شب کنکور دین و زندگی سال چهارم دبیرستان

شب کنکور  دین و زندگی سال چهارم دبیرستان

تهیه و تنظیم :عباس زارعی سرگروه درس معارف اسلامی میناب

درس اول : هستی بخش

1- خداوند در هستی خود به هیچ موجودی نیازمند نیست اما همه مخلوقات در وجود و هستی خود نیازمند خدا هستند.

2- چون وجود انسان و سایر مخلوقات وابسته به خداست، اگر اراده کند میتواند هستی آنها را بگیرد.

3- یکی از راه های درک عمیق تر وجود خداوند←درک نیازمندی جهان در پیدایش خود به خدا

4- استدلال بر این اساس←مقدمه اول: وجود و هستی ما از خود ما نیست انسان و موجودات جهان پدیده هایی هستند که در وجود به خودشان متکی نیستند.

مقدمه دوم: هر پدیده ای که وجودش از خودش نباشد برای موجود بودن نیاز به دیگری دارد.

نتیجه: انسان و پدیده های دیگر جهان در پید آمدن و هستی یافتن به آفریننده ای نیازمندیم که سرچشمه هستی است و هستی از او جدا نمیشود . این وجود برتر و متعالی خداست.

5- انسانها علاوه بر پیدایش در بقا نیز نیازمند خداوند هستند.

6- خداوند در قرآن «غنی» و انسان و سایر مخلوقات نیز «فقیر» خوانده شده اند.

7- دوسخن از امیرمومنان علی (ع):

«الحمد الله المتجلی لخلقه بخلقه; سپاس خدای را که با آفرینش موجودات برای آفریدگان تجلی کرد»

«ما رایت شیئاً الا و رایت الله قبله و بعده معه;هیچ چیز را ندیدم مگر آنکه خدا را قبل از آن ، بعد از آن و با آن مشاهده کردم.»

8- موضوعاتی که ما میخواهیم درباره آنها به تفکر بپردازیم، دو دسته اند: برخی در دایره شناخت ما قرار میگیرند، برخی دیگر فراتر از دستگاه اندیشه ما هستند.

9- خداوند حقیقتی نامحدود دارد و در ظرف ذهن ما نمیگنجد.

10- دین اسلام ما را به تفکر در صفات الهی تشویق کرده است.

درس دوم : یگانه بی همتا

1- توحید مهمترین اعتقاد دینی و پایه و اساس آن است.

2- مراتب توحید:1) توحید در خالقیت        2) توحید در ربوبیت     3) توحید در مالکیت           4) توحید در ولایت

3- منظور از توحید در خالقیت این است که او تنها مبدأ و خالق جهان است. موجودات همه از او هستند و در کار آفرینش شریک و همتایی ندارد. جهان از اصل های متعدد پدید نیامده است.

4- «قل الله خالق کل شئ و هو الواحد القهار»←توحید در خالقیت

5- شرک در خالقیت: دو یا چند خدا که هیچکدام مخلوق نیستند، هر کدام خالق بخشی از جهان باشند یا به طور دسته جمعی آن را آفریده باشند.

6- چون مخلوقات جهان از خداست، مالک اصلی و حقیقی آنها نیز خداوند است، و در این مالکیت کسی شریک او نیست.

7- ولایت به معنی سرپرستی و حق تصرف داشتن است.

8- از آنجا که خداوند مالک حقیقی جهان است بر آن ولایت نیز دارد.

9- توحید در ربوبیت خداوند رب العالمین است یعنی صاحب اختیاری است که تدبیر همه امور هستی به دست اوست.

10- خداوند که تنها خالق جهان است تدبیر و پرورش همه مخلوقات را نیز در اختیار دارد. اوست که جهان را اداره میکند و به مقصدی که برایش معین کرده هدایت میکند و به پیش میبرد.

11- شرک در ربوبیت، اگر کسی در کنار ربوبیت الهی برای خود یا سایر مخلوقات حسابی جداگانه باز کند و فکر کند غیر خدا میتواند مستقل از خداوند امور را تدبیر کند گرفتار شرک شده است.

12- عقیده به توانایی پیامبر اکرم (ص) و اولیای دین (صلوات الله علیهم) در برآوردن حاجات انسان (مانند شفا دادن) وقتی موجب شرک است که این توانایی را از خود آنها بدانیم.

درس سوم : حقیقت بندگی

1- توحید در عبادت: پس از شناخت خداوند به عنوان تنها خالق و آفریننده جهان و تنها سرچشمه خوبیها و زیباییها  و آگاهی به اینکه او تنها مالک است ، سرپرست و اداره کننده و تنها تکیه گاه و پشتیبان جهان است، در میابیم تنها وجود شایسته پرستش و اطاعت;یعنی تنها معبود واقعی انسانها خداست.

2- اطاعت از رسول و اطاعت از جانشینان رسول←لازمه تو حید عملی

3- بعد فردی توحید عملی: انسان موحد کسی است که فقط خداوند را بپرستد و ازاواطاعت کند.

4- انسان مشرک به جای تبعیت از خداوند و کسب رضایت از او، از هوای نفس خود یا دیگران اطاعت می کند .

5- بعد اجتماعی توحید عملی: یگانه و یکپارچه شدن نظام اجتماعی در جهت خداوند و اطاعت همه جانبه از اوست.

6- کلمه «لا اله الا الله» مهمترین شعار اسلام و جامع همه ابعاد توحید است.

7- خداوند کلمه «لا اله الا الله» را «دژ مستحکم خود» نامیده است.

8- معرفت به خداوند زمانی میوه خود را میدهد که از مرحله شناخت ذهنی به مرحله ایمان قلبی برسد و در قلب تثبیت شود.

9- بت پرستان جاهلیت 360 بت می پرستیدند.

10- ریشه های بت پرستی و شرک جدید: در عین قبول خداوند دین و دستورات آن را در متن زندگی خود وارد نمی کنند و تمایلات دنیایی و نفسانی خود را اصل قرار میدهند.

درس چهارم : در مسیر اخلاص

1- اخلاص در بندگی و پرستش به این معناست که تمام جهت گیری های زندگی انسان سمت و سویی الهی پیدا کند و همه کارها فقط برای رضای او و تقرب به او انجام پذیرد و هوای نفس و شیطان در آنها راه نداشته باشد.

2- اخلاص در بندگی معنای دیگری از توحید عبادی است.

3- هر عملی از دو جنبه تشکیل شده است:

الف) نیت←به منزله روح عمل

ب) شکل و ظاهر عمل←به منزله جسم و کالبد عمل

4- در انجام هر عمل هم باید نیت درونی و قلبی انسان الهی باشد و هم باید مطابق باشکلی که خدا فرمان داده است انجام شود. شرط اول را حسن فاعلی و شرط دوم را حسن فعلی میدانند.

5- برنامه ریزی برای اخلاص:

1) تقویت روحیه حق پذیری

2) افزایش معرفت به خداوند

3) راز و نیاز به خداوند و کمک خواستن از او

4) یاد معاد و روز حساب

5) انجام عمل صالح

6- میوه های درخت اخلاص:

1) عدم نفوذ شیطان در انسان و یأس او از افراد با اخلاص

2) دست یابی به معرفت و اندیشه های محکم و استوار

3) احساس اطمینان و آرامش روانی

4) دیدار محبوب حقیقی (بالاترین درجه)

7- اولین قدم برای ورود به بندگی «حق پذیری»است.

8- افراد حق پذیر تابع دلیل هستند و وقتی عقل آنها حقیقتی را یافت به دنبال آن میروند.

9- افزایش معرفت به خداوند←افزایش انگیزه انسان برای عبودیت و بندگی

10- راز و نیاز با خداوند و عرض نیاز به پیشگاه او←تقویت محبت خداوند در قلب، کنار زده شدن غفلت ، بهره مندی از امدادهای خداوند

11- قرآن کریم ایمان و عمل صالح را قرین هم میداند.

درس پنجم : قدرت پرواز

1- آیه «انا هدیناه السبیل اما شاکرا و اما کفورا»←قدرت اختیار در انسان

2- نشانه های وجود اختیار در انسان:

1) تفکر و تصمیم

2) احساس رضایت و پشیمانی

3) مسئولیت پذیری

3- رواج عقیده جبری گری مانند میکروب فلج، تحرک و سازندگی را از جامعه میگیرد .

4- مسأله جبر و تقدیر جبر گونه همواره دستاویز محکمی برای ادامه حکومت جابرانه سیاست مداران اموی بوده است.

5- پندار ویرانگر دیگر از آن کسانی است که اختیار را به معنای آزادی مطلق میدانند.

6- زمینه ساز شکوفایی اختیار : 1) اعتقاد به خداوند حکیم  2) قانون مند بودن جهان

7- تقدیر ← اندازه گرفتن

8- قضا ← به انجام رساندن،پایان دادن، حکم کردن، حتمیت بخشیدن

9- نقشه جهانی خلقت و نظام تعیین شده میان موجودات ←تقدیر الهی

10- به اجرا در آوردن نقشه های جهان و خلق موجودات←قضای الهی

11- «انا کل شئ خلقناه بقدر; ما هر چیز را به اندازه آفریدیم»←رابطه قضا و قدر الهی

12- فرو ریختن دیوار کج یک قضای الهی است و کجی دیوار یک تقدیر الهی است.

13- علل عرضی: در پیدایش یک پدیده ممکن است چند عامل به صورت مجموعه و با همکاری یکدیگر دخالت کنند.

14- علل طولی: چند عامل در پیدایش یک پدیده موثر باشند به صورتی که عامل اول در عامل دوم و عامل دوم در  عامل سوم تأثیر گزار باشند.

15- انسان ها و اراده انسانها و عملی که از آنها سر میزند در کل در طول اراده خداست.

16- تاریخ علم نشان میدهد که نظام قانون مند آفرینش به انسان امکان داده است تا دروازه های علم را بگشاید، پهنه دریاها را بشکافد و اعماق اقیانوس ها را بجوید.

17- تقدیرات و قانون مندی های برخاسته از آنها هم لازمه کار اختیاری انسان و هم جهت دهنده و محدود کننده آن است.

درس ششم : سنت های خداوند

1- بر اساس تقدیر الهی جهان خلقت دارای قانون مندی است.

2- قرآن کریم از این قوانین با عنوان سنت های الهی یاد کرده است.

3- شناخت قوانین جهان خلقت سبب آشنایی ما با نشانه های الهی و درک عظمت خالق آنها و نیز بهره مندی از طبیعت میشود.

4- شناخت قوانین حاکم بر زندگی انسانها موجب تنظیم درست رابطه انسان با خود، دیگران، جهان خلقت و خداوند میشود و راه رسیدن به کمال را هموار میکند.

5- سنت های الهیعبارتند از:  1) امتحان و ابتلاء     2) امداد الهی       3) توفیق الهی         4) املاء و استدراج        5) تفاوت در پاداش و کیفر           6) تأثیر نیکی یا بدی در سرنوشت

6- سنت امتحان و ابتلاء مربوط به چگونگی و فرآیند رشد و تکامل انسان و عامل ظهور و بروز استعدادهای اوست.

7- یکی از جلوه های توفیق الهی، نصرت و هدایت الهی به دنبال تلاش و مجاهدت است.

درس هفتم : بازگشت

1- اگر حرمت شکنی میان رابطه متقابل خالق و مخلوق لفزایش یابد:

1) دامن گناه گسترده تر میشود.

2) چراغ عقل و فطرت به خاموشی میگراید.

3) جهت الهی زندگی عوض میشود وانسان به سوی شیطان پیش میرود.

2- توجیه گناه و عادت به آن از پرتگاه های خطرناک سقوط در وادی ضلالت است .

3- میزان تأثیر گناهان یکسان نیست.

4- تلخ تر و رنج آورتر غفلت از نگاه خداوند به انسانها در هنگام ارتکاب گناه است.

5- توبه: توانایی انقلاب علیه خود که حاصل پشیمانی از گذشته است، به انسان امکان میدهد راه رفته را باز گردد و فرصت های از دست داده را جبران کند.

6- وقتی توبه برای خدا به کار رود، به معنای بازگشت لطف و آمرزش الهی به انسان توبه کار است.

7- توبه، گناهان را از قلب خارج میکند و آن را شست وشو میدهد که به آن «پیرایش» یا «تخلیه» میگویند.

8- امیر مومنان (ع) میفرماید: «التوبه تطهر القلوب و تغسل الذنوب: توبه دل ها را پاک میکند و گناهان را میشوید»

9- رسول خدا (ص) میفرماید: «التائب من الذنب کمن لاذنب له; کسی که از گناه توبه کرده مانند کسی است که گناه نکرده است»

10- مراحل توبه بنا بر سخن امام علی (ع):

1) پشیمانی از گذشته

2) تصمیم بر تکرار نکردن گناه

3) جبران حقوق مردم

4) جبران حقوق الهی

11- از نظر امام رضا (ع) کسی که از گناهی توبه کند، در حالی که آن را انجام میدهد مانند کسی است که خداوند را مسخره کرده است.

12- وقتی گناه در ارتباط با «حق الله» و «حق الناس» است، حتما باید حقوق ضایع شده جبران شود.

13- توبه اجتماعی←امر به معروف و نهی از منکر

درس هشتم : پایه های استوار

1- گذر از عصر جاهلیت به عصر اسلام نیازمند تغییر در نگرش انسانها و تحول بنیادین در شیوه زندگی اجتماعی و فردی مردم بود.

2- مبارزه با شرک محور رسالت رسول خدا (ص) بود.

3- اعتقاد به توحید و آخرت موجب تغییر نگرش و تحول در شیوه زندگی یاران و پیروان پیامبر (ص) شد.

4- تبیین جایگاه خانواده به عنوان کانون رشد و تربیت انسان های با فضیلت حافظ عفاف و پاکدامنی و مانع اصلی فساد و نابسامانی های اجتماعی از دیگر برنامه های مهم پیامبر (ص) بود.

5- از اقدامات مهم رسول خدا (ص) ایجاد نگرش جدید در جامعه بود که  موجب تحول در روابط بین ملت ها شد.

6- رسول خدا (ص) آموخت که دو جبهه ای که واقعاً مقابل یکدیگر قرار دارند ، جبهه حق و جبهه باطل است.

7- رسول خدا (ص) از مسلمانان میخواهد که با هم کیشان خود در سراسر جهان پیوند برادری برقرار کنند.

8- رسول خدا (ص) تلاش میکند انسان هایی تربیت کند که در عین توجه به رستگاری افرادی به عنوان هدف اصلی زندگی برای رشد و تعالی زندگی دنیوی خود نیز تلاش کنند.

9- در زمان جاهلیت شتر سالم را با آهن حرارت دیده داغ میزدند تا شتر مریض بهبود یابد. اگر گاو ماده آب نمیخورد، گاو نر را میزدند تا دیو پنهان شده در شاخ های او خارج شود.

10- در سر تا سر عربستان تنها هفده نفر بودند که خواندن و نوشتن میدانستند.

11- اولین آیاتی که بر رسول خدا (ص) نازل شد درباره دانش و آموختن بود.

12- دعوت های مکرر قرآن به خردورزی و تشویق های دائمی رسول خدا (ص) باعث شد که سد جاهلیت از بین برود.

13- آیه «قل من حرم زینة الله التی اخرج لعباده...»←دیدگاه متعادل خداوند نسبت به نعمت های دنیوی

14-  یکی از جنبه های عدالت خواهی رسول خدا (ص) مبارزه با تبعیض نژادی و امتیازات اشرافی بود.

درس نهم : برنامه ای برای فردا

1- «انقلاب اسلامی» و «پیروزی در دفاع مقدس» دو تجربه موفق ایرانیان است، که بار اصلی آن بردوش نوجوانان و جوانان بوده است.

2- الف)حوزه اول: تقویت توانایی های فردی

1- تلاش برای کسب آگاهی دقیق از تمدن اسلامی و تمدن جدید

2- تقویت ایمان و اراده

ب)حوزه دوم: تحکیم بنیان خانواده

ج)حوزه سوم: تقویت بنیان های جامعه

1- همراه کردن دیگران با خود

2- تلاش برای پیشگام شدن در علم و فناوری

3- استحکام بخشیدن به نظام اسلامی

4- تقویت عزت نفس عمومی

د)حوزه چهارم: حضور موثر و فعال در جامعه جهانی

1- تاکید بر محتوای عقلانی و خردمندانه دین

2- استفاده از بهترین و کارآمد ترین ابزارها برای رساندن پیام

3- مبارزه با ستمگران و تقویت فرهنگ جهاد و صبر

3- گذشته در بردارنده عوامل پیروزی ها و شکست هاست و بصیرت ما را نیز بالا میبرد.

4- مقام معظم رهبری علم را مایه اقتدار ملی معرفی میکند.

5- استحکام و اقتدار نظام حکومتی یک کشور عاملی برای حضور کارآمد در میان افکار عمومی جهان است.

6- ملتی که عبارت «ما میتوانیم» را لفظ و عمل بیان میکند.قله های افتخار را به سرعت طی کرده و به عزت نفس عمومی دست خواهد یافت.

7- پیام اسلام پیامی برای فطرت انسان هاست.

8- خداوند در آیه شریفه «ادع الی سبیل ربک بالحکمة و الموعظة الحسنة و جادلهم بالتی هی احسن» دانش استوار ، اندرز نیکو و مجادله با شیوه نیکو را به عنوان روش های تبلیغی به پیامبر معرفی میکند.

9- بنا به گفته امام خمینی (ره) دشمنان هرگز دست از مقابله و ستیز بر نمی دارند، مگر این که ما را از دینمان برگردانند و همچنین آمریکا و شوروی در تعقیبمان خواهند بود تا هویت دینی و شرافت مکتبی مان را لکه دار نمایند.

10- اقدامات صهیونیست ها در فلسطین نمونه بارز حق ستیزی در عرصه جهانی است.

درس دهم : زندگی در دنیای امروز

1- تنها شیوه مطمئن زندگی و روش قابل اعتماد در مواجهه با مسائل در دنیای پیچیده امروز ، عمل به احکام و راهنمایی های خداوند است.

2- هریک از احکام و دستورات خداوند دارای علت خاص است.

3- برخی از احکام زندگی در دنیای امروز : 1)احکام ورزش و بازی     2)احکام فرهنگ و ارتباطات      3)احکام روابط با بیگانگان

4- شرط بندی از امور زیان آور روحی و اجتماعی است و انجام آنها حتی در بازیها و ورزش های معمولی ، حرام است.

5- شرکت در مجالس قمار حرام است.

6- اگر ورزش و بازیهای ورزشی برای دور شدن افراد جامعه از فساد و بی بند و باری های دنیای کنونی ضرورت یابد ، فراهم کردن امکانات آن واجب کفایی است.

7- تولید، توزیع و تبلیغ ، فیلم ها، لوح فشرده، نوارهای کاست، مجلات، روزنامه ها، کتابها و انواع آثار هنری به منظور گسترش فرهنگ و معارف اسلامی و مبارزه با تهاجم فرهنگی و ابتذال اخلاقی ، از مصادیق مهم عمل صالح و از واجبات کفایی و دارای پاداش اخروی بزرگ است.

جزوه دینی 3

باسمه تعالی

شب کنکور  دین و زندگی سوم دبیرستان

درس اول : هدایت الهی

1-نیاز اول: درک هدف زندگی

انسان میخواهد بداند برای چه زندگی میکند؟

کدام هدف به زندگی وی معنا میبخشد؟

2- نیاز دوم: درک آینده خویش

انسان میخواهد بداند چه آینده ای در انتظارش است؟

نحوه زندگی او پس از مرگ چگونه است؟

خوشبختی وی در آن سرا در گرو انجام چه کارهایی است؟

3- نیاز سوم: کشف راه درست زندگی

راه زندگی یا چگونه زیستن در ارتباط با دو نیاز قبلی است.

4- برای رسیدن به پاسخ این نیازها باید به چند نکته توجه کرد:

1)هر پاسخی که داده میشود باید جامع و کامل باشد.

2) پاسخ ها باید کاملا درست و قابل اعتماد باشد.

5- آفرینش بی هدف نشانه نقص و ضعف و نا آگاهی است.

6- هدایت یک اصل عام و همگانی است.

7- ویژگی و ارزش های وجودی انسان سبب تمایز او با دیگر موجودات شده است.

8- هدف خلقت انسان تقرب به خداوند است.

9- توانایی تفکر و تعقل و قدرت انتخاب از تفاوت های انسان با دیگر موجودات است.

10- امام کاظم (ع) در سخن خود خطاب به هشام بن حکم دو حجت خداوند بر مردم را معرفی کرد: حجت آشکار و حجت نهان

11- منظور از حجت آشکار: رسولان، انبیا و ائمه اند و منظور از حجت نهان : همانعقل انسان هاست.

12- عقل وسیله فهم پیام الهی است.

درس دوم : هدایت مستمر

1- فطرت از کلمه فطر به معنای خلق و ابداع است.

2- به سبب وجود ویژگی های فطری مشترک خداوند یک برنامه کلی در اختیار انسان گذاشته تا به هدف خود برسد.

3- این برنامه مشترک که در اختیار انسانها قرار گرفته اسلام نام دارد که به معنای تسلیم بودن در برابر خداست.

4- محور های اصلی این برنامه عبارتند از :

*ایمان به خدای یگانه و دوری از شرک و بت پرستی

* ایمان به معاد

* اعتقاد به عادلانه بودن نظام هستی

* ایمان به فرستادگان الهی و راهنمایان دین

* عبادت و بندگی خداوند

* کسب مکارم اخلاقی

* دوری از رذائل و زشتی های اخلاقی

* برپایی نظام اجتماعی براساس عدل

5- محتوای اصلی دعوت پیامبران یکسان بوده و همه آنها آورنده یک دین بوده اند.

6- علل آمدن پیامبران متعدد:

1)لزوم استمرار در دعوت پیامبران یکسان بوده و همه آنها آورنده یک دین بوده اند.

2) رشد تدریجی سطح فکر جوامع و اقوام

3) از بین رفتن یا تحریف تعلیمات پیامبر پیشین

7- به علت ابتدایی بودن سطح فرهنگ و زندگی اجتماعی و عدم توسعه کتابت تعلیمات انبیاء به تدریج فراموش میشد.

8- منشأ اختلاف و چند دینی آندسته از رهبران دینی بوده اند که با آمدن پیامبر جدید در مقابل دعوت او ایستاده و پیامبری او را انکار کردند.

9- ویژگی های پیامبران: 1)وحی  2)اعجاز  )عصمت

10- پیامبران برای درست انجام دادن مسئولیت ها باید از گناه و اشتباه معصوم باشند.

11- اگر پیامبری در دریافت و ابلاغ وحی معصوم نباشد دین الهی به درستی به مردم نمیرسد و امکان هدایت از آنها سلب میشود.

12- اگر پیامبری در مقام تعلیم و تبیین دین معصوم نباشد امکان انحراف در تعالیم دین پدید میاید

13- اگر پیامبری در هنگام اجرای فرمان های الهی معصوم نباشد امکان دارد کارهایی خلاف دین انجام داده و مردم نیز از او سرمشق بگیرند.

14- پیامبران از چنان مرتبه ای از علم ، ایمان و تقوا برخوردارند که هرگز به سوی گناه نمیروند.

15- پیامبران از چنان بینش عمیقی برخوردارند که دچار خطا و اشتباه نمیشوند.

16- دلایل ختم نبوت:

1)آمادگی جامعه بشری برای دریافت برنامه کامل زندگی

2) حفظ قرآن کریم از تحریف

3) وجود امام معصوم پس از پیامبر (ص)

4) پیش بینی راه های پاسخ گویی به نیاز های زمانه

17- قرآن کریم محفوظ از تحریف است پس به تکمیل و تصحیح نیاز ندارد و جاودانه باقی خواهد ماند.

18- ائمه همه مسئولیت های انبیاء به جز دریافت وحی را به عهده داشتند.

19- برخی از ویژگی های دین اسلام که سبب انطباق آن با نیازهای متغیر زمان شده است:

1) توجه به نیاز های متغیر در عین توجه به نیازهای ثابت

2) وجود قوانین تنظیم کننده یک دسته از قوانین در اسلام وجود دارد که به مقررات اسلامی خاصیت انطباق و تحرک داده است. مثل قائده «لاضرر و لا ضرارفی الاسلام»

3) اختیارات حاکم و نظام اسلامی

درس سوم : معجزه ای از نوع کتاب

1- دو ویژگی قرآن که سبب تمایز آن با دیگر کتب آسمانی شده است:

دلیل و سند نبوت پیامبر اکرم (ص) است.

جاودانه و همیشگی است.

2- پیامبر مخالفان قرآن را دعوت به مبارزه (تحدی) کرد و از آنان خواست که سوره ای مانند قرآن بیاورند.

3- جنبه های اعجاز قرآن:

اعجاز لفظی

اعجاز محتوایی

امی بودن رسول خدا (ص)

4- اعجاز محتوایی

انسجام درونی در عین نزول تدریجی

تأثیر ناپذیری از عقاید دوران جاهلیت

جامعیت و همه جانبه بودن

تازگی و شادابی دائمی

5- اعجاز لفظی و ذکر نکات علمی بی سابقه قرآن از آغاز نزول مورد توجه همگان و حتی مخالفان قرار گرفت.

6- قرآن کریم در طول بیست و سه سال نازل شده و در این مدت بیش از شش هزار آیه درباره موضوعات مختلف آمده است.

درس چهارم : گستره رسالت پیامبر (ص)

1- قلمرو رسالت پیامبر (ص):

1) دریافت و ابلاغ وحی

2) تعلیم تبیین تعالیم وحی (مرجعیت دینی)

3) اجرای قوانین الهی از طریق ولایت بر جامعه (ولایت ظاهری)

2- پیامبر اکرم (ص) تنها رساننده وحی نبود بلکه وظیفه تفسیر و تبیین قرآن کریم را نیز بر عهده داشت.

3- گفتار و رفتار پیامبر (ص) اولین و معتبرترین مرجع علمی برای فهم عمیق آیات الهی بود.

4- پیامبر (ص) اولین و بزرگ ترین <معلم> قرآن بوده است.

5- پیامبر (ص) مسجد مدینه را محل حکومت و رهبری خود قرار داد.

6- امامان از جمله امام باقر (ع) اسلام را بر 5 پایه استوار میدانستند که مهمترین آنها ولایت است.

7- امام باقر (ع) : نماز، زکات، روزه، حج و ولایت را پنج پایه اسلام معرفی میکند.

8- ولایت از پایه های مهم اسلام است. به دلیل:

1) جامعیت دین اسلام

2) ضرورت اجرای احکام اسلامی مانند عدالت اجتماعی

3) پذیرش ولایت الهی و نپذیرفتن حاکمیت طاغوت

4) حفظ استقلال جامعه اسلامی در برابر کفار

9- دین اسلام یک دین کامل و جامع است و همه ابعاد زندگی انسان چه فردی و چه اجتماعی را در بر میگیرد.

10- یکی از اهداف رسالت انبیاء این بود که مردم جامعه ای بر پایه عدل بنا کنند و روابط اجتماعی و مردمی خود را بر اساس قوانین عادلانه بنا نهند که این هدف بدون وجود یک نظام حکومتی سالم میسر نیست.

11- ولی و سرپرست حقیقی انسانها خداست و به همین دلیل اطاعت از کسانی که او معین کرده واجب است.

12- کسی که فرمان میدهد و قانون گذاری میکند در حالی که فرمان و قانونش نشأت گرفته از قرآن نیست، <طاغوت> است و مراجعه به آن و انجام دستوراتش بر مسلمانان حرام است.

13- پیامبر اکرم (ص) ولایت معنوی را که همان سرپرستی و رهبری معنوی انسان هاست و مرتبه ای برتر از ولایت ظاهری است نیز داراست.

14- رسول خدا (ص) با انجام وظایف بندگی در مسیر قرب الهی به مرتبه ای از کمال نائل شد که میتوانست عالم غیب و ماورای طیعت را مشاهده کند و به اذن الهی در عالم طبیعت تصرف کند.

15- نمونه دیگر ولایت معنوی هدایت بندگان خدا از طریق امداد غیبی و الهامات روحی و معنوی و تصرف در قلوب آن ها است.

درس پنجم : تداوم رسالت

1- اگر مسلمانان در زندگی اجتماعی خود دچار اختلاف و کشمکش شدند باید اختلاف خود را نزد خدا و رسول برند و این نشانه ایمان به خدا و روز آخرت است.

2- به غیر از دریافت و ابلاغ وحی بقیه قلمرو های مسئولیت پیامبر (ص) به امامان واگذار شده است.

3- حدود سه سال بعد از بعثت خداوند دستور انداز خویشان را طی دعوت آشکار به پیامبر (ص) داد.

4- طی این دعوت پیامبر چهل نفر از بزرگان بنی هاشم را به منزل خویش خواند و آنان را به سوی اسلام دعوت کرد و این دعوت را سه بار تکرار کرد و هر بار تنها حضرت علی (ع) دعوت را پذیرفت.

