اندیشه و تحقیق 2

اندیشه و تحقیق 2

برای استفاده از این بخش به ادامه مطلب مراجعه کنید

درس اول :جلوه های حکمت و تدبیر    صفحه 14             

ابتدا این خطبه ی حضرت علی (ع) را که در نهج البلاغه آمده است .بخوانید و ویژگی های خلقت خداوند را از آن استخراج کنید .

1-خداوند جهان را بدون الگو گرفتن یا تقلید از دیگری ساخته است.

2- مخلوقات خداوند؛ بی سابقه و در آفرینش بی نظیر هستند.

3- مخلوقات خداوند بر اساس مقیاس و نظم و اندازه مشخص و متناسب با ویژگی های خاص است تا از هم فرو نپاشد و استوار و محکم بماند.

4- مخلوقات خداوند مطابق برنامه ای دقیق آفریده شده اند و هر کدام در مسیر و هدف خاص خود هدایت می شوند.

5- مخلوقات خداوند در چهار چوب تعیین شده حرکت می کنند و از دستور خداوند سرپیچی نمی کنند.

اندیشه و تحقیق

درس دوم: با کاروان هستی (صفحه 28)

برخی از آیات قرآن کریم با عبارت "و من آیاته ی" آغاز می شود . به آیات 22تا25 سوره ی روم و 29 سوره ی شوری مراجعه کنید و با بهرمندی از آنها حکیمانه بودن خلقت را توضیح دهید.

1-سوره ی روم،آیه ی 22:

و من ایته ی خلق السموات و الارض و اختلف السنتکم و الونکم از نشانه های او آفرینش آسمان ها و زمین و تفاوت زبان ها و رنگ های شماست.

اختلاف زیان و رنگ : بی شک زندگی اجتماعی بشر بدون شناخت افراد از هم ممکن نیست و اگر یک روز همه انسان ها یک رنگ؛ یک قد و یک شکل و قیافه باشند چه جنجالی عجیبی در جهان خواهد افتاد , نه پدر و فرزند و همسر شناخته می شوند و نه مجرم و بیگناه و نه طلبکار و بدهکار و نه ذوست از دشمن ، و این تنوع رنگ و زبان علاوه بر قدرت خداوند ،دلیل بر حکمت خدا می باشد که برای سازمان یافتن امور جامعه ، خداوند دست به این گونه آفرینش زده است. طوری که رنگ چشم،مو،قیافه، صورت، اختالف صدا و آوازها و گوش ها، زبان ها، لهجه ها، رنگ نژاد ها؛ همه نشانه ی قدرت و حکمت خداست.

2-سوره ی روم آیه 23:

و من ایته ی منامکم بالیل و النهار و ابتغاوکم من فضله ی ؛ از نشانه های او خواب شما در روز و شب است و تلاش کوششتان برای بهرهگیری و تامین معاش از فضل پروردگارتان.

این حقیقت برکسی پوشیده نیست که همه ی موجودات زنده برای تجدید قوا و بدست آوردن آمادگی لازم برای ادامه ی فعالیت نیاز به استراحت دارند و مسلما اگر خواب نبود روح و جسم انسان فرسوده میشد  و با یک وقفه ی بدن از فعالیت آرامش و رفع خستگی و نشاط و نیروی تازه ی دوباره ÷دید می آید.

3-سوره ی روم آیه 24:

و من ایته ی یریکم البرق خوفا و طمعا و ینزل من السماء فیحی ی به الارض بعد موتها، از نشانه های خداوند این است که رعد و برق را به شما نشان می دهد که هم مایه ی ترس است و هم نشانه ی امید به نزول باران که از آسمان آبی می فرستد و زمین را بعد از مردن زنده می گرداند.

حقیقت این است که در این برنامه ی بیم امید ؛دست قدرتی در کار است که آن را رهبری و هدایت می کند و هرگز نمی تواند معلول تصادف ها و برنامه های طبیعت کورکورانه و بی هدف باشد.

4- سوره روم آیه 25:

و من ایته ی ان تقوم السماء و الارض بامره ی : از نشانه های خداوند این است که آسمان و زمین به فرمان او پابرجاست.

مجموعه ی اجرام آسمانی در گردش منظم خود به محاسبه ی پیچیده ی تعادل نیروی جاذبه و دافعه نیاز دارند و خداوند این تعادل را چنان سامان داده که میلیون ها سال بدون کم ترین انحراف در مسیر خود گردش می کنند و این نشانه ی یگانگی خداوند و حکیمانه بودن خلقت است.

5- سوره  شوری آیه ی 29:

و من ایته ی خلق السموات و الارض و مابث فیهما من دابه:  از نشانه های او آفرینش آسمان ها و زمین است و آنچه از جنبندگان که در انها خلق و منتشر نموده است.

آسمان ها با آن عظمت بیکران که هر روز ابعاد تازه تری از عظمت و شگفتی آنها کشف می شود ؛ زمین و انواع حیوانات ،پرندگان و خزندگان و صدها هزار نوع حشرات ,انواع ماهی های کوچک و بزرگ، بشر هنوز به عمیق عجایب دریاها پی نبرده، و شگفتی هایی که در ساختمان هر یک از آنها بکار رفته، همه از نشانه های قدرت و حکمت خداوند است.

اندیشه و تحقیق

درس سوم: سرمایه های انسان صفحه 41

1-ارزش های وجودی انسان که او را بر سایر موجودات برتری می دهد؛ کدام اند؟

1-خداوند به انسان عزت و کرامت بخشیده است.( و لقد کرمنا بنی ءادم)

2- خدوند انسان رااز قدرت تفکر و قدرت انتخاب برخوردار ساخت.

3- خداوند قدرت تسلط بر خشکی و دریا را بر او عطا کرد.( و حملنهم فی البر و البحر)

4- خداوند او را بر بسیاری از مخلوقات خود برتری بخشید.( و فضلنهم علی کثیر ممن خلقنا)

5-خداوند آیمان و زمین را برای انسان رام ساخت و در اختیارش قرار داد. ( وسحر لکم ما فی سموات و ما فی الارض)

6- خداوند مقام رسیدن به نفس مطمئنه را در وجود انسان نهاد.( یایتها النفس المطئة)

7- خداوند راه رسیدن انسان به معبود خویش را آسان ساخت.( ارجعی الی ربک)

8- خدواند مختار آفرید و از عقل و خرد بهره مند ساخت.( انا هدینه السبیل اما شاکرا و ما کفورا)

9-خداوند او را از ظریفت علمی و استعداد بسیار بالایی برخوردار ساخت.(و علم ءادم الاسماء کلها)

10-خداوند بعد از آفرینش انسان از روح خود به او دمیده است.(و نفخت فیه من روحی)

11- خداوند به تمام ملائکه فرمان داد که در مقابل عظمت انسان به سجده بیافتند. (فاسجدو الادم)

12-خداوند او را به عنوان جانشین خود در زمین قرار داد.( انی جاعل فی الرض خلیفة)

13- او را کامل ترین و استاندارد ترین موجود و مخلوق معرفی کرد .(لقد خلقنا الانسن فی احسن تقویم )

14-خداوند او را شایسته ملاقات با خود دانست. ( انک کادح الی ربک کدحا فملقیه)

15- میل به جاودانگی و بی نهایت خواهی را در وجود او گذاشت.

