به هم پیوسته، تکنولوژی جدید و واقعیات مصنوعی با راهبردهای دستیابی و کنترل سیستمی دارد.

کاربرد دیگر واژه سایبر در ارتباط با مفهوم دیگری تحت عنوان "ارگانیسم سایبر یا سایبرارگ" است. این واژه دلالت بر امتزاج ماشین و ارگانیسم انسانی و حاصل پیوند بین طبیعت، جامعه و تکنولوژی است.

مفهوم دوم به کار رفته در واژه فضای مجازی، مفهوم فضا است. معمولاً مفهوم فضا در مقایسه با مفهوم مکان توصیف و تعریف می شود و بدون شک نخستین وجه تمایزی که در جریان مقایسه مکان و فضا برجسته است، سطح انتزاع این دو مفهوم است. فضا در مقایسه با مکان مفهومی بسیار انتزاعی و به سختی قابل تصور بوده به طوریکه درک این مفهوم بدون واسطه درک مکان برای ما موجودات فیزیکی غیر ممکن است. در حقیقت همانطور که گل محمدی در کتاب جهانی شدن، فرهنگ و هویت در مقایسه مکان با فضای بیان می دارد، در حقیقت فضا دال بر همه جا و مکان دلالت بر جایی معین است و از همین رو است که تصور همه جایی بسیار دشوارتر از جایی خاص است. مکان دارای محتوا است ولی فضا نوعی خلاء است، مکان دارای دو بعد است در حالیکه فضا مفهومی سه بعدی است. مکان مفهومی مرزپذیر و قابل محدود شدن اما فضا مفهومی مرکز و تا حدودی نامتناهی است. مکان همواره به تثبیت و تصلب گرایش دارد ولی فضا به سیالیت و رها شدگی. تمام خصوصیات ذکر شده را می توان ویژگی فضای مجازی، جزءلاینفک آن و ناشی از فضا بودگی آن دانست در حقیقت درک مفهوم فضای مجازی بدون درک مفهوم فضا و اهمیت آن در جهان امروز بی معنا است. در حقیقت فضای مجازی مانند هر فضایی دارای موقعیت جغرافیایی، فیزیکی یا محدوده سرزمینی خاص نیست ولی با این وجود نوعی واقعیت برجسته در جهان معاصر است، چرا که ما کنشگران انسانی هر روزه در آن دست به عمل می زنیم با آن در تعامل هستیم، از آن یاری می طلبیم و با او به داد و ستد اطلاعات می پردازیم. مایکل بندیکت، فضای مجازی را به عنوان جهانی نو و موازی با جهان واقعی و مخلوق رایانه های جهان و ارتباط های بین آنان تعریف می کند. جهانی (یا فضایی) که در آن انباشت جهانی از دانش، سرگرمی، شاخص ها، مقیاس ها، کنش ها و از همه پراهمیت تر انباشتی از عاملان انسانی تغییر یافته و دگرگون شده، شکل یافته است.

در هر حال فضای مجازی در هر تعبیری و با هر تعریفی، قلمرویی وسیع، بدیع و بکر است که برای ساکنان خود امکانات، آزادی ها، فرصت ها، دلهره ها، آسیب ها و محدودیت های نوینی را به همراه دارد. اهمیت این قلمرو تا حدی است که امروزه برخی اندیشمندان صحبت از دو جهانی شدن دنیا معاصر می کنند. همانطور که جبل عاملی در مقاله ای تحت عنوان "جهانی شدن ها" مفاهیم و نظریه ها" می گوید: پارادایم دو جهانی شدن ها نگاهی است که در درجه اول بر تمایز بین جهان مدرنیته و جهان جهانی شده تاکید می کند و در درجه بعد به تبیین و متمایز کردن دو جهان موازی و در عین حال به هم آمیخته واقعی و مجازی می پردازد.

با این نگاه مهمترین تغییر جهان معاصر که بنیان تغییرات آینده جهان را می سازد، رقابتی شدن جهان واقعی و جهان مجازی است. ظهور جهان جدید یعنی جهان مجازی، بسیاری از روندها و نگرش ها و ظرفیت های آینده جهان را تحت تاثیر خود قرار می دهد. این جهان در واقع به موازات و گاه حتی بر جهان واقعی مسلط شده و عینیت واقعی پیدا می کند. این دو جهان دارای داد وستدهای بیشماری با یکدیگر هستند. جهان واقعی با خصایصی مانند جغرافیا داشتن، دارای نظام سیاسی خاص بودن، محبوس بودن، طبیعی بودن و غیره از جهان مجازی متمایز می شود و جهان مجازی نیز در مقابل با خصیصه هایی مثل بی مکانی، فرازمان بودن، تکثر داشتن، قابل دسترس بودن همزمان و غیره از جهان واقعی به طور نسبی جدا می شود. از نظر عاملی مهمترین تغییری که فضای دو جهانی یا به عبارتی دیگر ظهور فضای مجازی و در پرتوی آن شکل گیری جهان مجازی به وجود آورده، تغییر در روابط انسانی است؛ جایگزینی روابط چهره به چهره سنتی با روابط مجازی با واسطه رایانه، شاید مهمترین بخش این تغییر است که در جای خود بیشتر بدان خواهیم پرداخت.

فضای مجازی، آسیب ها و راهکارها

هشدار کارشناسان و سازمان های امنیتی دنیای مجازی به کاربران این است که شانس شما برای اینکه یکی از قربانیان جرائم سایبری باشید یک به چهار است.

به گزارش سرویس فضای مجازی باشگاه خبرنگاران، امروزه به دلیل گستردگی و فراگیری فضای مجازی و اینترنتی در دنیا و قرار گرفتن بسیاری از مباحث و مطالب در حوزه های مختلف مورد نیاز انسان ها در درون این  شبکه جهانی، ضرورت استفاده از قابلیت ها و امکانات آن، برای همه افراد و سازمان ها ضروری و لازم بنظر می رسد. به گونه ای که امروزه دیگر انجام بسیاری از فعالیت روزمره انسان، بدون کمک از قابلیت های این شبکه عملا با مشکل مواجه خواهد شد. فضایی که گفته می شود به اندازه هزار میلیارد کتاب در آن مطلب وجود دارد. 

از فضای مجازی تا حقیقت مجازی 

مراحل رشد و تکامل اینترنت را باید در قالب وب های سه گانه از جهان مجاز تا حقیقت دانست چه آنکه از نظر تاریخی فضای مجازی مراحل سه گانه ای را به شرح زیر تا به امروز  پشت سر گذاشته است:  

وب1: خبرهای آمده را انسان استفاده می کرد. مانند خبرگزاری ها. 

وب 2: افراد هم تولید کننده و هم مصرف کننده بودند مانند تولید وبلاگ و وب سایت؛. 

وب 3: فضای آنلاین است مانند شبکه های اجتماعی که امروزه برخی از آن ها بالای یک میلیارد کاربر ( بالاتر از هر شبکه ماهواره ای) دارد. که آسیب های مرتبط با فضاهای نوپدید شبکه های اجتماعی به صورت جداگانه در یادداشت دیگری در آینده بررسی خواهد شد. 

نکته مهم آنکه فضای مجازی نسل سوم، در حقیقت دیگر فضای مجازی نیست، حقیقت مجازی است. زیرا در این فضا می توان برحقیقت افراد و وروح وروان آن ها تاثیر گذاشت. 

آسیب های فردی و اجتماعی 

در کنار مزایای پیش گفته، آسیب های متعدد فردی و اجتماعی آن را نیز نباید از نظر دور داشت همان گونه که از سوی منابع رسمی همواره در این باره اعلام و هشدار داده می شود. از جمله اهم آسیب های این فضای نوظهور را به صورت محدود این گونه می توان برشمرد:   

1-وجود بالای200 هزاز ویروس رایانه ای، در یافت نزدیک به 80/ پیام های آنلاین افراد 13 تا 17 سال از افراد ناشناس، حمله هکر ها هر 39 ثاتیه یک بار به کامپیوتر های متصل به اینترنت و خطرات آشکار و پنهان دیگری که هر لحظه در حال افزایش است.

2- به دلیل روبرو شدن کاربران با جذابیت و تنوع غیر قابل وصف در جستجوهای اینترنتی و عدم امکان تحلیل یافته ها، سر درگمی و بحران معرفتی و رنگ باختن اخلاق و معنویت در کنار دلبستگی های کاذب، از دیگر آثار فراگیر جهت مخاطبان عمومی این فضا به حساب می آید.    

3- به صورت خاص تر درمباحث فرهنگی، عدم توجه به مالکیت فکری و معنوی افراد و سازمان ها در حوزه های مختلف علمی و هنری بدون هرگونه رد پای مسئولیت پدیر و تعهد آور و همچنین به چالش کشیدن نرخ مطالعه کتاب و مجلات معتبر و به طور طبیعی ورشکستگی صاحبان این گونه مشاغل، می تواند از نتایج ناگوار فضای مجازی اخلاق زده باشد. 

4- و در سطح کلان تر و استراتژیک باید توجه داشت از آنجا که اینترنت فضای جولان و قدرت نمایی کشورهای طراح و پردازنده آن است، طبیعی است که هم در صدد القای فرهنگ خود بر دیگر فرهنگ ها و عقائد باشند و هم مکاتب و تفکرات مخالف خود را بر نتابند و به انحای متعدد به تقابل با آنها برخیزند، از این رو با توجه به اینکه مدیریت اطلاعات این گونه فضاها در اختیار آنهاست، میبینیم بسیاری از اخبار در موتور های بزرگ جستجو گر، مربوط به اسلام هراسی است. اما در سوی دیگر فیلم های ضد اسرائیلی معمولا حذف و کنار گذاشته می شود. 