5- آیه ولایت در شأن حضرت علی (ع) نازل شد که طی آن خداوند ایمان، نماز و انفاق را جزء ویژگی های ولی معرفی کرد.

6- آیه تطهیر در منزل ام سلمه و برای معرفی اهل بیت نازل شد که طی آن خداوند اعلام کرد که اهل بیت پیامبر (ص) را از هرگونه آلودگی و پلیدی پاک گردانیده است.

7- وقتی آیه 59 سوره نساء نازل شد جابر بن عبدالله انصاری از پیامبر خواست که اولواالامر را به ایشان بشناساند. پیامبر طی حدیثی جانشینان و امامان بعد از خود را به عنوان اولواالامر معرفی کرد این حدیث به حدیث جابر مشهور است.

8- محمد بن علی در تورات به باقر معروف است.

9- پیامبر اکرم در روزهای آخر عمر خود از دو میراث گرانبها (کتاب خدا و عترت اهل بیت) صحبت میکرد و می فرمود آنها را در میان مردم به جای میگذارد و این دو تا روز قیامت از هم جدا نخواهند شد.

10- حدیث منزلت از زبان پیامبر (ص) خطاب به حضرت علی (ع) مطرح شده است که طی آن پیامبر (ص) حضرت علی (ع) را برای خود به منزله هارون برای موسی معرفی کرد با این تفاوت که بعد از ایشان پیامبر دیگری نیست.

11- در سال دهم هجرت و در «حجة الوداع» که حدود 120 هزار نفر شرکت داشتند در هنگام بازگشت در روز هجدهم ذیحجه در محلی به نام <غدیر خم> آیه ای بر پیامبر نازل شد و خداوند از ایشان خواست که فورا پیام خود را مبنی بر ولایت و جانشینی حضرت (ع) به مردم ابلاغ کنند.

12- بعد از ابلاغ این پیام مردم دسته دسته آمدند و به حضرت علی (ع) تبریک گفتند.

13- 110 نفر از اصحاب که که در محل حاضر بودند آن را بی هیچ واسطه ای از پیامبر نقل کردند و350 نفر از اهل سنت هم که نامشان در کتاب «الغدیر» آمده آن را با شواهد بیان کرده اند.

14- لازمه جانشینی پیامبر (ص) علم و معرفت کامل و عصمت از گناه و اشتباه است.

15- حضرت فاطمه (س) از اهل بیت پیامبر (ص) بود اما عهده دار مقام ولایت نبود ولی پیروی از ایشان واجب است.

درس ششم : جایگاه امامت

1- شیعه در لغت به معنای پیرو، یار و طرفداراست.

2- حضرت علی (ع) از کودکی تحت تربیت پیامبر (ص) قرار گرفت و درهای دانش به رویش گشوده شده است.

3- حضرت علی (ع) پس از رسول خدا (ص) از همه داناتر است.

4- حضرت علی (ع) در علم خود معصوم است.

5- بر مردم واجب است که از دانش حضرت علی (ع) بهره ببرند و مطابق نظر ایشان عمل کنند.

6- پیامبر (ص) مثل حضرت علی (ع) و امامان از فرزندان او را مثل کشتی نوح میداند.

7- یکی از ویژگی های ممتاز حضرت علی (ع) عدالت خواهی و دفاع از مظلومان بود. 8- برای حفظ همبستگی و وحدت میان مسلمانان باید به نکاتی توجه کنیم.

1) باید با هوشیاری در دام مستکبران جهانی که در صدد نابودی اسلام و ضعیف کردن مسلمانان هستند نیفتیم.

2) از اهانت به مقدسات سایر مسلمانان خودداری کنیم.

3) خود را از سایر مسلمانان دور ندانیم.

4) از مظلومان مسلمان در تمام نقاط جهان دفاع کنیم.

5) اعتقادات خود را با دانش و استدلال اعتلا و ارتقا ببخشیم.

6) به عنوان پیرو امیرالمومنین (ع) به گونه ای زندگی کنیم که سبب بدبینی دیگران به تشیع نشویم.

درس هفتم : وضع فرهنگی و سیاسی عصر ائمه علیهم السلام

1- مهمترین خطری که بعد از رحلت رسول خدا (ص) مسلمانان را تهدید میکرد بازگشت به عقب و سنت های پیشین بود.

2- پس از رحلت رسول خدا در دومین ماه سال یازدهم هجری حوادثی رخ داد که در نتیجه آن حوادث نظام حکومت اسلامی که بر مبنای «امامت» طراحی شده بود تحقق نیافت.

3- دستاورد این پیشامد این بود که امامان معصوم با وجود حضور در جامعه فاقد قدرت و امکانات لازم برای ایفای مسئولیت های خود شدند.

4- بنی امیه در زمان امام صادق (ع) سقوط کرد.

5- مسائل و مشکلات اجتماعی و فرهنگی بعد از رحلت پیامبر (ص):

1) ممنوعیت از نوشتن احادیث پیامبر (ص)

2) تحریف در معارف اسلامی و جعل احادیث

3) ظهور شخصیت ها و الگو های غیر قابل اعتماد

4) تبدیل حکومت عدل نبوی به سلطنت قیصری و کسرایی

6- به دلیل ممنوعیت از نوشتن حدیث عده ای احادیث را به خاطر می سپردند که این شیوه چند اشکال اساسی داشت:

1) احتمال خطا افزایش می یافت.

2) شرایط مناسب برای جاعلان حدیث فراهم می آمد.

3) مدرک و منبع معتبر برای تشخیص درستی احادیث وجود نداشت.

4) مهم تر اینکه مردم و محققان از یک منبع مهم هدایت بی بهره می ماندند.

7- پیامبر (ص) حکومتش را بر پایه برابری و مساوات بنا و اعلام کرد که همه انسانها از یک مرد و زن آفریده شده اند و تنها ملاک کرامت و گرامی بودن تقواست.

درس هشتم : احیای ارزش های راستین

1- خداوند در آیه 23 سوره شوری به پیامبر فرمان میدهد که مهربانی و مودت نسبت به خویشانش را مزد رسالتش قرار داد.

2- مسئولیت های امامت: 1- اقدامات مربوط به مرجعیت دینی          2- مجاهده در راستای ولایت ظاهری                3- ولایت معنوی

اقدامات مربوط به مرجعیت دینی: 1- تعلیم و تفسیر قرآن کریم                2- حفظ سخنان و سیره پیامبر (ص)        3- تبیین معارف اسلامی متناسب با نیازهای نو                    4- تربیت شخصیت های اسلامی

مجاهده در راستای ولایت ظاهری: 1- عدم تأیید حاکمان     2- معرفی خود به عنوان امام برحق        3- آگاهی بخشی به مردم      4- انتخاب شیوه های درست مبارزه

3- حضرت علی (ع) وفاطمه (س) سخنان پیامبر و آداب زندگی ایشان را به فرزندان خود آموزش میدادند و از آنها میخواستند که این آموزش ها را به امامان بعد از خود منتقل کنند.

4- کتاب «غررالحکم و دررالکلم» شامل یازده هزار سخن از حضرت علی (ع) است.

5- کتاب «صحیفه سجادیه» متعلق به امام سجاد (ع) است.

6- کتاب «کافی» از مرحوم کلینی و «من لا یحضره الفقیه» از مرحوم صدوق است.

7- «التهذیب» و «الاستبصار» از مرحوم شیخ طوسی است.

8- امامان از جهت این که حکومت و ولایت مردم به آنها سپرده شده بود و اینکه سکوت در برابر ظالمان را گناه میدانستند با حاکمان زمان خود مبارزه میکردند.

9- امامان هیچ گاه حاکمان زمان خود را تایید نمی کردند آنها تفاوت اخلاقی حاکمان را در نظر میگرفتند ولی آنها را در غصب خلافت یکسان می دیدند.

10- ائمه اطهار (ع) راه رهایی مسلمانان از دست حاکمان طاغوتی و مشکلات اجتماعی را آگاه شدن مردم میدانستند.

11- امامان شیوه مبارزه با حاکمان را متناسب با شرایط زمان بر می گزیدند به گونه ای که تفکر اصیل اسلامی بر جای بماند و به تدریج بنای ظلم بنی امیه و بنی عباس سست شود و روش زندگی امامان نیز به امامان بعد از خود منتقل شود.

12- تقیه یعنی آن بخش از اقدامات را که دشمن به آن حساسیت دارد مخفی نگه دارند به گونه ای که در عین ضربه زدن به دشمن کمتر ضربه بخورند.

13- امامان معصوم علاوه بر کمک های ظاهری نیاز های مهم و ضروری افراد را به اذن خداوند از راه های غیر عادی و غیبی برطرف می کنند.

درس نهم : خورشید پنهان

1- امام زمان (عج) در سپیده دم جمعه نیمه شعبان سال 255 هجری در سامرا متولد شد و تا سال 260 هجری در کنار پدر زندگی کرد.

2- امام یازدهم از یک طرف باید فرزندش را از گزند دشمنان حفظ می کرد و از طرف دیگر باید وجود ایشان را برای مردم ثابت میکرد و ایشان را به عنوان امام دوازدهم معرفی میکرد.

3- مرحله اول امامت ایشان تا سال 329 هجری طول کشید که به غیبت صغری معروف است.

4- پیامبر گرامی اسلام خود وحضرت علی (ع) را پدران امت معرفیکردهاست.

5- به سبب قدر ناشناسی مردم و حاکمان خداوند آخرین ذخیره و حجت خود را از نظر ها پنهان کرد.

6- امام علی (ع) علت بی بهره ماندن مردم از حجت را زیاده روی مردم در گناه و ستمگریشان دانست.

7- امام باقر (ع) نیز مطابق آیه «ان الله لا یغیر ما بقوم حتی یغیروا ما بانفسهم; خداوند وضع هیچ گروهی را تغییر نمی دهد. مگر این که خود وضع خویش را دگرگون سازند.» شایستگی نداشتن مردم برای داشتن نعمت را دلیل غیبت امام عصر (عج) مطرح میکند.

8-«غیبت» امام زمان (عج) نقطه مقابل ظهور است نه حضور

9- رهبری امام را در عصر غیبت به خورشید پشت ابر تشبیه میکنند.

10- بخش اصلی رهبری امام زمان (عج) مربوط به ولایت معنوی است.

11- آنچه برای ظهور لازم است:

1) احساس جهانی برای امداد الهی و کمک غیبی

2) نا امیدی از همه مکتب های غیر الهی

3) آمادگی لازم پیروان و یاران امام  برای همکاری با ایشان

12- امام باقر (ع) کسانی را که برای ظهور وقت تعیین میکنند دروغگو معرفی می کند.

13- هسته مرکزی یاران امام سیصد و سیزده نفر مطابق یاران پیامبر (ص) در جنگ بدر است.

14- عمر طولانی امام امری غیر عادی است نه غیر عقلی و محال و چنین عمری با قدرت الهی عملی میشود.

درس دهم : در انتظار طلوع

1- منظور از «ذکر» در عبارت قرآنی «ولقد کتبنا فی الزبور من بعد الذکر...» تورات است.

2- تاریخ زندگی انسان صحنه مبارزه دائمی حق و باطل بوده است.

3- اعتقاد به ظهور منجی و الهی بودن پایان تاریخ بین همه پیروان ادیان مختلف یکسان است.

4- فواید معلوم بودن مشخصات امام زمان (عج):

1) شناخته شدن ماجراجویان فریب کاری که خود را مهدی موعود معرفی می کنند.

2) حاضر و ناظر یافتن امام زمان (عج) بر اعمال خود

3) گفت و گوی یاران امام با ایشان

4) برخورداری جامعه به صورت های گوناگون از هدایت های معنوی ایشان

5- نگاه مثبت دین به آینده تاریخ و اعتقاد به حضرت مهدی (عج) اصلی به نام انتظار را در دل ها زنده کرده است.

6- ویژگی های جامعه منتظر:

1) به واقعیت های ناهنجار موجود «نه» می گوید.

2) حکومت طاغوت را بر می تابد.

3) می کوشد در جهت همان نوع جامعه ای که انتظارش را می کشد حرکت کند.

7- به اعتقاد جامعه شناسان پویایی جامعه شیعه به دو عامل گذشته سرخ و آینده سبز وابسته است.

8- گذشته سرخ: اعتقاد به عاشورا و آمادگی برای ایثار و شهادت در راه عدالت خواهی آرمان گرایی و حقیقت جویی.

9- آینده سبز: باور به مهدویت و نپذیرفتن حکومت طاغوت و تلاش برای گسترش عدالت و انسانیت در سراسر جهان

10- مسئولیت های شخص منتظر:

1) تقویت معرفت ایمان و محبت به امام

2) پیروی از امام عصر (عج)

3) ایجاد آمادگی در خود و جامعه

4) دعا برای ظهور امام

11- عصر غیبت عصر دودلی ها و شک ها و تردید هاست.

12- پیامبر اکرم (ص) بزرگ ترین مردمان در ایمان و یقین را کسانی میداند که در روزگاران آینده زندگی میکنند پیامبرشان را ندیده اند امام آنها غایب است و به سبب خواندن قرآن کریم و احادیث معصومین ایمان می آورند.

13- منتظر عصر غیبت را عصر آماده باش برای یاری امام تلقی میکند.

14- قوم حضرت موسی (ع) به ایشان گفتند : (تو و پروردگارت بروید و بجنگید ، ما اینجا مینشینیم.)

15- امیر مومنان (ع) محبوبترین کارها نزد خدا را انتظار فرج می داند.

درس یازدهم : مرجعیت و ولایت فقیه

1- قرآن کریم از جامعه اسلامی میخواهد که گروهی را تعیین کنند که وقت و همت خود را  صرف شناخت دقیق دین کرده و «تفقه» در دین را وظیفه اصلی خود قرار دهند.

2- «تفقه» به معنای تفکر عمیق است و کسانی که این معرفت عمیق را دارند، فقیه نامیده میشوند.

3- از نظر امام صادق (ع) فقیه باید:

1) نگهدارنده نفس خود

2) نگهبان دین خود

3) مخلفت کننده با هوی و هوس خود

4) فرمان بردار فرمان خداوند خود باشد

4- امام عصر (عج) به اسحاق ابن یعقوب فرمود که درباره رویدادهای زمان باید به راویان حدیث رجوع کنید.

5- در دوره غیبت بنا به فرمان امام زمان (عج) و به نیابت از ایشان فقیه واجد شرایط دو مسئولیت «مرجعیت دینی» و «رهبری و ولایت» را بر عهده دارد.

6- فقیهان با تفکر در آیات و روایات و موازین دقیق احکام را بدست آورده و در اختیار مردم قرار میدهند، کسانی هم که خود در این احکام متخصص نیستند به اینها رجوع میکنند، به این مراجعه پیروی یا «تقلید» میگویند.

7- در میان فقیهان آنکه توانایی بر پایی و اداره حکومت را دارد  بر اساس احکام رهبری جامعه را به دست میگیرد که به او «ولی فقیه» می گویند.

8- درعصرغیبت:

مرجعیت علمی در شکل مرجعیت فقیه ادامه میابد.

حکومت اسلامی در چهارچوب ولایت فقیه استمرار میابد.

9- فقیهی شایسته پیروی است که:

1) با تقوا باشد.

2) عادل باشد.

3) زمان شناس باشد.

4) با تدبیر و با کفایت باشد.

5) شجاعت و قدرت روحی داشته باشد.

10- راه های شناخت فقیه:

1) خود ما به اندازه کافی از علم فقه اطلاع داشته باشیم و فقیه واجد شرایط را بشناسیم.

2) از دو نفر عادل و مورد اعتماد بپرسیم.

3) یکی از فقیهان در میان اهل علم آن چنان مشهور باشد که انسان مطمئن شود که این فقیه دارای شرایط است.

درس دوازدهم : ویژگی های حکومت اسلامی

1- رابطه رهبر با مردم:

1) رهبر نسبت به مردم جامعه خود دلسوز و مهربان است.

2) با مردم جامعه خود مشورت میکند.

3) ولی فقیه در تصمیم گیری قاطع و استوار است.

4) با روش های درست و منطقی  به روشنگری مردم میپردازد.

5) نسبت به سرنوشت جامعه و اصول اسلامی استوار و قاطع است.

6) رهبر جامعه اسلامی نگاه برابر و مطابق قانون به آحاد جامعه دارد.

7) تربیت و هدایت مردم به دین خدا و سعادت حقیقی را مهم ترین حق مردم میداند.

8) رهبر در برابر مردم و به خصوص مستمندان و مستضعفان و در برابر ستمکاران و ستمگران نفوذ ناپذیر و مقتدر عمل میکند.

2- مردم نیز وظایفی نسبت به رهبر و حکومت اسلامی دارند:

1) تبعیت از رهبر جامعه

2) داشتن استقامت و پایداری برای اجرای قوانین اسلام و یشرفت جامعه

3) حفظ وحدت و همبستگی اجتماعی

4) آمادگی برای مقابله با ظالمان و مستکبران

5) افزایش آگاهی های سیاسی

6) نصیحت رهبر

7) انجام وظیفه امر به معروف و نهی از منکر

8) کوشش در جهت آبادانی کشور

9) حفظ اموال عمومی

10) ترجیح منافع کل جامع بر منافع فردی

3- حضرت علی (ع) میفرماید: بزرگترین حقی که خدا واجب کرده است حق رهبر بر مردم و حق مردم بر رهبر است.

4- دموکراسی های رایج هدف خود را تأمین خواسته های دنیوی مردم قرار داده اند.

5- حضرت علی (ع) در نامه خود به مالک اشتر فرمانروای مصر ، سیمای حاکم اسلامی را برای او ترسیم کرد.

6- امروزه، ولی فقیه محور وحدت ملی ، همبستگی و استقلال کشور است.

درس سیزدهم : عزت نفس

1- خداوند سرچشمه تمام عزت هاست و هرکس که به دنبال عزت است، باید خود را به این سرچشمه پیوند دهد.

2- انسان حقیقتی است با دو دسته از تمایلات: تمایلات عالی و تمایلات دانی

3- آیه «من کان یرید العزة فللٌه العزة جمیعاً» سر چشمه عزت را خداوند معرفی میکند.

4- تحقیقات نشان داده که اکثر گناهکاران و مجرمان افرادی هستند که کرامت نفس خود را از دست داده و تحقیر شده اند.

درس چهاردهم : زمینه های پیوند

1- زنان و مردان ویژگی های انسانی یکسان و هدف واحدی دارند.

2- اهداف ازدواج:

زمینه اول: پاسخ به نیاز جنسی

زمینه دوم: انس با همسر

زمینه سوم: رشد و پرورش فرزندان

زمینه چهارم: رشد معنوی و اخلاقی

3- نیاز جنسی، اولین جاذبه و کشش را میان زن و مرد ایجاد میکند.

4- خداوند در قرآن در کنار آرامش به مهربانی و مودت میان زن و مرد اشاره میکند.

5- فرزند، تحکیم بخش وحدت روحی زن و مرد است.

6- عالی ترین زمینه تشکیل خانواده رشد اخلاقی و معنوی هریک از اعضای خانواده است.

درس پانزدهم : پیوند مقدس

1- داشتن قدرت انتخاب ، ارزشمند و مسئولیت زاست و لازمه آن تسلط بر شور و احساس جوانی است.

2- اولین سنگ بنای خانواده انتخاب همسر خوب است.

3- تحقیق درباره خانواده همسر ، شناخت دوستان او تحقیق درباره خلاقیات او در محیط کار یا تحصیل ، معاشرت خانواده های دوطرف، مشورت با افراد مورد اعتماد و گفت و گو با یکدیگر در جلسات حضوری از راه های پیشنهادی اسلام برای شناخت همسر است.

4- نباید فاصله میان بلوغ جسمی و فکری با زمان ازدواج زیاد شود.

5- از دیدگاه پیامبر (ص) نیمی از دین با ازدواج و نیمی دیگر با پروای از خدا کامل میشود.

6- امام صادق (ع) دو رکعت نماز شخص متأهل را برتر از هفتاد رکعت نماز شخص مجرد میداند.

درس شانزدهم : کانون مهر

1- پیمان ازدواج (عقد) تعهد رسمی و شرعی دختر و پسر برای تشکیل خانواده است.

2- شروط اصلی ازدواج:

1) اعلام رضایت دختر و پسر و اجباری نبودن ازدواج

2) اذن پدر برای ازدواج دختر

3) صداق یا مهریه زن

3- با ازدواج دختر و پسر باید بدانند که همه مسئولیت ها و نقش های دیگر را با این وظیفه سنجیده و تنظیم کنند.

4- زن و مرد نقش های مشترک و اختصاصی دارند.

5- نقش مرد:

1) تأمین هزینه زندگی خانواده

2) مدیریت و نگاهبانی از حریم خانواده

3) رابطه محبت آمیز با همسر

4) محبت و نظارت پدری

6- شرط پرداخت نفقه نیازمند بودن زن نیست و در هر شرایطی این مسأله بر عهده مرد است.

7- در صورت پرداخت نکردن نفقه دادگاه اسلامی باید حق زن را گرفته و به او بپردازد.

8- رسول خدا (ص) نشستن مرد در کنار همسر خود را از اعتکاف و شب زنده داری در نزد خدا، دوست داشتنی تر میداند.

9- نقش زن در خانواده ، نقش محوری است و با انجام صحیح آن بنای خانواده مستحکمتر می شود.

10- نقش زن: 1)همسرداری     2)تدبیر امور خانه    3)مادری

11- امیرالمومنین (ع) مرد را مدیر عمومی خانواده و زن را مدیر داخل خانه میداند، این سخن بیانگر یک تقسیم کار طبیعی است.

12- نقش مشترک زن و مرد: برنامه ریزی برای رشد و تعالی تمام اعضای خانواده

13- پدر و مادر با همکاری هم برنامه ای را تنظیم میکنند تا به اهداف زیر منجر می شود:

1) بهداشت جسمی و روحی فرزندان

2) امکان دانش اندوزی به خصوص برای فرزندان

3) شکل گیری پایه های معنویت و اخلاق پسندیده و صفات شایسته در فرزندان

4) تمرین آداب معاشرت و توانایی حضور شایسته و فعال در جامعه برای فرزندان

5) ایجاد فرصت و فراغت برای رشد و تعالی زن و شوهر

جزوه دینی 2

باسمه تعالی

شب کنکور  دین و زندگی سال دوم دبیرستان

تهیه و تنظیم :عباس زارعی سرگروه درس معارف اسلامی میناب

درس اول : جلوه های حکمت و تدبیر

1-مقصود از «لاولی الالباب» در آیه ی شریفه «واختلاف اللیل و النهار لایات لاولی الالباب»←خردمندان

2- از مشاهده مجموعه های بزرگ و پیچیده جهانی در میابیم که :

1)هرموجودی از اجزای خاص و معینی تشکیل شده است.

2)هریک از اجزاء با آرایش مخصوص به خود در کنار هم قرار گرفته اند.

3)هر جزئی کار مخصوصی انجام میدهد و وظیفه معینی بر عهده دارد.

4)میان وظایف و مسئولیت ها ارتباط و پیوستگی دیده میشود.

5)هر سامان و نظمی دارای هدف خاصی است که آن را از سایر سامان دهی ها جدا میکند.

3- کار اجزاء مکمل یکدیگر است و کارها و مسئولیت ها در ارتباط با هم معنا میابند.

4- عنصری که سبب پیدایش یک نظام میشود و به تمام فعالیت های آن معنا                            می بخشد←هدف و غایت

5- همکاری, پیوستگی و نظام, همواره بر آن است تا به هدف معینی منجر شود.

درس دوم : با کاروان هستی

1- فعالیت هر سلول در هر قسمت بدن نه تنها در خدمت همان قسمت است بلکه در خدمت نهایی ترین هدف یعنی رشد و حیات بدن نیز هست.

2- هر دستگاهی نظم قانون مندی وهدف خاص خود را دارد.

3- هرچه دایره نظام بزرگ تر میشود قانون مندی و نظم گسترده تری به وجود می آید و همه ی نظام های کوچکتر درون آن نظام را در بر میگیرد.

4- نظام های بزرگتر از به هم پیوستن نظام های کوچکتر شکل میگیرند.

5- خداوند در آیه شریفه «ما تری فی خلق الرحمن من تفاوت ...» مارا به نظری دوباره افکندن در آفرینش دعوت میکند.

درس سوم : سرمایه های انسان

1- ارزش هر کس به درک و فهم وی از حقیقت هستی و جایگاه انسان در نظام آفرینش بستگی دارد.

2- خداوند به انسان کرامت بخشیده و بر بسیاری از مخلوقات برتری داده است.

3- پروردگار به ماقوه و نیرویی عنایت کرده تا با آن بیندیشیم و راه درست زندگی را از را های غلط تشخیص دهیم که آن عقل است.

4- خداوند ما را صاحب اراده و اختیار آفرید و مسئول سرنوشت خود قرار داد.

5- خداوند سرشت ما را با خود آشنا کرد و گرایش به خود را که گرایش به خوبی ها و زیبایی هاستدر ما قرار داد.

6- خداوند متعال شناخت خیر و نیکی و گرایش به آن وشناخت بدی و زشتی و بیزاری از آن را در ما قرار داد تا به خیر و نیکی روی آوریم و از گناه و زشتی بپرهیزیم.

7- خداوند وعده داده است که هرکس در راه خدا که راه خوشبختی خود انسان است تلاش کند او را از امدادهای غیبی خود بهره مند سازد و در رسیدن به مقصد یاری کند.

8- حضرت علی (ع) درباره نفس اماره می فرماید: دشمن ترین دشمن تو همان نفسی است که درون توست.

9- کار شیطان وسوسه کردن و دادن وعده های دروغین است وجز این راه نفوذ دیگری در ما ندارد.

درس چهارم : خود حقیقی

1- دلیل وجود بعد غیر مادی و روحانی در وجود انسان : 1)ثابت بودن خود  2)رویاهای صادقانه

2- انسان در اثبات وجود چیزی که از آن تعبیر به «من» میکند نیازی به استدلال ندارد.

3- این «من» یک محور ثابت و یک حقیقت تغییر ناپذییر است که پشتوانه وحدت و ثبات شخصیت است.

4- ذرات تشکیل دهنده بدن به طور مداوم در حال تغییر است و اگر شخصیت و یا «من» انسان وابسته به جسم او باشد باید در طول عمر بارها عوض شده و به شخص دیگری تبدیل شده باشد.

5- قوانین و مقررات جامعه و روابط بین افراد بر پایه پذیرش <من> ثابت بنا شده است.

6- «روح» توانایی «انتخاب» و «تصمیم گیری» دارد,«جاودانگی» را در میابد و آن را طلب میکند و به دنبال کمالات بی نهایت و نا محدود است.

درس پنجم : پنجره ای به روشنایی

1- دیدگاه اول نسبت به مرگ: مرگ پایان زندگی است و انسان بعد از مرگ به سوی عالم نیستی رهسپار میشود.

2- از پیامد های این نگرش: بی ارزش شدن زندگی چند روزه دنیا و بسته شدن دریچه های امید به روی انسان است.

3- دیگاه دوم نسبت به مرگ: پیروان ادیان الهی مرگ را پایان بخش دفتر زندگی نمیدانند بلکه آنرا غروبی میدانند که طلوعی درخشان تر در پیش دارد.

4- پیامبر اکرم (ص): باهوش ترین افراد را کسانی میداند که فراوان به یاد مرگ اند و بهتر از دیگران خود را برای آن آماده میکنند.

5- امیر مومنان (ع) فرار از مرگ را عین نزدیک شدن به آن میداند.

6- پیامد های نگرش دوم:

1)بیرون آمدن زندگی از بن بست و باز شدن دریچه های امید به روی انسان و شور و نشاط  و انگیزه و فعالیت و کار و زتدگی.

2)نهراسیدن از مرگ و آمادگی برای فداکاری در راه خدا زیرا که خداپرستان واقعی در دنیا زیبا زندگی میکنند اما دل به آن نمی سپرند. آنها از خدا عمر طولانی میخواهند تا به خلق خدمت کنند و با اندوخته کامل تری در پیشگاه خداحاضر شوند.

7- امام حسین(ع) زندگی با ظالمان را همراه با ذلت و مرگ را سعادت می داند.

درس ششم : آینده روشن

1- «دفع خطر احتمالی لازم است»←امکان معاد

2- ایمان به معاد لازمه ایمان به خداست.

3- از جمله راه های عقلی که بیانگر ضرورت معاد هستند:

1)حکمت الهی

2)عدل خداوندی

4- حکیم کسی است که کار هایش هدف مند است وبه نتایج صحیح و درست منتهی میشود.

5- معاد در پرتو حکمت الهی:

1)گرایش به بقا و جاودانگی

2)بی نهایت طلبی و میل به کمالات و زیبایی ها

6- انسان طالب همه کمالات و زیبایی هاست و این طلب در هیچ حدی محدود نمی شود.