در آیات 54و55 سوره قمر تامل کنید و ببینید چه جایگاهی برای انسان های پاک و پرهیزکار پیش بینی شده است .

جایگاهی که در این دو آیه توصیف ان را نموده است دو ویژگی دارد که همه ی امتیازات در آن جمع است.

نخست این که آنجا، جایگاه صدق است و هیچ گونه باطلی و بیهودگی در آن راه نداشته و سراسر حق است و تمام وعده های خداوند درباره ی بهشت در آنجا عینیت پیدا می کند و صدق آنها آشکار می شود.

ویژگی دیگر اینکه: در جوار و قرب خداست (قرب معنوی نه جسمانی) آن هم نسبت به خداوندی که هم مالک است و هم قادر و هرگونه نعمت و موهبتی در قبضه ی قدرت و در فرمان حکومت و مالکیت اوست.

3- آیا وجود شیطان مانع اختیار و اراده ی ما در تصمیم گیری ها می شود؟

خیر زیرا شیطان فقط وسوسه می کند و هیچ تسلطی بر ما ندارد.

4- سرمایه های الهی در وجود ما را با موانع رشد مقایسه کنید و ببینید که کدام یک از سرمایه ها در مقابل کدام یک از موانع   قرار دارند.

موانع رشد 1-نفس اماره 1-نفس لوامه

          2-جهل                              2-عقل

          3- غفلت از خدا و آخرت               سرمایه الهی    3- سرشت خداآشنا

          4- دام های شیطان                                         4-گرایش به نیکی

 

اندیشه و تحقیق

درس پنجم: پنجره ای به روشنایی صفحه 59

1-چرا برخی از افراد با این که بیان می کنند آخرت را قبول دارند و از لحاظ فکری آن را پذیرفته اند. تلاش چندانی برای آن جهان نمی نمایند و در زندگی خود به گونه ای عمل می کنند که گویی آخرتی درپیش نیست؟

 اولا : علم و شناخت به چیزی ، مانند چراغی است که راه را نشان می دهد و انسان آن را قبول می کند اما هیچ وقت محرک و مشوق انسان به سوی عمل نیست.

پس قبول داشتن جهان آخرت ؛ لازمه  اش عمل کردن به نیکی ها و تسلیم در برابر خدا نیست بلکه فقط شناخت یک حقیقت است.

ثانیا: آنچه محرک انسان به سوی عمل است ایمان اوست و ایمان باور و اعتقاد قلب همراه با حب و دوستی و اطمینان است که شوق به سوی عمل را در انسان پدید می آورد.

پس آنچه که میان شناخت و قبول چیزی و عمل به آن پیوند ایجاد می کند؛ ایمان است و اگر انسان به مرحله ی ایمان برسد؛ می تواند به ثمرات آن امیدوار باشد و چنین افرادی هنوز به مرحله ی ایمان نرسیده اند.

2- آیات به آخرت لزوما بی توجهی به دنیا و عقب ماندگی را در پی دارد؟

در آیات و روایات اسلامی دو نوع نگرش بر دنیا وجود دارد:

نگرش اول: مدح و تمجیدی که از دنیا و امکانات و زیبائی های آن شده است. مثل آیات شریفه ی" همه ی نعمت های زمین را برای شما آفریدیم" و یا" هر چه در زمین است مسخر شما کردیم " و یا" از فضل و نعمت خداوند در دنیا بهره مند  شوید" و همچنین در روایت های بسیاری دنیا را مزرعه و تجارتخانه ی مردان خدا , محل هبوط وحی, سرای موعظه و پند و.......خوانده اند, که این نگرش مثبت به دنیا ست.

نگرش دوم: از دنیا و آنچه که در آن است ذم شده است. مثل متاع غرور " مایه ی غفلت و غرور"و "لهو و لعب" یا " وسیله ی سرگرمی و بازیچه" و در جای دیگر وسیله ی غفلت از یاد خدا ؛ از آن یاد شده است.

در نتیجه با توجه به مطالب فوق می توان گفت خداوند دنیا و مواهب جهان مادی را  به عنوان وسیله ای برای رسیدن انسان به کمال و سعادت و تکامل معنوی قرار داده که انسان از آن بهره برداری کند. هدف اصلی انسان؛ برنامه ریزی در دنیا برای رسیدن به کمال در آخرت است و اگر انسان به دنیا به عنوان یک هدف (نه وسیله)  نگاه کند و از لذت های معنوی بریده شود طبعا مایه ی غرور و طغیان و سرکشی و ظلم خواهد بود و مهم تر از همه؛ مانع بزرگ برای رسیدن به هدف ؛کمال و سعادت است. اما اگر به عنوان وسیله ی تکامل به آن نگاه کند مسلما کمک شایانی در جهت پیشرفت او و نردبانی بلند برای رسیدن به هدف او خواهد بود و علاوه بر بهرمندی از مواهب دنیوی می تواند به سعا دت اخروی نیز نزدیک شود.

توجه: پس توجه به آخرت نه تنها موجب بی توجهی به دنیا نیست ؛بلکه بی توجهی به دنیا و گوشه گیری و رهبانیت شدیدا از نظر اسلام مطرود است.

با مطالعه و دقت در آیات 32 تا 37 سوره مومنون توضیح دهید این آیات بیانگر کدام تفکر درباره ی مرگ است؟

این آیات بیانگر تفکر گروهی است که مرگ را پایان زندگی می دانند و حیات اخروی را انکار می کنند. اما دلایل انتخاب این رویکرد از سوی منکرین در قرآن چنین آمده است:

1-غوطه ور شدن در دنیا و زندگی پر زرق و برق آن: و اترفنهم فی الحیوة الدنیا : و ناز و نعمت در زندگی دنیا به آنان داده بودیم .

صاحبان اینگونه زندگانی معم.لا متمایل به آزادی بی قید و شرط برای کامجویی از لذایذ حیوانی هستند و دین را مزاحم و مخالف هوس های خود می دانند.