راهکارها

با توجه به نکات فوق و  آسیب های پیش گفته، به چند راهکار ( که در حقیقت یادآوری به حساب می آیند) جهت استفاده سالم تر از این فضا بخصوص برای جوانان عزیز اشاره می شود: 

1-به بحث های دینی و اعتقادی که علم واطلاعات کافی درباره آن ها نداریم حتی الامکان به عنوان طرف بحث و مناظره ورود نکنیم، بخصوص در تالارها  وانجمن های گفتگو که این گونه بحث ها برای کسانی که مسلط بر مسائل دینی و مذهبی نیستند گاه شکننده است، زیرا بوده اند جوانان متدین و معتقدی که با انگیزه دفاع از باورهای مذهبی خویش به این فضاها کشیده شدند اما به خاطر عدم توان مقابله و جواب به سیل هجومی شبهات وارده از سوی مخالفان، صدماتی در حوزه باورهای اعتقادی و روحی بر آن ها وارد شد.  

  

2-آشنایی با افراد ناشناس در فضای مجازی را زمینه ارتباطات خارج از این فضا مانند دوستی وازدواج قرار ندهیم، این هم از آسیب های جدی و پردامنه دنیای اینترنت بوده، که گاه موجب اغفال جوانان شده، یا مواردی از آن ها که به قصد ازدواج مسیر ارتباط را ادامه دادند، و به آسیب های متعددی گرفتار شدند. 

 

3- مطالب و نکات بدست آمده از فضای مجازی را نباید مبنای قضاوت و تصمیم گیری خویش قرار دهیم، چرا که امروزه یکی از راه های گسترش شایعه در مسائل سیاسی، اجتماعی و حتی پزشکی استناد به برخی از این اخبار و حوادث به فضای عمومی اینترنت و همچنین شبکه های اجتماعی بوده، در حالی که این گونه منابع نمی توانند از اعتبار و قوت لازم برخوردار باشد، که این خود آسیب های اجتماعی و اخلاقی متعددی را در پی خواهد داشت. که به حراج گداشتن آبروی دیگران یکی از آن هاست. 

4- استفاده از سایت ها و مجموعه های علمی شناخته شده داخلی و بین المللی مرتبط با رشته و علایق علمی، فرهنگی و اجتماعی راهکاری موثر در سلامت روانی افراد جامعه خواهد بود. امروز در دنیا و ازجمله در ایران پایگاه های بسیار ارزشمندی در حوزه های مختلف علمی، اجتماعی و صنفی طراحی و راه اندازی شده است. که برای سلیقه ها وگرایش های مختلف جامعه قابل استفاده است. 

امید است جوانان عزیز با درک درست از این نعمت و فرصت فراهم آمده که قابلیت های مثبت فراوان آن غیر قابل انکار بوده و درحقیقت چاقویی دو لبه است، ضمن بهره برداری های لازم، ازآسیب های فردی و اجتماعی آن بتوانند خود را مصون و سالم نگهدارند. که این با مدیریت خانواده ها و نهادینه کردن اصول اخلاقی و اعتقادی میسر خواهد بود.

فضای مجازی و اثر آسیب آن در خانواده ها ( مقاله )

فضای مجازی و اثر آسیب آن در خانواده ها

هانیه کسرایی پور

شرکت برق منطقه ای تهران

چکیده

از زمانى که اینترنت وارد فضاى زندگى انسان شده تا به امروز، على رغم تمام محاسن و مزایاى آن، یکسرى دغدغه ها و نگرانى هایى را بر خانواده ها تحمیل نموده است. موضوعی که در تمام جوامع موضوعیت داشته و محدود به جامعه و یا اقلیتی خاص نمی شود. به دلیل ویژگی های خاص فضای مجازی و نو بودن این پدیده، بسیاری از والدین فرصت، امکان و یا توان کافی برای شناخت دقیق این فضا و کاربردهای آن را به دست نیاورده اند و عدم آشنایی مناسب آنها با این فضا و در مقابل استفاده روزمره نوجوانان و جوانان و حتی کودکان از این فضا باعث شده است که یک فضای محرمانه و خصوصی در داخل خانه برای فرزندان ایجاد شود و آنها بدون دغدغه و بدون احساس وجود ناظر بیرونی به سایت های مختلف در این فضا دسترسی یافته و بعضاً به دلیل ویژگی های سنی و شخصیتی و کنجکاوی های خود متأثر از فضاهای ناسالم موجود در اینترنت گردند.

در این پژوهش نگارندگان به بررسی مهمترین آسیب های فضای مجازی و تأثیرات آن پرداخته و راهکارهایی جهت مقابله و کاهش تهدیدات اینترنتی در ابعاد اجتماعی، فرهنگی، آموزشی و ... ارایه می شود.

کلید واژه ها: آسیب اجتماعی، خانواده، فضای مجازی، روابط اجتماعی، تأثیرات اجتماعی.

1- مقدمه

عصر حاضر عصر مطبوعات، رسانه های گروهی و ارتباطات است. دنیای کنونی ما عصر تاخت و تاز وسایل ارتباط جمعی ازجمله رادیو، تلویزیون، ماهواره، تلفن همراه و اینترنت می باشد. جوان امروز دیگر محدودیت های گذشته را ندارد. هر لحظه در هر کجا که باشد می تواند با هر نقطه ای از جهان که بخواهد ارتباط برقرار کند. ورود به دنیای مجازی و یا به عبارت بهتر زندگی در محیط های مجازی امری بدیهی به شمار می رود و ازشاخصه های مهم رسانه های پست مدرن این است که به راحتی در اختیار افراد با سبک ها و هنجارهای مختلف اجتماعی قرار گرفته و این امر به مرور میزان کنترل خانواده ها و مدارس بر آموخته های نسل جدید و نیز کیفیت و جهت گیری های آموزشی و تربیتی خانواده ها، مدارس و جامعه را متأثر ساخته است. بنابراین لازمه تعادل در این محیط های مجازی برخورداری از یکسری مهارت های فنی و فناوری است.

تلفن همراه به عنوان ابزار نوین اطلاع رسانی علاوه برداشتن کاربردهای گسترده در حوزه های گوناگون اطلاع رسانی، ارتباط دهی، تداوم بخشی، مفرح سازی، تحریک پذیری، برخی پیامدهای نامناسب اجتماعی مانند اعتیاد روانی، تزلزل ارزش ها، کاهش تعاملات اجتماعی، زوال تدریجی ادبیات ملی، بلوغ زودرس، بلوتوث و اس ام اس های غیراخلاقی، به خطر افتادن امنیت شخصی را به دنبال دارد. ولی وقتی مبتکران بزرگ دنیا جدیدترین اختراعات خود را برای راحتی انسان بوجود آوردند شاید فکرش را هم نمی کردند که روزی انسان هزارة سوم از این وسایل سوءاستفاده را کرده و به دنبال چاره ای برای رفع خطرات این اختراعات و وسایل نوین ارتباطی باشند، وسایلی که در وهله اول دنیای مجازی را برای انسان به ارمغان آورد. افزایش تولید وسایلی از قبیل تلفن همراه و اینترنت و ... در نهایت سهولت دسترسی سبب شد گروه های کثیری از افراد جامعه با سنین مختلف به این دنیای مجازی راه پیدا کنند به طوری که در قرن 21 داشتن تلفن همراه یک کودک 6 ساله برای کسی عجیب نیست. فضای مجازی نسل جدیدی از فضای روابط اجتماعی هستند که با اینکه عمر زیادی ندارند، توانسته اند به خوبی در زندگی مردم جا باز کنند. مردم بسیاری در سنین مختلف و از گروه های اجتماعی متفاوت در فضای مجازی کنار هم آمده اند و از فاصله های بسیار دور در دنیای واقعی، از این طریق با هم ارتباط برقرار می کنند.

امروزه روش های ارتباطی با دیگران از طریق اینترنت افزایش یافته است. پست الکترونیک، پیام های کوتاه، چت روم ها، وب پایگاه ها و بازی ها، روش هایی برای گسترش و حفظ روابط اجتماعی شده اند. شبکه‌های اجتماعی، نسل جدیدی از پایگاه‌هایی هستند که این روزها در کانون توجه کاربران شبکه‌های جهانی اینترنت قرار گرفته‌اند. این‌گونه پایگاه‌ها بر مبنای تشکیلات آنلاین فعالیت می‌کنند و هر کدام دسته‌ای از کاربران اینترنتی با ویژگی خاص را گرد هم می‌آورند. شبکه‌های اجتماعی را گونه‌ای از رسانه‌های اجتماعی می‌دانند که امکان دستیابی به شکل جدیدی از برقراری ارتباط و به اشتراک‌گذاری محتوا در اینترنت را فراهم آورده‌اند. اینترنت و سرویس های ارائه شده در قالب آن، در عین حال که ابزار مفیدی برای کسب و تبادل اطلاعات است اما می‌تواند مخرب نیز باشد؛ به بیان دیگر، اینترنت ابزار قدرتمندی است که هم می‌تواند باعث فساد گردد و هم ابزار آموزش و تعلیم و رشد علمی، فرهنگی و اجتماعی نوجوانان و جوانان را فراهم آورد.

این روزها با توجه به استقبال گسترده کاربران اینترنتی خصوصاً قشر جوان و نوجوان از شبکه های اجتماعی مجازی، بررسی مسائل مربوط به این شبکه ها جهت اتخاذ تصمیمات صحیح و برنامه ریزی دقیق توسط مسئولان فرهنگی و اجتماعی و نیز والدین، ضروری است.

2- بیان مسئله :

فناوری اطلاعات و انقلاب اینترنتی و رایانه ای در چند سال اخیر تغییرات وسیع و سریع در جنبه های مختلف زندگی پدید آورده است شاید اختراعات و ابداعات5 سال اخیر در زمینه فناوری اطلاعات از همه اختراعات و ابداعات 100 سال گذشته بیشتر باشد این فناوری همچنین به عنوان ابزار توانمند سازی موجب شده است که یک فرصت استثنایی تاریخی برای جبران عقب ماندگی های عصر صنعت و یک جهش در ورود به عصر فرا صنعتی برای کشورهای در حال توسعه نظیر ایران فراهم شود . استفاده از این فرصت برای شکوفایی استعدادهای نسل جوان نیاز فوری به عزم ملی و تنظیم برنامه جامعه دارد به منظور استفاده از این فرصت تاریخی لازم است برای دانش آموزان و جوانان کشور این امکان فراهم شود که در دوران تحصیل با این فناوری آشنا شوند درست مانند زبان مادری یاد می گیرند و با چهار عمل اصلی آشنا می شوند باید با زبان قرن 21 که فناوری اطلاعات و اینترنت است آشنا شوند تا بتوانند از طریق کتابخانه های دیجیتالی به همه مجموعه فرهنگ و علوم بشری مشتمل بر همه دانش ها و هنرها در هر نقطه از جهان دست یابند و به کمک مجموعه های چند رسانه ای و واقعیت های مجازی راههای جدید ارایه افکار و ایده ها را فرا گیرند و به شناخت سایر فرهنگ ها اقدام کنند .