7- عدل یکی از صفات الهی است . خداوند عادل است و جهان را بر عدل استوار ساخته است.

8- خداوند وعده داده که هرکس را به آنچه استحقاق دارد برساند و حق کسی را ضایع نگرداند و به عدل رفتار کند.

9- دلایل عدم تحقق این وعده در دنیا:

1) عمر انسان ها محدود است و بیش تر انسان ها قبل از رسیدن به نتیجه کار خود از دنیا میروند.

2) پاداش بسیاری از اعمال مثل شهادت به دلیل نبودن انسان در این دنیا امکان پذیر نیست.

3) پاداش کسی که به عده زیادی خدمت کرده با توجه به عمر محدود او در دنیا میسر نیست.

4) مجازات کسی که به دیگران ستم کرده مثل قاتل در این دنیا عملی نیست.

5) بسیاری از استعداد ها به علت ستم دیگران فرصت شکوفایی نمیابند و تلف میشوند.

10- الف) دنیا به گونه ای است که انسان ها نمیتوانند نتیجه و نمره کار خود را به طور کامل دریافت کند.

ب) ظلم هایی که برخی از انسان ها به برخی دیگر روا داشته اند در این جهان قابل جبران نیست.

11- خداوند از دو جهت به مسئله امکان معاد جسمانس پاسخ میدهد:

1) حقیقت وجود انسان نفس و روح است که هنگام مرگ نابود نمیشود بلکه توسط فرشته وحی تمام و کمال دریافت میشود.

2) پاسخ دیگر مربوط به امکان آفرینش مجدد جسم برای پیوستن به روح در آخرت است.

درس هفتم : منزلگاه بعد

1- انسان ها بعد از مرگ وارد عالمی به نام برزخ میشوند و تا قیامت در آنجا به سر می برند.

2- در هنگام مرگ ملائکه حقیقت انسان را که همان روح و نفس اوست دریافت میکنند و همین حقیقت انسان است که بعد از مرگ نیز از آگاهی و شعور کامل برخوردار است.

3- انسان ها در هنگام مرگ از آگاهی و توانایی برخوردار هستند که میتوانند با ملائکه و خداوند گفت و گو کنند و پاسخشان را بشنوند.

4- انسان بعد از مرگ در موقعیتی است که حضور فرشتگان را درک میکند و با آنها به گفت و گو می پردازد.

5- فعالیت های حیاتی بدن انسان در ارتباط با روح و نفس است و هنگام توفی روح بدن فعالیت حیاتی خود را از دست میدهد و روح و نفس او باقی می ماند.

6- اعمال و آثار دنیایی آن ما تقدم نامیده میشود و آثاری را که بعد از مرگ برجا میگذارند ما تأخر میگویند.

7- به گفته پیامبر (ص) در جنگ بدر مردگان از زندگان شنواترند حال آنکه نمیتوانند پاسخ دهند.

8- شش چیز که مومن بعد از مرگ نیز از آنها بهره مند میشود از دید امام صادق(ع) عبارتند از:

1) فرزند صالحی که برای او طلب مغفرت کند.

2) کتاب قرآنی که از آن قرائت شود.

3) چاه آبی که حفر کرده است.

4) درختی که کاشته است.

5) آبی که برای خیرات جاری کرده است.

6) روش پسندیده ای که بنا نهاده است.

درس هشتم : واقعه بزرگ

1- بر پایی قیامت در دو مرحله صورت میگیرد:

الف)مرحله اول: این مرحله با پایان یافتن دنیا آغاز میشود.

1) نفخ صور اول: اولین حاثه بانگ سهمگینی است که قرآن کریم آن را به <صیحه> یاد کرده است. همه آسمان ها و زمین را فراگرفته و نا گهانی است.

2) مدهوشی اهل آسمان ها و زمین: جز آنان که خداوند خواسته بقیه مدهوش میشوند و بساط حیاط همه موجودات برچیده میشود.

3) تغییر در ساختار زمین و آسمان: تحولی عظیم در آسمان و زمین صورت میگیرد به طوری که آسمان و زمین به آسمان و زمینی دیگر تبدیل میشوند.

ب)مرحله دوم: در این مرحله وقایعی رخ میدهد تا انسان آماده دریافت پاداش و کیفر شود.

1) نفخ صور دوم: بانگ سهمگینی در فضا میپیچد و مقدمه حیات مجدد انسان ها فراهم میشود.

2) زنده شدن همه انسانها: با این نفخ صور همه مردگان دوباره زنده میشوند از زمین بیرون می آیند و در پیشگاه خدا حاضر میشوند.

3) نورانی شدن زمین: با نوری از جانب پروردگار زمین روشن میشود با این اشراق پرده ها کنار میرود و واقعیت حوادثی که بر زمین گذشته آشکار میشود.

4) برپا شدن دادگاه عدل الهی: با آماده شدن صحنه قیامت رسیدگی به اعمال آغاز میشود. ابتدا کتابی قرار داده میشود که در آن کتاب همه اعمال انسان ها از کوچک و بزرگ ثبت شده است.

5) حضور شاهدان و گواهان: پیامبران و امامان شاهدان دادگاه عدل الهی هستند همان گونه که در دنیا بوده اند. همچنین معیار سنجش اعمال انسان ها هستند و چون ظاهر و باطن اعمال انسان ها را در دنیا دیده اند و از هر خطایی مصون اند بهترین گواهان قیامت اند.

نکته مهم : علاوه بر امامان و پیامبران فرشتگان الهی و اعضای بدن انسان هم جزء شاهدان روز قیامت محسوب میشوند.

6) قضاوت بر معیار حق: بعد از همه این مراحل افکار و نیات انسان ها در ترازوی عدل پروردگار سنجیده میشود. معیار وسیله سنجش اعمال در قیامت «عدل» است.

7) دادن نامه اعمال به انسان: هر انسانی یک نامه اعمال دارد. این نامه به طوری است که خود عمل و حقیقت آن را در بر دارد و انسان عین عمل خود را می بیند.

درس نهم : فرجام کار

1- جایگاه گناهکاران :

1) جهنم هفت در دارد.

2) آتش جهنم طوری است که به دل ها سر میکشد و دل ها را میسوزاند.

3) مأموران عذاب ملائکه ای هستند سخت گیر و شدیدالعمل

4) گناهکاران گاهی دیگران را مقصر می شمارند از جمله بزرگان خود و شیطان

2- جایگاه نیکوکاران

2) بهشت هشت در دارد.

2) به گفته پیامبر (ص) بالاترین درجه بهشت فردوس است.

3) بالاترین مرتبه نعمت های بهشتی لقاء و دیدار خداوند است که اولیای خدا در طلب آن هستند.

3- سه نوع رابطه میان عمل و پاداش وجود دارد:

1) گاهی پاداش و کیفر بر اساس مجموعه ای از قراردادها تعیین میشود.

2) پاداش و کیفری که محصول طبیعی خود عمل است.

3) نوع دیگر که عمیق تر و کامل تر است مانند نامه اعمال انسان صورت حقیقی اعمال است که اکنون در این دنیا برای ما قابل مشاهده نیست.

4- قرآن خطاب به کسانی که زر و سیم گنجینه کرده اند و در راه خدا انفاق نمیکنند میفرماید: «بچشیبد آنچه را می اندوختید».

درس دهم : اعتماد بر او

1- توکل بر خدا به معنای اعتماد به خداوند و سپردن نتیجه کارها به اوست.

2- نوجوانی و جوانی دوره تصمیم های بزرگ است زیرا در این دوره دست و پای انسان به رشته های دنیایی بسته نشده است.

3- توکل کردن فقط به معنای گفتن جمله خدایا بر تو توکل میکنم نیست بلکه انسان باید در قلب خود بر خدا توکل کند و اورا تکیه گاه خو ببیند.

4- اگر توکل حقیقی و همراه با اخلاص باشد خداوند کار را به بهترین صورت چاره خواهد کرد.

5- توکل وقتی معنا دارد که انسان مسئولیت و وظیفه خود را به خوبی انجام دهد یعنی فکر کندمشورت کند بهترین راه را انتخاب کند و با عزم و اراده محکم برای رسیدن به مقصود تلاش کند.

6- توکل کننده ای که اهل معرفت باشد میداند که انسان باید برای رسیدن به نیازها و خواسته هایش از ابزار و اسباب استفاده کند.

درس یازدهم : دوستی با حق

1- آفرینش با رحمت و محبت آغاز شد.

2- فعالیت هایی که انسان در طول زندگی انجام میدهد ریشه در دلبستگی ها و محبت های او دارد.

3- آثار محبت به خدا:

1) دوستی با دوستان خدا

2) پیروی از خداوند

3) بیزاری از دشمنان خدا

4) مبارزه با دشمنان خدا

4- هرکس اهل بیت پیامبر (ص) را بشناسد عشق به آنها را در خود میابد.

5- دوستی با دوستان خدا سبب پیروی از آنها نیز میشود.

6- نمیشود کسی را دوست داشت ولی از او پیروی نکرد این سرپیچی نشانه عدم صداقت در دوستی است.

7- خواسته و فرمان خداوند یعنی دین همان برنامه سعادت و راه رستگاری و کمال است.

8- کلمه «لا اله الا الله» پایه و اساس بنای اسلام است که مرکب از یک نفی و یک اثبات است.

9- دین داری بر دو پایه استوار است : تولی(دوستی با خدا) و تبرٌی(بیزاری از باطل)

درس دوازدهم : فضیلت آراستگی

1- رسول خدا (ص) پوشیدن لباس سفید و روشن را از جهت پاکیزه بودن توصیه کرده است.

2- حضرت علی (ع) آراستگی را از اخلاق مومنان دانسته اند.

3- توصیه پیشوایان به آراستگی صرفاً برای حضور در اجتماعات نیست بلکه در هنگام حضور در خانواده و عبادت مهم تر است.

4- ظاهر هرکس تجلی درون اوست.

5- حقیقت این است که دل به هر جا رود عمل هم به همان جا میرود.

6- عفاف یک حالت روحی وفضیلت اخلاقی است که سبب میشود انسان اندام ظاهری خود را وسیله خود نمایی و جلب توجه دیگران قرار ندهد.

7- امام صادق (ع) پوشیدن لباس نازک را نشانه ضعف در دین میداند.

8- زن کانون «عفاف» در خانواده است.

9- «عفت» و«حیا» دو گوهر مقدس وجود زن هستند.

10- شخصی که دارای «عزت نفس» است عظمت و صلابتی در خود احساس میکند که موجب میشود حقارت و پستی را نپذیرد.

11- بزرگترین شکست, شکست روحی و معنوی است.

12- نیاز به توجه و تحسین دیگران و نیاز به مقبولیت و پذیرش نیاز هایی است که در دوره نوجوانی و جوانی بیشتر خود را نشان میدهد.

13- آراستگی همراه عفت وحیا نشانه شخصیت روحی و درک متعالی فرد از زندگی است.

درس سیزدهم : زیبایی عفاف

1- در ابتدا و مقدم بر هر چیز مردان باید نگاه خود را کنترل کنند.

2- زنان هم باید مانند مردان از نگاه به نا محرم پرهیز کنند.

3- استفاده از زینت برای زنان نباید به گونه ای باشد که جلب توجه کند.

4- پوشش زنان باید علاوه بر مو گریبان را هم بپوشاند.

5- بنابر روایات پوشش نداشتن چهره و دست تا مچ برای زنان جایز است.

6- زنان موظف به رعایت دو شرط هستند:

1) تمام بدن خود را به جز صورت و دست ها تا مچ بپوشانند.

2) پوشش آنها نباید چسبان و تحریک کننده باشد.

پوشش «چادر» این دوشرط را به طور کامل دارد بنابراین استفاده از آن اولویت دارد.

7- مسئولیت های انسان در مقابل مواهب خداوند:

1) تلاش برای حفظ و نگهداری آن

2) بهره برداری از آن نعمت در جهت رشد و کمال

8- حفظ موهبت ها و نعمت های خدادادی نه تنها سلب آزادی تلقی نمیشود بلکه به معنای بهره مندی مطلوب از آنهاست.

درس چهاردهم : نظارت همگانی

1- آیه ی شریفه «واعتصموا بحبل الله جمیعاً ولاتفرقوا» دین اسلام را ریسمان محکمی معرفی میکند که از پراکندگی و تفرقه جلوگیری میکند.

2- «ولتکن منکم امٌة یدعون الی الخیر و یأمرون بالمعروف و ینهون عن المنکر و اولئک هم المفلحون»←واجب کفایی بودن امر به معروف و نهی از منکر

3- دعوت به خیر و نیکی قبل از امر به معروف است.

4- دعوت به خیر و نیکی به عنوان پیشگیری است و مانع از گسترش گناه میشود.

5- امر به معروف نوعی درمان است.

6- امام صادق (ع) مؤثرترین راه فرا خوانی به خیر و نیکی را دعوت عملی میداند.

7- حضرت علی (ع) در وصیت خود به فرزندانش ترک امر به معروف و نهی از منکر را موجب تسلط افراد شرور در جامعه بر انسان ها و همچنین مستجاب نشدن دعای افراد میداند.

8- قوم بنی اسرائیل در زمان حضرت داوود (ع) و عیسی (ع) راه نافرمانی را در پیش گرفتند.

9- امام علی (ع) امر به معروف و نهی از منکر را برترین اعمال میداند.

10- شرایط امر به معروف و نهی از منکر:

1) بداند که عمل انجام نشده حتماً از واجبات است.

2) بداند شخص گناهکار قصد ادامه گناه را دارد.

3) بداند که امر و نهی او مؤثر واقع میشود و برای این کار روش های مختلف را امتحان کند.

4) بداند که در این امر و نهی مفسده ای نیست.

11- مراحل امر به معروف و نهی از منکر:

1) مرحله اول: طوری با او رفتار کنیم که متوجه عمل ناپسند خود شود مثل روگردانی از او .

2) مرحله دوم: با زبان اورا امر یا نهی کنیم.

3) مرحله سوم: به زور و اجبار او را از حرام باز داریم یا به واجب وادار کنیم.

12- روش های امر به معروف و نهی از منکر: طبق سخن امام خمینی (ره) کسی که میخواهد امر به معروف و نهی از منکر کند موظف است که:

1) در انجام آن مرتکب گناهی نشود مثل توهین و تحقیر.

2) مانند طبیبی مهربان رفتار کند.

3) مصلحت مخاطب را رعایت کند.

4) از خود خواهی و خود ستایی بپرهیزد.

5) قصدش تنها رضای خدا باشد.

6) خود را برتر از گناهکار و منزه از  گناه نبیند.

7) اگر بداند تکرار امر یا نهی مؤثر است آن را ادامه دهد.

درس پانزدهم : کار و درآمد حلال

1- در بینش اسلامی کار خلاق و مولد منشأ اصلی کسب مال و درآمد و کلید استفاده از منابع طبیعی و خدادادی است.

2- اگر پول خودش به طور مستقل مورد معامله قرار گیرد بدون این که فایده ای در کار باشد <ربا> پیش می آید.

3- پیام آیه «یا ایها الذین أمنوا اتقوا الله وذروا ما بقی من الربا...»

ربا خواری=اعلان جنگ با خدا و رسولش

4- سرمایه و کار در هر فعالیت اقتصادی دخالت دارند.

5- اساس بانکداری در نظام اسلامی بر مشارکت عادلانه بانک و افراد است.

6- دو راه تأمین هزینه های عمومی جامعه اسلامی: انفاق، مالیات

7- انواع انفاق: خمس و زکات

8- زکات هم ردیف برپا داشتن نماز است.

9- مصارف زکات: 1)فقرا  2)مسکینان  3)کارکنان گردآوری زکات  4)تألیف قلب ها  5)آزاد کردن بردگان  6)پرداخت قرض بدهکاران  7)در راه ماندگان  8)در راه خدا

10- زکات به اموال زیر تعلق میگیرد:

1) غلات: گندم، جو، خرما و کشمش

2) دام ها: شتر، گاو و گوسفند

3) سکه ها: طلا و نقره

11- طلا و نقره اگر به صورت سکه ای باشند زکات دارند.

12- کسی که موقع غروب شب عید فطر بالغ، عاقل و هوشیار است و فقیر نیست باید تقریباً سه کیلوگرم گندم یا جو و... به فقرا بدهد.

13- خمس به هفت چیز تعلق میگیرد که رایج ترین آنها منفعت کسب و کار است.

14- مصارف خمس: 1)برای خدا  2)برای رسول خدا  3)برای نزدیکان رسول خدا  4)یتیمان  5)مساکین  6)در راه ماندگان

15- هرکس باید برای پرداخت خمس حساب سال داشته باشد.

16- تا خمس مال پرداخت نشود استفاده از آن جایز نیست.

17- زیورآلات خانم ها اگر جنبه ذخیره داشته باشد خمس دارد.

18- اگر مالی را که خمس آن پرداخت نشده به کسی ببخشند آن مال او نمیشود.

19- هدف از مالیات ایجاد رفاه برای جامعه و افراد و تأمین هزینه های خود آنهاست.

20- از دیدگاه امام علی (ع) کسی که خراج مطالبه کند اما به امر آبادانی نپردازد شهرها را نابود و بندگان خدا را هلاک میکند و حکومتش جز اندکی باقی نمیماند.

درس شانزدهم : یاری از نماز و روزه

1- دو فایده نماز یاد خدا و دوری از گناه است.

2- مهمترین فایده روزه تقوا، پاکی و پارسایی است.

3- حضرت علی (ع) در نهج البلاغه مثل آدم های بی تقوا را مثل سوارکاران سوار بر اسب های چموش و سرکش میداند.

4- اگر شرط غصبی نبودن لباس و مکان نماز گزار را رعایت کنیم به کسب درآمد از راه حرام متمایل نخواهیم شد.

5- اگر در رکوع و سجود عظمت خدا را در نظر داشته باشیم در مقابل مستکبران خضوع و خشوع نخواهیم کرد.

6- اگر عبارت «غیر المغضوب علیهم  ولاالضٌالین» را با توجه بگوییم خود را در زمره کسانی که خدا بر آنها خشم گرفته یا راه گم کرده اند قرار نخواهیم داد.

7- کارهایی که خاصیت نماز را از بین میبرند عبارت اند از: خشم به پدر و مادر، غیبت کردن

8- روزه مصداق کامل ترین صبر و پایداری در برابر خواهش های دل است.

9- نه چیز روزه را باطل میکند: خوردن و آشامیدن، دروغ بستن بر خدا و پیامبر و جانشین پیامبر(ص)، رساندن غبار غلیظ به حلق، فرو بردن تمام سر در آب، باقی ماندن بر جنابت تا اذان صبح و قی کردن.

10- شخص مسافر در صورتی که شروط زیر را داشته باشد باید نمازش را شکسته بخواند:

1) رفتن او کمتر از 4 فرسخ  و مجموعه رفت و برگشت او کمتر از 8 فرسخ نباشد.

2) بخواهد کمتر از 10 روز در جایی بماند.

3) برای انجام کار حرام سفر نکرده باشد.

http://dzh.blogfa.com

نکات تستی درس دین و زندگی ویژه کنکور + دانلود

خلاصه فصل ها، نکات مهم و تست های کنکور درس عمومی دین و زندگی را از این جزوه بخوانید.

به گزارش اورژانس IT باشگاه خبرنگاران، در ایام کوتاه باقی مانده تا کنکور کارشناسی سال 1392 ما به طور منظم نرم افزارهای آموزشی و جزوه های کامل دروس مختلف را برای دانلود به داوطلبان عزیز معرفی می کنیم.

جزوه ی پیشنهادی امروز اورژانس آی تی شامل خلاصه، نکات، تست های کنکوری، معنی و پیام آیات درس دین و زندگی سال های دوم، سوم و چهارم دبیرستان است.

شما همچنین می توانید جزوه های درخواستی خود را در قسمت نظرات وارد کنید تا اورژانس آی تی در اولین فرصت آنها را برای شما تهیه کرده و در سایت قرار دهد.

دانلود جزوات دین و زندگی سالهای دوم، سوم و چهارم دبیرستان

سوالات وکلید امتحان نهایی معارف پیش دانشگاهی خرداد 93

دانلود سوالات وکلید امتحان  نهایی معارف پیش دانشگاهی خرداد 93

دانلود سوالات و راهنمای تصحیح جواب امتحان نهایی دین و زندگی سال سوم دبیرستان

کلیه رشته ها

تاریخ امتحان : 27 اردیبهشت ماه 1393

پرسشهای امتحانهای نهایی دینی 3 با پاسخ آنها

پرسشهای امتحانهای نهایی دین و زندگی 3 ( نسخه word ) به همراه پاسخ آنها

پرسشهای امتحانهای نهایی دین و زندگی 3 ( نسخه pdf ) به همراه پاسخ آنها

نکات کلیدی و سوالات تشریحی از دروس کتاب دین و زندگی سال اول دبیرستان

درس اول | دانلود

درس دوم | دانلود

درس سوم | دانلود

درس چهارم | دانلود

درس پنجم | دانلود

درس ششم | دانلود

درس هفتم | دانلود

درس هشتم | دانلود

درس نهم | دانلود

سوالات هماهنگ کشوری دین وزندگی پیش دانشگاهی

سوالات هماهنگ کشوری دین وزندگی پیش دانشگاهی

برای دریافت سوال و راهنمای تصحیح امتحان نهایی معارف اسلامی(۲و۱) دین و زندگی

دوره‌ی پیش دانشگاهی روی عبارات معارف اسلامی راست کلیک کنید

 و سپس  Save Target As را انتخاب نموده و Save کنید.          

امتحان هماهنگ نیم سال اول معارف اسلامی(1)   انسانی نوبت صبح- دی87

امتحان هماهنگ نیم سال اول  معارف اسلامی(1)   انسانی نوبت بعد از ظهر - دی87

امتحان هماهنگ نیم سال اول  معارف اسلامی(1)   تجربی وهنر نوبت صبح- دی87

امتحان هماهنگ نیم سال اول  معارف اسلامی(۱)    ریاضی نوبت صبح- دی87

امتحان هماهنگ نیم سال اول  معارف اسلامی(۱)   ریاضی نوبت بعدازظهر- دی87

امتحان هماهنگ نیم سال دوم  معارف اسلامی(2)   انسانی نوبت صبح- اردیبهشت۸۷

امتحان هماهنگ نیم سال دوم  معارف اسلامی(۲)انسانی نوبت بعدازظهر- اردیبهشت۸۷

امتحان هماهنگ نیم سال دوم معارف اسلامی(۲)  ریاضی نوبت صبح- اردیبهشت۸۷

امتحان هماهنگ نیم سال دوم معارف اسلامی(۲)ریاضی نوبت بعداز ظهر - اردیبهشت۸۷

امتحان هماهنگ نیم سال دوم معارف اسلامی(2) تجربی نوبت صبح- اردیبهشت۸۷

امتحان هماهنگ نیم سال دوم معارف اسلامی(2) تجربی نوبت بعدازظهر- اردیبهشت۸۷

امتحان هماهنگ جبرانی اول معارف اسلامی(۱)  کلیه رشته ها - اسفند ماه 8۷

امتحان هماهنگ نیم سال دوم معارف اسلامی (2) کلیه رشته ها - اردیبهشت 89

امتحان هماهنگ جبرانی دوم  معارف اسلامی(۲) کلیه رشته ها - تیرماه 89

امتحان هماهنگ معارف اسلامی(2) کلیه رشته ها - شهریورماه 89

امتحان هماهنگ نیم سال اول معارف اسلامی (1)کلیه رشته ها -دی‌ماه ۸۹

امتحان هماهنگ نیم سال دوم معارف اسلامی (2) کلیه رشته ها - دی‌ماه ۸۹

امتحان هماهنگ جبرانی اول معارف اسلامی(1) کلیه رشته ها - اسفند ماه ۸۹

امتحان هماهنگ نیم سال دوم معارف اسلامی(۲) کلیه رشته ها- اردیبهشت ۹۰

            امتحان هماهنگ جبرانی دوم معارف اسلامی(۲) کلیه رشته ها -خرداد ۹۰            

     امتحان هماهنگ نیم سال اول معارف اسلامی(1) کلیه رشته ها-دی ماه 90    

امتحان هماهنگ نیم سال دوم معارف اسلامی(۲) کلیه رشته ها- خرداد۹۱

امتحان هماهنگ ترم دوم دین وزندگی (معارف اسلامی) کلیه رشته ها- خرداد۹۲

آیات پرتکرار درس دین و زندگی ۳ ویژه کنکور سراسری

دانلود آیات پرتکرار درس دین و زندگی 3 ویژه کنکور سراسری

منبع :http://fera.ir

جزوه آموزشی درس دین و زندگی ویژه کنکور

    دانلود جزوه آموزشی درس دین و زندگی ویژه کنکور

منبع :http://fera.ir

3 تایی های زندگی

   

سه چیز را با احتیاط برداریم : قدم ,قلم ,قسم

سه چیز را پاک نگه داریم: جسم ,خیال ,لباس

از سه چیز کار بگیریم: عقل ,همت ,صبر

سه چیز را نشکنیم : دل ، قسم ، پیمان

سه چیز را هرگز نخوریم : حسرت، افسوس ، غصه

خود را به سه چیز آلوده نکنیم: خیانت ، قمار ، اعتیاد

از سه چیز خود را دور نگه داریم: حسادت ، حماقت،غرور 

با سه چیز کار انجام ندهیم : ترس ، ریا ، غضب

از سه چیز فرار کنیم : تنبلی ، شک ، تعصب

 سه چیز را  راحت نریزیم: اشک ،خون ، آبرو

به سه چیز عادت نکنیم : دوست ؛ تلویزیون، اینترنت

از سه چیز نون نخوریم : دزدی، قرض ، تملق

سه کار را زیاد انجام دهیم: زیارت ، عبادت ، سیاحت

اصول و فروع دین

اصول و فروع دین

اصول دین و مذهب 5 تا است:
1.توحید: خدا یکی است و شریک و همتایی ندارد2.معاد: روز قیامت همه مردگان زنده شده و سزای اعمال خود را که در دنیا کرده اند خواهند دید.3.نبوت:  خدا پیامبرانی را برای راهنمایی بشر فرستاده که اول آنها حضرت آدم و آخر آنها حضرت محمد بن عبدالله (ص) پیغمبر آخرالزمان است.4.عدل:  خدا عادل است و ظالم نیست.5.امامت: جانشین پیامبر 12 امام بر حقّند که اول آنها حضرت علیّ بن ابیطالب (ع) و آخر آنها حضرت مهدی (عج) است که از نظرها غائب و به مشیّت خدا ظاهر شده و عدل را در جهان گسترش می دهد.

فروع دین 10 تا است:

1.نماز :  عمل کردن به دستورات خاصی است به منظور پرستش خدای متعال
2.روزه: آن است که انسان مکلّف برای انجام فرمان خدا از اذان صبح تا مغرب از 9 چیز خودداری کند یعنی از خوردن و آشامیدن و استمناء و دروغ بستن به خدا و پیغمبر و رسانیدن غبار غلیظ به حلق و فروبردن سر در آب و باقیماندن در جنابت و حیض و نفاس تا اذان صبح و اماله کردن و قی کردن خودداری کند.
3.خمس: دادن یک پنجم منفعت سالانه به سادات و امام و یا مجتهدین جامع الشرایط در زمان غیبت امام زمان (عج) با شرایط مقرره در شرع مقدس اسلام.
4.زکات:
5.حج:
6.جهاد: جنگ کردن با دشمنان دین به دستور پیغمبر (ص) یا امام (ع) یا نایب خاص آن حضرت.
7.امر به معروف:
8.نهی از منکر:
9.تولّی:  دوست داشتن پیغمبر (ص) و امامان که از جانب خدا معیّن شده اند و پیروان آنها.
10.تبرّی:  بیزاری جستن و دوری از کفار و دشمنان دین اسلام.