اندیشه و تحقیق

درس ششم :آینده ای روشن صفحه 67

1-بیان حکمت خداوند و ضرورت معاد چه ارتباطی هست؟

1-عالم هستی, عالمی است بر پایه ی نظام هماهنگ و قانومند که بدون هدف آفریده نشده است.

2-خداوند اهدافی را برای انسان معین کرده و امکان رسیدن به آن هدف ها را نیز به انسان داده است.

3- این حکیمانه نیست که کسی در عرض سالیان دراز کمالاتی را تحصیل کند و سرانجام همه ی آنها فانی شده و از بین بود .

نتیجه :اگر خلقت جهان و انسان را هدفی و مقصودی نباشد, در این صورت کاری عبث و بیهوده خواهد بود؛ در حالی که خداوند حکیم است و هیچ کاری از کارهای خداعبث و بیهوده نیست .

لازمه ی حکت هدا این است که زندگی انسان را پایان نباشد و آن چه دراین جهان به دست می آورد با مرگ او از بین نرود و لازمه ی عبث و بیهوده نبودن از زندگی انسان؛بازگشت به سوی خداست.

الا الی الله تصیر الامور ؛ آگاه باشید که بازگشت تمام امور به سوی خداوند است.

3- میان عادل بودن خداوند و ضرورت معاد چه ارتباطی وجود دارد؟

1-تمام جهان براساس عدل خدا استوار است و خداوند عادل است.

2-عمر انسان محدود است و قبل از رسیدن به پاداش و کیفر عمل خود,از دنیا می رود.

3- دنیا گنجایش و ظرفیت کمی دارد و انجام پاداش و کیفر واقعی در آن عملی است.

نتیجه: اگر بعد از دنیا ؛زندگی دیگری نباشد که همه ی انسان ها به حقوق واقعی خود برسند, این نظام , نظام عادلی نخواهد بود و این بر خلاف عدل خداوند است.پس انسان با مرگ نابود نمی شود بلکه به عالمی دیگر منتقل می شود تا عدل خدا محقق شود.

و امتزوا الیوم ایها المجرمون : ای ناپاکان و بدکاران امروز از مردم پاک جدا شوید.

3- تعدادی از کارهای نیک و تعدادی از گناهان را که در این دنیا قابل پاداش و مجازات نباشد ذکر کنید.

کارنیک: کسی که جان خود را برای نجات مردم به خطر می اندازد یا به شهادت می رسد یا ناقص العضو می شود.

کار بد: مانند قاتلینی که تعداد زیادی از مردم را به خاطر هوسهای خود گرفته اند. مثل هیتلر یا صدام یا ......

اندیشه وتحقیق

درس هفتم: منزلگاه بعد صفحه 75

1-از کلمه توفی در قرآن کریم ٰ، برای اشاره به کدام بعد از وجود انسان استفاده شده است و نشان دهنده ی چیست؟

بعد روحانی، این که روح به طور کامل هنگام مرگ توسط قرشته مرگ دریافت می شود.

2- با توجه به این که پرنده ی عمل انسان ، پس از مرگ او همچنان باز است، بهتر است که ما در برنامه ریزی های خود چه اصلی را رعایت کنیم؟ آینده نگری

3- بنا بر سخن امام صادق (ع) کدام چیزهاست که پس از مرگ نیز با انسان همراه است؟

چاه آب-درخت-آبی که جاری کرده-روش پسندیده ای که بنا کند.

اندیشه و تحقیق

درس هشتم: واقعه بزرگ صفحه 83

1-آیات 51 و 52 سوره ی یس را مطالعه کنید و بگویید که نفخ صور ذکر شده در این آیات مربوط به مرحله ی اول است یا دوم؟ همچنین کافران پس از خروج از قبرها چه می گویند؟

و نفخ فی الصور فاذا هم من الاجداث الی ربهم ینسلون؛ چون صور دمیده شد؛ بناگاه همه از قبرها به سوی خدای خود می شتابند.

این آیه به مرحله دوماز نفخ صور اشاره می کند که بعد از صور اول همه مدهوش می شوند، در صور دوم همه ی مردگان زنده شده و در پیشگاه خدا حاضر می شوند.

کافران پس از خروج از قبرها از روی حسرت و آه و پشیمانی می گویند: قالوا یویلنا من بعثنا من مرقدنا هذا ما وعد الرحمن و صدق المرسلون ؛ ای وای برما ،چه کسی ما را از خوابگاه و مرگ برانگیخت و زنده کرد. این همان وعده ی خدای مهربان است و پیامبران که این روز سخت را خبر داده بودند و همه راست می گفتند.

جه شرایطی بر قضاوت در قیامت حاکم است که سبب می شود هیچ ظلمی اتفاق نیفتد؟

الف)حضورپیامبران وامامام: که شاهدان و ناظران بر دادگاه عدل الهی می باشند و به عنوان معیار سنجش اعمال نیز هستند.

ب)حضور سایر گواهان: مثل فرشتگان که مراقب انسان ها بوده و تمام اعمال را ثبت کرده اند و اعضای بدن انسان که از گمراهان هستند.

ج) تجسم اعمال: یعنی تمامی انسان ها در نامه ی عمل خود؛ عین عمل را می بینند نه تصویر آن را و البته به هیچ وجه قابل انکار نمی باشد.

د) قشاوت بر معیار حق: فقط خداوند تنها داور و قضاوت کننده بر اعمال انسان است و معیار سنجش اعمال هم فقط حق و عدل است و خداوند مظهر عدل و حق است.

وان الله لیس بظلام للعبید؛ خداوند هیچ وقت به بندگانش ظلم نمی کند.

3- با این که خداوند حاکم دادگاه است ، چه نیازی به شهادت شاهدان وجود دارد؟

الف-مجرمان هنگامی که نتیجه اعمال خود رامی بینند، وحشت می کنند و به گمان اینکه مثل دادگاه های دنیاست و می شود حقیقت را کتمان کرد ، در مرحله اول حقایق را انکار می کنند.

ب- مجرمان برای نجات خود از این مهلکه حتی قسم دروغ می خورند که چنین کاری نکردند.

ج- در این هنگام برای اینکه از انکار و قسم دروغ دست بر دارند و واقعیت را بپذیرند به اذان خداوند دست ها و پاها و سایر اعضای بدنشان شروع به سخن گفتن می کنند.

د- در این صورت مجرمان دست از انکار بر داشته و تقصیر را به گردن دیگران می اندازد و سپس از خداوند تقاضای بازگشت به دنیا و جبران گذشته را می کنند.