اینترنت چندین سرویس اساسی در اختیار مردم قرار داده است که عبارتند از : پست الکترونیکی ، چت ، وب ، وبلاگ ، یوزنت ، فروم وتلنت ، اما هر روزه سرویس های جدید ابداع می شود که مشخصات بخش هایی از هر یک از سرویس های فوق را دارند .

از یک طرف اینترنت به دلیل ایجاد روابط دوستانه و عاشقانه با سرعت نور ، در زمینه های غیر اخلاقی بسیار مورد توجه است . اغلب گسترش روابط غیر اخلاقی مجازی در عرصه اینترنت ، در جهت روابط واقعی صورت می گیرد . واضح است که شبکه اینترنت مجال مناسبی برای رشد و توسعه انواع مختلف رفتارهای غیر اخلاقی است . این پدیده یک فضای مجازی برای فعالیت های غیر اخلاقی می آفریند . اینترنت همچنین موجب سهولت خیانت در روابط زناشویی و روابط نا مشروع می شود . بنا براین اگر اصول اخلاقی را نادیده بگیریم خواهیم گفت که اینترنت چیز خوبی است که ما را قادر می سازد به آسانی به دنبال اعمال غیر اخلاقی  باشیم .

از سوی دیگر اینترنت شکاف میان نسل ها را عیان تر کرده است . اکنون نه تنها شکاف میان نسل اول و دوم بلکه شکاف میان نسل دوم و سوم نیز هویدا شده است و هیچ یک زبان دیگری را نمی فهمند .

و هم چنین اینترنت این ویژگی را داراست که می تواند به عاملی برای یکپارچگی گروه ها و برگزاری میتینگ های سیاسی تبدیل شود . امروزه با دسترسی به اینترنت امکان انتقال و انتشار هرگونه اطلاعات طبقه بندی شده بر روی اینترنت و یا با استفاده از آن فراهم شده است .

از جهت اجتماعی نیز افراد را از یکدیگر دور نموده است و افراد به جای اینکه به دیدار یکدیگر بروند از طریق چت و پست الکترونیکی با هم ملاقات می نمایند که این خود باعث از هم گسیختگی اجتماعی در بین افراد یک جامعه می شود . البته باید به این نکته اشاره کرد که هنوز اینترنت در کشور ما فراگیر نشده است ، ولی زمانی که این مسئله همگانی شد ما شاهد مسائلی از این قبیل در جوامع انسانی و قومیت های مختلف خواهیم بود .

3-اهمیت تحقیق:

با توجه به اهمیت فضای مجازی در توسعه جوامع، در جامعه ما نیز در سال های اخیر به فن آوری اطلاعات و ارتباطات توجه زیادی شده است. ولی در این رابطه آسیب های جدی وجود دارد که ضروری به ریشه یابی آن پرداخت. "کشور ما از نظر بهره مندی از اینترنت در بین 187 کشور جهان رتبه 87 را دارد که بر اساس طبقه بندی اتحادیه جهانی مخابرات جزء کشورهای متوسط به شمار می رود. 35 درصد استفاده کنندگان اینترنت را قشر جوان تشکیل می دهند و میانگین صرف شده برای اینترنت 52 دقیقه در هفته است" (صادقیان، 1384).

شبکه های دوست یابی در کشور ما به سرعت در میان جوانان ایرانی محبوب شده است و "ایرانی ها رتبه سوم را در این شبکه ها کسب کرده اند" (ستارزاده،1386). فرهنگ رسانه ای اینترنت، فضای ذهنی جوانان را اشغال کرده و از آن مهمتر، نمایانگر نقش خانواده در کنار این ابررسانه است که والدین روی فرزندان خود تا چه حد کنترل تربیتی و نظارت اخلاقی دارند.

بروز آسیب های نوظهور می تواند زمینه ساز نوع جدیدی از آسیب های اجتماعی و روانی باشد. به همین دلیل، برنامه ریزی برای شناسایی، پیشگیری و کاهش آسیب های نوظهور لازم و ضروری می نماید. آسیب های نوظهور، آسیب های مرتبط با فناوری های جدید است که آسیب های ناشی از استفاده از ماهواره، بازی های رایانه ای، تلفن همراه و اینترنت می توانند در این مجموعه قرار گیرد. در این مقاله سعی شده است تا به آسیب های مرتبط با اینترنت به ویژه عضویت در شبکه های اجتماعی مجازی پرداخته و برای رفع این گونه معضلات پیشنهاداتی ارائه شود.

4-ارزیابی تأثیرات اجتماعی فضای مجازی:

یکی از بزرگترین مسائل اجتماعی که جوامع امروزی به آن مبتلا می باشند ضعف بنیاد خانواده است. از آنجایی که مشکلات خانواده ها به صورت ناهنجاری های اجتماعی بروز می کند خانواده و سلامت آن از اهمیت فوق العاده ای برخوردارمی باشد. آماده کردن فرزندان برای پذیرش مسئولیت های اجتماعی یکی از وظایف مهم و اساسی خانواده ها به شمار می رود. جوانان باید بتوانند به خصوص برای زندگی های مشترک آماده شوند و سعی نمایند روابط خود را با پیرامون شان در حد متعارف و قابل قبولی تنظیم نمایند. صرف نظر از آمار و ارقام بالا و روز افزونی که در مسایلی مانند بالا رفتن سن ازدواج، طلاق، فرار از منزل، فحشا و سایر مسایل خانوادگی وجود دارد، سرد شدن ارتباطات عاطفی و نارضایتی ها از زندگی خانوادگی است که باعث ناکامی ها و شکست های بزرگی در زندگی جوانان شده است. این ها نشان از مشکلات عمیقی در سطح خانواده دارد که به نوعی باید ریشه یابی و درمان شوند.

امروزه با ورود تکنولوژی و وسایل ارتباط جمعی در خانواده، خانواده ایرانی با مسائل و مشکلات عدیده ای روبه رو شده است. در بررسی وضعیت خانواده های ایرانی می توان چنین گفت که خانواده ایرانی در معرض تغییرات مهمی که ناشی از پیدایی و ورود تکنولوژی های جدید به حریم خانواده است، قرار دارند. در میان تکنولوژی های نو، اینترنت به لحاظ ویژگی های خاص، دارای اهمیت شگرف است، زیرا سبب شده تا ساختار تازه ای در خانواده های ایرانی در شرف تکوین باشد. در خصوص این پدیده آنچه در خانواده های ایرانی مشاهده می گردد این است که حضور این رسانه و به طور کلی رایانه شخصی، ارتباطات خانوادگی را دستخوش تغییر نموده است. استفاده از فضای مجازی، فعالیتی زمان بر می باشد که مدت تعامل افراد خانواده را با یکدیگر کاهش می دهد. در این میان جوانان به واسطه فراغتی که دارند، نسبت به بزرگسالان، مدت زمان بیشتری را به فضای مجازی اختصاص می دهند. از طرف دیگر، فضای مجازی، کشمکش های جدیدی را در خانواده ایجاد می کند که شامل زمان استفاده از اینترنت، نوع صفحاتی که توسط اعضای کاربر خانواده مورد استفاده واقع می شود و دستیابی جوانان و والدین آنان به اطلاعات خصوصی یکدیگر و ... می باشد. چنانچه جوان در پیوندهای عاطفی و درک متقابل با سایر اعضای خانواده دچار مشکل باشد، احساس تنهایی، افسردگی و بی تفاوتی کرده و برای جبران آن به یک دوست، سرگرمی خاص و ... روی می آورد و فضای مجازی مناسب ترین محمل برای این مقصود است. بنابراین یکی از زمینه های اصلی در بروز مشکلات خانوادگی و اصولاً نارضایتی از زندگی مشترک، فضای مجازی است که تحت تأثیر تولیدات رسانه ای بوجود آمده و باعث آن گردیده تا سطح توقع و ارضاء از زندگی های مشترک را به خصوص در میان نسل جوان بالا ببرد. تحت تأثیر این فضا آنچه جوان باید از زندگی مشترک انتظار داشته باشد به نوعی تحریف می شود. لذت و صمیمیتی که از برنامه ها و محتویات رسانه ها مانند فیلم ها و سریال ها در اذهان جوانان نقش می بندد تا حد بسیار زیادی در زندگی طبیعی قابل دست یابی نخواهند بود و این می تواند تبعات زیانباری برای آینده جوانان به همراه داشته باشد.

بنابراین تغییر ارزش ها و هنجارهاى اجتماعى به نوبه خود بنیان هاى خانوادگى را در معرض تهدید قرار مى دهد. تغییرات تکنولوژیکی ارزش ها و هنجارهای اجتماعی را تحت تأثیر خود قرار داده است. یکی از چالش های فرا روی فرهنگ ها برخورد با این پدیده است. چون اساساً ورود اینترنت همراه با ارزش های غربی، چالش های جدیدی را در کشورهای دیگر به وجود آورده است. از آنجایی که برخی از عناصر موجود در این پدیده مغایر با فرهنگ خودی (ارزش های اسلامی- ایرانی) است، پس می توان گفت اینترنت می تواند آسیب های زیادی را به همراه داشته باشد. مثلاً ورود اینترنت در حوزه خانواده موجب تغییر نظام ارزشی در خانواده ها می شود. در یک مطالعه تجربی نشان داده شد که استفاده جوانان از اینترنت موجب کاهش ارزش های خانواده شده است.