مطالب کنکور دین وزندگی

   

جمع بندی کامل دین و زندگی 2

جمع بندی کامل دین و زندگی 3

جمع بندی کامل دین و زندگی 4

23 آیه پرتکرار دین و زندگی پیش در کنکور        

آیات پرتکرار دین وزندگی 2 و 3 در کنکور سراسری

منبع :

http://dinida59.blogfa.com

جزوه ی دین و زندگی (1)

درس چهارم | دانلود

درس پنجم | دانلود

درس ششم | دانلود

درس هفتم | دانلود

درس هشتم | دانلود

درس نهم | دانلود

منبع :

http://fera.ir

سوالات نهایی دین وزندگی 3 به تفکیک دروس

سؤالات نهایی دین و زندگی (3) به تفکیک دروس

ترجمه منظوم آیات دینی 2

ترجمه منظوم آیات دینی2 ( نسخه word )

ترجمه منظوم آیات دینی 2 ( نسخه pdf )

دانلود جزوه دین و زندگی مبحث پیام و آیات درسها

• دانلود جزوه دین و زندگی مبحث پیام و آیات درسها
• خلاصه کل کتاب دین و زندگی سال سوم دبیرستان
• جزوات جمع بندی کنکور
• دانلود جزوه کنکوری دین و زندگی سال چهارم ( پیش دانشگاهی )
• جزوات دین و زندگی سال چهارم دبیرستان
• دانلود جزوه کنکوری دین و زندگی سال سوم
• سؤالات دین و زندگی کنکور 5 گروه آزمایشی سراسری سال 91‎
• دانلود نکات کنکوری درس دین و زندگی سال دوم و سوم و چهارم
• آیات پرتکرار دین و زندگی در کنکور
• جزوات دین و زندگی سال چهارم دبیرستان
• دانلود جزوه دین و زندگی دروس 1 و 2 پیش دانشگاهی
• دانلود معنی و پیام آیات دین و زندگی دوم دبیرستان
• پاسخ اندیشه و تحقیق دین و زندگی سوم دبیرستان
• دانلود جزوه دین و زندگی مبحث با کاروان هستی
• دانلود نکات کنکوری و پیام آیات دین و زندگی
• جزوات دین و زندگی مخصوص کنکوری های سال 93
• تفسیر آیات دین وزندگی 2‎
• مجموعه ویدیو های آموزش دین و زندگی کنکور
• نکات مهم و کنکوری دینی دوم دبیرستان
• دانلود جزوه کنکوری دین و زندگی سال دوم

جزوات جمع بندی همه دروس کنکور 

رشته های ریاضی و تجربی و انسانی و زبان های خارجه

دروس عمومی

جمع بندی کامل ادبیات

جمع بندی کامل عربی

جمع بندی کامل زبان انگلیسی

جمع بندی کامل دین و زندگی 4

جمع بندی کامل دین و زندگی 3

جمع بندی کامل دین و زندگی 2

23 آیه پرتکرار دین و زندگی پیش در کنکور

سوالات درک مطلب زبان انگلیسی را چگونه پاسخ دهیم؟

گزیده نکات عربی حال

گزیده نکات عربی معرب و مبنی

جمله ساده و اجزای آن(زبان فارسی)

60 بیت قرابت معنایی ادبیات 3 کنکور

گزیده نکات عربی منادا

70 بیت قرابت معنایی ادبیات پیش دانشگاهی در کنکور سراسری

گزیده نکات عربی 2 و 3

آیات پرتکرار دین وزندگی 2 و 3 در کنکور سراسری

تیپ‌های مختلف سؤالات تاریخ ادبیات در کنکور سراسری

تاریخ ادبیات کنکور همه رشته ها

راه کارهای تکواژشماری سوالات کنکور

تیپ های مختلف سؤالات قرابت معنایی (ادبیات) درکنکورسراسری

تیپ‌بندی سؤالات املا در کنکور سراسری چند سال اخیر

گروه اسمی و فعلی(زبان فارسی)-ویژه کنکور

برخی از نکات ترجمه در عربی عمومی

واژگان مترادف در املا ویژه کنکور

گزیده ی نکات گرامر به همراه واژگان 10 سال زبان انگلیسی کنکور

دانلود تمامی لغات زبان انگلیسی کنکور سال 86 تا 90

190 واژه‌ی دام‌دار زبان فارسی کنکور + 12 توصیه‌ی کلیدی

50 واژه کاربردی املای کنکور

دروس تخصصی ریاضی و تجربی

جمع بندی کامل حسابان و دیفرانسیل

جمع بندی کامل هندسه و ریاضیات گسسته

جمع بندی کامل زیست شناسی

جمع بندی کامل فیزیک

جمع بندی کامل شیمی

جمع بندی کامل ریاضی تجربی

جمع‌بندی نکته‌های حد و پیوستگی-درس ریاضی

جمع‌بندی نکته‌های مبحث ماده ژنتیک،میتوز و میوز – زیست‌شناسی

جمع‌بندی نکته‌های مبحث انتگرال-ریاضی تجربی

جمع‌بندی نکته‌های مبحث حرکت-درس زیست‌شناسی

جمع‌بندی نکته‌های گردش مواد در جانواران-زیست‌شناسی

خلاصه‌ی نکات هندسه 1 ویژه ی کنکور

رشد و نمو جانوران -زیست‌شناسی

جمع بندی و خلاصه روابط فیزیک 2

جمع‌بندی نکته‌های توابع و معادلات-ریاضی تجربی

گردش مواد در جانداران-زیست‌شناسی

نکات شکل‌های زیست‌شناسی و آزمایشگاه 2

جمع‌بندی آغازیان-درس زیست‌شناسی

تغذیه و گوارش-زیست‌شناسی

جمع‌بندی ویروس‌ و باکتری-زیست‌شناسی

جمع‌بندی نکته‌های آمار و مدلسازی-ریاضی تجربی

جمع‌بندی شارش انرژی -زیست‌شناسی

جمع‌بندی نکته‌های فیزیک پیش‌دانشگاهی2-رشته تجربی

خلاصه‌ی نکات زمین‌شناسی ویژه ی کنکور

حرکت-زیست‌شناسی

جمع بندی درس دیفرانسیل خلاصه درس پیوستگی ، مجانب

جمع بندی درس دیفرانسیل خلاصه درس حد

ترین‌های شیمی دبیرستان ویژه ی کنکور

عوامل موثر بر . . . – درس شیمی

خلاصه درس الکتریسیته ساکن،خازن ، مغناطیس ، القا

رنگ‌هایی که باید حفظ شوند-شیمی دبیرستان

جمع بندی نوسان و موج و صوت و الکترومغناطیس و اتمی و هسته ای و جامد

جمع بندی بردار ،حرکت و دینامیک

جمع بندی درس دیفرانسیل خلاصه درس دنباله + مجموعه سوال

تاریخچه‌ی دانشمندان در کتاب‌ های درسی شیمی دبیرستان

ساختار لوویس و پیوند داتیو و شکل هندسی

جمع بندی درس دیفرانسیل خلاصه درس مفاهیم پایه + مجموعه سوال

جزوه کامل درس آمار

تمامی فرمولهای ریاضیات و فیزیک

گزیده نکات آموزشی درس زمین شناسی در کنکور

تمامی فرمولهای فیزیک

مرور نکات ترکیبی زیست شناسی کنکور

دروس تخصصی کنکور زبان خارجه

گزیده نکات تستی گرامر به همراه واژگان 10 سال کنکور – قسمت 5

گزیده نکات تستی گرامر به همراه واژگان 10 سال کنکور – قسمت 4

گزیده نکات تستی گرامر به همراه واژگان 10 سال کنکور – قسمت 3

گزیده نکات تستی گرامر به همراه واژگان 10 سال کنکور – قسمت 2

گزیده نکات تستی گرامر به همراه واژگان 10 سال کنکور – قسمت 1

دروس تخصصی انسانی

جمع بندی کامل ادبیات انسانی پیش دانشگاهی

جمع بندی کامل قافیه و عروض پیش دانشگاهی

جمع بندی کامل عربی انسانی پیش دانشگاهی

جمع بندی کامل فلسفه انسانی پیش دانشگاهی

جمع بندی کامل ریاضی انسانی پیش دانشگاهی

جمع بندی کامل آرایه های ادبی

جمع بندی کامل منطق

جمع بندی کامل فلسفه انسانی پایه

جمع بندی کامل عربی انسانی پایه

جمع بندی کامل روانشناسی

جمع بندی کامل ریاضی انسانی پایه

جمع بندی کامل اقتصاد

آرایه‌های ادبی قسمت دوم

گزیده نکات تاریخ (1) «مغولان و حکومت‌های ایرانی پس از اسلام»

گزیده نکات تاریخ ادبیات 2 «عصر حافظ»

گزیده نکات عربی «صله و عائد آن»

گزیده نکات منطق «استدلال و قیاس»

گزیده نکات عربی (جملات اسمیه و فعلیه)

گزیده نکات روا‌ن‌شناسی «سیستم‌های زبان»

گزیده نکات زبان فارسی با مثال (دستور تاریخی 2)

گزیده نکات اقتصاد (بودجه‌ی دولت)

گزیده نکات تاریخ‌شناسی (انواع سفر)

گزیده نکات ادبیات اختصاصی (عروض)

خلاصه درس فلسفه (فارابی)

گزیده نکات درس تاریخ (معاهدات و پیمان‌ها)

گزیده نکات تاریخ ادبیات (1) «عصر رودکی و پیش از آن»

گزیده نکات روان‌شناسی (فرایندهای شناختی)

گزیده نکات ادبیات اختصاصی (قافیه)

گزیده نکات منطق (تعریف و دنیای مفاهیم)

گزیده نکات تاریخ ادبیات 2 «عصر صائب و خواجه رشیدالدین»

مهم‌ترین فرمول‌های ریاضی (انسانی)

گزیده نکات درس اقتصاد (ویژه‌ی آمادگی برای کنکور 92)

چگونه بدون حل مسائل اقتصاد، به پاسخ صحیح برسیم؟

مشاوره‌ی درسی «زبان فارسی» ویژه ی کنکور

http://konkur.in

امتحاناتِ نهایی دین و زندگی (3) به تفکیکِ دروس به همراهِ پاسخِ آنها

پرسشهایِ امتحاناتِ نهایی دین و زندگی (3) به تفکیکِ دروس به همراهِ پاسخِ آنها

( بیش از 260 پرسش امتحان نهایی در طول 8 سال تحصیلی )

* مطابقِ کتاب دین و زندگی (3) چاپ 1391   * علائم اختصاری : ( خ ـ خرداد ) ، ( ش ـ شهریور ) ، ( د ـ دی )

درس اوّل :

1ـ ترجمه و پیام آیۀ : « قَالَ رَبُّنَا الَّذِی أَعْطَى کُلَّ شَیْءٍ خَلْقَهُ ثُمَّ هَدَى » ( طه ،50 ) [ش 85 - د 86 ] گفت : پروردگارِ ما آن کسی است که هر چیزی را حیات بخشیده و سپس هدایت کرده است . ـ این آیه به چه مطلبی در موردِ « هدایت » اشاره دارد . خداوند هر مخلوقی را هدایت می‌کند . ( هدایت یک اصلِ عامّ و همگانی در نظامِ خلقت است ) .

2ـ پیام آیۀ : « سَبِّحِ اسْمَ رَبِّکَ الأعْلَى * الَّذِی خَلَقَ فَسَوَّى * وَ الَّذِی قَدَّرَ فَهَدَى » ( اعلی ، 3-1 ) [د 87] هرموجودی ساماندهی و تقدیرِ خاصّی دارد . هدایتِ هر موجودی متناسب با ساماندهی و تقدیرِ آن موجود است .

3ـ ترجمه کنید : « ... وَ قَالُوا الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی هَدَانَا لِهَذَا وَ مَا کُنَّا لِنَهْتَدِیَ لَوْلا أَنْ هَدَانَا اللَّهُ ... » (اعراف ، 43) [د90]  و گفتند : سپاس برای خداست ما را بر این راه هدایت کرد و هرگز هدایت نمی­شدیم اگر خدا هدایتمان نمی­کرد .

4ـ چرا پاسخ به نیازهای بنیادین انسان باید « همه جانبه » باشد ؟ [خ 89] هر پاسخی که به نیازهای بنیادین داده می­شود باید جامع و شامل باشد به طوری که راه رسیدن به یک نیاز نه تنها با رسیدن به نیازهای دیگر متضادّ نباشد بلکه مکمّل و سهل­کنندة آنها باشد .

5ـ چرا پاسخ به نیازهای بنیادینِ انسان باید کاملاً درست و قابلِ اعتماد باشد ؟ [ش 88- ش90-خ92]  زیرا هر پاسخِ احتمالی و مشکوک نیازمندِ تجربه و آزمون است تا کارآیی آن مشخّص شود درحالی که عمرِ محدود آدمی برای این تجربه کافی نیست .

6ـ چه رابطه­ای میانِ نیاز به « کشفِ راه درستِ زندگی » با سایرِ نیازهای بُنیادینِ بشر وجود دارد ؟ [خ 85 - د87] این نیاز در حقیقت ، جامعِ نیازهای دیگر است چرا که راهِ درستِ زندگی راهی است که بتواند والاترین هدف را نشان دهد . پشتیبانِ شکست‌ناپذیر را معرّفی کند ، از آینده تصویری روشن به دست دهد . رضایت و امید را به ارمغان آورد ، راهِ رشد و تعالی را نشان دهد و برنامة زندگی اجتماعی عادلانه و کرامت‌بخش را عرضه کند . پس نیازهای بُنیادین انسان با یکدیگر پیوند دارند و در یک نیازِ جامع یعنی شناختِ راه صحیح زندگی به هم می‌رسند .

7ـ کدام یک از نیازهای بنیادینِ انسان جامعِ نیازهای دیگر است ؟ [ش90] کشفِ راهِ درستِ زندگی

8ـ وسیلة فهم پیام الهی چیست ؟ [خ 85] عقل وسیلة فهمِ پیامِ الهی است .

9ـ دو چراغِ راه که خداوند برای تشخیصِ درستِ هدف به انسان داده است ، کدامند ؟ [ش 89 ] عقل ـ پیامبران یا فرستادگانِ الهی

10ـ منظور از حجّتِ آشکار و حجّتِ نهان در کلامِ امام کاظم (ع) چیست ؟ [د 85-  خ 88] منظور از حجّتِ آشکار ، رسولان و انبیا و ائمّه‌اند و منظور از حجّتِ نهان ، همان عقلِ انسان‌هاست .

11ـ چرا هدایت یک اصلِ عامّ و همگانی در نظامِ خلقت است ؟ [خ86] خدای جهان ، خالقِ حکیم است . هیچ موجودی را بیهوده و عَبَث خلق نمی‌کند . خلقِ بی‌هدف ، نشانة‌ نقص و ضعف و ناآگاهی است و این ویژگی‌ها نمی‌تواند در خداوند باشد . هر مخلوقی را برای هدفی حکیمانه آفریده است و آن را به سوی هدفش هدایت می‌کند . پس هدایت یک اصلِ عامّ و همگانی در نظامِ خلقت است .

12ـ هدایتِ عمومی را تعریف کنید . [د90] خدای جهان آفریدگاری حکیم است . یعنی ؛ هر موجودی را برای هدفی مُعیّن خَلق می­کند و برای رسیدن به آن هدف هدایت می­کند . آفرینشِ بی­هدف نشانة نقص و ضعف و ناآگاهی است و این ویژگیها نمی­تواند در خداوند باشد . پس ، هدایت یک اصلِ عامّ و همگانی در نظامِ خِلقت است .

13ـ خدای جهان ، خالقی ( آفریدگاری ) حکیم است ، یعنی چه ؟ [خ90] یعنی ؛ هیچ موجودی را بیهوده و عَبَث خلق نمی­کند .

14ـ دو ویژگی انسان که در هدایتِ او تأثیر دارند ، کدامند ؟ [ش 87] تفکّر و تعقّل ـ اختیار و انتخاب

15ـ درستی یا نادرستی گزارة­ زیر را  با (ص/ غ) مشخّص کنید . ـ انسان به کمکِ عقلِ خود بسیاری از مجهولات و مسائل را در می­یابد و پاسخ می­دهد . [ش90] ص

16ـ اگر در موضوعی اطّلاعاتِ صحیح ولی ناقص در اختیارِ دستگاهِ تفکّر قرار گیرد نتیجه چه خواهد بود ؟ انسان به نظری کامل و جامع نمی­رسد .

17ـ ویژگیهایی که سببِ تمایزِ بُنیادینِ انسان با سایرِ موجودات می­شود را به طورِ کامل شرح دهید . [د 88] یکی از این ویژگیها توانایی تفکّر و تعقّل است . قرآنِ کریم در بیشترِ مواردی که به هدایت اشاره دارد از این قوّه به نامهای تفکّر/ تعقّل/ تدبّر و تفقّه یاد می­کند و رسیدن به حقیقت را به کمک این ابزار ممکن می­داند . ویژگی دیگر قدرتِ اختیار و انتخاب است . اگر می­گوییم حَرَکَتِ انسان اختیاری است بدان معناست که می­تواند هدفِ درست را تشخیص دهد ، آن را برگزیند و به سویش حَرَکَت کند .

18ـ سه مورد از نیازهایِ بنیادینِ انسان را نام ببرید . [د90] درکِ هدف زندگی ـ درکِ آیندة خویش ـ کشفِ راه درستِ زندگی

19ـ چگونه « کشفِ راه درست زندگی » جامعِ نیازهای بنیادین است ؟ راه درست زندگی آن راهی است که بتواند والاترین هدف را نشان دهد ، از آینده تصویری روشن به دست دهد ،  رضایت و امید به ارمغان آورد ، راه رشد و تعالی را نشان دهد و برنامة زندگی اجتماعی عادلانه و کرامت­بخش را عرضه کند . در واقع نیازهای بنیادین انسان با یکدیگر پیوند دارند و در یک نیاز جامع ـ یعنی شناختِ راه صحیح زندگی ـ به هم می­رسند .

20ـ نیازهای بُنیادین انسان با یکدیگر پیوند دارند و در یک نیازِ جامع یعنی ( کشفِ راه درستِ زندگی یا چگونه زیستن یا شناختِ راهِ صحیحِ زندگی ) به هم می­رسند .

21ـ چرا « احساسِ امنیّت و آرامش در زندگی » یکی از نیازهای بُنیادین انسان است ؟ هریک از ما به دنبالِ آرامش درونی و امیدواری و رضایت از زندگی هستیم از اضطراب و تشویش گریزانیم . می­دانیم که دلهره و ترس و ناامیدی زندگی را تلخ و ناخوشایند می­کند و رضایت از زندگی و امید به آدمی نشاط و شادابی و چالاکی می­بخشد . سرچشمة شادیها احساسِ رضایت و آرامش درونی است .

درس دوم :

1ـ عللِ آمدنِ پیامبرانِ متعدّد را نام ببرید . [خ85 - د86] 1ـ پایین بودنِ سطحِ درکِ انسان‌های اوّلیه 2ـ از بین رفتنِ تعلیماتِ پیامبرِ قبل یا تحریفِ کلّی آن تعلیمات 3ـ استمرار در دعوت و ترویجِ پیوستة‌ آن

2ـ از عللِ آمدنِ پیامبرانِ متعدّد « از بین رفتن یا تحریفِ تعلیماتِ پیامبرِ پیشین » را توضیح دهید . [خ 90- د90] به علّتِ ابتدایی بودنِ سطحِ فرهنگ و زندگی اجتماعی و عدم توسعة کتابت ، تعلیماتِ انبیاء به تدریج فراموش می­گردید یا به گونه­ای عوض می­شد که دیگر با اصلِ آن شباهتی نداشت . بر این اساس پیامبران بعدی می­آمدند و تعلیماتِ اصیل و تحریف نشده را بارِ دیگر به انسانها ابلاغ می­کردند .

3ـ حدیثِ « نَحنُ مَعاشِرَ الاَنبیاءِ اُمِرنا اَن نُـکَلِّمَ النّاسَ عَلیَ قَدرِ عُقولِهِم » به کدام یک از عللِ آمدنِ پیامبرانِ متعدّد اشاره دارد ؟ [خ89] پایین بودنِ سطحِ درکِ انسانهای اولیه

4ـ مصونیّت از گناه و خطا در پیامبران به چه صورتی است ؟ توضیح دهید . [ش85] پیامبران با وجودِ مقام و منزلتی که دارند ، انسان‌اند و کارهای خود را با اختیار انجام می‌دهند امّا با بهره‌مندی از الطافِ الهی به چُنان مرتبه‌ای از علم ، ایمان و تقوا رسیده‌اند که هیچ‌گاه به سوی گناه نمی‌روند همچُنین از چُنان بینشِ عمیقی برخوردارند که به خطا و اشتباه گرفتار نمی‌شوند .

5ـ آیا مصونیّت از گناه در پیامبران به دلیلِ یک مانعِ بیرونی است یا با اختیار به سمتِ گناه نمی­روند ؟ توضیح دهید. [خ 87] پیامبران با وجودِ مَقام و منزلتی که دارند انسان­اند و کارهای خود را با اختیار انجام می­دهند و با بهره­مندی از الطافِ الهی چُنان مرتبه­ای از ایمان و تقوا را دارند که هیچ گاه به سوی گناه نمی­روند . و از چُنان بینش عمیقی برخوردارند که به خطا و اشتباه گرفتار نمی­شوند .

6ـ چرا عصمت در حوزة مسئولیّتهای مربوط به رسالت ضروری است ؟ ( ذکر 2 مورد ) [خ 86] ـ اگر پیامبری در دریافت و ابلاغِ وحی معصوم نباشد ، دینِ الهی به درستی به مردم نمی‌رسد و امکانِ هدایت از مردم سَلب می‌شود . ـ اگر پیامبری در مقامِ تعلیم و تبیینِ دین معصوم نباشد . امکانِ انحراف در تعالیمِ الهی پیدا می‌شود و اعتمادِ مردم به دین از دست می‌رود . ـ اگر پیامبری در هنگامِ اجرای فرمانِ الهی معصوم نباشد ، امکان دارد کارهایی مخالفِ دستورهای الهی انجام دهد و مردم نیز از او سرمشق بگیرند و به گمراهی و انحراف مبتلا شوند .

7ـ وحـی را تعریف کنید . [ش87- ش88- د89] القای معانی و معارف به قلبِ پیامبر (ص) از سوی خداوند و سخن گفتنِ جبرئیل با اوست .

8ـ عالی­ترین درجة وحی مخصوص چه کسانی است و به چه معناست ؟ [ش86] عالی‌ترین درجة وحی مخصوص پیامبران است ، به معنی القای معانی و معارف به قلب پیامبر از سوی خداوند و سخن گفتن خداوند و جبرئیل با اوست .

9ـ از عواملِ جاودانگی شریعتِ پیامبرِ اکرم (ص) « حفظِ قرآن کریم از تحریف » را توضیح دهید . [ش86] در پرتو عنایتِ الهی و ارادة خداوندی و با اهتمامی که پیامبر اکرم (ص) در جمع‌آوری و حفظ قرآن داشت و نیز در پی رشدِ انسان‌ها و با تلاش و کوشش مسلمانان در دوره‌های مختلف ، این کتاب دچارِ تحریف نشد و هیچ کلمه‌ای بر آن افزوده یا از آن کم نگردید .

10ـ معجزه ( اعجاز) را تعریف کنید . [خ85 - د86] پیامبران به اذنِ خدا کارهای خارق‌العاده که مخالفان از مقابله با آن عاجز بودند ، انجام می‌دادند این کارها که در حُکمِ نشانه‌های نُبُوّت ایشان بود را معجزه می‌گویند .

11ـ اگر خداوند یک دین برای انسانها فرستاده است ، پس چرا اکنون ادیان الهی مختلفی در جهان وجود دارد ؟ (ذکر یک مثال) [د85 ش90] منشأ اختلاف و چند دینی آن دسته از مبلّغانِ دینی و مذهبی بوده­اند که با آمدنِ پیامبرِ جدید در مقابلِ دعوتِ او ایستاده و او را به عنوانِ پیامبر نپذیرفته­اند .

12ـ منشأ اصلی اختلاف و چند دینی از نظرِ قرآنِ کریم چیست ؟ [خ91] رهبرانِ دینی که برای حفظِ مقام و موقعیّتِ خود در برابرِ دعوتِ پیامبران ایستادند .

13ـ از محورهای اصلی برنامه « دیـنِ واحـد » دو مورد را بنویسید . [ش 87] ایمان به خدای یگانه و دوری از شرک  ـ ایمان به معاد و سرای آخرت ـ اعتقاد به عادلانه بودنِ نظامِ هستی ـ ایمان به فرستادگانِ الهی و راهنمایانِ دین ـ عبادت و بندگی خداوند با انجام دادنِ فرایض ـ کسبِ مکارمِ اخلاقی ـ دوری از رزایل و زشتیهای اخلاقی ـ برپایی نظام اجتماعی بر اساسِ عدل

14ـ توضیح دهید چرا قرآنِ کریم به « تکمیل » و « تصحیح » نیاز ندارد ؟  [خ 88] کتابهای آسمانی گذشته مناسبِ زمانِ خویش بودند و به نیازهای آیندگان پاسخ نمی­دادند در نتیجه لازم بود کتابِ دیگری بیایدکه مناسبِ زمانهای بعد باشد . هم چُنین آن کتابها تحریف می­شدند . به همین جهت می­بایست کتابِ دیگری بیاید که دارای اعتبار باشد امّا قرآنِ کریم هم کامل و شامل برنامه­ای برای همة زمانها و هم مصون و محفوظ از تحریف است پس به تکمیل و تصحیح نیاز ندارد .

15ـ ویژگیهای دینِ اسلام که سببِ انطباقِ آن با نیازهای متغیّرِ زمان می­شود را نام ببرید . [خ89- د90] اوّل : توجّه به نیازهای ثابت در عینِ توجّه به نیازهای متغیّر       دوم : تقدّم روح و معنا به ظاهر و قالب سوم : وجودِ قوانینِ تنظیم کننده                                       چهارم : اختیاراتِ حاکم و نظام اسلامی

16ـ عواملی که سبب شد شریعتِ پیامبرِ اکرم (ص) جاویدان باشد را فقط نام ببرید . [ش 89 ] 1ـ آمادگی جامعه برای دریافتِ برنامة زندگی 2ـ حفظِ قرآن از تحریف 3ـ وجودِ امام معصوم (ع )پس از پیامبرِ اکرم (ص)       4ـ پیش­بینی راههای پاسخگویی به نیازهای زمانه

17ـ درستی یا نادرستی گزاره­­های زیر را  با ( ص/ غ ) مشخص کنید . ـ پیامبران از چُنان بینشِ عمیقی برخوردارند که به خطا و اشتباه گرفتار نمی­شوند . [ش90] ص ـ محتوای اصلی دعوتِ پیامبران یکسان بوده است و همة آنها آورندة یک دین بوده­اند . [خ92] ص

18ـ توضیح دهید چرا تعدّد پیامبران به معنای تعدّد و اختلافِ دین و اصول دعوت آنان نیست ؟ تعدّد پیامبران به معنای تعدّد و اختلاف در دین و اصولِ دعوتِ آنان نیست بلکه از تبلیغ و اجرای یک دین در شرایط و زمانهای متفاوت حکایت می­کند . یعنی ؛ همه در اصولِ دعوتِ خود مشترک بودند امّا در برخی از احکام و دستورهای فرعی تفاوت داشتند . در حقیقت دینِ همة انبیا یکی بوده امّا شریعتِ متفاوتی داشتند .

درس سوم :

1ـ ترجمه کنید : « وَ إِنْ کُنْتُمْ فِی رَیْبٍ مِمَّا نَزَّلْنَا عَلَى عَبْدِنَا فَأْتُوا بِسُورَةٍ مِنْ مِثْلِهِ ... » ( بقره ،23 ) [ش87- د88 (با پیام)- ش90- د90] و اگر در شکّ بودید از آنچه بر بندة خود نازل کردیم پس یک سوره مانندِ آن بیاورید . پیام : تَحدّی یا مبارزه طلبی

2ـ ترجمه کنید : « فَإِنْ لَمْ تَفْعَلُوا وَ لَنْ تَفْعَلُوا فَاتَّقُوا النَّارَ الَّتِی وَقُودُهَا النَّاسُ وَ الْحِجَارَةُ ... »( بقره ،24 ) [خ92] پس اگر انجام ندادید و هرگز انجام نمی­دهید ، پس بترسید از بترسید از آتشی که هیزمش مردمان و سنگها هستند .

3ـ با توجّه به عبارتِ قرآنی « ... وَ لَوْ کَانَ مِنْ عِنْدِ غَیْرِ اللَّهِ لَوَجَدُوا فِیهِ اخْتِلافًا کَثِیرًا . » (نساء ،٨٢) دلیلِ الهی بودنِ قرآن چیست ؟ [خ91] انسجام درونی قرآن در عینِ نزولِ تدریجی آن

4ـ تحدّی را تعریف کنید . [ش85  ـ ش86 - د87 -  خ88 - د89 - ش90] پیامبرِ اسلام (ص) از مخالفان می‌خواهد اگر در الهی بودنِ کتابِ قرآن شکّ دارند ، یک سوره مانندِ آن بیاورند این دعوت به مبارزه را تحدّی می‌گویند .

5ـ اعجازِ پیامبرِ اسلام اگر به زمانِ خودش اختصاص داشت ، چه مشکلی پیش می­آمد ؟ [د 85] از آنجا که پیامبرِ اکرم (ص) آخرین پیامبر و تعلیماتِ ایشان برای همة زمان‌ها و دورانِ بعد از اوست ، سندِ نُبُوّت و حقّانیّتِ او نیز به گونه‌ای است که در همة زمان‌ها و دوران‌ها حاضر است و اگر معجزة پیامبرِ اکرم (ص) از نوعِ کتاب و علم و فرهنگ نبود نمی‌توانست شاهدی حاضر بر نُبُوّت ایشان باشد .