بنابراین طبق آیات الهی کاملترین حسابرسی در مورد اعمال انسانی زمانی به عمل می آید که جای هیچ گونه انکاری نباشد و خداوند این هشدار را به ما می دهد تا برای تمام انسان ها اتمام حجت شده و آنها برنامه زندگی خود را چنان تنظیم کنند تا در روز قیامت به فرصت های از دست رفته حسرت نخورند.

اندیشه و تحقیق

درس نهم : فرجام کار صفحه 98

1--آیات در مجازات آخرت که مجازات از نوع سوم است؛ ظلم امکان پذیر و قابل تصور است ؟ چرا؟

از آنجایی که پاداش بهشتی و عذاب های دوزخ ساخته ی اعمال ما است و هرکس به درون خود مراجعه کند و اعمال نیات خود را بررسی کند می تواند به درستس خود را ارزیابی کند بنابراین مجازات در آخرت طوری است که آنچه به عنوان پاداش یا کیفر به انسان می دهند عین عمل اوست یعنی جنبه باطنی عمل که همیشه همراه ماست و از انسان جدا نمی شود؛در آنجا ظاهر خواهد شد و بر مبنای آن مجازات و پاداش صورت می گیرد.

پس می توان دریافت؛ در جهان آخرت که جرم از مجرم جداست و نه پاداش و کیفر چیزی جز عمل انسان است.که هیچ عدالتی بالاتر از این نمی تواند باشد که اعمال هر کسی به خود او برگردانده شود و او خود را درمیان اعمال و کرده های خود ببیند در حدیث است که در روز قیامت و حساب در برابر جزع و فزع بدکاران به آنان خطاب شود که: انما هی اعمالکم ردت الیکم ؛ آنچه امروز به شما می رسد همان اعمال شماست که بسوی شما بازگردانده شده است.

2- چه تفاوت هایی میان ویژگی آخرت با دنیا و برزخ وجود دارد؟

1)در دنیا اعمالی که در زمان های مختلف انجام شده اند قابل جمع نیستند؛ در برزخ همه منتظر رسیدگی و حسابرسی به اعمال در قیامت هستند. و در آخرت تمام اعمال با هم جمع می شوند و با هم حاضر می شوند و انسان آن را می بیند. 

3-رسول خدا (ص) فرمود: الدنیا مزرعه الاخرة   ،یک کشاورز ماهر برای اینه که زراعت پر محصولی داشته باشد ؛ پنج شرط را رعایت می کند:1-زمین مناسب انتخاب می کند2-بذر سالم تهیه می کند.3- زمین را به موقع آبیاری میکند و از کودهای مناسب استقاده می کند4-زمین را از خس وخاشاک و علف های هرزپاک می کند.5-مواظب است که آفات و حیوانات به کشت او ضرر نرسانند.

اگر دل بهترین و مناسب ترین برای کشت محصول آخرت است؛ چهار شرط دیگر کدام اند؟

1-عمل: مناسب ترین بذر برای کاشتن در سرزمین دل؛ عمل است. چرا که عمل ریشه ی تمام نیکی هاست ولی باید این عمل؛عمل صالح باشد و عمل ما وقتی ارزشمند است که مورد رضای خدا قرار گیرد.

2- ایمان: ایمان نور است. تا ایمان نباشد عمل رشد نمی کند .ایمان و نور , سرچشمه رشد و تکامل و حرکت است

3-علم: باید آگاهی لازم و شناخت درست از بذرها و نیازی های آن داشت. باید علف های هرز را به درستی شناخت و مواقع رشد را کنار زد . انسانی که جاهل باشد؛ هیچ وقت به خوشبختی نمی رسد و راه درست را از نادرست تشخیص نمی دهد.

4-تقوی: زمین دل برای برداشت محصول بهتر، از هر نوع آفت مصون بماند و با پرهیزگاری از گناه و آلودگی ها و دوری از وسوسه ای شیطان می توان جلو نابودی محصول و تباهی عمل را گرفت. فراموش نکنیم که ملاک برتری انسان ها نزد خداوند تقوی است .

درس دهم : اعتماد بر او (صفحه 109)

1)با توجه به آیات ؛روایات و توضیحات درس، آثار و فواید توکل را ذکر کنید.

1-شخص توکل کننده با اراده ای قوی و با عزمی جزم وظایف خودش را به خوبی انجام می دهد و در انجام تکلیف ؛سستی و کوتاهی نمی کند زیرا تلاش می کند و نتیجه آن را به خدا واگذار کرده است.

2- شخصی که به خدا توکل کند از طرف نیروی غیبی هم یاری می شود. چون شخص توکل کننده با تکیه بر خدا و در راه خدا قوم بر می دارد. لذا مشمول آیه ی شریفه ی " والذین جهدوا فینا لنهدینهم سبلنا؛ و کسانی که در راه ما قدم بردارند ما آنها را به راه هایمان هدایت میکنیم .

3- و درنهایت کسی که به خدا توکل کند و کاری را انجام دهد و موفق شود ؛سرمت نمی شود بلکه باید شاکر باشد و اگر شکست بخورد مایوس و ناامید و سرخورده نمی شود زیرا او وظیفه اش را انجام داده است و پیروی واقعی انجام وظیفه است نه نتیجه

2) چه رابطه ای میان عزم و توکل وجود دارد؟

حقیقت عزم : عزم به معنی اراده ، قصد و آهنگ به سوی هدفی است .آدمی با عزم و اراده ی خود آنچه را که انتخاب کرده ، عملی است. استواری، اعتماد، تحمل سختی ها از آثار عزم است.

حقیقت توکل :توکل در اصل از ماده وکالت به معنی انتخاب وکیل است .یعنی واگذاری کار به دیگری و انتخاب او به وکالت است.

رابطه میان عزم و توکل : مفهوم توکل این نیست که انسان دست از تلاش و کوشش بر دارد و به گوشه ی انزوا برود به این بهانه که خدا تکیه گاه من است ! بلکه مفهوم آن این است که هرگاه تلاش و کوشش خود را به کار بست و نتوانست مشکل را حل کند؛ وحشنی به خود راه ندهد و با اتکا به لطف پروردگار ایستادگی کند و با استمداد از خدا به تلاش خود ادامه دهد. پس همان اندازه که به هنگام مشورت باید نرمش و لطافت داشت در موقع تصمیم نهایی و عزم بر کار باید قاطع بود و هر گونه تردید و دو دلی را کنار زد. وبه هنگام عمل به خدا توکل نمود، یعنی فراهم ساختن اسباب و وسایل عادی؛ استمداد و تکیه کردن و امیدوار بودن به خدا و قدرت بی پایان او را نباید فراموش کرد. که این آرامش و اطمینان و قدرت فوق العاده ای به انسان می بخشد.