4-1-تغییر نقش هاى اجتماعى

پنهان ماندن هویت ها و کنترل ناپذیرى در شبکه، موجب کسب هویت هاى جدید و ایفاى نقش هاى اجتماعى مجازى در شبکه به وسیله افراد مى شود.

4-2-تغییر در اوقات فراغت

اینترنت مشخص ترین نماد این عصر است، که اساسی ترین سهم را در اوقات فراغت مجازی دارد. رهایی شخص از تعهدات شغلی، اقتصادی و وظایف شخصی، خانوادگی، تحصیلی و اجتماعی با استفاده از فضای مجازی، فراغت مجازی را می سازد. در وجه فراغت و سرگرمی در فضای مجازی محوریت یافتن ارتباط و سرگرمی، از متن خارج شدن مکان ها و تجارب اوقات فراغت، رواج شکل های سرگرمی غیر وابسته به زمان و مکان، چند وظیفه ای شدن رسانه های جدید و لذت بردن جوانان از توانایی انجام همزمان چند وظیفه و امکان پذیر ساختن انواع جدیدی از مشارکت های عاطفی و زیبایی شناختی و فرهنگی از جمله مشخصه های اصلی رسانه های جدید به ویژه فضای مجازی می باشد. بنابر این اینترنت نه تنها دروازه ورود به شاهراه های اطلاعاتی را در فضای مجازی گشوده است، بلکه فضا و بازاری را نیز برای سرگرمی مهیا ساخته که به سرعت و به طور مداوم رو به رشد است. اینترنت از جمله مظاهر مدرن عرصه سرگرمی است که تحول رسانه های جدید به ارمغان آورده است. رسانه ای شدن و خانگی شدن به طور فزاینده ای توصیف کننده گذران بخش عمده ای از فراغت طیفی از جوانان گردیده است.

بنابراین گسترش بازی های الکترونیکی و سرگرمی های مجازی در بین قشر جوان، نشانه اهمیت اینترنت برای پر کردن اوقات فراغت و تفریح آنان است. اگرچه بازی و سرگرمی یکی از نیازهای اساسی برای تخلیه هیجان و رشد خلاقیت های ذهنی به شمار می رود، اما تأثیر استفاده بیش از حد از این سرگرمی ها، علاوه بر ایجاد مشکلات روحی، عدم توانایی در مهار کردن تمایلات، ایجاد بی ارادگی و تنبلی، مشکلات جسمانی نیز برای کاربران ایجاد می کند که مشکلات بینایی ناشی از تمرکز و نزدیکی به مانیتور رایانه، صدماتی که به سیستم اسکلتی در اثر نشستن طولانی و نا مناسب وارد می شود و چاقی از آن جمله است.

از دیگر مسایلی که سرگرمی های مجازی برای جوانان ایجاد می کنند این است که، سرگرمی های مجازی علاقه جوانان به مشارکت اجتماعی و فعالیت های مدنی را با انگیزه های مختلف تحت الشعاع قرار می دهد و می تواند بر مهارت های اجتماعی آنان در تدارک فراغت های گروهی و تفریحات و بازی های غیر مجازی تأثیر منفی بگذارد. اشاره به این مسئله ضروری است که شبکه های اجتماعی مجازی از این قاعده مستثنی نیستند و با فراهم آوردن امکانات مختلف از جمله بازی ها، سرگرمی ها، امکان بازی به صورت آنلاین، رقابت با سایر کاربران، دعوت دوستان دیگر کاربر به بازی، و حتی بیشتر هر یک از کاربران با فراهم کردن امکان فرستادن «هدیه» روزانه آن بازی به تأثیرگذاری در روابط و تعلقات اجتماعی کاربران و مهمتر از آن استغراق آنان در این فضا می پردازند.

4-3-اعتیاد اینترنتى

یکی از آسیب های اینترنت، اعتیاد به آن است به طوری که «از میان 47 میلیون استفاده کننده از اینترنت در امریکا 2 تا 5 میلیون دچار اعتیاد اینترنتی شده اند و با معضلات زیادی گریبان گیر هستند». در جامعه ما نیز با گسترش روزافزون اینترنت شاهد این مسأله هستیم. نتیجه تحقیقات انجام شده در کشور نشان می دهد که «بیشترین استفاده کنندگان از اینترنت جوانان هستند و 35 درصد از آن ها به خاطر حضور در چت روم، 28 درصد برای بازی های اینترنتی، 30 درصد به منظور چک کردن پست الکترونیکی و 25 درصد نیز به دلیل جستجو، در شبکه جهانی هستند».

توان اعتیادآورنده مواد مخدر، براساس سرعت جذب مواد مزبور به بدن انسان است، اما در مورد اینترنت، این سرعت و در دسترس بودن آن است که ایجاد اعتیاد مى کند. اگر این فرضیه درست باشد، پس ما باید با افزایش سرعت مودم ها و سهولت دسترسى، منتظر سطوح بالاترى از استفاده هاى اعتیادآمیز اینترنت باشیم.

قدرت محتواها به عنوان پتانسیل تحریک برانگیزى، مطالبى است که به صورت برخط مورد مطالعه قرار مى گیرند و مشخص است که تحریک برانگیزترین محتواها، یعنى محتواهاى جنسى، بیشترین و بالاترین سطوح استفاده در اینترنت را دارا هستند. این احتمال وجود دارد که ما با چند زیرمجموعه از اعتیاد اینترنتى و سوءاستفاده از اینترنت روبه رو باشیم و این احتمال قوى هم وجود دارد که درجاتى از سطوح مشترک میان اعتیاد به اینترنت، اعتیاد جنسى، اعتیاد به قمار و اعتیاد به خرید و مصرف (بریز و بپاش) وجود داشته باشد. اعتیاد به اینترنت مثل هر نوع اعتیاد دیگرى صرفنظر از این که آن را یک بیمارى روانى به حساب آوریم یا یک معضل اجتماعى، پدیده اى است فراگیر که با صدمات روانى اجتماعى، خانوادگى، جسمانى و حتى اقتصادى همراه است. معتادان به اینترنت مانند اغلب انواع معتادان، دچار افت در کارکردهاى فردى و اجتماعى مى شوند. اما فرق این اعتیاد با بقیه این است که معتادان اینترنت کمتر احساس گناه مى کنند. این افراد اغلب جزء افراد باکلاس و بافرهنگ جامعه ما هستند.

اگرچه هنوز معیارى براى تشخیص اعتیاد به اینترنت ارائه نشده است اما علائم این نوع اعتیاد را به دو دسته علائم روانى و جسمانى تقسیم کرده اند. علائم روانى عبارتند از: نوعى احساس لذت و رضایت هنگام دسترسى به اینترنت و ناتوانى در متوقف کردن افسردگى و بدخلقى در مواقعى که دسترسى به اینترنت وجود ندارد و دروغ گفتن به دیگران در مورد میزان استفاده از اینترنت و ... و علائم جسمى عبارتند از: علائمى که ناشى از نشستن زیاد است (سوزش چشم و سردرد و کمردرد و اضافه وزن و ...) و علائمى که ناشى از غفلت فرد نسبت به خودش است (بى نظمى در غذا خوردن و صرفنظر کردن از بعضى وعده هاى غذایى و توجه نکردن به بهداشت و آراستگى فردى و اختلالات خواب و تغییر در الگوى خواب و ...)

همچنین اعتیاد به اینترنت می تواند مشکلات جدی تحصیلی و خانوادگی برای مخاطبان به وجود آورد. اگر استفاده کنندگان از اینترنت نتوانند به مدت یک ماه دوری از اینترنت را تحمل کنند در معرض خطر اعتیاد به آن قرار دارند. متأسفانه ما شاهد این پدیده در میان جوانان هستیم، به طوری که برخی از جوانان، شب ها را تا صبح با اینترنت می گذرانند و تمام صبح را خواب هستند و این مسأله آغازگر آسیب های متعدد دیگر نیز می شود. از جمله این آسیب ها می توان به آسیب های خانوادگی، ارتباطی، عاطفی، روانی، جسمی و اقتصادی اشاره کرد.

5-شکل گیرى خرده فرهنگ هاى مختلف

کارکرد غالب چت هاى اینترنتى در جوانان ایرانى از جنبه هاى فراغتى و سرگرم کننده آن است که با فاصله زیادى اولویت نخست استفاده کنندگان را تشکیل مى دهد. نتایج تحقیقات بیانگر این است که فضاى غالب در محیط چت روم هاى مورد مراجعه جوانان، گفت وگوهاى دوستانه جوانان غیرهمجنس است که با نیت ارضاى کنجکاوى، آشنایى و سرگرمى و گاه ماجراجویى بدان روى مى آورند.

درمجموع، گفت وگوهاى اینترنتى عرصه جدیدى را براى گذران فراغت طیف روبه افزایشى از جوانان و شکل گیرى خرده فرهنگ هاى مختلف با زمینه ها و علایق متنوع فراهم ساخته است. اگرچه نگرش غالب به این «میدان» جدید و بهره مندى از آن اغلب محدود به آشنایى ها و گفت و گوهاى غیر جدى، کنجکاوانه و عادتى است، با این حال براى اقلیتى مجالى را به منظور تأمل در «سیاست زندگى»، بازى با هویت و بازاندیشى در پروژه انباشت و ابراز هویت فراهم ساخته است. این اقلیت از پتانسیل هاى فضاى مجازى براى تقویت سرمایه هاى سمبلیک و فرهنگى خود در برقرارى ارتباط و تنظیم روابط با خویش و اجتماع بلافصل خویش استفاده مى کنند.

در وجه منفى، سرگرمى هاى مجازى علاقه جوانان به مشارکت اجتماعى و فعالیت هاى مدنى را با انگیزه هاى مختلف تحت الشعاع قرار مى دهد و ممکن است بر مهارت هاى اجتماعى آنان در تدارک فراغت هاى گروهى و تفریحات و بازى هاى غیر مجازى تأثیر منفى بگذارد. همچنین مجاورت طولانى با فضاى مجازى مى تواند به فرهنگ پذیرى یک طرفه و تأثیرپذیرى افراطى از هنجارها و ارزش ها در عرصه هاى مختلف ارتباطى و اجتماعى انجامیده و با تقویت جهان وطنى تعلقات ملّى و سنتى کاربران را تحت تأثیر قرار دهد.