6ـ توضیح دهید چگونه قرآن کریم « در عینِ نزولِ تدریجی ، انسجامِ درونی » دارد ؟ [خ86] با اینکه 6236 آیه قرآن کریم در طول 23 سال نازل شده و دربارة موضوعاتِ متنوّعی مانندِ توحید ، معاد ، انسان ، نظامِ خلقت ، سرگذشتِ پیامبران ، نظام اجتماعی ، اخلاق و احکام سخن گفته است . با وجود این ، نه تنها میانِ آیاتِ آن تعارض و ناسازگاری نیست ، بلکه دقیق‌تر از اعضای یک بدن یا اجزای یک درخت هماهنگ و مؤیّد یکدیگرند .

7ـ جنبه­های اعجازِ قرآنِ کریم را نام ببرید . [ش86- د87] نشانه‌های لفظی و ظاهری ـ نشانه‌های محتوایی و معنایی

8ـ « تازگی و شادابی دائمی » از ویژگیهای محتوایی و معنایی قرآن را توضیح دهید . [د86] معمولاً افکار و اندیشه­ها به ترویج کهنه می­شوند و با پیشرفت فرهنگ و دانش بشری همه یا قسمتی از آنها جای خود را به اندیشه­های جدید می­دهند . امّا قرآنِ کریم نه تنها با پیشرفت زمانه کُهنه نمی­شود بلکه افقهای جدیدی از حکمت و معرفت را به روی جویندگان می­گشاید این کتاب ، کتابِ دیروز و امروز و فرداهای انسانهاست .

9ـ چرا قرآنِ کریم کتابِ دیروز ، امروز و فرداهای انسانهاست ؟ [ش88] معمولاً افکار و اندیشه­ها به تدریج کهنه می­شوند و با پیشرفتِ فرهنگ و دانشِ بشری همه یا قسمتی از آنها جای خود را به اندیشه­های جدید می­دهند امّا می­بینیم قرآنِ کریم نه تنها با پیشرفتِ زمانه کُهنه نمی­شود بلکه اُفُق­های جدید از حکمت و معرفت را به روی جویندگان می­گُشاید . این کتاب ، کتابِ دیروز ، امروز و فرداهای انسانهاست . هر چه زمان بگذرد و انسانها به درجاتِ عالی­تری از فرهنگ و دانش برسند درخشندگی و شادابی قرآن بیشتر نمایان خواهد شد .

10ـ توضیح دهید آیا قرآن که پانزده قرن پیش نازل شده می­تواند پاسخگوی نیازهای بشرِ امروزی باشد ؟ [خ 87] قرآنِ کریم با وجود اینکه حدودِ پانزده قرن پیش و در جامعه­ای به دور از فرهنگ و دانش نازل شده در مورد همة مسائل مهمّ و حیاتی که انسان در هدایت بدان نیاز دارد ، سخن گفته و چیزی را فروگذار نکرده است . این کتاب فقط از امورِ معنوی و آخِرت و رابطة انسان با خدا سخن نمی­گوید بلکه از زندگی مادّی ودنیوی انسان ، مسئولیّتهای سیاسی و اجتماعی او ، رابطة وی با انسانهای دیگر سخن می­گوید و برنامه­ای جامع و همه جانبه را در اختیارش قرار می­دهد .

11ـ از ویژگیهای محتوایی و معنایی قرآنِ کریم « جامعیّت و همه­جانبه بودن » را شرح دهید . [ش89 ] قرآنِ کریم با وجود اینکه حدودِ پانزده قرنِ پیش در جامعه­ای به دور از فرهنگ و دانش نازل شده در موردِ همة  مسائل مهمّ و حیاتی که انسان در هدایت بدان نیاز دارد سخن گفته و چیزی را فروگذار نکرده است . این کتاب فقط از امورِ معنوی یا آخِرت و رابطة انسان با خدا سخن نمی­گوید بلکه از زندگی مادّی و دنیوی انسان ، مسئولیّتهای سیاسی و اجتماعی او و نیز رابطة وی با انسانهای دیگر سخن می­گوید و برنامه­ای جامع و همه جانبه را در اختیارش قرار می­دهد .

12ـ « موزون بودن در کلمات و رسایی در تعبیرات » مربوط به کدام یک از جنبه­های اعجازِ قرآنِ کریم است ؟ [خ88-خ91]  نشانه­های لفظی و ظاهری

13ـ کامل کنید : [خ89] ـ نفوذِ خارق­العادّة قرآنِ کریم در افکار و نفوس از نشانه­های ( لفظی و ظاهری ) اعجازِ این کتاب آسمانی است .

14ـ ویژگی مهمّ قرآن کریم را بنویسید . [خ90] 1ـ دلیل و سندِ نُبُوّت پیامبر اکرم (ص) است .        2ـ جاودانه و همیشگی است .

15ـ چرا خداوند معجزة پیامبرِ اسلام (ص) را از نوعِ کتاب قرار داده است ؟ [د90] چون پیامبرِ اکرم (ص) آخِرین پیامبر و تعلیماتِ ایشان برای همة زمانهای بعد از اوست ، سندِ نُبُوَّت و حقّانیّت او نیز به گونه­ای است که در همة زمانها حضور دارد و هم اکنون نیز مخالفان را به آوردنِ سوره­ای مانندِ سوره­های خود دعوت می­کند . اگر معجزة پیامبرِ اکرم (ص) از نوعِ کتاب و علم و فرهنگ نبود ، نمی­توانست شاهدی حاضر و دائمی بر نُبُوَّت ایشان باشد .

درس چهارم :

1ـ ترجمه کنید : « لَقَد مَنَّ اللهُ عَلَی المؤمِنینَ اِذ بَعَثَ فیهِم رَسولاً مِن اَنفُسِهِم » ( آل عمران ، 164) [خ 88] به یقین خداوند بر مؤمنان منّت گذاشت آنگاه که در میانِ آنان فرستاده­ای از خودشان برانگیخت .

2ـ ترجمه کنید : « ... و لَن یَجْعلَ اللّهُ لِلْکافرینَ علی المؤمنینَ سَبیلاً . » ، ( نساء ، 4 / 141 ) و هرگز خداوند قرار نمی‌دهد ، برای کافران راهی ( راه تسلّط ) بر مؤمنان .

3ـ قلمروهای رسالت پیامبر (ص) را نام برده ، بنویسید آیه « ... یَتلو عَلَیهِم آیاتِهِ و یُزَکِّیهِم و یُعَلِّمُهُمُ الکِتابَ و الحِکمَةَ ... » به کدام یک از آنها اشاره دارد ؟ [ش85] 1ـ دریافت و ابلاغِ وحی 2ـ مرجعیّتِ علمی 3ـ ولایت و رهبری جامعه 4ـ ولایتِ معنوی و آیه اشاره به « مرجعیّتِ علمی » دارد .

4ـ قلمروهای رسالتِ پیامبر (ص) را نام ببرید . [د 85- ش87- ش90] 1ـ دریافتِ وحی و رساندنِ آن به مردم 2ـ تعلیم و تبیینِ تعالیمِ دین(مرجعیّت علمی) 3ـ ولایت و سرپرستی جامعه برای اجرای قوانینِ الهی(ولایتِ ظاهری) 4 ـ ولایتِ معنوی

5ـ از قلمرو‌های رسالتِ پیامبرِ اکرم (ص) تعلیم و تبیینِ تعالیمِ دین را توضیح دهید . پیامبرِ اکرم (ص) ، تنها رسانندة‌ وحی نبود بلکه وظیفة تفسیر و تبیینِ قرآنِ کریم را نیز بر عهده داشت تا مردم بتوانند به معارفِ بلندِ این کتابِ آسْمانی دست یابند و جزئیاتِ احکام و قوانین را بفهمند و شیوة عمل کردن به آن را بیاموزند از این رو ، گفتار و رفتارِ پیامبر (ص) اوّلین و معتبرترین مرجعِ علمی برای فهمِ عمیقِ آیاتِ الهی است پس ایشان اوّلین و بزرگ‌ترین معلّم قرآن بوده است .

6ـ « ولایتِ ظاهری » از قلمروهای رسالتِ پیامبرِ اکرم (ص) را توضیح دهید . [خ89] منظور از ولایتِ ظاهری ولایت بر جامعه و پیاده کردنِ قوانینِ اسلام و اجرای قوانین و احکام الهی در جامعه بود . به همین جهت به محضِ اینکه مردمِ مدینه ، اسلام را پذیرفتند و ایشان به مدینه هجرت کرده ، به کمک مردم آن شهر و مهاجرانی که از مکّه آمده بودند حکومتی را که بر مبنای قوانینِ اسلام اداره می­شد پی­ریزی نمود .

7ـ درستی یا نادرستی گزاره­های زیر را  با ( ص/ غ ) مشخّص کنید . ـ ولایت و سرپرستی جامعه برای اجرای قوانینِ الهی را ولایتِ معنوی می­گویند . [د89]  غ ـ گفتار و رفتارِ پیامبر (ص) اوّلین و معتبرترین مرجعِ علمی برای فهمِ عمیقِ آیاتِ الهی است . [خ90] ص

8ـ کامل کنید :  ـ در اسلام ، کسانی را که فرمان و قانونشان نشأت گرفته از قرآن نیست (طاغوت) می­نامند . [ش88] ـ مراجعة به « طاغوت » و انجام دادنِ دستورهای وی بر مسلمانان ( حرام ) است . [خ90] ـ برترین و بالاترین قلمرو رسالتِ پیامبرِ اکرم (ص) ( ولایتِ معنوی ) می­باشد . ـ اوّلین و معتبرترین مرجعِ علمی برای فهمِ عمیقِ آیاتِ الهی ( گفتار ) و ( رفتار ) پیامبر است . [خ91]

9ـ طاغوت را تعریف کنید . [خ 85- خ86- د 86- ش87- د 88- ش89 - د90-خ92] کسانی که به مردم فرمان می‌دهند و قانون‌گذاری می‌کنند ، در حالی که خداوند آنها را تعیین نکرده و فرمان و قانونشان نشأت گرفته از قرآن ، یعنی برخاسته از فرمانِ الهی نیست طاغوت نامیده می‌شوند .

10ـ دو دلیل از دلایلِ نیازمندی جامعة اسلامی به ولایت و حکومتِ اسلامی را نام ببرید . [ش90] 1ـ جامعیّت دینِ اسلام                                2ـ ضرورت اجرای احکام اسلامی مانندِ عدالت اجتماعی 3ـ ضرورتِ پذیرشِ ولایتِ الهی و دوری از حکومتِ طاغوت

11ـ‌ بالاترین و برترین مقامِ پیامبرِ خدا (ص) چیست و میزانِ درکِ افراد از این مقام به چه چیزی بستگی دارد ؟ ولایتِ معنوی بالاترین و برترین مقامِ پیامبر(ص) است . که ابعادِ آن بر افرادِ معمولی آشکار نیست مؤمنان به میزانی که چشمِ باطنشان باز شود و پرده‌هایی از عالَمِ غیب کنار رود مرتبه‌ای از این ولایت را درک می‌کنند .

درس پنجم :

1ـ ترجمه و پیامِ آیه : « یَا أَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَیْکَ مِنْ رَبِّکَ وَإِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ ... » ( مائده ، 67 ) [خ85-د87- ش89- د90] ای پیامبر آنچه از پروردگارت بر تو نازل شده ابلاغ کن و اگر انجام ندهی پس رسالتِ او را به انجام نرسانده‌ای . پیامِ آیه : تعیینِ حضرتِ علی(ع) به عنوانِ جانشینِ خود ( اشاره به محتوای حدیثِ غدیر )

2ـ ترجمه و پیامِ آیه : « یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَطِیعُوا اللَّهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الأمْرِ مِنْکُمْ ... » ( نساء ، 59) [د85] ای کسانی که ایمان آورده‌اید ، خدا را اطاعت کنید و اطاعت کنید پیامبر را و صاحبان امر که از شمایند . پیامِ آیه : هر مسلمانی ، در هر عصر و زمانی که زندگی می‌کند ، باید در کارهای خود فرمانبردارِ خداوند ، پیامبر اکرم (ص) و ولیّ امر باشد .

3ـ یک پیام آیه : « اِنَّما یُریدُ اللهُ لِیُذهِبَ عَنکُمُ الرِّجسَ اَهلَ البَیتِ و یُطَهِرَکُم تَطهیراً » ( احزاب 34 ) را بنویسید.[خ86- ش87- د88] این واقعه عصمتِ حضرتِ علی (ع) ، حضرتِ فاطمه و امام حسن و امام حسین علیهم السّلام را اعلام می­کند یا ...

4ـ حدیثِ « مَن کُنتُ مَولاهُ فَهذا عَلیٌ مَولاهُ » دربارة چه واقعه­ای است ؟ [ش86] دربارة واقعة بزرگ غدیر و ولایتِ حضرت علی (ع)

5ـ حدیثِ « مَنْ کُنْتُ مَولاهُ ... » را تکمیل کرده و بنویسید دربارة چه واقعه‌ای است؟ فَهذا عَلیٌّ مَوْلاهُ  ـ دربارة واقعة بزرگِ غدیر و ولایتِ حضرتِ علی (ع) هرکس که من ولیّ و سرپرستِ اویم ، علی نیز ولیّ و سرپرستِ اوست .

6ـ دو مورد از نکاتی را که پیامبرِ اکرم (ص) در ارتباط با قرآن و اهل بیت (ع) در حدیثِ « ثقلین » بیان فرمودند ، بنویسید. [ش85] 1ـ قرآن و اهلِ بیت دو چیزِ گرانبهاست که پیامبر(ص) در میانِ امّت به جا گذاردند . 2ـ قرآن و اهل بیت همواره با هم‌اند و از هم جدا نمی‌شوند . 3ـ چون قرآن همیشگی است وجودِ معصوم نیز در کنارِ آن همیشگی خواهد بود . 4ـ هر کسی به آن دو تمسّک جوید هرگز گمراه نمی‌شود . ( دو مورد کافی است . )

7ـ بر اساسِ حدیثِ ثقلین دو چیز گرانبها که پیامبر (ص) پس از رحلتِ خود برای مردم به جا گذاشتند چه بود و دربارة آنها چه سفارش فرمود ؟ [د86] کتابِ خدا و عترت و سفارش فرمود : تا وقتی که به این دو تمسّک جویید هرگزگمراه نمی­شوید و این دو هرگز از هم جدا نمی­شوند .

8ـ پیامِ حدیث : « مَن ماتَ وَ لَم یَعرِف اِمامَ زَمانِهِ ماتَ میتَةً جاهِلیَّةً » را بنویسید . [خ 87- ش88] هرکس بمیرد و امامِ زمانِ خود را نشناخته باشد به مرگِ جاهلی مُرده است .

9ـ نامِ آیۀ : « إِنَّمَا وَلِیُّکُمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذِینَ آمَنُوا الَّذِینَ یُقِیمُونَ الصَّلاةَ وَ یُؤْتُونَ الزَّکَاةَ وَ هُمْ رَاکِعُونَ . » را بنویسید . (مائده ، 55 ) ( بیانِ مصداق آیه ) [خ 88- د89 ] آیة ولایت ـ و مصداقِ آیه علی (ع) می­باشد .

10ـ چرا نیاز به امام پس از پیامبر نه تنها از بین نمی­رود ، بلکه بیشتر هم می­شود ؟ [خ90 ] زیرا با گذشتِ زمان و گسترشِ سرزمینِ اسلامی فرقه­ها و اندیشه­های مختلف مسائل جدید و طرزِ فکرهای گوناگون به وجود می­آید ، همچُنین روابطِ اجتماعی به مرحلة پیچیده­تری وارد می­شود و به احکامِ جدیدی نیاز پیدا می­کند که بدونِ وجودِ یک مفسّرِ معتبرِ وحی پاسخگویی صحیح به این نیازها ممکن نیست .

11ـ آیة زیر را تکمیل نموده و یک پیام از آن استخراج کنید . [خ92 ] ـ « إِنَّمَا یُرِیدُ اللَّهُ ... وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیرًا . » ، ( احزاب ، 33 / ٣٣ )  « ... لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ ... » این واقعه ، عصمتِ حضرتِ علی ، حضرتِ فاطمه و امام حسن و امام حسین علیهم‌السّلام را اعلام می‌کند . ( یا هر پیام مرتبطِ دیگر )

12ـ درستی یا نادرستی گزارة زیر را  با ( ص/ غ ) مشخص کنید . [د90] ـ تعیینِ جانشینِ رسول خدا با هدایت و راهنمایی خدا بوده و خدا ائمّة اطهار (ع) را به این مقام برگزیده است. ص

درس ششم :

1ـ از سخنِ پیامبرِ اسلام (ص) : « من شهر علمم و علی درِ آن است ، هر کس می­خواهد به این علم برسد ، باید از درِ آن وارد شود . » چه نکاتی به دست می­آید ؟ ( ذکر دو مورد) [د90] ـ حضرتِ علی (ع) پس از رسولِ خدا از همه داناتر است . ـ حضرتِ علی (ع) در علمِ خود معصوم است و گرنه رسولِ خدا (ص) نمی­فرمود که ؛ همه باید به ایشان مراجعه کنند . ـ بر مردم واجب است که از دانشِ حضرتِ علی (ع) بهره ببرند و مطابقِ نظرِ ایشان عمل کنند زیرا ایشان راهِ رسیدن به علمِ پیامبر است و بهره­مندی از علمِ پیامبر هم بر همه واجب است .

2ـ « شیعه » در لغت به چه معنا می­باشد ؟ ( ذکرِ دو معنا ) [خ 92]  به معنای پیرو ، یار و طرفدار

3ـ کدام باورهای مشترک زمینه­سازِ وحدت بینِ مسلمانان است ؟ [خ 91] اعتقاد به خدا ، پیامبرِ اکرم (ص) ، قرآن ، قیامت

4ـ مَقام و منزلتِ حضرتِ علی (ع) در نزدِ خدا و پیامبر به سببِ ( ایمانِ بی­نظیر ) و ( عملِ بی­مانندِ ) ایشان است . [خ 92]

درس هفتم :

1ـ دو مورد از مسایلی که پس از رحلتِ پیامبر(ص) موجبِ تحریف در معارفِ اسلامی و جعلِ احادیثِ ایشان شد را بنویسید . [خ85] 1ـ تفسیر و تبیینِ آیاتِ قرآن و معارفِ اسلامی توسّط برخی عالمانِ وابسته به قدرت و گروهی از علمای اهلِ کتاب مطابق با افکارِ خود یا موافق با منافعِ قدرتمندان 2ـ قدرت دادن به اندیشه‌های انحرافی توسّطِ حاکمانِ ظالم بنی‌امیّه و بنی‌عبّاس 3ـ جعلِ احادیث از سوی دنیا دوستان برای نزدیکی به حاکمان 4ـ نقلِ داستان‌های خُرافی دربارة پیامبران توسّط برخی از علما در مساجد (2 مورد کافی است . )

2ـ تفاوت اساسی حکومت بنی­امیّه و بنی­عبّاس با رهبری رسول خدا (ص) در چه چیزهایی بود ؟ ( ذکر دو مورد ) [ش85- ش90] 1ـ حکومتِ پیامبرِ خدا (ص) بر پایة برابری و مساوات بود و ملاک کرامتِ تقوا بود . 2ـ پیامبر (ص) مردم را به مبارزه و ستم فرا می‌خواند . ( دو مورد کافی است . ) 3ـ آنان که نزدِ اشرافِ مکّه و مدینه منزلتِ بالایی نداشتند و بی‌ارزش تلّقی می‌شدند نزدِ پیامبر (ص) صاحبِ منزلت شدند . امّا در حکومتِ  بنی­امیّه و بنی­عبّاس شخصیّتهای باتقوی و جهادگر منزوی شدند و طالبانِ قدرت و ثروت قُرب و منزلت یافتند و دشمنانِ اسلام با تزویر و نیرنگ خود را در جبهة دوستان قرار دادند و به تدریج شیوة حکومتی قیصران روم و کسرایان ایران را در پیش گرفتند .

3ـ دو مورد از اشکالاتِ اساسی که به سببِ ممنوعیّتِ نوشتنِ احادیثِ پیامبر اکرم (ص) ( نگهداری حدیث از طریق حافظه ) به وجود آمد را بنویسید . [د 85 - ش 86 - ش 87 - ش 89 - ش90-خ92]   الف ـ احتمالِ خطا افزایش یافت و در نتیجه کلمات جا به جا و برخی عبارت‌ها و گاه خودِ احادیث فراموش می‌شدند . ب ـ شرایطِ مناسب برای جاعلانِ حدیث فراهم می‌آمد که براساسِ اغراضِ شخصی به جعل یا تحریفِ حدیث بپردازند یا از ذکرِ برخی احادیث خودداری کنند . ج ـ نوشته نشدنِ حدیث سبب می‌شد که مدرک و منبعی که از طریقِ آن بتوان احادیثِ درست را از نادرست تشخیص داد ، در دست نباشد . د ـ مهمّ‌تر از همه اینکه مردم و محقّقان از یک منبعِ مهمّ هدایت بی‌بهره می‌ماندند و به ناچار ، سلیقة‌ شخصی را در احکامِ دینی دخالت می‌دادند . ( ذکرِ دو مورد به دلخواه )

4ـ چگونه پس از رحلتِ رسول خدا (ص) ظهورِ شخصیّتها و الگوهای غیرقابلِ اعتماد افزایش یافت؟ [خ87] هر چه از زمانِ پیامبر فاصله بیشتر می­شد شخصیّتهای اصیلِ اسلامی به خصوص اهل بیتِ پیامبر (ص) به انزوا کشیده می­شدند  و افرادی که در اندیشه و تفکّر یا در عمل و اخلاق یا در هر دو از معیارهای اسلامی به دور بودند در جامعه جایگاهی برجسته پیدا می­کردند . این گونه شخصیّتها در دستگاهِ حکومتِ بنی­امیّه و بنی­عبّاس صاحبِ موقعیّت می­شدند و به شُهرت می­رسیدند .

5ـ دو مورد از مسائل و مشکلات سیاسی ، اجتماعی و فرهنگی پس از رحلتِ پیامبر (ص) را بنویسید.(4 مورد ) [د 87- ش88- خ90]  از مسائل و مشکلاتِ سیاسی واجنماعی و فرهنگی عصرِ ائمّه (ع) چهار مورد را بنویسید . ممنوعیّت از نوشتنِ احادیثِ پیامبر(ص) ـ پیدایشِ مسائلِ جدید با گسترشِ دنیای اسلام ـ تحریف در اندیشه­های اسلامی و جعلِ احادیث ـ ظهورِ شخصیّتها و الگوهای غیرِقابلِ اعتماد ـ تبدیلِ حکومتِ عدلِ نبوی به سلطنت قیصری و کسرایی .

6ـ کدام یک از مشکلاتِ سیاسی ـ اجتماعی باعث شد که با فاصله گرفتن از زمانِ پیامبر اکرم (ص) شخصیّتهای اصیل اسلامی به انزوا کشیده شوند ؟ توضیح دهید . [د 88] ظهورِ شخصیّتها و الگوهای غیرِ قابلِ اعتماد ـ عمومِ مردم در افکار و اعتقادات و رفتار و عمل دنباله­رو شخصیّتهای برجستة جامعة خود هستند و آنها را اُسوه قرار می­دهند ، اگر این الگوها صاحبِ کمالات و ارزشهای الهی باشند مردم نیز به نسبتِ همّت و استعداد از این کمالات و ارزشها بهره­مند می­شوند و اگر آنها به سوی زشتیها و بدیها بروند بیشترِ مردم نیز از آنها دنباله­روی خواهند کرد .

7ـ چرا ممنوعیّتِ نوشتنِ احادیثِ پیامبر (ص) پیروانِ ائمّه (ع) را از منبعِ مهمِّ هدایت بی­بهره نکرد ؟ [د90] چون احادیثِ پیامبر نزدِ ائمّه حفظ شده بود و پیروانِ ائمّه این احادیث را از طریقِ این بزرگواران که خود انسانهایی معصوم و به دور از خطا بودند و سخنانشان مانندِ سخنانِ رسولِ خدا معتبر و موثّق بود به دست می­آوردند .

درس هشتم :

1ـ ترجمه کنید : « ... قُلْ لا أَسْأَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْرًا إِلا الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبَى ... » (شوری ، 23) [د86- خ87] ( فقط پیام آیه) ترجمه : بگو ازشما برای آن پاداشی نمی­خواهم مگر دوستی با خویشان . پیام آیه : پیامبر از پیروانش هیچ پاداشی جز دوستی با خاندانش نمی­خواهد .
2ـ تقیّه را تعریف کنید . [خ85- د85 - د87- د88-خ91]     ـ « تقیّه » از زمانِ کدام معصوم (ع) اجرا شد ؟ و به چه معناست ؟ ائمّه بزرگوارِ ما از زمانِ امامِ سجّاد (ع) تقیّه می­کردند . یعنی ؛ می‌کوشیدند آن بخش از اقدامات و مبارزاتِ خود را که دشمن به آن حسّاسیّت داشت ، مخفی نگه دارند به گونه‌ای که در عینِ ضربه زدن به دشمن ، کمتر ضربه بخورند . این اصل را تقیّه می‌گویند .
3ـ امامانِ بزرگوار ما « در مجاهده برای حکومتِ عدل » از چه اصولی تبعیّت می­کردند ؟ ( نام ببرید . ) [ش85] 1ـ عدمِ تأییدِ حاکمان 2ـ معرّفی خود به عنوانِ امام بر حقّ 3ـ آگاهی­بخشی به مردم 4ـ انتخابِ شیوه‌های درستِ مبارزه
4ـ امامان (ع) از دو جهت با حاکمان زمان خود مبارزه می­کردند ، آن دو جهت چیست ؟ توضیح دهید . [خ86] یا ؛ ائمّة اطهار (ع) در راستای ولایتِ ظاهری از چه جهاتی با حاکمانِ زمان خود مبارزه می­کردند ؟ توضیح دهید . [د90] اوّل ؛ از آن جهت که رهبری و ادارة جامعه از جانبِ خداوند به آنان سپرده شده بود و لازم بود که برای انجام دادنِ این وظیفه به پا خیزند و در صورتِ وجودِ شرایط و امکانات ، حُکّام غاصب را برکنار کنند . دوم ؛ از آن جهت که سکوت در مقابلِ ظلم و زیرِ پا گذاشتنِ قوانینِ اسلام را گناه می‌دانستند و معتقد بودند که اگر حاکمی ، حقوقِ مردم را زیر پا گذارد و به احکامِ اسلامی عمل نکند ، براساسِ حُکمِ امرِ به معروف و نهی از منکر ، باید با او مقابله و مبارزه کرد .
5ـ چرا ائمّة معصومین (ع) در مجاهده از اصلِ « آگاهی بخشی به مردم » تبعیّت می­کردند ؟ [ش 86- د87- د 90] ائمّه علیهم السّلام معتقد بودند که عامل اصلی حکومتِ جباران و ستمگران ، ناآگاهی مرم است ؛ به همین جهت ، در مبارزة خود علیه حاکمان ، بر آگاهی مردم تکیه می‌کردند و به شیوه‌های مختلف برای آگاهی بخشی به مردم می‌کوشیدند .
6ـ درستی یا نادرستی گزاره­ زیر را  با ( ص/ غ ) مشخّص کنید . ـ ائمّة اطهار راهِ رهایی مسلمانان از دستِ حاکمانِ طاغوتی و مشکلاتِ اجتماعی را آگاهی آنها می­دانستند . [خ91] ص
7ـ نام دو کتابِ حدیث که در آن سخنانِ رسولِ خدا (ص) و ائمّة اطهار (ع) گِرد آمده است را بنویسید . [خ87] کافی ، من لایحضره الفقیه ، تهذیب ، استبصار
8ـ گِردآورندگانِ کتابهای حدیثی مقابل را بنویسید . الف) کافی :   ب) الاستبصار :   [خ90] الف) کافی : مرحوم کلینی   ب) الاستبصار : مرحوم شیخ طوسی
9ـ اقداماتِ مربوط به مرجعیّتِ علمی امامان (ع) را نام ببرید .  [خ 88- ش90-خ92] تعلیم و تفسیرِ قرآن اقدام برای حفظِ سخنان و سیرة پیامبر (ص) پاسخ به مسائلِ جدید و نیازهای نو تربیتِ شخصیّتهای اسلامی
10ـ از مسئولیّتهای مقامِ امامت « ولایتِ معنوی امامان (ع) » را شرح دهید .  [خ 89] ـ از مسئولیّتهای مقامِ امامت « راهنمایی و یاری مردم با ولایتِ معنوی » را شرح دهید . پس از رسولِ خدا (ص) ائمّه اطهارِ علیهم السّلام واسطة خیر و بَرَکَت و رحمت در جهانِ هستی هستند ، و علاوه بر راهنماییها و یاریهای ظاهری به اِذنِ خداوند از طریقِ معنوی و غیبی نیز به نیازهای مؤمنان پاسخ می­دهند و آنان را به مقصود می­رسانند .
11ـ هریک از عبارات سَمت راست با کدام یک از عبارات سَمت چپ (مسئولیّتهای مقام امامت ) ارتباط دارند ؟ [ش89]
1- اقدام برای حفظ سخنان و سیرة پیامبر (ص) +	الف) اقدامات مربوط به مرجعیّت دینی +
2- پاسخ به نیازهای مؤمنان از طریق معنوی و غیبی ++	ب ) مجاهده در راستای ولایتِ ظاهری +++
3- تربیت شخصیّتهای اسلامی +	ج ) ولایت معنوی امامان (ع) ++
4- آگاهی بخشی به مردم +++

درس نهم :

1ـ بر اساسِ آیۀ : « ... إِنَّ اللَّهَ لا یُغَیِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّى یُغَیِّرُوا مَا بِأَنْفُسِهِمْ ... » ( رعد ، 11 ) زمینه­سازِ هلاکت و بدبختی یا عزّت و سربلندی یک جامعه چه کسانی هستند ؟ [خ91]  خودِ انسانها ، خودِ افرادِ جامعه

2ـ بر اساس آیۀ : « ... إِنَّ اللَّهَ لا یُغَیِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّى یُغَیِّرُوا مَا بِأَنْفُسِهِمْ ... » ( رعد ، 11 ) علّتِ غیبتِ امامِ عصر (عج) چیست ؟ [خ86- د90 (ترجمه)] اگر اکثریّتِ یک ملّت خواستارِ عدالت نباشند و با ظلم مبارزه نکنند همة آنها گرفتارِ حاکمانِ ظالم و ستمگر خواهند شد و از زندگی در جامعه‌ای با قوانینِ عادلانه ، بی­نصیب خواهند ماند به همین جهت قرآنِ کریم می‌فرماید که : تا گروهها ، اقوام و ملّت‌ها تغییر نکنند خداوند نیز اوضاع و شرایطِ زندگی آنان را تغییر نخواهد داد . بنابراین علّت غیبتِ امام عصر (عج) عدمِ آمادگی روح­ِ جمعی جامعه می‌باشد .