3) آیا توکل سبب تنبلی می شود یا تحرک؟چرا؟ از آیه ی 159 آل عمران کمک بگیرید.

منظور از توکل این است که انسان تلاشگر کار خود را به او واگذار نماید و حل مشکلات خویش را از اوبخواهد ؛خدایی که از تمام نیازهای او آگاه است و در انجام آن توانا و نسبت به بندگانش مهربان و رحیم است و مصلحت او را بهتر از هرکس می داند. 

کسی که دارای روح توکل است:

1-هرگز یاس و نومیدی را به خود راه نمی دهد.

2- در برابر مشکلات احساس ضعف و زبونی نمی کند.

3- در برابر حوادث سخت مقاوم است.

4- آدمی را از وابستگی ها که سرچشمه ی ذلت و بردگی است نجات می دهد.

5-به او آزادگی و اعتماد به نفس می بخشد.

6- با امید به عنایت خدا از هیچ تلاشی فرو گذار نمی کند.

با این اوصاف ، انسانی که توکل به خدا می کند؛ علاوه بر آماده ساختن ابزارهای حرکت به سوی هدف،همیشه توام با جهاد و کوشش برای رسیدن به مقصود است نه تنبلی و فرار از مسئولیت ها.

4- شرایط توکل حقیقی کدام اند؟

1-مهمترین شرط توکل ،اخلاص است. اگر توکل برخدا، حقیقی و همراه با اخلاص باشد، خدا کار را به بهترین صورت چاره خواهد کرد.

2- حقیقتا نتیجه ی کار را به خدا واگذار کند چون خداوند هم به مصلحت و هم ضررهای انسان آگاه است.

3- وقتی توکل معنا پیدا می کند که انسان با دیگران مشورت کند و بهترین راه را انتخاب کند و برای رسیدن به مقصود تلاش کند.

4- مرحله اول ،باید عزم بر انجام یا ترک کاری در انسان بوجود آید و تردید و دودلی را کنار گذاشت.

5- از وسایل و اسباب موفقیت که خداوند در اختیار او قرار داده است، استفاده کرد.

6- فقط خدا را به امور بندگان آگاه دانست و تنها باید از او استمداد جست.

وتوکل علی الحی الذی لا یموت

7- فقط خدا را یاور و نگهبان خود دانست و از غیر خدا باید روی گردان شد.

فاعرض عنهم و توکل علی الله و کفی بالله وکیلا

8- فقط خدا را حق دانست و بر حقانیت او همواره اعتقاد داشت.

فتوکل علی الله انک علی الحق المبین

9- فقط خدا را بر خود کافی دانست و از چیزی جز او نباید هراسید و یاری جست.

قالو احسبنا الله و نعم الوکیل

10-در مقابل سختی ها،صبوری کرد و فقط راه خدا را راه هدایت دانست.

و ما لنا الا نتوکل علی الله و قد هدئنا سبلنا و لنصبرن علی ما ءاذیتمونا

11-باید در همه حال فقط خدا را در نظر داشت و روزهای خوش و ناخوش فقط به خدا تکیه کرد.

و علی الله فلیتوکل المتوکلون

12-باید فقط بر خدا ایمان داشت و به غیر از خدا از کسی استمداد نکرد.

و علی الله فنوکلو ان کنتم مومنین



اندیشه و تحقیق

درس یازده : دوستی با حق ( صفحه 123)

1)برای تقویت دوستی خود با خداوند، از چه راه هایی می توان کمک گرفت؟

1-دوستی با دوستان خداوند2-پیروی از خداوند3-بیزاری از دشمنان خدا4-مبارزه با دشمنان خدا5-همچنین دوست داشتن راهی که ما را به خدا می رساند خود باعث تقویت این دوستی می شود.

2) برای تقویت بیزاری از باطل و بی تفاوت نبودن در مقابل باطل صفتان چه می توان کرد؟

با مبارزه کردن علیه باطل و باطل صفتان و انجام کارهایی مثل نهی از منکر می توان این عمل را تقویت کرد.

3) چگونه می توان دریافت که در دوستی با خدا و دشمنی با بدی ها صادق هستیم ؟

محبت تنها یک علاقه ی قلبی نیست بلکه باید آثار آن در عمل انسان منعکس گردد، کسی ک مدعی دوستی با پرودگار است. نخستین نشانه ی آن، این است که از خدا و فرستاده او پیروی کند، ( ان کنتم تحبون الله فاتبعونی)

دلیل آن نیز این است که عشق و علاقه انسان به چیزی به خاطر این است که در آن، کمالی را یافته است و عشق انسان به خدا بخاطر این است که او را سرچشمه ی هر نوع کمال یافته است، بنابراین چگونه ممکن است انسان ، به کسی عشق بورزد ولی به خواست او عمل نکند؟!

امام صادق (ع) می فرماید؛ اگر محبت تو به خداوند صادقانه بود،از فرمان او اطاعت می کردی، زیرا کسی که دیگری را دوست می دارد، از فرمانش پیروی می کند.





درس دوازدهم : فضیلت آراستگی (صفحه 132)

1-چه تفاوتی میان آراستگی و خودنمایی ظاهری است؟

آراستگی مورد نظر اسلام به این است که به وضعیت تن و لباس و همچنین به اخلاق و رفتار خود بپردازند و آن را زیبا سازند، با پوشیدن لباس های تمیز و سفید با مسواک زدن و شانه کردن مو و حتی روغن مالیدن و استعمال بوی خوش و .......زندگی پاک و دلنوازی را به دنبال داشته باشد.

اما خودنمایی، عرضه ی خود به عنوان کالا در بازار هوسبازان و تحریک و جلب توجه دیگران است مانند اینکه لباس نازک وبدن نما بپوشد و اندام های بدنی خود را در معرض دید دیگران قرار دهد و یا زیبایی خود را در بازار شهوت پرستان بفروشد که این نوع روش هیچ تناسبی با عفاف و آراستگی مورد نظر اسلام ندارد که امام علی (ع) می فرماید: بپرهیزید که خود را برای دیگران بیارایی و با  انجام گناه با خدا به ستیز برخیزی و نیز می فرماید:اسلام ما را دعوت می کند در هنگام حضور دیگران ، در عین داشتن پوشش آراسته و تمیز محیطی همراه با عفاف و عزت ایجاد نمائیم.