5-1-ابعاد سیاسى

الف) ایجاد گروه هاى سیاسى مجازى

از طریق اینترنت گروه هاى سیاسى خاصى به وجود مى آیند که فقط بر روى این شبکه وجود دارند.

ب) اختلال در روند کنترل جریان اطلاع رسانى

رسانه ها و نشریات الکترونیکى فارسى بدون کسب اجازه از حاکمیت منتشر شده و روند اطلاع رسانى رسمى را مختل مى کنند.

پ) انتقال مستقیم اندیشه ها و دیدگاه هاى جریان هاى معاند به داخل

اگر تا دیروز براى انتقال افکار و دیدگاه هاى معاندان نظام به داخل فقط نشریات مکتوب وجود داشت امروزه از طریق اینترنت شامل سایت ها، گروه هاى خبرى، خبرنامه هاى الکترونیک و پالتاک ها و فروم ها امکان انتقال مستقیم اندیشه هاى معاندان به داخل وجود دارد.

ت) ایجاد گروه هاى فشار و ذى نفوذ مجازى

جمع آورى امضاى الکترونیک به منظور تأکید بر یک موضوع یا اعمال فشار بر یک نهاد، از کارکردهاى جدید اینترنتى در ایران است. این گروه هاى سیال مجازى نقش گروه هاى فشار سنتى را در فضاى سایبر ایفا مى کنند.

ث) کارکردهاى مشروعیتى

از طریق برگزارى رفراندوم هاى اینترنتى و سیستم هاى نظرسنجى اینترنتى، امکان اعطا یا سلب مشروعیت از عملکرد سیاسى سیستم فراهم شده است.

ج) ایجاد مطالبات جدید سیاسى

تراکم دیدگاه ها و مطالبات موجب بیدارى و هوشیارى و افزایش سطح توقعات و مطالبات آن ها شده و آشنایى با سایر دیدگاه ها به ایجاد مطالبات جدید سیاسى مى انجامد.

ح) به چالش کشیدن دستاوردهاى حرفه اى و رسمى

اطلاعات دولتى و حرفه اى را مى توان به چالش کشید.

خ) تضعیف نقش هویت دولت - ملّت ها

کاربران مى توانند هویت هاى جهانى و محلّى اختیار کنند.

د) انتشار مطالبات قومى و منطقه اى و افزایش تحریک پذیرى قومیت ها

خاصیت تأسیس سایت هاى قومى و راه اندازى وبلاگ هاى منطقه اى و انتشار برخى مطالب تحریک آمیز در سایت هاى اینترنتى قابلیت این رسانه و پدیده را براى دامن زدن به مباحث مناقشه برانگیز قومى را اقلیتى بالا برده است.

5-2-ابعاد فرهنگى

الف) ایجاد محرکه هاى قوى براى تبادلات فرهنگى غیرقابل کنترل

در واقع با وجود اینترنت بسیارى از محصولات فرهنگى که ماده اولیه آن ها اطلاعات است مثل کتاب، مقاله، موسیقى، فیلم، نقاشى و عکس به راحتى و بدون مانع تبادل مى شود. این بهم آمیختگى فرهنگى بویژه میان ایرانیان داخل و خارج کشور غیرقابل کنترل شده است.

ب) بسترسازى بیشتر براى تهاجم فرهنگى

رسانه اینترنت با همه سرویس هاى متنوعش ، قابلیت تبدیل شدن به بسترى براى تهاجم فرهنگى را دارد.{ فضای مجازی و تکنولوژی‌های مرتبط با این دنیا، اعم از سخت‌افزاری و نرم‌افزاری، دانشی است که در غرب تولید شده و هنوز هم امتیاز این علم در دست آنان است. این بدین معناست که کشور‌هایی خاص فرصت بیشتری برای حضور در فضای گسترده و نا متناهی مجازی دارند و لذا امکان وسیعی برای تأثیرگذاری بر روی دیگر فرهنگ‌ها و تمدن‌ها خواهند داشت . این موضوع به فرهنگ‌های ارزشی، غنی و باریشه‌ای که به دلایل متعدد، از حضور مؤثر در فضای مجازی محروم یا ناتوان‌اند، آسیب جدی وارد می‌کند و به نوعی آن‌ها را در معرض استحاله و اثرپذیری از فرهنگ‌های بیگانه‌ی مسلط بر فضای مجازی قرار می‌دهد. بنابراین دور از انتظار نیست سیاست‌گذاری‌های این دنیا بر اساس راهبردهای چنین جوامعی طرح‌ریزی می‌شود.

پ) انتقال هنجارها و نرم هاى ارزشى و اخلاقى غربى

اینترنت یک پدیده غربى است و فرهنگ حامل آن نیز غربى است، پس چندان غیرمعقول نیست اگر بگوییم اینترنت موجب انتقال هنجارها و نرم هاى ارزشى و اخلاقى غربى مى شود.

6-آسیب های ناشی از استفاده نادرست و کنترل نشده از اینترنت

اینترنت بازاری جهانی برای خرید و فروش اطلاعات است. می توان از این بازار به نحومطلوب استفاده شود. اما در ایران به جهت وجود محدودیت هادر بخش های مختلف اینترنت به منزله ی ابزاری برای آشنایی افراد مطرح است نه اطلاع رسانی. در تمامی دنیا از اینترنت برای گرفتن اطلاعات در زمینه پژوهش های علمی- خرید وفروش و... استفاده می شود. اینترنت دارای خدمات گوناگونی است ازقبیل: وب سایت- وبلاگ- ایمیل-پروفایل-گروه های اینترنتی- چت- انواع خدمات جستجووغیره. ایجاد امنیت اینترنتی برای افراد به خصوص نسل جوان لازم وضروری است زیرا اکثر جوانان و نوجوانان اطلاعات ناچیزی از خطر های اینترنت را دارند. امروزه دنیای رایانه هویت یابی نسل جوان رادرابعاد فکری واخلاقی تحت تأثیر قرارداده و موجب اعتیاد نو و مدرن شده و بدین وسیله سبب آسیب اجتماعی می شود. سودجویان از طریق اینترنت به راحتی کالای خود را تبلیغ می کنند، خبر های دروغین را برای جوامع می فرستند، ابهت فرهنگی و دینی خانواده ها را می شکنند و زمینه های آشفتگی هویت را برای جوانان فراهم می کنند.

استفاده از اینترنت به خودی خود ابزار بی ضرری است اما استفاده بیش از حد و نادرست و مهار نشده از اینترنت ممکن است آثار منفی بر سازگاری اجتماعی، شغلی، آکادمیک، زناشویی و میان فردی، سلامت روانی و جسمانی، روابط خانوادگی و وضعیت هیجانی افراد داشته باشد که این پدیده مشکل عمده ای را برای بهداشت روانی جامعه ایجاد کرده است. تأثیرات، منفی استفاده از اینترنت زمانی افزایش پیدا کرد که اینترنت و کامپیوتر به منازل، مدارس، دانشگاه ها ، کافی نت ها و مشاغل راه پیدا کرد. پیامدهای منفی استفاده از اینترنت از جمله تغییر دادن سبک زندگی به منظور صرف زمان بیشتر در اینترنت، بی توجهی به سلامت خود، اجتناب از فعالیت های مهم زندگی، کاهش روابط اجتماعی، نادیده گرفتن خانواده و دوستان، مشکلات، مالی ناشی از هزینه های بهره بردن از اینترنت و مشکلات تحصیلی نام برد.

در این میان نقش خانواده در هدایت استفاده از اینترنت به سزاست.آشنایی فرزندان با خطرات جسمانی-رفتاری- اخلاقی وتقویت مبانی ارزشی– اخلاقی و دینی فرزندان و ایجاد خودکنترلی و خودایمنی در آن ها برای استفاده بهینه از فن آوری های جدید بسیار پر اهمیت است. نتایج تحقیقات و همچنین از نظر متخصصان مؤید این نکته است که بهترین کاری که می توان در این خصوص انجام داد این است که قبل از فراهم آوری امکان استفاده از اینترنت یک خط مشی کامل شفاف و دقیق درباره نحوه استفاده از اینترنت ترسیم شود. والدین می توانند ضمن آنکه رایانه را درمکان عمومی منزل بگذارند، زمانی را به استفاده از اینترنت اختصاص می دهند وخود نیز وی را در این زمینه همراهی کنند. توجه می نماییم که هریک از وسایل ارتباط جمعی ضمن اینکه به لحاظ تسهیل امور آثارمثبتی در جامعه داشته ودارند به لحاظ سواستفاده ای که از آن ها می شود ممکن است آسیب هایی رابرای جامعه به دنبال داشته باشند. هر چه وسایل ارتباط جمعی بیشتر قابل کنترل باشند آسیب هایی ناشی از آن هاکمتراست.

از مهمترین آسیب های اینترنت

v   آسیب فکری: استفاده از حد متعارف از اینترنت به وابستگی شدید روانی و فکری می انجامد.

v   آسیب جسمانی: فشارهای عصبی، چاقی، انزوا، چشم درد و...

v   آسیب اجتماعی- فرهنگی:گاه مشاهده می شود که افراد چنان در اتاق های گفت وگوغرق می شوند که حتی زمان صرف غذارافراموش می کنند. این ها علایمی شبیه الکلی ها یا معتادان دارند. بسیاری از آن ها از بی خوابی رنج می برند، خسته اند وروابطشان با اطرافیان به حداقل رسیده است.

v   گسست فکری و عاطفی: با ورود اینترنت و رایانه به درون خانواده ها بین والدین و فرزندان جدایی فکری -عاطفی وفیزیکی رخ می دهد و پیشرفت خیره کننده فن آوری تأثیرات محسوس ونامحسوس زیادی را بر زندگی دختران گذاشته است.