3ـ غیبتِ امام زمان (عج) در مقابلِ « ظهور » است یا « حضور » ؟ توضیح دهید . [ش85] غیبت در مقابلِ ظهور است نه حضور . امام را غایب نامیده‌اند زیرا ایشان از نظرها غایب است نه اینکه در جامعه حضور ندارند . ایشان چون خورشیدِ عالَم‌تاب انوارِ هدایت و رهبری خود را به خصوص بر شیعیان می‌تاباند به عبارتِ دیگر این انسان‌ها هستند که امام را نمی‌بینند ، نه اینکه ایشان در بینِ مردم حضور نداشته باشند .

4ـ چرا غیبتِ امامِ عصر (عج) به « خورشیدِ پُشتِ ابر » تشبیه شده است ؟ [ش86] ـ چرا حضرتِ مهدی (عج) را « غائب » نامیده­اند ؟ منظور از این « غیبت » را توضیح دهید . [خ92] زیرا ایشان از نظرها غائبند نه اینکه در جامعه حضور ندارند ایشان چون خورشید عالَمتاب انوارِ هدایت و رهبری خود را به خصوص بر شیعیان می‌تاباند به عبارتِ دیگر این انسان‌ها هستند که امام را نمی‌بینند نه اینکه ایشان در بینِ مردم حضور نداشته باشند .

5ـ امامِ عصر (عج) رهبری خود را در عصرِ غیبت به چه چیز تشبیه کرده­اند ؟ [ش87- ش89 ] امام عصر (عج) می­فرماید : بهره بُردن از من در عصرِ غیبتم مانند بهره بردن از آفتاب است هنگامی که پُشتِ ابرها باشد . ( به خورشیدِ پشتِ ابر )

6ـ علّتِ غیبتِ امامِ عصر (عج) چیست ؟ توضیح دهید . [د85] به سببِ قدرناشناسی و ناسپاسی و در خطر بودنِ جان آن حضرت ، خداوند آخرین ذخیره و حجّتِ خود را از نظرها پنهان کرد . خداوند نعمتِ هدایت را با وجودِ انبیا و اولیای خود کامل کرد و راهِ رسیدن به رستگاری را به انسان‌ها نشان داده است علاوه بر این انبیا و امامان نه تنها راهِ سعادت را به مردم معرّفی کردند بلکه در راهِ نجات مردم کوشیدند . امّا ناسپاسی این مردم و قدرناشناسی آنان موجب شهادت یازده تن از ائمّه شد از سوی دیگر حاکمانِ بنی‌عبّاس نیز در صدد بودند که مهدی موعود (عج) را به محضِ تولّد از بین ببرند .

7ـ علّتِ غیبتِ امام عصر (عج) و تداوم آن را بنویسید . [خ88]  به سببِ قدرناشناسی و ناسپاسی و در خطر بودنِ آن حضرت ، خداوند آخرین ذخیره و حجّت خود را از نظرها پنهان کرد تا امامت در شکلی جدید و از پس پرده غیبت ادامه یابد . تداومِ این غیبت نیز بر اثرِ باقی ماندن همان عوامل و عدمِ آمادگی مردم برای ظهور است .

8ـ آیا می­توان « زمانِ ظهور » امامِ عصر (عج) را تعیین کرد ؟ مختصراً توضیح دهید . [ش 86- ش87] خیر ، تعیینِ زمانِ ظهور در اختیارِ خداست و از این امور جز خداوند کس دیگری آگاهی ندارد بنابراین کسانی که زمانِ ظهور را تعیین می‌کنند ، دروغگویند .

9ـ غیبتِ امامِ زمان تا چه زمانی ادامه دارد ؟ [خ91] تا وقتی جامعة انسانی شایستگی درکِ ‌ظهور و بهره­مندی کامل از وجودِ آن حضرت را پیدا کند .

10ـ چرا تعیینِ زمانِ ظهورِ امامِ عصر (عج) تنها در اختیارِ خداوند است ؟ توضیح دهید . [ش89- د90]  زیرا آنچه برای ظهور لازم است ، احساسِ جهانی برای امدادِ الهی و کمکِ غیبی ، ناامیدی از همة مکاتبِ غیرِالهی وآمادگی لازم پیروان و یارانِ امام برای همکاری با ایشان است و از این امور جز خداوند کسِ دیگری آگاهی ندارد.

11ـ غیبتِ صُغری را تعریف کنید . [د 86- خ87- ش88- ش90- د90] مرحله اوّل امامت حضرتِ ولی عصر (عج) که از سال 260 پس از شهادت امام حسن عسکری (عج) آغاز شده و تا سالِ329 طول کشیده است غیبت صغری نامیده می­شود . یا دوره­ای که امام عصر (عج ) از طریقِ نائبان چهارگانه با شیعیان ارتباط داشتند .

12ـ بخشِ اصلی رهبری امامِ عصر (عج) مربوط به کدام قلمرو است و چگونه انجام می­شود ؟ [خ87- خ88]  بخش اصلی رهبری امام مربوط به قلمرو ولایت معنوی است . ایشان که به اذنِ خداوند از اَعمال انسانها آگاه است به صورتهای مختلف افرادِ مستعدّ به ویژه شیعیان و محبّان خویش را از امدادهای معنوی در جهتِ رشد و تعالی روحی برخوردار می­سازد .

13ـ تغییر و تحوّل در جامعه­ای که گرفتار بی­عدالتی می­باشد ، چگونه امکان­پذیر است ؟ [د88] در جامعه­ای که گرفتار بی­عدالتی است تصمیمِ یک فرد یا گروهی محدود برای برقراری عدالت اگر از همراهی اکثریت برخوردار نباشد به نتیجه نمی­رسد . برقراری عدالت به تحوّل درونی همه یا بیشتر افراد نیاز دارد یعنی ؛ روحِ جمعی باید آماده و پذیرای آن شود . بنابر این اگر اکثریت خواستارِ عدالت نباشند و با ظلم مبارزه نکنند همة آنها گرفتارِ حاکمانِ ظالم و ستمگر خواهند شد و از زندگی در جامعه­ای با قوانینِ عادلانه بی­نصیب خواهند ماند .

14ـ امام حسن عسکری (ع) در ارتباط با فرزندش حضرت مهدی (عج) چه اقداماتی انجام داد ؟ [خ89] امام حسن عسگری (ع) در ارتباط با فرزندش دو وظیفه را عهده­دار بود . یکی حفظِ فرزندش از گَزند خلفای عبّاسی و دیگر اثباتِ وجودِ ایشان و اعلامِ امامتش به عنوانِ امامِ دوازدهم .

15ـ نائبانِ چهارگانه در دورة غیبتِ صُغری چه مسئولیّتی بر عهده داشتند ؟ [ش89 ] این افراد رابطِ میانِ مردم و امام عصر (عج) بودند .

16ـ طولانی بودنِ عمرِ حضرتِ مهدی (عج) چگونه امکان­پذیر است ؟ [د86 – ش87] برخی امور از نظرِ عقلی امکانپذیر نیستند و محال است در جهان خارج تحقّق پیدا کنند . امّا برخی امور هستند که تحقّق آنها از نظر عقلی امکانپذیر است امّا شرایط عوامل خارجی بسیار زیادی باید دست به دست هم دهند تا آن امور تحقّق یابند . اینها امور غیر عادی­اند نه غیر عقلی . طولانی شدن عمر انسانها از جملة این امور است . از نظرِ عقلی بدن انسان می­تواند هزاران سال زنده بماند و ازآنجا که همة عوامل و شرایطِ طولِ عمر در اختیارِ خداوند است به قدرت و ارادة خود جسمِ مبارک امام عصر (عج) را جوان نگه می­دارد تا آن حضرت به حیات خود ادامه دهد .

17ـ درستی یا نادرستی گزاره­های زیر را  با ( ص/ غ ) مشخّص کنید . ـ غیبتِ امام مهدی (عج) در دورة غیبت ، در مقابلِ حضور است نه ظهور . [د89- ش90]  غ ـ عمرِ طولانی امامِ زمان امری غیرِعادی و غیرِعقلی نیست و با قدرتِ الهی عملی می­شود . [خ91] غ

18ـ دو نمونه از مواردِ ولایتِ معنوی ( یاری و دستگیری شیعیان ) توسّطِ امامِ عصر (عج) را بنویسید . [د89 ] هدایتِ باطنی افراد ـ حلّ بعضی از مشکلاتِ علمی علما ـ خبر دادن از بعضی رویدادها ـ دستگیری از درماندگان ـ شفای بیماران ـ دعا برای مؤمنان

19ـ کامل کنید : ـ بخش اصلی رهبری امام مهدی (عج) مربوط به قلمرو ( ولایت معنوی ) است. [د88 ـ ش90 ـ د90 ـ خ92] ـ امام زمان (عج) در دورة غیبتِ صُغری از طریقِ افرادی خاصّ که به ( نُوّاب اَربعه ) معروفند ، با شیعیان ارتباط داشت . [ش90] ـ رهبری امامِ زمان (عج) در عصرِ غیبت به ( خورشیدِ پُشتِ ابر ) تشبیه شده است . [ش90]

20ـ امام زمان (عج) در دورة غیبتِ صُغری از چه طریقِ پیروانِ خود را رهبری می­کردند ؟ [خ91] نُوّاب اَربعه یا نُوّاب خاصّ

21ـ‌ آیا غیبتِ امامِ عصر (عج) به معنای عدمِ « حضورِ » ایشان است ، توضیح دهید . خیر ـ غیبت در مقابلِ ظهور است ، نه حضور . امام را غایب نامیده‌اند ؛ زیرا ایشان از نظرها غایب‌اند ، نه اینکه در جامعه حضور ندارند . ایشان چون خورشید عالَمتاب انوارِ هدایت و رهبری خود را به خصوص بر شیعیان می‌تاباند.

22ـ درعصرِ غیبت فقیهان با تکیه بر چه پشتوانه­هایی باید وظایفِ خویش را انجام دهند ؟ ـ فقیهان بر اساسِ چه پشتوانه­هایی در عصرِ غیبت ، به اجتهاد می­پردازند ؟ پشتوانة اوّل : قرآنِ کریم ـ پشتوانه دوم : سیره و سنّت پیامبر اکرم (ص) و ائمّه اطهار (ع)

درس دهم  :

1ـ پیامِ آیۀ : « وَ لَقَدْ کَتَبْنَا فِی الزَّبُورِ مِنْ بَعْدِ الذِّکْرِ أَنَّ الأرْضَ یَرِثُهَا عِبَادِیَ الصَّالِحُونَ . » ( انبیاء ، 105 ) [خ87- خ 90 (ترجمه)] پیام : علاوه بر قرآن در کتابِ زبور آمده است که زمین به بندگانِ صالح و درستکارِ خداوند خواهد رسید . و در زبور ( بعد از موعظه و پند ) نوشتیم : همانا زمین را بندگانِ شایسته­ام به ارث می­بَرند .

2ـ پیامِ آیه : « وَ نُرِیدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَى الَّذِینَ اسْتُضْعِفُوا فِی الأرْضِ وَ نَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَ نَجْعَلَهُمُ الْوَارِثِینَ . »(قَصَص،5) را بنویسید . [خ85] پیامِ آیه در موردِ « آیندة تاریخ » : این آیه دیدگاه اسلام را درباره آیندة تاریخ بیان می‌کند و اینکه در نهایت پیشوایی و رهبری از آن مستضعفانِ جهان خواهد بود و خواست و وعدة الهی پیروزی حقّ بر باطل می‌باشد .

3ـ بر اساسِ آیة : « هُوَ الَّذِی أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدَى وَدِینِ الْحَقِّ لِیُظْهِرَهُ عَلَى الدِّینِ کُلِّهِ ... » ( توبه ، 33 ) چه آینده­ای برای تاریخِ انسان پیش­بینی شده است ؟ [خ89- ش90 (ترجمه)] آیندة نهایی جهان از آنِ حقّ خواهد بود و باطل شکست خورده و مغلوب صحنه را تَرک خواهد کرد . او کسی است که پیامبرش را با هدایت و دینِ حقّ فرستاد تا دینش را بر هر دینی مسلّط کند .

4ـ چه کسانی می­توانند یارانِ راستینِ امام زمان (عج) باشند ؟ [خ85] کسانی که قبل از ظهور تمرین کرده و در صحنة‌ درگیری‌های فکری و اجتماعی و نبردِ دائمی حقّ و باطل ، در جبهة حقّ حضوری فعّال داشته باشند و با ایستادگی در مقابلِ شیاطین درون و برون خصائلی چون شجاعت ، عزّتِ نفس ، بلندهمّتی و پاکدامنی را در خود پرورانده باشند .

5ـ توضیح دهید آیا کسانی که فقط با دعا و گریه منتظرِ ظهورِ حضرتِ ولی عصر (عج) هستند می­توانند یارانِ راستینِ امام باشند ؟ [خ86] خیر ـ زیرا کسانی که در عصرِ غیبت تنها با گریه و دعا سر کنند و در نبردِ حقّ علیه باطل ، عدالتخواهان علیه ستم­پیشگان و پابرهنگان علیه مستکبران حضور نداشته باشند ، چُنین کسانی جوهرة شجاعت ، از جان­گذشتگی و صلابتِ روحی را به دست نخواهند آورد و در نبردِ سهمگین سپاهِ امام علیه ستمکارانِ جهان ، صحنه را ترک خواهند کرد .

6ـ چهار مورد از ویژگیهای یارانِ راستینِ امامِ عصر (عج) را بر اساسِ فرمایشِ حضرتِ علی (ع) بنویسید.[د86- د87-ش88] در امانت خیانت نکنند . پاکدامن باشند . اهل دشنام و کلمات زشت نباشند . به ظلم و ستم خونریزی نکنند . ساده زیست باشند . لباسهای فاخر نپوشند . به یتیمان ستم نکنند . شراب ننوشند .  ...

7ـ به اعتقادِ جامعه­شناسان « پویایی جامعۀ شیعه » در طولِ تاریخ به چه عواملی وابسته بوده است ؟ [خ 85- خ 89] الف) گذشتة سرخ : اعتقاد به عاشورا و آمادگی برای ایثار و شهادت در راه عدالتخواهی ، آرمان‌گرایی و حقیقت جویی  ب) آیندة سبز : باور به مهدویّت و نپذیرفتنِ حکومت‌های طاغوتی و تلاش برای گسترشِ عدالت و انسانیّت در سراسرِ جهان

8ـ پویایی جامعة شیعه در طولِ تاریخ به چه عواملی وابسته بوده است ؟ نام ببرید . گذشتة سرخ ( اعتقاد به عاشورا ) ـ آیندة سبز ( باور به مهدویّت )

9ـ پیامبران برای « تحقّقِ وعده‌های الهی » در پایانِ تاریخ از چه طرح خاصّی سخن گفته‌اند؟ [ش85- د89] پیامبرانِ الهی می‌گویند که در پایانِ تاریخ ، در حالی که شرایط کاملاً آماده شده است ، یک ولیّ الهی ظهور می‌کند و حکومتِ جهانی و عادلانه‌ای تشکیل می‌دهد که فقط براساسِ دین خدا اداره می‌شود .

10ـ جامعة منتظر چگونه جامعه­ای است ؟ ( ویژگیهای جامعة منتظر در عصر غیبت ) [د85- خ87- ش88-خ92] جامعة‌ منتظر به واقعیّت‌های ناهنجار موجود « نَه » می‌گوید و به امیدِ فردایِ درخشان تلاش می‌کند . جامعة منتظر ، حکومتِ طاغوت را برنمی‌تابد ؛ در مقابلِ آن می‌ایستد و مقاومت می‌کند . جامعة منتظر می‌کوشد در جهتِ همان نوع از جامعه‌ای که انتظارش را می‌کشد حرکت کند .

11ـ درستی یا نادرستی گزارة­ زیر را  با ( ص/ غ ) مشخّص کنید . انسانِ‌ منتظر به واقعیّت‌های ناهنجارِ موجود « نَه » می‌گوید و به امیدِ فردایِ درخشان تلاش می‌کند . [خ91]  غ

12ـ اعتقادِ شیعه در موردِ موعود چیست ؟ [خ86] بنا بر سخنانِ صریحِ پیامبرِ اکرم (ص) و ائمّة اطهار (ع) موعود و منجی انسان‌ها دوازدهمین امام و فرزندِ امام حسن عسکری (ع) است ، حضرتِ مهدی (عج) همنامِ پیامبر و کنیة‌ اصلی ایشان نیز همان کنیة‌ پیامبر یعنی ابوالقاسم است ایشان آخِرین ذخیرة الهی است ، و با توجّه خاصّ خداوند به حیاتِ خود ادامه می‌دهد تا اینکه به اِذنِ خداوند ظهور می‌کند و حکومتِ جهانی اسلام را تشکیل می‌دهد .

13ـ توضیح دهید خداپرستان دربارة « آیندة تاریخ » چه اعتقادی دارند ؟ [د87] خداپرستان معتقدند یکی از نامهای خداوند حقّ است و اوست که با حکمتِ خود ، جهان را اداره می­کند ، بر اساسِ وعدة الهی ، باور دارند که آیندة نهایی جهان از آن حقّ خواهد بود و باطل ، شکست خورده و مغلوب ، صحنه را ترک خواهد کرد .

14ـ دو فایدة معلوم بودنِ مشخّصاتِ امام زمان (عج) و حضورِ ایشان در جامعه را بنویسید . [د87] 1ـ هر ماجراجوی فریبکاری که بخواهد خود را مهدی موعود معرّفی کند به زودی شناخته می­شود و مردمِ هوشیار فریبِ او را نمی­خورند . 2ـ پیروانِ آن حضرت ، امام خود را حاضر و ناظر برخود می­یابند و می­دانند که ایشان از اَعمالِ شیعیان آگاهند و از فداکاریها و مجاهدتِ مؤمنان اطّلاع دارند . 3ـ آنان احساس می­کنند که با امامِ حاضر و ناظر ، خود می­توانند گفت وگو کنند ، خواسته­ها و تمایلاتِ درونی­­شان را با ایشان در میان گذارند و برای به دست آوردنِ رضایتِ ایشان ، با امید و نشاط و پویایی تلاش کنند . 4ـ جامعه به صورتهای گوناگون از هدایتِ امام و از ولایتِ معنوی ایشان برخوردار می­گردد .

15ـ چگونه همة ادیان دربارة اعتقاد به موعود و الهی بودن پایان تاریخ اتّفاق نظر دارند؟ [خ88- د88] در بارة ظهورِ مهدی موعود در بینِ ادیان و پیامبرانِ الهی چه اتّفاق نظری وجود دارد ؟ اصلِ الهی بودنِ پایانِ تاریخ و ظهور ولیّ خدا

16ـ چرا ایجادِ آمادگی برای ظهورِ امامِ عصر (عج) باید در همة ابعادِ علمی ، فرهنگی ، اقتصادی و نظامی باشد ؟ [د88] زیرا امامِ زمان (عج) یارانی توانمند در همة ابعاد می­خواهد یارانی که بتوانند مسئولیّتهای بزرگِ عصرِ ظهور را به دوش گیرند و با هدایتِ امامِ خود جامعه­ای برخوردار از همة مواهبِ طبیعی و سرشار از شور و نشاط زندگی  بنا کنند که در آن خبری از فقر ، عقب ماندگی ، جهل و ظلم و تبعیض نباشد .

17ـ چرا « تقویتِ ایمان » یکی از مسئولیّتهای شخصِ منتظر در عصرِ غیبت است ؟ [خ89] عصرِ غیبت ،‌ عصرِ دو دلی­ها و شکّ و تردیدهاست . دراین دوره ، فتنه­های گوناگون و اندیشه­های رنگارنگ پیدا می­شوند و بی­ایمانی را تبلیغ می­کنند . مؤمنِ حقیقی به خود تردید راه نمی­دهد و با یقین برای فردای روشن آماده می­شود .

18ـ چهار مورد از مسئولیّتهای « شخصِ منتظر » در دورة غیبت را نام ببرید . [د89- د90] 1 ـ تقویتِ ایمان         2 ـ ایجادِ آمادگی         3 ـ تقویتِ معرفت و محبّت به امام 4ـ پیروی از امامِ عصر(عج)                           5 ـ دعا برای ظهور امام

19ـ کامل کنید : نگاهِ مثبتِ دین به آیندة تاریخ و اعتقاد به حضرتِ مهدی (عج) اصلی به نام ( انتظار ) را در دل زنده کرده است. [خ90]

‌20ـ توضیح دهید آیا اعتقاد به موعود و منجی در همه ادیان وجود دارد ؟ پیامبرانِ الهی برای تحقّق وعده‌های الهی ، از طرحِ خاصّی برای پایانِ تاریخ سخن گفته‌اند آنان می‌گویند که در پایان تاریخ در حالی که شرایط کاملاً آماده شده است یک ولیّ الهی ظهور می‌کند و حکومتِ جهانی و عادلانه تشکیل می‌دهد که فقط براساسِ دینِ خدا اداره می‌شود . با وجودِ اعتقاداتِ مختلف ، همه در اصلِ الهی بودنِ پایانِ تاریخ و ظهور ولیّ خدا برای برقراری حکومتِ جهانی اتّفاق نظر دارند .

21ـ مِهر و عشق به امام زمان (عج) در « شخصِ منتظر » چه تغییراتی پدید می‌آورد ؟ 1ـ شخصِ عاشق برای جلبِ رضایتِ امام تلاش کند . 2ـ شخصِ عاشق امام را اسوة خود قرار دهد و خصائلِ مطلوبی را که در او می‌بیند ، در خود به وجود آورد . 3ـ او را فعّال و با نشاط کند و امید به آیندة زیبا را در او افزایش می‌دهد .

22ـ چگونه همة ادیان دربارة اعتقاد به موعود و الهی بودنِ پایانِ تاریخ اتّفاقِ نظر دارند ؟ پیامبرانِ الهی ، برای تحقّق وعده­های الهی ، از طرحِ خاصّی برای پایانِ تاریخ سخن گفته­اند آنان می­گویند : که در پایانِ تاریخ ، در حالی که شرایط کاملاً  آماده شده است یک ولیّ الهی ظهور می­کند و حکومتِ جهانی و عادلانه­ای تشکیل می­دهد که فقط بر اساسِ دینِ خدا اداره می­شود  . این عقیدة اصلی پیامبرانِ الهی است .

درس یازدهم  :

1ـ ولیّ فقیه را تعریف کنید . [ خ85- د88- خ90 – د90-خ92] از میانِ فقیهانِ دارای شرایط ، آن کس که توانایی لازم برای برپایی و ادارة حکومت را دارد ، براساسِ احکام دین ، رهبری جامعه را به دست می‌گیرد و به پیاده کردنِ قوانینِ الهی در جامعه اقدام می‌کند . فقیهی که این مسئولیّت را بر عهده دارد ، ولیّ فقیه می‌نامند .

2ـ دو عاملی که نقشِ اساسی در انتخابِ « مرجعِ تقلید » دارد ، بنویسید . دو عاملی که در انتخابِ مرجع نقشِ اساسی دارد دانش وتقوای اوست .

3ـ راههای شناخت « مرجعِ تقلید » را بنویسید . [ خ85 - د 85- ش86 - خ 88- ش89 - د89- ش90] ـ‌ راههای شناختِ « فقیهِ واجدِ شرایط » را بنویسید . 1 ـ خودِ ما به اندازه‌ای از علمِ فقه اطّلاع داشته باشیم که بتوانیم فقیهِ دارای شرایط را بشناسیم و تشخیص دهیم . 2 ـ از دو نفر عادل و موردِ اعتماد که بتوانند فقیهِ واجدِ شرایط را تشخیص دهند ، بپرسیم . 3 ـ یکی از فقیهان ، آن چُنان مشهور باشد که انسان مطمئن شود و بداند که این فقیه ، دارای شرایط است .

4ـ تقلید را تعریف کنید . [ش85- د86- خ 87- ش88- ش90] کسانی که خود در احکامِ دین متخصّص نیستند به متخصّصان (فقیهان) مراجعه می‌کنند تا اعمالِ آنها موافقِ موازینِ دین باشد به این مراجعه پیروی یا تقلید می‌گویند .

5ـ با توجّه به احادیث ، « شرایطِ مرجع و فقیهی که شایستة پیروی است » را بنویسید . [ش85- د86- ش88-خ92] 1ـ با تقوا و عادل باشد ؛ 2 ـ زمان­شناس باشد و بتواند احکامِ دین را متناسب با نیازهای روز استخراج کند ؛ 3 ـ در رشتة تخصّصی خود (‌ یعنی معارف و احکامِ دینی ) از دیگران داناتر باشد .

6ـ دو شرطِ مشترک از شرایط ولیّ فقیه ( رهبر ) و مرجعِ تقلید کدامند ؟ [خ87- ش89]  فقیهِ عادل و با تقوا بودن ـ زمان­شناس بودن

7ـ مرجعِ تقلید را تعریف کنید . [د85] فقیهانی که با تفکّر در آیات و روایات و با کمک گرفتن از موازینِ دقیقِ عقل ، احکام را به دست می‌آورند و در اختیارِ مردم قرار می‌دهند و مردم نیز در احکامِ دین از آنان تقلید یا پیروی می‌کنند ، را « مرجعِ تقلید » می‌گویند .

8ـ تفقّه را تعریف کنید . [خ86- خ88- د89]  تفکّر عمیق در دین را تفقّه گویند .

9ـ فقیه را تعریف کنید . [ش90] به افرادی که به معرفتِ عمیق در دین و احکامِ دینی رسیده­اند فقیه می­گویند .

10ـ « تفقّه » به چه معناست و به چه کسی « فقیه » می­گویند ؟ [د87] تفقّه به معنای تفکّر عمیق است . به افرادی که به این معرفتِ عمیق در دین و احکامِ دینی رسیده­اند فقیه می­گویند .

11ـ انتخابِ ولیّ ­فقیه به چه شیوه­هایی انجام می­گیرد ؟ توضیح دهید . [ش85- خ86- د86 ( بدون توضیح )- د87- خ90] به طورِ مستقیم ( یک مرحله‌ای ) یا غیرِمستقیم ( دو مرحله‌ای ) از طرفِ مردم انتخاب می‌شود و رهبری را به دست می‌گیرد . شیوة مستقیم با حضورِ مردم در اجتماعات و راهپیمایی‌های سراسری و شیوة غیرِمستقیم شیوه‌ای است که در قانونِ اساسی پیش‌بینی شده است . و مطابق آن ، مردم ابتدا نمایندگانِ خبرة خود را انتخاب می­کنند . آنان نیز در میانِ مجتهدین آن کس را که شایسته­تر تشخیص دهند ، به عنوانِ رهبر جامعه اعلام می­کنند .