2-چگونه با خودنمایی عزت نفس آدمی لکه دار می شود؟

ارضاء میل آراستگی و خود آرایی که یکی از خواهش های فطری است به تکامل ذوق و شکفتن احساسات کمک می کند و آنان را به راه تعالی روحی و پیشرفت های عاطفی سوق می دهد ولی باید توجه داشت که جوان در این راه زیاده روی و افراط ننماید و از حد معمول تجاوز نکند. خود آرایی اگر به خودنمایی تبدیل شود عوارض نا مطلوب فردی و اجتماعی بدنبال خواهد داشت که سرانجام آن مایه ی تیره روزی و بدبختی است.

توجه به خودنمایی می تواند:

1-منشا بیماری وسواس شده و رفته رفته مایه ی اختلالات روحی و روانی گردد.

2-باعث پیدایش خوی ناپسند ریا کاری شده و موجب خودپسندی و خود پرستی گشته و منفور و مردود جامعه شود.

3- باعث می شود فرد از فعالیت های ثمر بخش زندگی بازماند و عمر گرانبها را در راههای غیر مفید و احیانا مضر مصروف نماید.

4- باعث می شود تا به هر بهانه ای توجه دیگران را جلب کند و خود را در بازار هوسبازان شهوت پرست به ارزان بفروشد و عزت واقعی خود را از دست بدهد.

و درنهایت خودنمایی، عزت آدمی را که همیشه همراه با شکست ناپذیری ، صلابت و استواری بوده لکه دار کرده و او را از مقام عزت مندی به ذلت و حقارت می کشاند.

وقتی می گویند فلانی دارای عزت نفس است بدان معنا است که حقارت و پستی را نمی پذیرد ،روح بزرگی دارد.

به همین جهت انسان عزت مند عنیف هم هست. و عزت مندی او نمی گذارد او به خودنمایی کشیده شود و به وسیله نگاه های آلوده قرار گیرد>

3-حضرت مریم (س) و حضرت یوسف(ع) دو مظهر عفاف اند که سرگذشت آنان در قرآن کریم ذکر شده است. با مراجعه به سوره  مریم (آیات 18 تا 33)و سوره ی یوسف (آیات 21 تا54)جلوه های عفت و پاکدامنی آنان را بیان کنید.

جلوه های عفت و پاکدامنی حضرت مریم (س) با توجه به آیات 18 تا33 سوره ی مریم

1-آن هنگامی که خداوند اداده کرده بود تا یکی از فرشتگان بزرگ را به سوی مریم بفرستد واو به شکل انسان کامل بی عیب و نقص و خوش قیافه بر مریم ظاهر شد،حضرت مریم (س) که همواره پاکدامن زیسته بود با دیدن چنین منظره ای فریاد زد: من به خدای رحمان از تو پناه می برم اگر پرهیزکار هستی.

بردن نام خدای رحمان و تشویق او به پرهیزکاری ؛ برای این بود که اگر آن شخص ناشناس قصد سوئی دارد، او را کنترل کند.

2-وقتی آن مرد ناشناس گفت: من فرستاده ی پروردگار توام و آمده ام تا پسر پاکیزه ای به تو ببخشم ، لرزش شدیدی وجود مریم را فرا گرفت و با نگرانی پرسید: چگونه ممکن است من صاحب پسری شوم در حالی که هیچ انسانی با من تماسی نداشتم و فرد پاکدامنی بودم ؟

وقتی مرد ناشناس گفت: پروردگارت فرمود که این کار بر من آسان است ،طوفان نگرانی مریم فرو نشست.

3-سرانجام مریم باردار شو و درد وضع حمل چنان بر او سخت آمد و از ترس اتهام ناروای مردم ، با خود گفت : ای کاش پیش از این مرده بودم و به کلی فراموش می شدم .

4- خداوند به او چشمه ی گوارایی پدید آورد و غذایی لذیذ به وجودآورد و صدایی آمد که چشمت را با این مولود جدید روشن کن.

5- مریم شدیدا نگران بود که در مقابل تهمت های ناروای دیگران چه پاسخی بدهد؛ مبادا که پاکدامنی و حیا وعفاف مریم (س) زیر سوال رود.

که خداوند فرمود: اگر از آینده نگرانی ، آسوده خاطر باش و هرگاه بشری در این مورد از تو سوال کرد به اشاره بگو که من روزه ی سکوت گرفته ام و آن کس که این مولود را به تو داده است؛ خود از شما دفاع خواهد کرد.

6-سرانجام مریم پاکدامن، در میان مردم ظاهر شد و مردم زبان به ملامت و سرزنش او گشودند و اتهام ناپاکی بر او زدند و مریم (س) اشاره به نوزاد کرد.ولی به اذن خدا زبان به سخن گشود و گفت: من بنده ی خدایم و خداوند مر کتاب آسمانی داده و مرا پیامبر فرار داده است.

جلوه های عفت و پاکدامنی حضرت یوسف(ع) با توجه به آیات 21 تا54 سوره ی یوسف

1-بعد از اینکه کاروانی یوسف (ع) را از چاه در آوردند و آن را به عزیز مصر فروختند، عزیز مصر آن را به همسرش زلیخا سپرد و گفت: مقام وی را گرامی بدار، شاید برای ما مفید باشد و یا او را به عنوان فرزند انتخاب کنیم.

2- هنگامی که به سن بلوغ رسید زلیخا او را زیبا یافت و دلباخته ی او شد و از تمنای کامجویی کرد ولی یوسف (ع) گفت:پناه می برم به خدا،اگر من خیانت کنم از گروه ظالمان خواهم بود و ظالمان رستگار نمی شوند.

3-یوسف با قاطعیت خواهش زلیخا را رد کرد و به او فهماند که هرگز تسیلم او نخواهد شد و یوسف (ع) با اینکه در عنفوان جوانی دارای غرایز نیرومندی بود ولی غریزه و نفس خود را تحت فرمان عقل و ایمان داده بود.

4-یوسف (ع)به سه دلیل در این مبارزه پیروز شد:1-خود را به خدا سپرد و به او پناه برد2-توجه به نمک شناسی که در خانه عزیز مصر بزرگ شده و به او خیانت نورزید.3- خود سازی یوسف و بندگی توام با اخلاص او که تمام کارهایش برای رضایت خدا بود و تسلیم فرمان او.

5- زلیخا یوسف را در خلوت یاقت و در حالی که یوسف را تعقیب می کرد پیراهن او را از پشت سر پاره کرد ، در این هنگام عزیز مصر وارد شد و زلیخا به دروغ دست به حیله زد که یوسف قصد حیانت داشت ، بعد از اینکه حقیقت بر عزیز مصر آشکار شد ،گفت :ای یوسف، از این موضوع صرف نظر کن و درجایی نقل نکن و به زلیخا گفت: ای زن از گناهت استغفار کن که از خطا کاران بودی.