6-1 انواع آسیب های ناشی از اینترنت

الف)آسیب های امنیتی وسیاسی

ب)آسیب های اقتصادی

ج)آسیب های اجتماعی

دراینجا چون موضوع اصلی بررسی آسیب های اجتماعی ناشی از اینترنت است لذا اشاره ای خلاصه وار به سرفصل های آسیب های اجتماعی- اخلاقی و فرهنگی ناشی از اینترنت خواهیم داشت که همه آن ها راتحت عنوان آسیب های اجتماعی مورد بررسی قرار خواهیم داد.

6-1-1-آسیب های اجتماعی ناشی از اینترنت

آسیب های اجتماعی ناشی از اینترنت رامی توان به دو دسته تقسیم کرد:

   6-1-1-1-‌آسیب های اجتماعی ناشی از سوء استفاده از امکانات اینترنت

   6-1-1-2-آسیب های اجتماعی مرتبط باماهیت وطبیعت ویژه اینترنت

6-1-1-1- آسیب های اجتماعی ناشی از سوء استفاده از امکانات اینترنت

6-1-1-1-1- سوق دادن جوانان به سوء استفاده از وبلاگ ها و وب سایت های اینترنتی

سوء استفاده از وبلاگ ها و وب سایت ها علاوه برمسائل خلاف اخلاق وعفت عمومی (نظیر تشویق رابطه جنسی نامشروع) شامل موارد زیراست:

-      توهین به ائمه ومقدسات به تمسخرگرفتن فرهنگ عاشورا (علت عدم نظارت خانواده)

-      توهین به قومیت های مختلف

-      سایت های الحادی که نوجوانان وجوانان رابه شیطان پرستی وپذیرش عقاید وسایر فرقه های ضاله تشویق می کنند.

6-1-1-1-2- سوء استفاده از چت روم اینترنت

مسلماً چت را می توان تیغ دو لبه ای دانست که هم در جهت مثبت و مفید و هم در جهت منفی و مضر عمل خواهد کرد و این بستگی دارد که چگونه از آن استفاده کنیم. تمام کاربردهای مثبتی که برای چت در فصل پیشین بیان شد، در جهت عکس آن نیز می تواند صادق باشد و باعث انحرافات مذهبی، اخلاقی، سیاسی و ... گردد. چت روم اینترنت می تواند یک محیط علمی باشد ولی تبدیل به یک محیط مبتذل برای بسیاری از کاربران ایرانی شده است چت روم باتوجه به زنده بودن محیط موجب انحراف دختران وسوء استفاده از پسران نوجوان وزنان ونهایتاً ازهم پاشیدن خانواده های ما شده است.

موارد زیر تنها فهرست برخی از آسیب های چت کردن است که می تواند کاربران را مورد تهدید جدی قرار دهد:

-      آسیب رساندن عمومی به سخت افزار و نرم افزارهای طرف مقابل

-      اعتیاد به چت

-      دوستی های بدون مرز و ضابطه

-      خطرناک تر از ماهواره، ویدئو و حتی فیلم های مستهجن و ...

-      قرار دادن فایل های مبتذل در دسترس عموم کاربران

-      پخش اطلاعات خصوصی افراد، بدون مجوز

-      ناشناس بودن کاربران در اتاق های چت

-      رفتارهای وقیحانه و بی ادبانه

-      فریب و بهره کشی جنسی

-      تلف شدن وقت جوانان و فاصله گرفتن آن ها از واقعیت

-      افراط در چت می تواند اثرات زیانبار روانی به همراه داشته باشد. از نظر یونگ اتاق های چت منبع اصلی اعتیاد اینترنتی هستند.

6-1-1-1-3- سوء استفاده از پروفایل ها وسایت های دوست یابی

پروفایل صفحه ای است که فرد اطلاعات شخصی خود را برای تجارت دوست یابی، شغل یابی و. . . درآن قرار می دهد که ممکن است این اطلاعات مورد سوء استفاده قرار می گیرد. افراد به جای اطلاعات خود اطلاعات دیگری را روی آن قرار می دهند. افرادی که اطلاعاتشان در پروفایل قرار می گیرد بارها مورد سوء استفاده قرار گرفته اند.

6-1-1-1-4- آسیب های سوء استفاده از اطلاعات داخل رایانه های خصوصی مردم

هک کردن و بردن اطلاعات. مانند افرادی که اطلاعات خود را روی اینترنت دیده اند از پرونده هایی است که دراین خصوص مطرح شده است. افراد بایدمواظب نامه های الکترونیکی (ایمیل) وعکس ها وسایر مطالب درون رایانه خود باشند.

6-1-1-1-5- آسیب های ناشی از سوء استفاده از پست الکترونیک (ایمیل)

ازجمله آسیب های پست الکترونیک این است که درآن آدرس ها مشخص نیست. گاهی محتوای ایمیل هایی که ناخواسته دریافت می شود بسیارخطرناک است وممکن است موجب انحراف شود. استفاده های ضد امنیتی نیز ازاین وسیله انجام می شود که دراینجا که موضوع بحث ما آسیب های اجتماعی است جای پرداختن به آن نیست.

6-1-1-1-6- آسیب های ناشی از سوء استفاده از بازی های رایانه ای

این بازی ها که توسط دشمن طراحی شده است هم به نمادهای ملّی وهم به نمادهای مذهبی شلیک می شود. دراین بازی ها هویت ملّی ومذهبی دختران وپسران ماکه درحال شکل گیری است مورد هدف قرار می گیرد. خانواده ها باید بسیار مواظب محتوای بازی های رایانه ای باشند. دستگاه های مسئول هم باید نظارت کنند.

6-1-1-1-7- آسیب های ناشی از سوء استفاده ازامکانات گروه های اینترنتی

تشکیل گروه ها وفرقه های الحادی- با اهداف وانگیزه های خاص که اکنون گروه های شیطان پرستی وبسیاری دیگراز گروه های الحادی جزء این ها هستند- همچنین فال بینی وخرافه پرستی وغیره. ازاین طریق شیوع پیداکرده است.

6-1-1-2- آسیب های اجتماعی ناشی از ماهیت وطبیعت ویژه اینترنت

6-1-1-2-1- اعتیاداینترنتی

باتوجه به اینکه فضای اینترنت یک فضای بسیار وسیع است که گشت زدن درآن و از این سو به آن سو رفتن در آن بسیارآسان است و با توجه به اینکه فضای سایبر به فراخور حال افراد امکانات زیادی دارد واستفاده ازاین امکانات کم هزینه است کسانی که وارد این فضا می شوند خیلی دیرازآن دل می کنند وبه سختی خارج می شوند وبه عبارت دیگر اعتیاد به اینترنت پیدامی کنند.

معتاد اینترنتی کسی است که نمی تواند یک روز رابدون اینترنت سپری کند و روزانه چندین ساعت درفضای اینترنت گشت می زند. برخی از آسیب های ناشی از اعتیاد به اینترنت عبارتنداز:

افسردگی ، اضطراب ،  انزوا ، مختل شدن فعالیت های روزمره  ، رها کردن شغل(بیکاری)

6-1-1-2-2- مصنوعی شدن ارتباطات واز بین رفتن روابط صحیح اجتماعی

افراط در استفاده از اینترنت روابط چهره به چهره راکه موجب و صفا وصمیمیت می شود ازبین برده است. استفاده ازایمیل، چت، شب نشینی های اینترنتی به وسیله وب کم، دوست یابی مصنوعی همه وهمه باعث ازبین رفتن صفا وصمیمیت درجامعه شده است.

6-1-1-2-3- تضعیف نهاد خانواده وصله ارحام

کسانی که در استفاده از اینترنت افراط می کنند به جای اینکه به دنبال ارتباط برقرارکردن با ارحام وفامیل ها باشند به دنبال چت کردن ودوست یابی درخارج از خانه هستند، یاردر خانه ما وگرد جهان می گردیم. اگر غربی ها نیاز به دوست یابی اینترنتی دارند بدان جهت است که واحد خانواده درغرب ضعیف است اما نباید این فرهنگ در ایران رسوخ کند چراکه عشق رادرخانواده از بین می برد. افراط دراستفاده از اینترنت دربرخی از خانواده ها موجب طلاق گردیده است.

6-1-1-2-4- بی هویتی وبحران هویت

یکی از ویژگی های حضور در اینترنت دروغگویی وپنهان کردن هویت واقعی خوداست. چراکه این فضا ناکجا آباد است. ناشناخته است وهرکس باهویت واقعی وارد فضای سایبر شود ممکن است مورد سوء استفاده قرار گیرد بنابراین مجبور است هویت واقعی خود راپنهان کند واین باویژگی دوران جوانی که دوران هویت یابی است بسیار در تضاد است جوان که به دنبال کشف ارزش ها ودرونی کردن آن است ضدارزشی را درونی می کندکه بسیار خطرناک است. پس باید این موضوع را به نوجوانان و جوانان متذکر شد.

6-1-1-2-5- جرأت وجسارت ارتکاب جرم به خاطر ناشناخته بودن درمحیط

جرم شناسان می گویند یکی از دلایل کثرت وقوع جرم درحاشیه شهرها، مهاجرنشین بودن آن ها وناشناخته بودن افراد یک محلّه برای همدیگراست. تجربه ثابت شده است که اگر افراد یک محل همدیگر را بشناسند کمتر مرتکب جرم می شوند. فضای سایبر فضایی است که اهالی آن درعین ارتباط همدیگر را نمی شناسند. هرروز می شود بایک هویت خاص وارد این فضا شد لذا این فضا خودبخود جرم زا وآسیب آفرین است. حتی اگر پلیس هم پس از زحمات زیاد بتواند آدرس مجرم راپیداکند چون درفضای واقعی بامرزهای جغرافیای ومحدودیت های ان روبروست اگر مجرم درکشور دیگر باشد به سختی می شود اورا دستگیر ومجازات کرد.