12ـ در عصرِ غیبت ، مرجعیّتِ دینی و حکومتِ اسلامی چگونه تداوم می­یابد ؟ [خ87 – د90 - خ91] در عصرِ غیبت مرجعیّتِ علمی در شکل ( مرجعیّتِ فقیه ) و حکومتِ اسلامی در چهارچوب ( ولایتِ فقیه ) تداوم می­یابد .

13ـ درستی یا نادرستی گزاره­های زیر را  با ( ص/ غ ) مشخّص کنید . ـ در عصرِ غیبت حکومتِ اسلامی در چهارچوب ( ولایتِ فقیه ) استمرار پیدا می­کند . ص ـ در عصرِ غیبت ، حکومتِ اسلامی در چارچوب ( مرجعیّت فقیه ) استمرار می­یابد . [د88- خ89- ش90]  غ

14ـ چرا مرجع باید « عادل » و « زمان­شناس » باشد ؟ [د87] مرجع باید عادل باشد تا مردم بتوانند به او اعتماد کرده و از دستورهایش پیروی کنند ، مرجع باید زمان­شناش باشد تا بتواند شرایطِ جدید و نیازهای زمان را بشناسد و احکامِ دین را متناسب با نیازهای روز استخراج کند .

15ـ چرا ولیّ ­فقیه باید « زمان­شناس » باشد ؟ [ش90] برای اینکه بتواند احکامِ دینی را متناسب با نیازهای روز به دست آورد . ـ با کدامِ شرط مرجعِ تقلید می­تواند احکامِ دینی را متناسبِ با نیازهای روز به دست آورد ؟ [خ91] زمان­شناس

16ـ بنا بر فرمانِ امامِ زمان (عج) در دورة غیبت ، نیابتِ ایشان به چه کسی می­رسد و مسئولیّتهای او چیست ؟ [د88] به نیابت از ایشان « فقیه واجدِ شرایط » دو مسئولیّتِ « مرجعیّتِ علمی » و « رهبری و ولایتِ ظاهری » را بر عهده دارد و در حدّ توان جامعة اسلامی را در مسیرِ اهدافِ الهی هدایت و رهبری می­کند .

17ـ چه شرایطی برای مشروعیّت یافتنِ رهبرِ جامعة اسلامی ( ولیّ فقیه ) لازم است ؟ [خ85- ش90] 1ـ فقیه عادل با تقوا باشد . 2 ـ زمان­شناس باشد . 3 ـ با تدبیر و با کفایت باشد . 4ـ شجاعت و قدرت روحی داشته باشد .

18ـ چرا « تدبیر و کفایت » و « شجاعت و قدرتِ روحی » از شرایط رهبر جامعة اسلامی است ؟ [د88] با تدبیر و کفایت باشد تا بتواند جامعه را در شرایطِ پیچیدة جهانی رهبری کند و با درایت و بینشِ قوی نقشه­های دشمنانِ دین را خنثی سازد . شجاعت و قدرتِ روحی داشته باشد تا بدونِ ترس و واهمه با دشمنانِ دین مبارزه کند و در اجرای احکامِ دین از کسی نترسد و با قدرت در مقابلِ تهدیدها بایستد و پایداری کند .

19ـ دو ویژگی کسی که شایستگی رهبری جامعة اسلامی را دارد ، نام ببرید . [خ89] مشروعیّت ـ مقبولیّت

20ـ منظور از « مشروعیّت » و « مقبولیّت » ولیّ فقیه را مختصراً توضیح دهید . [ش86] مشروعیّت یعنی اینکه شرایط مربوط به رهبری که دین معیّن کرده است را دارا باشد تا حکمِ او موردِ پذیرشِ دین باشد . مقبولیّت یعنی اینکه رهبر باید موردِ قبول و پذیرش و اعتماد و اطمینان مردم قرار گیرد .

21ـ چرا ولیّ فقیه باید « مقبولیّت » داشته باشد ؟  [ش87- ش88- د89] فقیهی می­تواند جامعه را به سوی هدفهای اسلامی رهبری کند که مردم با آگاهی و شناخت او را قبول داشته باشند و به او اطمینان و اعتماد پیداکرده باشند با پذیرش و قبولِ مردم است که رهبری و هدایتِ جامعه میسّر می­گردد و پیاده کردن احکامِ الهی ممکن و مقدور می­شود .

22ـ مشروعیّتِ ولیّ فقیه را تعریف کنید . [خ 88] دارا بودنِ شرایطِ مربوط به رهبری که دین معیّن کرده است ، در این صورت حُکمِ او مورد پذیرش دین است .

23ـ میانِ انتخابِ « ولیّ فقیه » و « مرجع تقلید » چه تفاوتی وجود دارد ؟ [د85- ش86- ش89] انتخابِ مرجع یا مجتهد یک وظیفة‌ شخصی است و هر کس از راه‌هایی که معیّن شده است ،‌ مرجعِ خود را شناسایی می‌کند و هر زمان هم که فقیهی دیگر را اعلم دانست به او مراجعه می‌نماید . به همین جهت ، نیازی نیست که همة مردم از یک مرجع ، پیروی کنند . امّا ولیّ فقیه که رهبر و مسئولِ ادارة جامعه است ، نمی‌تواند متعدّد باشد و این لازمة‌ نظام اجتماعی و اجرای قانونِ واحد در جامعه است . بر این اساس ، یکی از فقها در انتخابی عمومی ، عهده‌دار منصبِ ولایتِ فقیه می‌شود .

24ـ چرا افراد نمی­توانند به طور جداگانه برای خود ولیّ فقیه انتخاب کنند ؟ [د90] چون ادارة جامعه تنها با یک مجموعه قوانین و یک رهبری امکانپذیر است در غیرِ این صورت هَرج و مَرج و تفرقه و پراکندگی پیش می­آید و این یک امرِ روشن و بدیهی در تمامِ نظامهای سیاسی دنیاست . پس مردم در انتخابِ ولیّ فقیه باید به صورتِ دسته­جمعی اقدام کنند و فقیهی را که دارای شرایطِ رهبری است با آگاهی و شناخت بپذیرند ، به وی اعتماد و اطمینان کنند و رهبری جامعه را به او بسپارند .

25ـ انتخاب ولیّ فقیه به روش « غیر مستقیم » را با ذکر مثال شرح دهید . [د90] روش غیر مستقیم ( دو مرحله­ای ) ، همان شیوه­ای است که در قانونِ اساسی کشورِ ما پیش­بینی شده است و مطابقِ آن مردم ابتدا نمایندگان خبرة خود را انتخاب می­کنند . آنان نیز در میانِ مجتهدین آن کس را که شایسته­تر تشخیص دهند به عنوانِ رهبرِ جامعه اعلام می­کنند . پس از رحلتِ امام خمینی (ره ) حضرتِ آیت الله خامنه­ای با همین شیوه مسئولیّت رهبری جامعه را عهده­دار شد .

26ـ منظور از تقلید در احکامِ دینی چیست و از چه کسانی می‌توان تقلید کرد ؟ کسانی که خود در احکامِ دینی متخصّص نیستند ، به فقیهان مراجعه می‌کنند تا اعمالِ آنان موافقِ موازینِ دین باشد. به این مراجعه پیروی یا تقلید می‌گویند . از فقیهان ، که با تفکّر در آیات و روایات و با کمک گرفتن از موازینِ دقیقِ عقل ، احکام را به دست می‌آورند و در اختیار مردم قرار می‌دهند .

27ـ چرا تداومِ « مرجعیّتِ علمی » در « غیبتِ کُبری » ضروری است ؟ دین به عنوانِ برنامة زندگی ، به عصرِ پیامبر (ص) و امام (ع) اختصاص ندارد . به دست آوردنِ احکامِ آن نیز ، ویژة آن دوران نیست ، علاوه بر این همواره مسائل جدیدی پیش می‌آید که یک مسلمان می‌خواهد بداند دین دربارة آن‌ها چه حُکمی دارد . بانکداری ، بیمه‌های اجتماعی ، نماز در هواپیما ، پیوندِ اعضا و خرید و فروش عضو از جملة این مسائل‌اند و یک فردِ مسلمان در هنگام مواجهه با آن‌ها ، نیازمندِ دانستنِ حُکمِ اسلامی آن‌هاست . صدها سؤال وجود دارد که پاسخ دادن به آن‌ها جز با تکیه بر تخصّصِ عمیق و تسلّط کامل بر منابعِ دینی مقدور نیست . این کار در اصل در اختیارِ پیامبر و امامِ معصوم است که پاسخ‌های صحیح را به مردم عرضه ‌کنند . امّا در دورة غیبتِ کُبری که مردم به امام (ع) دسترسی ندارند نیازمندِ راهی است که مردم از طریقِ آن پاسخِ سؤالهای خود را دریافت کنند .

28ـ آیا می­توان پیروی از فقیه خاصّی را بر انسان تحمیل کرد . توضیح دهید . هیچ کس نمی­تواند پیروی از یک فقیه را به انسان تحمیل کند یا او را از پیروی فقیهی باز دارد اگر کسی پس از مدّتی مراجعه به یک فقیه ، تشخیص دهد که فقیه دیگری آن شرایط را در سطح عالی­تری دارد لازم است به تشخیص خود عمل کرده و از فقیه اعلم و شایسته­تر پیروی کند .

درس دوازدهم  :

1ـ ترجمه کنید : « ادْعُ إِلَى سَبِیلِ رَبِّکَ بِالْحِکْمَةِ وَالْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ وَجَادِلْهُمْ بِالَّتِی هِیَ أَحْسَنُ ... » (نحل ، 125) [د90-خ92] با حکمت و اندرزِ نیکو مردم را به راه پروردگارت دعوت کن و با آنان به شیوه­ای که نیکوتر است ، بحث و گفتگو کن .

2ـ عبارتِ قرآنی « ... فَاعْفُ عَنْهُمْ وَ اسْتَغْفِرْ لَهُمْ وَ شَاوِرْهُمْ فِی الأمْرِ فَإِذَا عَزَمْتَ فَتَوَکَّلْ عَلَى اللَّهِ ... » ( آل عمران ، ١۵٩) را ترجمه کنید . پس از آنان درگُذر و برایشان آمرزش بطلب و در کارها با آنها مشورت کُن و به هنگام عزم به خدا توکّل کُن .

3ـ چرا نظامِ جمهوری اسلامی را « مردم­سالاری دینی » نامیده­اند ؟ [خ 85- د90] حکومتِ مردم­سالار حکومتی است که در آن خواستِ اکثریّت مردم بر سرنوشت جامعه حاکم است ،‌ نه خواست و ارادة‌ فرد یا گروهی خاصّ . این ویژگی در نظامِ اسلامی کاملاً تحقّق دارد ، با این تفاوت که مبنای نظامِ اسلامی ، حاکمیّتِ اراده و قانونِ الهی بر همة بخش‌های جامعه ، با خواست و قبولِ مردم است . به همین جهت این نظام مردم­سالاری دینی نامیده شده است .

4ـ آیا تشکیلِ حکومتِ اسلامی در عصرِ غیبت می­تواند در زمینه­سازی حکومتِ جهانی ولیّ عصر(عج) مؤثّر باشد ؟ [د85- د89] بله ؛ زیرا برقراری حکومتِ اسلامی ، علاوه بر اینکه یک ضرورتِ اساسی در اجرای احکامِ اسلامی است ، به مؤمنان و منتظرانِ حضرتِ مهدی (عج)‌ فرصت می­دهد که آنچه را برای آمادگی ظهور لازم است ، فراهم سازند .

5ـ تفاوت اصلی نظام اسلامی با سایر حکومتهای دمکراتیک در چیست ؟ [خ86- د86- ش90] حکومتِ اسلامی مسئولِ اجرای قوانینِ اسلامی است و فقیه تابعِ ضوابط و قوانینِ دینی است و به همین جهت ، این نظام مردم سالاری دینی نامیده شده است . امّا دمکراسی رایج در جهان ، هدفِ خود را تأمینِ خواسته­های دنیوی مردم قرار داده است و نسبت به ارزشهای الهی بی­اعتناست .

6ـ « مردم سالاری دینی» را با دمکراسی رایج در جهان مقایسه کنید . [خ88] نظامِ اسلامی زمانی در کشوری استوار می­شود که اکثریتِ مردم آن را بپذیرند و بدان پایبند باشند امّا تفاوتِ اساسی میانِ حکومتهای دمکراتیکِ رایج در جهان و حکومتِ اسلامی این است که حکومتِ اسلامی مسئولِ اجرای قوانین اسلامی است و فقیه تابعِ ضوابط و قوانینِ دینی است و به همین جهت این نظام مردم­سالاری دینی نامیده می­شود  امّا دمکراسی رایج در جهان هدفِ خود را تأمینِ خواسته­های دنیوی مردم قرار داده است و نسبت به ارزشهای الهی بی­اعتناست .

7ـ با توجّه به سفارشاتِ حضرتِ علی (ع) به مالکِ اشتر ، بنویسید چرا رهبر باید از افرادِ « عیبجو » و « ترسو » دوری کند ؟ [ش87-خ91] پرهیز از عیبجو : زیرا مردم عیبهایی دارند که مدیر و رهبرِ جامعه باید بیشتر از همه در پنهان کردنِ آنها بکوشد . و پرهیز از ترسو : زیرا در انجام دادنِ کارها روحیه را سُست می­کند .

8ـ چرا حضرتِ علی (ع) به مالکِ اشتر ، می­گوید : هرگز « نیکوکار » و « بدکار » در نظرت یکسان نباشد ؟ [خ92] چون در این صورت « نیکوکاران » به کارِ خیر بی­رغبت و « بدکاران » به کارِ بد تشویق می­شوند .

9ـ کامل کنید : هدفِ دمکراسی رایج در جهان تأمینِ ( خواسته­های دنیوی ) مردم می­باشد . [خ89]

10ـ درستی یا نادرستی گزارة زیر را  با ( ص/ غ ) مشخّص کنید . ـ تعدّد ولی فقیه ، لازمة نظم اجنماعی و اجرای قانونِ واحد در جامعه است . (غ)

11ـ حکومتِ دمکراتیک یا مردم­سالار را تعریف کنید . [خ90] حکومتی است که در آن خواستِ اکثریتِ مردم تعیین­کنندة نوعِ نظامِ حاکم بر جامعه است نه خواست و ارادة فرد یا گروهی خاصّ .

12ـ آیا مسئولیّتِ مردم در نظامِ اسلامی با انتخابِ رهبر و سایرِ مسئولانِ جامعه خاتمه می‌یابد ؟ توضیح دهید . خیر ـ مسئولیّت در سلسله مسئولیّتهای مسلمانان در نظامِ اسلامی است . مسئولیّتِ اساسی افرادِ جامعه ، تلاش برای دوامِ نظام ، رشد و پیشرفتِ آن در همة‌ ابعادِ زندگی اجتماعی است .

13ـ « حقوقِ متقابلِ رهبر و مردم » را از نظِر حضرتِ علی (ع) بنویسید . حضرت علی(ع) می­فرماید : ای مردم همانا من بر گردنِ شما حقّی دارم و شما نیز بر من حقّی دارید و امّا حقّ شما بر من این است که شما را راهنمایی کنم و درآمدهای بیت المال را به شایستگی بینِ شما تقسیم کنم و شما را آموزش دهم تا نادان نمانید و تربیت کنم تا یاد بگیرید و امّا حقّ من بر شما این است که شما به عهدِ خود وفا کنید و مرا در پنهان و آشکار نصیحت و یاری کند و هنگامی که شما را خواندم اجابت کنید و هنگامی که فرمان دادم اطاعت نمایید .

درس سیزدهم  :

1ـ ترجمه و پیام آیۀ : « مَنْ کَانَ یُرِیدُ الْعِزَّةَ فَلِلَّهِ الْعِزَّةُ جَمِیعًا ... . » ( فاطر ، 10 ) [د85 - ش89- خ90] هر کس عزّت را می‌خواهد پس تمامِ عزّت از آنِ خداست . پیامِ آیه عبارت است از : « راهِ اصلی کسبِ عزّت و کرامت بازگشت به سوی خدا و قبول فرمان‌های اوست . »

2ـ بر اساس آیة : « مَنْ کَانَ یُرِیدُ الْعِزَّةَ فَلِلَّهِ الْعِزَّةُ جَمِیعًا ... . » ( فاطر ، 10 ) راه پرورش عزّت نفس چیست ؟ [د86] هر کس عزّت و سربلندی را می‌خواهد ، پس تمامِ عزّت از آنِ خداست . این آیه سرچشمة عزّت را خداوند معرّفی می‌کند و می‌فرماید : هر کس به دنبالِ عزّت است باید به این سرچشمه مراجعه کند .

3ـ ترجمه کنید : « ... وَ لِلَّهِ الْعِزَّةُ وَ لِرَسُولِهِ وَ لِلْمُؤْمِنِینَ وَ لَکِنَّ الْمُنَافِقِینَ لا یَعْلَمُونَ . » (منافقون ، 8 )[ش86- خ87 ش88- د90] عزّت از آن خدا و پیامبرش و مؤمنین است . و لیکن منافقین نمی‌دانند .

4ـ « عزّت نفس » را تعریف کنید . [ش85 ] عزّتِ نفس به معنای شناختِ قدر و منزلتِ آدمی و ایمان به آن است به گونه‌ای که هر چیزِ دیگری در چشمِ انسان حقیر و کوچک باشد و از توجّه و تمایل بدان احساسِ پَستی و حقارت کند .

5ـ « عزّت نفس » را تعریف کرده و رابطة آن را با مفاهیم زیر بنویسید . الف) گناه ب) پیمان­شکنی [خ85] عزّتِ نفس به معنای شناختِ قدر و منزلتِ آدمی و ایمان به آن است به گونه‌ای که هر چیزِ دیگری در چشمِ انسان حقیر و کوچک باشد و از توجّه و تمایل بدان احساسِ پَستی و حقارت کند . الف: انسانِ کریم پروا دارد که در حضورِ خداوند گناه کند ، شرم می‌کند که خداوند گناه او را ببیند پس هر چه کرامتِ نفس بیشتر باشد آدمی کمتر مرتکبِ گناه می‌شود . ب: انسانی که عزّتِ نفس دارد با خدا پیمان بسته است ، پیمان­شکنی و بی­وفایی نمی‌کند ، زیرا آن را مخالفِ کرامتِ خود می‌یابد . بنابراین یکی از راه‌های ماندگاری بر پیمان ، تقویتِ احساسِ کرامت و عزّت است .

6ـ چرا انسانِ صاحبِ عزّت به پیمان­شکنی دست نمی­زند ؟ [د85- د 86- د87- د89] انسانِ صاحبِ کرامت پیمانی را که با خدا بسته است ، نمی‌شکند و بی­وفایی نمی‌کند ، زیرا آن را مخالفِ کرامت خود می­یابد .

7ـ رابطة عزّتِ با وفای به عهد و پیمان را بررسی کنید . [ش90] انسانِ صاحبِ کرامت اهلِ پیمان شکنی نیست . او پیمانی را که با خدا بسته نمی­شکند زیرا آن را مخالف کرامت خود می­داند . بنابراین یکی از راههای ماندگاری بر پیمان تقویتِ احساس کرامت و عزّت نفس است .

8ـ « انسانِ صاحبِ عزّت » و « انسان گناهکار » در برابر نفس لوّامه و نفس امّارة خود چگونه عمل می­کند ؟[د88] انسانِ صاحبِ کرامت و عزّت همواره به سودِ نفسِ لوّامه عمل می­کند و تسلیمِ نفسِ امّاره نمی­شود امّا انسانِ ذلیل در درون شکست می­خورد و تسلیمِ نفسِ امّاره می­شود . بنابراین انسانِ گناهکار پیش از آنکه در مقابلِ عواملِ بیرونی تسلیم شود ابتدا در خود می­شکند و مقاومت را پذیرا می­شود . کسی که در مقابلِ دیگران تن به ذلّت می­دهد ابتدا در مقابلِ تمایلاتِ پَستِ درونِ خود شکست خورده و ذلیل شده است . او کرامتِ خود را از دست داده و به دنائت و پَستی دچار شده است .

9ـ چه رابطه­ای بینِ عزّتِ نفس و گناه وجود دارد ؟ چرا ؟ [ش89-خ92] میانِ کرامتِ نفس و گناه رابطة معکوس برقرار است . یعنی ؛ هر قدر کرامتِ نفس بالاتر می­رود گناه کمتر می­شود زیرا تا انسان حقیر نشود وخود را کوچک نکند دست به گناه نمی­زند همان طور که هر قدر که انسان خود را عزیز ببیند تن به ذلت وگناه نمی­دهد .

10ـ « تمایلاتِ انسان » چند دسته است ؟ آنها را بنویسید . [ش85- د87- ش88- ش90- د90] تمایلاتِ عالی ، تمایلاتِ دانی ( یا خودِ عالی و اصیل ، خودِ دانی و غیرِ اصیل )

11ـ دو دسته از تمایلات انسان کدامند و چه نامیده می­شوند ؟ [ ش86- د89] تمایلاتِ عالی و تمایلاتِ دانی ، دستة‌ اوّل را خودِ عالی و دستة دوم را خودِ دانی می‌نامند . خودعالی ـ  خوددانی / نفس لوّامه ـ  نفس امّاره

12ـ نام دو خود ، در انسان چیست ؟ [ش87]  خودِ عالی ـ خودِ دانی

13ـ چگونه می­توان عزّت نفس را پرورش داده و تقویت کرد ؟ [ ش85- خ88] چون سرچشمة عزّت خداوند است پس راه و روشِ کسبِ عزّت و کرامتِ نفس ، بازگشت به سوی خدا و قبول فرمانهای اوست . هر کس که در این بازگشت مصمّم‌تر و اطاعتش از خدا بیش‌تر باشد کرامت و عزّتش بیش‌تر است .

14ـ قرآنِ کریم راه پرورشِ عزّتِ نفس را چه می­داند ؟ [خ86] برای یافتنِ عزّت و پرورش آن در خود ، باید به سراغ سرچشمة آن رفت . قرآنِ کریم می‌فرماید : هر کس به دنبالِ عزّت است ، باید به سرچشمة‌ آن مراجعه کند و راهِ دیگری وجود ندارد ، زیرا قرآنِ کریم تمامِ عزّت را از آنِ خدا می‌داند و برای دیگری که در مقابلِ خدا باشد ، سهمی قائل نیست .

15ـ چرا نمی­توان مسئولیّتِ انجام دادنِ گناه را از دوشِ خود برداشت و به عواملِ بیرونی منتقل کرد ؟ [خ89- ش90] برخی در توجیه خطا و گناه خود از عواملِ تحریک­کننده یا شرایطِ اجتماعی و اقتصادی یاد می­کنند و خطای خود را بر دوشِ آن عوامل می­گذارند . درست است که آن عوامل زمینه­سازِ گناهند امّا قدرتِ روحی و ارادة انسان می­تواند در مقابلِ گناه بایستد و آن را شکست دهد .

16ـ آیا می­توان « تحریکاتِ بیرونی و شرایطِ اجتماعی  و اقتصادی » را عاملِ اصلی گناه دانست ؟ [خ86]         برخی در توجیه خطا و گناهِ خود از عواملِ تحریک­کننده یا شرایطِ اجتماعی و اقتصادی یاد می‌کنند و خطای خود را بر دوشِ آن عوامل می‌گذارند . درست است که آن عوامل زمینه‌ساز گناهند امّا قدرتِ روحی و ارادة‌ انسان می‌تواند در مقابلِ گناه بایستد و آن را شکست دهد .

17ـ انسانِ صاحبِ عزّت در برخورد با نفسِ لوّامه و نفسِ امّاره چگونه عمل می­کند ؟ [خ87] انسانِ صاحبِ کرامت و عزّت همواره به سودِ نفسِ لوّامه عمل می­کند و تسلیم نفسِ امّاره نمی­شود امّا انسانِ ذلیل در درون شکست می­خورد و تسلیم نفسِ امّاره می­شود . پس انسانِ گناهکار پیش از آنکه در مقابلِ عواملِ بیرونی تسلیم شود ، ابتدا در خود می­شکند و حقارت را پذیرا می­شود .

18ـ انسانِ صاحبِ عزّت همواره به سودِ کدام نفسِ خود عمل می­کند ؟ [خ88] نفس لوّامه

19ـ راهِ کسبِ عزّت چیست ؟ و چه کسانی عزّتِ بیشتری دارند ؟ [ش87] هر کس به دنبالِ عزّت است باید به سرچشمة عزّت یعنی خدا مراجعه کند و هر کس اطاعتش از خدا بیشتر باشد کرامت و عزّتش بیشتر است .

20ـ کامل کنید : ـ تحریکاتِ بیرونی عواملِ زمینه­ساز گناهند ، امّا قدرت ( روحی و ارادة ) انسان می­تواند در مقابلِ گناه بایستد . [ش88] ـ تمایلاتِ عالی انسان مربوط به بُعد ( روحی و معنوی ) و تمایلاتِ دانی او مربوط به بُعد ( حیوانی و دنیایی ) است . [د90] ـ انسان دارایِ دو دسته از تمایلات است ؛ تمایلاتِ ( عالی ) و تمایلاتِ ( دانی ) . [ خ92]

21ـ درستی یا نادرستی گزاره­های زیر را  با ( ص/ غ ) مشخّص کنید . ـ انسانِ دارای عزّتِ نفس در مقابل افراد زورگو و ستمگر متواضع است . [ش90]  غ ـ انسانِ عزیز همواره به ندای عقل و وجدان و نفس لوّامه گوش فرا می­دهد و تسلیم نفس امّاره نمی­شود . [د90] ص ـ انسانِ عزیز همواره به ندای نفس امّاره گوش فرا می­دهد و تسلیمِ نفسِ لوّامه نمی­شود . [د92] غ

22ـ در چه مواردی « عزّت و شکست­ناپذیری » ضروری است ؟ [د90] 1ـ در برابرِ خواسته­های نامشروعِ درونی که سببِ روی آوردنِ ما به گناه می­شوند . 2ـ در برابرِ دشمنانِ ظالم و ستمگرِ بیرونی که می­خواهند در مقابلِ ظلمِ آنان تسلیم باشیم و ذلّت بپذیریم .

23ـ کرامتِ نفس به چه معناست و چه رابطه‌ای با گناه دارد ؟ کرامتِ نفس به معنای شناختِ قدر و منزلتِ انسان در پیشگاهِ خدا و ایمان به آن است ، به گونه‌ای که هر چیزِ دیگری در چشمِ انسان ، کوچک و حقیر باشد و او از توجّه و تمایل بدان احساس پَستی و حقارت کند . انسانِ کریم پروا دارد که در حضورِ خداوند گناه کند ، شرم می‌کند که خداوند گناهِ او را ببیند . انسانِ صاحبِ کرامت که می‌داند نمی‌توان کاری را از خداوند مخفی کرد ، می‌کوشد قدر خود را حفظ کند و به گناه آلوده نشود .

24ـ انسانِ کریم پَروا دارد و شرم می­کند که پیمان­شکنی نماید و در حضورِ خدا گناه کند این موضوع را با ذکرِ مثال اثبات کنید . مثال : فرزندی را تصوّر کنید که پدر و مادرش برای او بسیار عزیزند و از اینکه او را در حالِ گناه ببینند شرمگین می­شود از این رو می­کوشد خطای خود را از آنان بپوشاند . انسانِ صاحب کرامت که می­داند نمی­توان کاری را از خدا مخفی کرد می­کوشد خود را حفظ کند و به گناه آلوده نشود .

25ـ « انسانِ عزیز » را تعریف کنید : [خ91] انسانِ عزیز کسی است که در مقابلِ دیگران تسلیم نمی­شود و شکست نمی­خورد .

درس چهاردهم  :

1ـ ترجمه کنید : « ... وَ الذَّاکِرَاتِ أَعَدَّ اللَّهُ لَهُمْ مَغْفِرَةً وَ أَجْرًا عَظِیمًا . » ( احزاب ، 35 )[ خ90] و مردان و زنانی که خدا را بسیار یاد می­کنند ، خداوند برایشان آمرزش و پاداشِ بزرگی آماده کرده است .