6- یوسف (ع) هیچ وقت سکوت را جایز نشمرد تا اتهام خیانت به او بزنند، به همین جهت گفت : او مرا به اصرار و التماس به سوی خود دعوت می کرد و من از او فرار می کردم.

7-یوسف (ع) را به خاطر تسلیم ناپذیری او در مقابل زلیخا به زندان افکندند و یوسف که نمی خواسن ننگ عفو پادشاه مصر تا ابد به همراه داشته باشد گفت: باید موضوع بی گناهی منثابت شود تا همه بدانند که من در غیاب عزیز مصر به کسی خیانت نکرده ام .

و زلیخا گفت: اعتراف می کنم که من بودم او را به سوی خود دعوت کردم و یوسف از راستگویان است.

من هرگز نفس خویش را تبرئه نمی کنم ، این نفس بسیار به بدی ها امر می کند مگر آن که خدایم رحم کند که پروردگار غفور و رحیم است.

9-حضرت یوسف( ع) تنها به خاطر حفظ پاکدامنیش به زندان رفت و پس از اعلام عفو پادشاه و آزادی او؛ حاضر به ترک زندان نشد تا بی گناهی او اثبات شود و سرافراز از زندان بیرون آید . و اینجا بود که حفظ شرف برای یوسف برتر از آزادی ظاهری بود.    

درس سیزدهم : زیبایی عفاف (صفحه 143)

1- برای حضور سالم و غزتمند در جامعه چه پیشنهادهایی برای مردان وزنان دارید؟

1)ایمان به خدا وزندگی پس از مرگ : "عالم محضر خداست ، در محضر خدا معصیت نکنید "

امام علی (ع): " خداوند سعادتمندان را به وسیله ی ایمان ، از خطر گناه حفظ کرد "(میزان الحکمه ،ج6 ،ص 344 )

2)داشتن تقوا و پرهیزگاری : قران می فرماید : " لباس پرهیزگاری بهترین لباس است "

امام باقر (ع): "مقصود از لباس تقوا ، همان است "( بحار الانوار، ج71، ص272)

3)آگاه بودن از فواید عفاف و مضرات بی مضرات بی عفتی در جامعه :

امام علی (ع) : هر کس که آگاه باشد از انجام گناه باز ایستد

4) کنترل نگاه : یکی از زمینه های عفت و عزت در جامعه کنترل نگاه از نامحرم وحرام است .

پیامبر اکرم (ص): از نگاه به نامحرم بپرهیزید زیرا که نگاه به نامحرم بذر شهوت است

5) نماز وعبادت وذکریاد خدا: قران باصراحت نماز را عامل بازدارنده از فساد وگناه می داند.

نماز ، انسان رااز زشتیها ومنکرات باز می دارد.

6) داشتن حیا: از اصلی ترین موانع انحراف است ،احساس حیاوداشتن شرم مانع انجام گناه است

امام علی (ع): باعفت ترین شما با حیا ترین شما است .

7) تفکروعاقبت اندیشی : انسان وقتی به عاقبت کردار خودفکر کند از آنچه که مناسب شان او نیست خودداری می کند

امام علی (ع)ک هرکس عاقل باشد ،پرهیزکار و عفیف است .

8) پاک دامنی ذپدر ومادر وهمسردر خانواده و اجتماع : اگر خانواده روش پاکدامنی را برگزیند ،رفتار عزتمند به فرزندان خود منتقل می کند.

امام صادق (ع): خوشا به حال کسی که مادرش پاک دامن است .

9) ازدواج: مهترین راه مبارزه فساد و سالم سازی جامعه است

پیامبر (ص): کسی که امکان تزویج فرزندش را داشته باشد و اقدام نکن ، اگه فرزندش مرتکب گناهی شد ،هردو در این گناه شریک اند .

10) شوهر دادن به هنگام دختر: به همان نسبت که ازدواج پسران لازم است برای دختران نیز ضروری است .

اسلام سفارش می کند که دختران را به موقع شوهر دهید زیرا بیم آن می رود که به فساد نزدیک شوند .

11)تحکیم پیوند خانوادگی: خانواده هایی که کانون سالم وگرمی دارند،کمتر دچار مسائل بی عفتی می شوند .

12)غیرت : کسی که برای ناموس خود احترام قائل است ونسبت به آن تعصب دارد به خود اجازه نمی دهد تا عزت و عفت ناموس دیگران را خدشه دار کند .

امام علی (ع)ک عفت هر انسانی به اندازه ی غیرت اوست .

پیامبر اکرم (ص): کسی که از زنش غافل باشد، بی غیرت است.

13)امر به معروف ونهی از منکر: اگر بپذیریم که افرادجامعه همانند یک پیکر اند ،هنگامی که عضوی دچار بیماری گشت ، برعموم مردم لازم است در جهت نجات وی سعی و تلاش کنند تا رنج و عذاب این بیماری کل جامعه را فرا نگیرد.

پیامبر اکرم (ص): اگر کسی در ملاعام گناهی مرتکب شود ودیگران اورانهی نکنند ،همه ی مردم زیان می بینند .

14) داشتن حجاب وپوشش مناسب : چه برای مردان و چه زنان ، اما از آنجا که برهنگی زنان بیشتر موجب تحریک مردان می شود در این زمینه به آنان تاکید بیشتر شده است .

قران کریم خطاب به همسران پیامبر می فرماید: همچون جاهلیت نخستین در میان مردم خودآرایی نکنید و ظاهر نشوید.

2- با اینکه پوشش بدن و حتی موی سر در دین حضرت مسیح (ع) یک امر پسندیده است،برخی جوامع مسیحی نسبت به ایم موضوع بی توجه اند . به نظر شما ، علت آن چیست؟

1)به علت سست بودن اعتقادات ، دین در عرصه ی زندگی آنها وجود ندارد ، دین محدود شده به روزهای یکشنبه و رفتن به کلیسا

2) تحریف دردین مسیحیت

3)به خاطر مصلحت های سیاسی و سودهای اقتصادی ترویج بی بندوباری درآن کشورهاو جوامع زیاد است .

درس چهار دهم : نظارت همگانی (صفحه 159)

1-با تفکر در آیات درس، ثمرات امر به معروف و نهی از منکر را به دست آورید.