7-پیامدهای منفی شبکه های اجتماعی

7-1- شکل گیری و ترویج سریع شایعات و اخبار کذب

به علت عدم امکان شناسایی هویت واقعی اعضا و نیز عدم امکان کنترل محتوای تولید شده توسط کاربران شبکه های اجتماعی، یکی از مهم ترین پیامدهای منفی این شبکه ها، شکل گیری و ترویج سریع شایعات و اخبار کذبی خواهد بود که توسط برخی از اعضای این شبکه ها و با اهداف خاص و غالباً سیاسی منتشر می شود.

7-2- تبلیغات ضد دینی و القای شبهات

در شبکه های اجتماعی اینترنتی نیز مانند سایر رسانه ها، افراد و گروه های مغرض با اهداف از پیش تعیین شده و با شیوه های مخصوص، اقدام به تبلیغات ضد دینی و حمله به اعتقادات مذهبی می نمایند. گاه پس از تحقیق و ریشه یابی در می یابیم که هدف اصلی گردانندگان برخی از این شبکه ها، دین زدایی و حمله به مقدسات بوده است.

7-3- نقض حریم خصوصی افراد

معمولاً شبکه های اجتماعی ابزارها و امکاناتی را در اختیار کاربران خود قرار می دهند تا آن ها بتوانند تصاویر و ویدئوهای خویش را در صفحه شخصی خود قرار دهند. همین طور، کاربران می توانند اطلاعات شخصی خود را نیز در این شبکه‌ها قرار دهند.

در اغلب شبکه های اجتماعی، برای حفظ حریم خصوصی افراد راه کارهایی ارائه شده است؛ برای مثال، دسترسی به تصاویر و اطلاعات را با توجه به درخواست کاربر محدود می نمایند و یا اجازه مشاهده پروفایل کاربر را به هر کسی نمی دهند؛ ولی این راه ها کافی نیستند. مشکلاتی از قبیل ساخت پروفایل های تقلبی در شبکه های اجتماعی و عدم امکان کنترل آن ها به دلیل حجم بالای این هرزنامه‌ها، باعث می‌شود که افرادی با پروفایل‌های تقلبی به شبکه های اجتماعی وارد شوند و با ورود به حریم‌های خصوصی افراد مورد نظر، تصاویر و اطلاعات آن ها را به سرقت برده و شروع به پخش تصاویر در اینترنت کنند.

7-4- انزوا و دور ماندن از محیط های واقعی اجتماع

جامعه مجازی، هیچ وقت جایگزین جامعه واقعی نخواهد گردید؛ بلکه به عنوان تسهیل کننده تجارب اجتماعی عمل خواهد کرد. تسهیلات ارتباطی به ما امکان می‌دهد تا در سطح جهانی و از راه دور به شیوه‌ای جدید با اجتماعاتی که منافع مشترکی داریم، بپیوندیم. در نتیجه، با پیوستن به این «اجتماعات از راه دور» قادر خواهیم بود تا در دنیای واقعی نیز روابط اجتماعی بهتری با همسایگان، همکاران و سایر شهروندان جامعه واقعی برقرار سازیم.

7-5- تأثیرات منفی رفتاری

هر شبکه اجتماعی فرهنگ ارتباطاتی خاص خود را دارد، یعنی منش و گفتار مخصوص و منحصر به فردی را برای خود برگزیده است. البته می‌توان شبکه هایی را یافت که فرهنگ ارتباطاتی تقلیدی برای خود برگزیده اند. فرد با عضویت در هر شبکه اجتماعی درگیر نوع خاصی از فرهنگ ارتباطاتی می‌شود که شامل: برخورد، تکیه کلام، اصطلاحات مخصوص، رفتار، تیپ شخصیتی و ظاهری و... است. بدون تردید، میزان تأثیرپذیری فرد از این محیط، صفر مطلق نخواهد بود. پس هر شبکه اجتماعی، هویت مطلوب خود را ترویج می‌کند.

مثلاً در سایت هایی مثل فیس بوک و فرندفید و توییتر، کاربر در کنار اینکه عضو جامعه بزرگ پایگاه مورد نظر است، در گروه و شبکه های اجتماعی کوچک‌تری نیز عضو می شود. هر کدام از این گروه ها وابستگی خاص خود را دارند و به تبع، فرهنگ ارتباطاتی مخصوص. پس فرد در تأثیرپذیری از فرهنگ ارتباطاتی این گروه ها بر خود لازم می بیند که هویت ارتباطاتی خود، یعنی سبک و هویت کنش های کلی خویش در ارتباط با دیگران را تغییر دهد؛ هر چند این تغییر هویت موقت و محدود به زمان و مکان خاصی باشد؛ ولی بدون تردید در هویت واقعی فرد بی‌تأثیر نخواهد بود و به‌ طور کلی، همه اجزای یک شبکه اجتماعی که فرد با آن در تعامل است، در ضمیر ناخود آگاه فرد تاثیر می گذارد. هویت ارتباطاتی فرد نیز چیزی نیست که به ضمیر ناخودآگاه مرتبط نباشد.

8-راهکارهایی برای ایمنی از آسیب‌های فضای مجازی

8-1- آموزش مهارتهای لازم به نسل جوان

آشنا کردن جوانان مخصوصا دختران به آسیبهای فضای مجازی و آموزش راههای صحیح استفاده از فضای مجازی توسط خانواده‌ها به فرزندان خود می‌تواند از بروز مشکلات برای جوانان و خانواده‌ها جلوگیری نماید. خانواده‌ها نباید به تکنولوژی که آشنایی بدان ندارند را به راحتی در دسترس جوانان قرار دهند.

والدین اگر به فکر غذای جسمی فرزندان خود هستند، باید به فکر غذای روحی فرزندان خود نیز باشند و اجازه ندهند هرکسی در فضای مجازی هر غذای مسمومی را وارد فکر و اندیشه جوانان خویش نماید و نسبت به حضور فرزندان خود در دنیای مجازی حساسیت بیشتری داشته باشند. والدین می‌توانند با کسب آگاهی از فضای مجازی استفاده صحیح از اینترنت را به فرزندان خود آموزش دهند و جوانان را با مقوله اینترنت و فضای مجازی بیشتر و بهتر آشنا نمایند. در این میان نهادهای فرهنگی باید آموزشهای لازم را به والدین بدهند و فاصله آنها را با نسل امروز کمتر کنند.

8-2- همراهی خانواده با فرزندان

از آسیب های اینترنت، تنها بودن فرزندان در دنیای مجازی است. خانواده‌ها باید آگاه  باشند که فرزندان خود را در فضای مجازی به تنهای رها ننمایند. همان طور که خانواده‌ها حساسیت ویژه‌ای در تنها نبودن دختر و پسر نوجوان در محیط بیرون از خانه دارند دقیقا همان حساسیت را باید در فضای مجازی هم داشته باشند و نگذارند نوجوانان خودبه تنهایی وارد دنیای مجازی باشند رایانه و یا لب‌تاب نباید در فضای دنج خانه و دور از چشم اعضاء خانواده باشد برای عدم برانگیختن حساسیت نوجوانان در کنترل ایشان، والدین می‌توانند رایانه را در فضایی باز و جلوی چشم اعضا خانواده بگذارند و استفاده از سیستم رایانه باید همگانی باشد.

هر چند برخی نرم‌افزارها بری پنهان نگهداشتن اطلاعات و پوشه‌های شخص وجود دارد ولی اگر خانواده‌ها آگاهی کافی داشته باشند می توانند این موارد را هم کنترل نمایند. البته در این مورد خانواده باید صمیمیت خود را حفظ کند و فرزند حس نکند پدر و مادرش نقش پلیس در خانه را دارند.

8-3- ایجاد فضای صمیمی در خانواده

جمعی صمیمی که پدر و مادر اصلی‌ترین پایه‌های آن را تشکیل می‌دهند و اصلی‌ترین عامل نزدیکی اعضاء خانواده به هم محبت است. محبت کیمیایی است که والدین باید آن را مدام به خانواده تزریق نمایند که غفلت از این مساله باعث بروز حوادثی تلخ میان اعضاء خانواده خواهد شده و کانون صمیمی خانواده را از هم خواهد پاشید.

اصل مساله محبت باید به فرزندان آموزش داده شود تا فرزندان در مواجهه با محبتهای جعلی بیرون از خانه توان تشخیص محبت جعلی از محبت اصلی را داشته باشند شیادان و سودجویان در دنیای خارج و بیشتر در فضای مجازی به دنبال طعمه‌های خود با قلاب محبت‌اند. دنیای مجازی ساده‎ترین فضا برای ابراز عشق و محبتهای جعلی سودجویان نسبت به نوجوانان مخصوصا دختران هست اگر فرزندان در کانون خانواده مورد محبت قرار نگیرند و طعم شیرین محبت اصلی را نچشند، در مواجهه با محبتهای جعلی بیرون از خانواده تسلیم خواهند شد و توان تشخیص محبت جعلی از اصلی را نخواهند داشت. هیچ مساله ای نمی تواند والدین را از ابراز محبت به اعضاء خانواده باز دارد و هیچ عذر و بهانه ای از والدین در عدم محبت با اعضاء خانواده پذیرفتنی نیست.

آموختن محبت واقعی در خانواده به فرزندان یکی از وظایف پدر و مادر است در کنار کسب درآمد و به فکر خوراک و پوشاک فرزندان بودن و...... والدین نمی‌توانند این وظیفه اصلی را نادیده بگیرند که در صورت اهمال در این رسالت آسیبهای جبران‌ناپذیری بر کانون خانواده خواه نشست که شاید جبران ناپذیر باشد.

 8-4- ایجاد رابطه اعتماد بین والدین و فرزندان

فرزندان از کودکی به والدین خود اعتماد دارند پدر و مادر خود را قبول دارند با ایشان درددل می‌کنند و حرفهای خصوصی خود را به ایشان می‌گویند. این والدین هستند که با برخی اعمال ناصحیح سلب اعتماد از فرزندان خود می‌کنند.