2ـ عالی­ترین زمینه برای تشکیلِ خانواده را بیان کرده ، توضیح دهید . [خ85- ش87- د88]  تسهیل در رشدِ معنوی و اخلاقی : عالی‌ترین زمینه برای تشکیلِ خانواده ، نیاز به فرصتی مناسب برای رشدِ معنوی ، اخلاقی و اجتماعی زن و مرد و فرزندان است . خانواده ، فضایی ایجاد می‌کند که نه تنها فرزندان ، بلکه پدر و مادر نیز می‌توانند فضایلِ اخلاقی خود را تقویت کنند و رشد دهند . نیاز به رشد معنوی و اخلاقی : خانواده فضایی ایجاد می­کند که نه تنها فرزندان بلکه پدر و مادر نیز می­توانند فضایل اخلاقی خود را تقویت کنند و رشد دهند . جوان با تشکیل خانواده زمینه­های فساد را از خود دور می­کند ـ مسئولیّت­پذیری را تجربه می­نماید ـ مهر و عشق به همسر و فرزندان را در خود می­یابد ـ ایثار و از خودگذشتگی برای دیگری  را تمرین می­کند ـ هدفدار و باانگیزه می­شود ـ احساس استقلال و شخصیّت می­کند و زندگی برای او معنای جدّی­تری می­یابد .

3ـ کامل کنید : ـ عالی­ترین هدفِ تشکیلِ خانواده رُشد ( اخلاقی ) و ( معنوی ) هر یک از اعضای خانواده است . [خ91]

4ـ درستی یا نادرستی گزارة زیر را  با ( ص/ غ ) مشخّص کنید . ابتدایی­ترین هدفِ تشکیل خانواده ، رشدِ اخلاقی و معنوی هر یک از اعضای خانواده است . [د90]  غ

5ـ زمینه­های تشکیل خانواده ( اهداف ازدواج ) را نام ببرید . [د85- د86- د87- د89] 1 ـ نیازِ جنسی 2 ـ نیاز به آرامش و اُنسِ روحی با همسر 3 ـ رشد و پرورشِ فرزندان 4 ـ تسهیل در رشدِ معنوی و اخلاقی

6ـ عبارتِ قرآنی « وَ جَعَلَ بَینَکُم مَوَدَّةً وَ رَحمَةً » به کدام یک از زمینه­های تشکیل خانواده اشاره دارد ؟ توضیح دهید. [د88- ش90] نیاز به آرامش و اُنسِ روحی با همسر ـ این آرامش تنها با بودن در کنارِ همسر حاصل می­شود و راهِ دیگری برای دستیابی به آن نیست . اگر فردی غرق در لذّتهای جنسی باشد امّا مجرّد زندگی کند باز هم نوعی بی­قراری او را آزار می­دهد  و جای خالی همسر را در کنارِ خود حسّ می­کند .

7ـ از زمینه­های تشکیلِ خانواده ، « اُنس با همسر » را شرح دهید . [ش88] نیاز برتری که زن و مرد را به زندگی با یکدیگر فرا می­خواند ، آرامشی است که بدین وسیله به دست می­آید . این آرامش ، تنها با بودن در کنارِ همسر حاصل می­شود و راهِ دیگری برای دستیابی به آن نیست . اگر فردی غرق در لذّتهای جنسی باشد امّا مجرّد زندگی کند ، باز هم نوعی بی­قراری درونی او را آزار می­دهد و جای خالی همسر را در کنارِ خود حسّ می­کند .

8ـ ابتدایی­ترین زمینة تشکیل نهادِ خانواده چیست ؟ توضیح دهید . [ش86- د90 (به صورت جای خالی)]  نیازِ جنسی ابتدایی‌ترین زمینة شکل گیری نهاد خانواده می‌باشد . نیازِ جنسی مرد و زن به یکدیگر از دورانِ بلوغ آغاز می‌شود و اوّلین کِشش و جاذبه را میان زن و مرد ایجاد می‌کند

9ـ آیا تفاوتِ میان زن و مرد به معنای برتری یکی بر دیگری است ؟ [خ 86- خ88- ش90 ( با ذکر مثال )]  خیرـ این تفاوت‌ها به معنی برتری ذاتی یکی بر دیگری نیست ، بلکه برای ایفای نقشِ تکمیلی در خانواده و جامعه ، بر اساسِ ویژگی‌های زیستی و روانشناختی و بهره‌مندی مناسب و بجا از توانمندی‌های متفاوت آن دو است . به طورِ مثال ؛ توانمندی عاطفی بالای زن و قدرتِ جسمی بیشترِ مردان برای آن است که زن و مرد دو نقشِ تکمیلی در کنارِ هم ایفا نمایند . زن با محبّت مادری فرزندان را رشد دهد و مرد با کار کردنِ خود نان­آور خانواده باشد .

10ـ چرا خداوند نقشِ زن و مرد را متفاوت قرار داده است ؟ [خ87] از آنجا که خداوند زن و مرد را برای زندگی در کنارِ هم آفریده تفاوتهای کامل کننده در وجودِ آنها قرار داده و به یکدیگر نیازمند ساخته است . این تفاوتها به معنای برتری ذاتی یکی بر دیگری نیست بلکه برای ایفای نقشِ تکمیلی در خانواده و جامعه بر اساسِ ویژگیهای زیستی و روانشناختی و بهره­مندی مناسب و بجا از توانمندیهای متفاوت آن دو است .

11ـ آیا کلمة « اِنس » و « بَنی­آدم » در قرآنِ کریم اختصاص به جنسِ خاصّی دارد ؟ چرا ؟ [خ89] کلمة انس و بنی­آدم در قرآنِ کریم اختصاص به جنسِ خاصّی ندارد و هر پیامی که با این کلمات همراه شده به زن ومرد ـ هر دو ـ مربوط می­شود . ( یا خیر ) زیرا زنان و مردان به عنوانِ افرادِ نوع انسان ویژگیهای فطری یکسان و هدفِ مشترکی دارند که با استفاده از سرمایه­های ذاتی خود می­توانند به آن هدف برسند و در بهشتِ جاویدِ خداوند منزل گُزینند .

12ـ چگونه نیاز به آرامش و اُنسِ روحی با همسر موجبِ تشکیل خانواده می‌شود ؟ نیاز برتری که زن و مرد را به بودن در کنارِ یکدیگر فرا می‌خواند ، آرامشی است که بدین وسیله به دست می‌آید . این آرامش ، تنها با بودن در کنارِ همسر حاصل می‌شود و راهِ دیگری برای دستیابی به آن نیست . اگر فردی غرق در لذّت‌های جنسی باشد امّا مجرّد زندگی کند ، باز هم نوعی بی‌قراری درونی او را آزار می‌دهد و جای خالی همسر را در کنار خود حسّ می‌کند .

13ـ در زمینه­های شکل­گیری نهادِ خانواده موارد مقابل را مشخّص نمایید . [خ90] الف) ابتدایی­ترین زمینه : نیازِ جنسی                        ب) عالی­ترین زمینه : نیاز به رشد معنوی واخلاقی

14ـ مهمّ­ترین عاملِ پایداری خانواده پس از ازدواج را بنویسید . [خ92] درکِ درستِ زوجیّت و مکمّلِ هم بودنِ زن و مرد و عمل به این درک

درس پانزدهم  :

1ـ با توجّه به روایاتِ معصومین (ع) چهار مورد از معیارهای همسرِ شایسته را نام ببرید . [خ85] دینداری ـ اخلاق نیکو ـ کُفو یا هم­شأن بودن ـ پاکدامنی ـ توانایی بر تأمین زندگی اصالتِ خانوادگی ، پوششِ مناسبِ اسلامی ، عدمِ ارتباطِ قبلی با جنسِ مخالف ، صداقت با همسر ، سلامتِ جسمی ، انجام دادنِ عبادات به خصوص نماز ، عاقل و فهیم بودن ، اخلاقِ خوب و خوشرویی ، قناعت در زندگی ، کسب و کارِ حلال ، زیبایی و موردِ پسند بودن ، داشتنِ دوستانتِ درستکار و سالم .

2ـ کامل کنید : اگر عقد ازدواج به زور انجام گیرد ، ( باطل ) است . [ش90]

3ـ درستی یا نادرستی گزارة­ زیر را  با ( ص/ غ ) مشخّص کنید . ـ نباید فاصلة میانِ بلوغِ جنسی و عقلی با زمانِ ازدواج زیاد شود . [د89]  ص

4ـ از دیدگاهِ قرآنِ کریم ، در صورتِ نبودنِ کدام معیار در فرد ، ازدواج با او حرام می­شود ؟ [خ91] ایمان

5ـ از نظرِ قرآنِ کریم مهمّ­ترین معیارِ همسرِ شایسته کدام است ؟ [خ92] ایمان

6ـ با توجّه به آموزه­های پیشوایانِ دین درباره هر یک از مواردِ زیر توضیح دهید . [ش85] الف) مشورت با پدر و مادر در انتخاب : پیشوایانِ دین از ما خواسته‌اند که در موردِ همسرِ آینده با پدر و مادرِ خود مشورت کنیم و به انتخابی دست بزنیم که رضایت و خُرسندی آنان را به دنبال داشته باشد . پدر و مادر به علّت علاقه و محبّت به فرزند ، معمولاً‌ مصالح و خوش‌بختی او را در نظر می‌گیرند و به علّت تجربه و پختگی‌شان ، بهتر می‌توانند خصوصیّات افراد را دریابند و عاقبتِ ازدواج را پیش‌بینی کنند . ب) دو راهِ مناسب برای شناختِ همسر : 1 ـ تحقیق دربارة خانوادة همسر و موقعیّتِ اعضای خانواده در محلّ زندگی و محلّ کار .           2 ـ شناختِ دوستانِ همسر و کسانی که او با آن‌ها معاشرت بیش‌تری دارد . 3ـ تحقیق دربارة روحیات و خُلقیاتِ همسر در محیطِ کار یا محلّ تحصیل . 4ـ معاشرتِ خانواده‌های دو طرف با یکدیگر و بهره‌بُردن از تجاربِ پدر و مادر در این معاشرت‌ها . 5ـ مشورت با افرادِ قابلِ اعتماد و کاردان . 6 ـ گفت و گو با یکدیگر در جلساتِ حضوری و طرحِ نظریّات و دیدگاه‌ها دربارة موضوعاتِ مختلف

7ـ لازمة انتخابِ شایستة همسر ، تسلّط بر چه چیزی است ؟ [د88] تسلّط کامل بر شور و احساسِ جوانی

8ـ چرا نباید فاصلة میانِ بلوغِ طبیعی و فکری با زمانِ ازدواج زیاد شود ؟ [خ85] ازدواج ، برای رفعِ یک نیازِ طبیعی و پاسخگویی به قانونِ خلقت انجام می‌شود اگر به این نیازِ طبیعی در زمان و موقعیّت مناسب پاسخ داده نشود ، مانند سایرِ نیازها ، اختلالات و مشکلاتِ خاصّ خود را به دنبال دارد و آسیب‌های جُبران­ناپذیر روانی ، اخلاقی و اجتماعی وارد می‌کند . برخی از زمینه‌های پیوندِ خانواگی مانندِ نیازِ جنسی و آرامشِ روحی و روانی ناشی از کنارِ همسر بودن ، اندکی پس از دورانِ بلوغ آغاز می‌شود . پاسخگویی به این نیازها را نمی‌توان چندان به تأخیر انداخت .

9ـ چرا إذنِ پدر برای ازدواجِ دختر اِلزامی است ؟ [د85 – ش86 – ش88- ش89 – د90-خ92]   لطافت‌های روحی و ظرافت‌های عاطفی دختر ، آن گاه که در فضای محبّت و علاقة‌ جنسِ مخالف قرار می‌گیرد ، احتمالِ نادیده گرفتنِ برخی واقعیّت‌ها و کاستی‌ها را به دنبال دارد ؛ به خصوص که دختران به خاطرِ حیا و عزّت نفسِ قوی خود ، در ازدواج پیشقدم نمی‌شوند . طلب و درخواست از طرفِ پسر و پذیرش و قبول از جانبِ دختر است . در چُنین مواقعی ، پدر که بر احساساتِ خود غلبه دارد و نیز دارای تجاربِ فراوان و شناختِ کامل از جنسِ مرد است ، می‌تواند به سانِ باغبانی از گُلِ لطیف و ظریفِ خویش مراقبت کند و به راهنمایی او بپردازد .

10ـ آمادگی برای ازدواج نیازمندِ چند بلوغ است ؟ نام ببرید . [خ 86- خ 88- ش90] آمادگی زیستی و روحی ازدواج نیازمند دو بلوغ است : یکی بلوغِ جنسی و دیگری بلوغِ عقلی و فکری که مدّتی پس از بلوغِ جنسی ایجاد می‌شود و نباید فاصلة ‌میانِ بلوغِ جنسی و عقلی با زمانِ ازدواج زیاد شود و تشکیل خانواده به تأخیر افتد .

11ـ چرا پیشوایانِ دین در امرِ ازدواج مشورت با پدر و مادر را سفارش کرده­اند ؟ [د86- خ90] زیرا پدر و مادر به علّتِ علاقه و محبّت به فرزند معمولاً مصالح و خوشبختی او را در نظر می­گیرند و به علّتِ تجربه و پختگی­شان بهتر می­توانند خصوصیّاتِ افراد را دریابند و عاقبتِ ازدواج را پیش­بینی کنند .

12ـ چرا تنها « علاقه و محبّتِ اوّلیّه » نمی­تواند لازمة انتخابِ همسر باشد ؟ [خ87] زیرا محبّت و علاقة اوّلیه چشم و گوش را می­بندد و عقل را به حاشیه می­راند ، به گونه­ای که فریادهای خیرخواهانة او را نمی­شنوند . ( حُبّ الشّیء یُعمی و یُصمّ : علاقة شدید به چیزی آدمی را کَر وکور می­کند . )

13ـ چه نوع معاشرتهایی برای شناختِ همسر نتیجه­بخش نیست ؟ چرا ؟ [خ87] تحقیق در بارة همسرِ آینده را نباید با معاشرتهایی که منشأ آن تنها هوسهای زودگذر است ، اشتباه کرد . این گونه معاشرتها ، هر چند با عنوانهایی مانندِ شناختِ روحیّة همسر و امتحانِ او باشد ، نتیجه­بخش نیست و آثارِ زیانبارِ دیگری دارد که به خاطرِ همان آثار ، خداوند اجازة این گونه معاشرتها را نداده است . در این معاشرتها معمولاً احساسات بر هر دو نفر حاکم می­شود و هر طرف اصرار دارد خود را بهتر از آنچه هست نشان دهد تا محبوبِ دیگری واقع شود . معمولاً هم بیشترِ این معاشرتها به سُستی رابطه و جدایی می­انجامد .

14ـ ازدواج به موقع چه فوایدی را در بر دارد ؟ [ش87 ] شادابی ـ نشاط ـ سلامت جسمی و روحی ـ  رشد طبیعی ـ احساسِ رضایتِ درونی ـ تعادل در حرکت و رفتار ـ  خوشرویی و خوش خُلقی ـ کاهشِ فشارِ جنسی ـ کاهشِ روابطِ نامشروع و آسیبهای اجتماعی و روانی ـ از فوایدِ ازدواج به موقع است .

15ـ سه مورد از راههای شناخت همسر را بنویسید . [د87- ش90- د90] الف) تحقیق دربارة خانواده همسر و موقعیّت اعضای خانواده در محلّ زندگی و محلّ کار ب) شناختِ دوستانِ همسر و کسانی که با آنها معاشرت بیشتری دارد . ج) تحقیق دربارة روحیاتِ و خُلقیات همسر در محیطِ کار یا محلّ تحصیل د) معاشرت خانواده­های دوطرف با یکدیگر و بهره بردن از تجارب پدر و مادر در این معاشرتها ه) مشورت با افرادِ قابلِ اعتماد و کاردان و) گفتگو با یکدیگر در جلساتِ حضوری و طرح نظریّات ودیدگاهها دربارة موضوعاتِ مختلف

16ـ چرا نمی­توان در قالبی غیر از ازدواج به نیازِ جنسی پاسخ داد ؟ توضیح دهید . [خ88] زیرا لذّتِ آنی برخاسته از گناه ، پس از چندی روح و روانِ فرد را پَژمرده می­کند و شخصیّت او را می­شکند این گونه اشخاص ، به جای بازگشت به مسیرِ درست ، برای فرار از این پَژمردگی به افراط در گناه کشیده می­شوند امّا نمی­دانند که روحشان مانندِ تشنه­ای است که هر چه بیشتر به او آب دریا می­دهند ، بر تشنگی­اش افزوده می­شود و بی­قراریش شدّت می­گیرد .

17ـ نتایجِ ازدواج در زمان و موقعیّتِ مناسب و نامناسب را با یکدیگر مقایسه کنید . [خ89] ازدواج برای رفعِ نیازهای طبیعی و پاسخگویی به قانونِ خلقت انجام می­شود . اگر به این نیازهای طبیعی در زمان و موقعیّتِ مناسب پاسخ داده نشود مانندِ سایرِ نیازها اختلالات و مشکلاتِ خاصّ خود را به دنبال دارد و آسیبهای جُبران ناپذیر روانی ، اخلاقی و اجتماعی وارد می­کند و بر عکس شادابی ،  نشاط ، سلامت جسمی و روحی ، رشد طبیعی ، احساسِ رضایتِ درونی ، تعادل در حالات و رفتار ، خوشرویی و خوش خُلقی ، کاهشِ فشارِ جنسی ، کاهشِ روابطِ نامشروع و آسیبهای اجتماعی و روانی از فوایدِ ازدواج به موقع است .

18ـ از نظرِ مقرّراتِ اسلامی اگر عقدی به زور انجام گیرد چه حُکمی دارد ؟ [د89] اگر عقدی به زور انجام گیرد باطل است و مشروعیّت ندارد .

19ـ چهار مورد از معیارهای همسرِ شایسته را با توجّه به روایاتِ معصومین (علیهم‌السّلام) نام ببرید . دینداری ـ اخلاق نیکو ـ کُفو یا هم­شأن بودن ـ پاکدامنی ـ توانایی بر تأمین زندگی

درس شانزدهم  :

1ـ ترجمه کنید : « وَ قَضَى رَبُّکَ أَلا تَعْبُدُوا إِلا إِیَّاهُ وَ بِالْوَالِدَیْنِ إِحْسَانًا ... » ( إسراء ، 17 / 23 ) [خ86- خ88-  ش90] و حُکم کرد پروردگارت که عبادت نکنید غیر از او را ، و نیکی به پدر و مادر را .
2ـ « نفقه » چیست و بر عهدة چه کسی می­باشد ؟ [خ85 – د86] هزینه‌های لازم جهتِ خوراک ، پوشاک ، مسکن و آنچه برای آسایش و رفاه شایستة همسر ( زن ) ضرورت دارد را نفقه گویند . و بر عهدة شوهر است .
3ـ وظیفة مالی که به عهدة مرد قرار دارد ، از نظرِ شرعی و حقوقی به چه چیزی تعبیر شده است ؟[خ91] نفقه
4ـ نفقه را تعریف کنید . [ش86- ش87- ش88- ش89 ـ ش90- د90] تأمینِ هزینه­های لازم جهتِ خوراک پوشاک ، برای آسایش و رفاهِ همسر ضروری است . یا وظیفة مالی که بر عهدة مرد قرار می­گیرد .
5ـ آیا « شرطِ پرداختِ نفقه » نیازمند بودنِ زن است ؟ توضیح دهید . [د87] خیر ٬ بلکه برای انجام دادنِ وظایف همسری است اگر زن ثروتمند هم باشد باز هم این تکلیف بر عهدة مرد است و اگر زن درآمدِ خود را در هزینة خانواده مصرف کند به همسر خود کمک کرده است .
6ـ شرطِ پرداخت نفقه چیست ؟ [ش90] انجام دادنِ وظایفِ همسری
7ـ مهمّ­ترین وظیفه ( نقش ) مشترک زن و مرد ( پدر و مادر ) در خانواده چیست ؟ آن را توضیح دهید . [ش85- د85- خ 88- ش90] برنامه‌ریزی برای رشد و تعالی خود و فرزندان ـ مهمّ‌ترین وظیفه پدر و مادر ، ایجادِ زمینة مناسب برای رشد و تعالی خانواده است و همة نقش‌های قبلی برای به انجام رساندنِ این وظیفه است .
8ـ چهار نقش مرد در زندگی مشترک را نام ببرید . [د85 – خ86- د90]  1 ـ تأمینِ هزینة زندگی خانواده 2 ـ مدیریّت و نگاهبانی از حریمِ خانواده 3 ـ رابطة‌ محبّت‌آمیز با همسر 4 ـ نقش پدری
9ـ از نقش­های مرد « رابطة محبّت­آمیز با همسر » را توضیح دهید . [ش87] مرد باید محبّت درونی خود را به همسر ابراز کند و از مخفی کردن آن بپرهیزد ، همسر با شنیدنِ ابرازِ محبّت اعتماد به نفس فوق العاده­ای پیدا می­کند و توجّه او به زندگی چند برابر می­شود .
10ـ از نقشِ مرد در خانواده « محبّت و نظارتِ پدری » را توضیح دهید . [د89] پدر فقط نان­آورِ خانواده نیست بلکه باید با برقراری ارتباطِ درست با فرزندان عواطفِ پدری را به آنان منتقل کند . برای آیندة آنان برنامه­ریزی نماید . وقتی به نوجوانی و جوانی رسیدند با آنها مشورت کند . برای زندگی آینده ، آنان را آماده سازد . درد دلهای آنان را بشنود . و از هر جهت مراقبِ سرنوشت و آیندة آنها باشد .
11ـ سه شرطِ اصلی پیمانِ ازدواج را بنویسید . [ش86- خ87- د88- ش90- د90] 1ـ اعلامِ رضایتِ دختر و پسر و اجباری نبودنِ ازدواج برای هیچ کدام . 2ـ  فریب‌کاری نکردن و طرحِ عیب‌هایی که ممکن است هر یک از دختر و پسر داشته باشند . 3ـ اذنِ پدر برای ازدواجِ دختر. 4ـ صِداق یا مهریّة زن .
12ـ « مهریّه » یا « صِداق » را تعریف کنید : [خ92] در پیمان زناشویی مرد به نشانة ارزشی که برای زن قائل است و اعلامِ صداقتِ خود در نسبت به همسر متعهّد می­شود که هدیه­ای را به عنوانِ مَهر یا صِداق به زن تقدیم کند .
13ـ وظایفِ ما ( فرزندان ) نسبت به پدر و مادر چیست ؟ ( چهار مورد ) [ش86- خ89] جلبِ رضایتِ پدر و مادر ـ حفظِ حُرمتِ پدر و مادر ـ اطاعت از دستورهای پدر و مادر ـ خدمت به پدر و مادر بدونِ چشمداشت ـ محبّت کردن به پدر و مادر ـ قدردانی و شکرگزاری از آن‌ها
14ـ چرا هیچ کاری را نمی­توان با « نقشِ مقدّسِ مادری » برابر دانست ؟ [د87] زیرا رشد و بالندگی فرزند از ابتدای انعقادِ نطفه در رحم تا مدّتها پس از تولّد بر عهدة مادری با محبّت ، شکیبا ، فداکار ، خردمند ، عفیف و با تقواست . رشدِ متعادل و طبیعی فرزند بیشتر بر عهدة مادر است و با وقت­گذاری او ممکن می­شود .
15ـ کدام یک از موارد زیر مربوط به نقش مرد و کدام یک مربوط به نقش زن در خانواده است ؟ [ش88]
الف ) تدبیرِ امورِ خانه : نقشِ زن	ب ) مدیریت و نگهبانی از حریمِ خانواده : نقشِ مرد
16ـ چه نقش­هایی در خانواده بر عهدة زن می­باشد ؟ نام ببرید . [خ89] همسرداری ـ تدبیرِ امورِ خانه ـ مادری
17ـ در خانواده تدبیر امور خانه از وظایف چه کسی است ؟ و چرا این نقش از ارزش و اهمیّت برخوردار است ؟ [ش89 ] زن ـ زیرا مدیریت داخلی خانه ( خانه­داری ) جمع­کننده و پیونددهندة پدر ومادر و فرزندان و نگه­دارندة آنها در زیرِ یک سقف است . زنانی که با دوراندیشی امورِ خانه را سامان می­دهند و از آموزه­های علمی کمک می­گیرند بستری برای رشد و بالندگی فرزندان و آرامش و نشاط که از اهدافِ مهمّ خانواده است به وجود می­آورند .
18ـ از نقش­هایی که در خانواده بر عهدة زن می­باشد « همسرداری » را شرح دهید . [خ90]  زن آرامش­بخشِ زندگی مرد است . زن با گرمای وجود خویش به محیطِ خانه شادی و نشاط می­بخشد . مرارتها و خستگی­ها را از همسرِ خود دور می­کند و در سختی­های روزگار در کنارِ او می­ایستد در چارچوبِ این رابطة سرشار از محبّت تمایلاتِ جنسی زن و مرد ارضاء و نیازهای زندگی زناشویی برطرف می­شود با ارضای این نیازها و تمایلات توجّه به خارج از خانه از بین می­رود و فسادِ اجتماعی کاهش می­یابد .
19ـ درستی یا نادرستی گزاره­های زیر را  با ( ص/ غ ) مشخّص کنید . ـ شرطِ پرداختِ نفقه نیازمند بودنِ زن نیست ، بلکه انجام دادنِ وظایفِ همسری است . [د90] ص ـ عالی­ترین هدفِ تشکیلِ خانواده رابطة‌ محبّت‌آمیز با همسر است . [د92]  غ
20ـ از وظایفِ مرد در خانواده « نقشِ پدری » را توضیح دهید . تربیتِ متعادلِ فرزندان وقتی انجام می‌گیرد ، که هر کدام از پدر و مادر نقشِ خود را در تربیت بر عهده بگیرند و در انجام دادنِ آن کوتاهی نکنند . پدر نباید تصوّر کند که فقط نان‌آورِ خانواده است . بلکه باید با برقراری ارتباطِ درست با فرزندان ، عواطفِ پدری را به آنها منتقل کند .

دبیرخانه راهبری کشوری درسِ دین و زندگی ـ مستقرّ در خراسانِ رضوی

سؤالات امتحانی دین و زندگی (3) دوره های مختلف

سؤالات امتحانی دین و زندگی (3) دوره های مختلف

قرآن و تعلیمات دینی ۳ دین و زندگی(شیعیان)

قرآن و تعلیمات دینی ۳ دین و زندگی (شیعیان)

قرآن و تعلیمات دینی ۳ دین و زندگی (شیعیان)

قرآن و تعلیمات دینی ۳ دین و زندگی (شیعیان)

قرآن و تعلیمات دینی ۳ دین و زندگی (شیعیان)

قرآن و تعلیمات دینی ۳ دین و زندگی (شیعیان)

قرآن و تعلیمات دینی ۳ دین و زندگی (شیعیان)

قرآن و تعلیمات دینی ۳ دین و زندگی (شیعیان)

قرآن و تعلیمات دینی ۳ دین و زندگی (شیعیان)

قرآن و تعلیمات دینی ۳ دین و زندگی(شیعیان)

قرآن و تعلیمات دینی ۳ دین و زندگی(شیعیان)

قرآن و تعلیمات دینی ۳ دین و زندگی(شیعیان)

قرآن و تعلیمات دینی ۳ دین و زندگی(شیعیان)

قرآن و تعلیمات دینی ۳ دین و زندگی شیعیان

قرآن و تعلیمات دینی ۳ دین و زندگی شیعیان

قرآن و تعلیمات دینی ۳ دین و زندگی(شیعیان)

قرآن و تعلیمات دینی ۳ دین و زندگی (شیعیان)

________________

منبع :

http://aee.medu.ir

دانلود امتحان نهایی دین و زندگی سوم دبیرستان یکجا

دانلود امتحان نهایی دین و زندگی سوم دبیرستان یکجا

دانلود امتحان نهایی دین و زندگی سوم دبیرستان84

دانلود امتحان نهایی دین و زندگی سوم دبیرستان85

دانلود امتحان نهایی دین و زندگی سوم دبیرستان86

دانلود امتحان نهایی دین و زندگی سوم دبیرستان87

دانلود امتحان نهایی دین و زندگی سوم دبیرستان88

دانلود امتحان نهایی دین و زندگی سوم دبیرستان89

دانلود امتحان نهایی دین و زندگی سوم دبیرستان90

دانلود امتحان نهایی دین و زندگی سوم دبیرستان

امتحان نهایی عربی سوم دبیرستان(تجربی-ریاضی)یکجا

امتحان نهایی عربی سوم دبیرستان(تجربی-ریاضی)84

امتحان نهایی عربی سوم دبیرستان(تجربی-ریاضی)85

امتحان نهایی عربی سوم دبیرستان(تجربی-ریاضی)86

امتحان نهایی عربی سوم دبیرستان(تجربی-ریاضی)87

امتحان نهایی عربی سوم دبیرستان(تجربی-ریاضی)88

امتحان نهایی عربی سوم دبیرستان(تجربی-ریاضی)89

امتحان نهایی عربی سوم دبیرستان(تجربی-ریاضی)90

امتحان نهایی عربی سوم دبیرستان(تجربی-ریاضی)91

http://www.e-nahaie.blogfa.com/post/10