عدم درک صحیح کودک در صورت انجام خطا و اشتباه، سرکوفت زدن به کودک در صورت انجام خطا، مطرح کردن خطاهای کودکان در بین فامیل و دوستان کودک، مقایسه‌های نابجای کودک با هم سن و سالان دوست و فامیل، احترام نگذاشتن به شخصیت کودک در اجتماع در صورت انجام خطا همه و همه باعث سلب اعتماد فرزندان از والدین می‌شود و در صورت بروز خطا و اشتباهی از سوی کودکان، به والدین خود اعتماد نمی‌کنند و بهترین راه در امان ماند از سرزنشهای والدین را مخفی نگهداشتن و یا حتی دروغ گفتن می‌دانند. به دلایل مختلفی نوجوانان می‌توانند دچار خطا و اشتباه در فضای مجازی شوند فرزندان باید به پدر و مادر خود اعتماد داشته باشند تا در صورت بروز لغزشی به اطلاع والدین برسانند تا از آسیبهای احتمالی بعدی جلوگیری شود.

هرچند برخی اشتباهات در فضای مجازی مثل انتشار عکس شخصی و اسرار خانوادگی و..... چون آب رفته‌ای است که هرگز به جوی بر نخواهد گشت ولی باز اطلاع والدین می‌تواند از نظر روحی و روانی قوت قلبی برای فرزندان باشد و اگر دیگران بخواهند از این اشتباهات سوء استفاده نمایند با سد محکمی با عنوان پدر و مادر مواجهه خواهند بود.

 8-5- نکشاندن روابط فضای مجازی به فضای واقعی

جوانان مخصوصا دختران نباید روابط در فضای مجازی را به دنیای واقعی سرایت دهند و با کسانی که هیچ سابقه آشنایی در دنیای واقعی ندارند، قرار و مدار در پارک و دانشگاه و ... بگذارند افراد سود جو به راحتی می‌توانند با کشاندن افراد به مکانهای مختلف از ایشان سوء استفاده نموده و یا مورد آزار و اذیت قرار دهند. دختران در این مورد باید بیشتر رعایت نمایند و با اندک آشنایی به جنس مخالف اعتماد نکنند و به حرفهایی عاشقانه و دلسوزانه دیگران دل نبندند تا از صدمات و لطمات غیر قابل جبران در امان باشند که پشیمانیهای بعدی سودی نخواهد داشت.

 8-6- پرهیز از وبگردی‌های بی‌هدف

دختران به علت حضور بیشتر در منزل تمایل بیشتری برای حضور در فضای مجازی دارند و البته زمان بیشتری در اختیار، این مطلب به معنای حضور کم پسران در اینترنت نیست به عبارتی جنس تهدیدهایی که برای دختران است با جنس تهدید پسران متفاوت است و البته آسیبش برای خانواده بیشتر و این از روحیه عاطفی دختران ناشی می‌شود که بیشتر مورد طعمه سودجویان قرار می‌گیرند.

لذا خانواده‌ها باید محدودیتهایی را برای حضور فرزندان و مخصوصا دختران خود در استفاده از اینترنت اعمال نمایند و این محدودیتها می‌تواند به صورت مستقیم و غیر مستقیم هم صورت بگیرد.  شناسایی سایتهای معتبر علمی و تفریحی و خبری و....... و ذخیره آنها در سیستم و ارائه آن سایتها به فرزندان جهت استفاده ایشان می‌تواند از جستجوی بدون هدف و اصطلاحا وبگردی‌های بی‌هدف در اینترنت مانع شود تا فرزندانمان از آسیبهای فضای مجازی و اتلاف وقت و جوانی در امان بمانند.

8-7- مطرح نکردن اسرار خانوادگی و مشکلات زندگی خود در فضای مجازی

افراد باید دقت نمایند که اسرار خانوادگی خود را به هیچ عنوان و با هیچ فردی مطرح ننمایند سودجویان و شیادان با آی دی‌های مختلف و با عبارتها و عناوینی عاشقانه و محبت‌آمیز و با کلماتی سرشار از مهربانی و کمک کردن به ایشان و جلب نظر جوانان وارد زندگی خصوصی جوانان می‌شوند. بیان اندکی از اختلافات خانوادگی و یا مشکلات فردی باعث می‌شود تا شیادان دامهایی را برای به تور انداختن طعمه خود پهن نمایند و با استفاده از عباراتی چون مدتی است به فکر مشکل شما هستم و اظهار هم دردی و شریک غم بودن و .... به فکر سوء استفاده از جوانان باشند.

وجود برخی سایتهای معتبر و وابسته به مراکزی که خود را معرفی نموده و با آدرس مشخص، فعال هستند می‌تواند فضا را برای مطرح نمودن سوالات و پرسش های فرزندان خود مهیا نمایند تا نوجوانان در این فضا به راحتی سوالات و مشکلات خود را که در دنیای واقعی نمی توانند بازکوکنند را طرح نمایند.  مساله مهم در این سایتها قابل پی گیری بودن آنهاست این سایت ها از کارشناسان خبره و مورد اعتمادی برای حل مشکلات نوجوانان و جوانان بهره می جویند و خانواده ها هم می توانند با شناسایی این سایت ها فرزندان خود را با این مراکز آشنا نمایند.

8-8- عدم انتشار اطلاعات شخصی و خانوادگی

نوجوانان باید نسبت به عدم انتشار اطلاعات و تصاویر و فیلمهای شخصی خود و خانواده حساسیت داشته باشند محل زندگی و آدرس منزل و محل کار پدر و مادر و مدرسه و دانشگاه و شماره تلفن و... از جمله مسایلی است که نباید به در فضای مجازی منتشر شوند. خانواده‌ها باید آگاهانه با این مسایل برخورد نموده و به فرزندان خود گوشزد نمایند که به هیچ عنوان به هیچ فردی نباید اطلاعات زندگی خود را بدهند تا از صدمات و لطمات برخی شیادان در امان بمانند.

9-نتیجه گیری:

ارتباط از طریق فضای مجازی در سال های اخیر جایگاه قابل توجهی در بین نسل جوان جامعه ما پیدا کرده است. شبکه های اجتماعی در ابعاد مختلف زندگی افراد (فردی و اجتماعی) تأثیرگذارند. در شکل دهی به هویت نقش دارند و حتی روی ابعاد اقتصادی و اجتماعی و سیاسی جوامع هم تأثیرگذارند. امروزه با توجه به نقشی که تاکنون در ابعاد مختلف زندگی داشته اند، نمی توان آن ها را نادیده گرفت. در حال حاضر اینترنت ابزاری مناسب برای توسعه ی افکار و اندیشه های بشری محسوب می شود به شرط آن که در راه صحیح استفاده شود. افراد باید برای ورود به دنیای مجازی اطلاعات کافی در اختیار داشته باشند تا دچار مشکلات مالی و اجتماعی نشوند. ارتباطات سالم در فضای مجازی و لزوم هوشیاری جوانان و خانواده ها نسبت به تهدیدات فضای سایبری در درجه ی نخست اولویت قرار دارد. پیشگیری از آسیب های اجتماعی و توجه والدین به رفتار فرزندان بسیار مهم می باشد و برای جلوگیری از هم پاشیدگی خانواده ها، والدین باید تا حدودی به فناوری های روز دنیا مسلط باشند و آگاه باشند که تغییر در رفتار فرزندان به معنای ایجاد تغییر در طرز فکر آنهاست وهنگامی که بنیان فکری و شخصیت آنها به صورت ناصحیح شکل گیرد، راه نفوذ شیادان به حریم خصوصی افراد و محیط امن خانواده باز می شود. لذا، چنانچه خانواده ها نسبت به شیوه های جدید ارتباط فرزندان خود آگاهی و شناخت کافی و لازم را داشته باشند، از انجام بسیاری از جرایم و ارتباطات پنهانی آنان جلوگیری به عمل می آید.

منابع:

- ابری، انسیه. (1387). فضای مجازی عرصه ظهور خلاقیت، اولین کنفرانس ملی خلاقیت شناسی مهندسی و مدیریت نوآوری ایران.

- اکبری، ابوالقاسم؛ اکبری، مینا. (1390). آسیب شناسی اجتماعی. تهران: انتشارات رشد و توسعه.

- رحیمی، محمد. (1390). عوامل اجتماعی مؤثر بر شکاف نسلی؛ مطالعه موردی شهر خلخال. پایان نامه کارشناسی ارشد جامعه شناسی. دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز.

- زنجانی زاده، هما. (1384). بررسی تأثیر اینترنت بر ارزش های خانواده در بین دانش آموزان. مجله انجمن جامعه شناسی ایران. دوره ششم. شماره 2.

- ستارزاده، داوود. (1386). بررسی عوامل اجتماعی مؤثر بر اعتیاد به اینترنت و پیامدهای آن، فصلنامه تخصصی علوم اجتماعی. شماره چهاردهم.

- شکربیگی، عالیه. (1391). رسانه، زنان و مناسبات خانواده. نشست انجمن جامعه شناسی ایران.

- صادقیان، عفت. (1384). تأثیر اینترنت بر کودکان و نوجوانان. تهران: مجله الکترونیکی نما. شماره 4.

- صبوری خسروشاهی، حبیب. (1386). بررسی آسیب های اجتماعی اینترنت، دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی.

- صدیق سروستانی، رحمت الله. (1389). آسیب شناسی اجتماعی. تهران: سمت.

- عاملی، سعیدرضا؛ حسنی، حسین. (1391). دو فضایی شدن آسیب ها و ناهنجاری های فضای مجازی: مطالعه تطبیقی سیاستگذاری های بین المللی. فصلنامه تحقیقات فرهنگی. دوره پنجم. شماره اول.

- کشتی ارای، نرگس؛ اکبریان، اکرم. (1390). عصر مجازی و چالش های پیش رو، اولین کنفرانس بین المللی شهروند مسئول.

- یاسمی نژاد، عرفان؛ آزادی، اکرم؛ امویی، محمدرضا. (1391). فضای مجازی، امنیت اجتماعی، راهبردها و استراتژی ها، همایش ملی صنایع فرهنگی نقش آن در توسعه ی پایدار.

---

[1] [e-mail]

کد خبر:  19456
فرستنده: bes.trec.co.ir admin
گروه: علمی پژوهشی