1)رستگاری در دوعالم 2) مشمول رحمت خدا شدن3)قرار گرفتن در بهترین امت

2- کدام خیرهاو خوبی هاست که نیاز به دعوت به آن ها را بیش تر احساس می کنید؟بهترین راه دعوت دیگران به کارهای خوب نیست ؟ راه حل عملی شما کدام است؟آنچه در یک جامعه ضروری به نظر می رسد و استحکام زندگی اجتماعی، امنیت و آسایش و حتی سلامت جسمی و روحی، توزیع عادلانه ی ثروت و عدم تجاوز به حریم افراد و دهها مورد دیگر بستگی به وجود آن دارد "قانون" است.

با توجه به اصول اسلامی و عقلانی،کشور ما از قوانین بسیار مترقی در سطح جهان برخوردار است ولی آنچه که آزاردهنده است، عدم اجرای صحیح آن در برخی موارد است و همین موضوع باعث می شود تا افکار عمومی در سطح جامعه نسبت به آنچه که هست و آنچه که می تواند به ان امیدوار باشد کاملا بی اعتماد شده و سیر اقتصادی؛اجتماعی، فرهنگی ، علمی و سیاسی جامعه دچار تزلزل و رکود گردد و درمان این بیماری در این است که باید همه از قانون تبعیت کرده و دیگران را به اجرای صحیح ان تشویق نمایند.

اما راه حل عملی این موضوع از دو نظر قابل برسی است:

الف-اموری که به مسئولین تصمیم ساز و مجریان قانون مربوط می شود: وظیفه ی مقامات ذی ربط است که ضمن اجرای صحیح قانون در مجاری اداری خود، با متخلفین از قانون برخورد قاطع کنند که در این خصوص از قوه ی مجریه؛ مجلس شورای اسلامی، سازمان بازرسی کل کشور، دیوان عدالت اداری و قوه قضائیه بیشتر انتظار می رود.

ب-اموری که به مردم مربوط می شود: نباید عدهای زمانی از قانون حمایت کنند که قانون به نفع آنها باشد، بلکه قانون به خاطر حفظ امنیت عمومی جامعه وضع شده و همه بایئ تسلیم آن شوند. اگر مردم خواهان عدالت اند خود باید رفتار و عمل عادلانه داشته و حکم عدالت را نیز بپذیرند.

3-یکی از مصادیق کارهای خوب (معروف) در مدرسه ،محله و شهر شما را که ترک شده،نام ببرید و راه های پیشنهادی برای انجام دادن آن را بیان کنید.

روابط بین انسان ها، نیازی فراگیر و ضروری:

با پیشرفت وسایل ارتباط جمعی، متاسفانه ارتباط خانواده ها، همسایه ها و ....نسبت به هم بسیار کم رنگ شده است. انسان همنوع و دوست و خانواده را فراموش کرده است و برای فرار از ملامت و سرزنش وجدان خود و عموم مردم، ده ها توجیه برای آن می تراشد.

درست است که شبکه های رسانه ای جهان در عرصه ی ارتباط سریع انسان ها ورشد و توسعه ی کشور از نظر اقتصادی ، فرهنگی و اجتماعی نقش بسیار مهمی دارند ولی آیا می توانند دو گوش شنوا و دو چشم بینا و دو دست گرم و یک دل لبریز از مهربانی را به انسان نیازمند محبت هدیه کنند؟

همسایه که پیامبر اکرم(ص) تا 40 خانه احترام و احئال پرسی و رسیدگی به آن را لازم و ضروری می داند! غریب و تنها مانده و شاید در انتظار دستان گرم و نگاه پر مهر یک دوست باشد و "صله ی رحم"   و رسیدگی به نزدیکان که این همه اسلام در موردش سفارش کرده و " قطع صلحه ی رحم " را برابر با خشم و غضب خدا می داند، تا چه اندازه در جامعه عمل می شود؟ چرا آدم ها می خواهیم " ادای زندگی ماشینی " را در بیاوریم؟

4-یکی از مصادیق منکر را که در مدرسه ، محله یا شهرستان بیشتر مشاهده کردید نام ببرید و راههای عملی برای آن را پیشنهاد کنید .

آنچه امروزه در پنهان وآشکار، جامعه ی ما به ویژه جوانان را تهدید می کند از دست رفتن هویت دینی و فرهنگی آنان است که دقیقا ایمان آنها مورد هدف قرار گرفته است . امروزه با ابزارهای مختلف رسانه ای ، تصویری ،دیداری وشنیداری در تلاشند تا جوانان را " خودآگاه یا ناخودآگاه " به سرعت به سوی بی هویتی بکشانند وبا دل مشغولی های مبتذل و گرایش به مد روز ،وآشنا نمودن با مواد مخدر،به ویژه فرص های خطرناک روان گردان ، تمام انرژی ، امید وابتکار رااز آنان گرفته و آنان را مسحور فرهنگ بیگانه سازند چه زیباست سخن امام علی (ع) که می فرماید : در شگفتم از کسی که چیزی را گم می کند و آن را می جوید ،ولی خود را گم کرده ودر پی یافتن آن نیست

راههای عملی برای ترک آن :

1-اطلاع رسانی دقیق رسانه ها و مطبوعات در خصوص تلاش بیگانگان برای از بین بردن هویت های دینی و فرهنگی ملت

2-تامین ابزارهای سالم فرهنگی و تاسیس مجتمع های سالم تفریحی و ورزشی برای عموم مردم .

3-تقویت شبکه های ارتباط جمعی از جمله تلویزیون با برنامه های سالم ، آموزنده، جذاب وبانشاط وفرهنگ ساز که مانع رقبت جوانان به بیگانگان شود .

4-سرمایه گذاری کلان دولت و بخش خصوصی در جهت توسعه ی همه جانبه کشور و جذب نیروی انسانی کار آمدو ایجاد اشتغال و رفع بیکاری .

5-تغییر ساختاری فرهنگ های غلط رایج در سطح خانواده ها و تسهیل ازداج توسط آنها.

6- برخورد قاطع مسئوولین ذی ربط با عوامل ایجاد فساد و شبکه های پخش و توزیع مواد مخدر و ابزارهای مبتذل .

7- گسترش فضاهای با زپروری معتادان و اهمیت دادن به کانونهای اصلاح و تربیت و رسیدگی به خانواده های بی سرپرست.

5- در رفتار میان کشورهای و ملت ،به خصوص قدرت های بزرگ با سایر کشورها چه منکرهایی مشاهده می کنید؟

الف-تلاش برای کشورها و غارت منابع و ثروت آنها و تضییع حقوق ملتها با ادعاهایبشر دوستانه و حقوق بشرو ایجاد صلح و امنیت .

آنچه در جهان امروز دیده می شود، قدرت های بزرگ با استفاده از ابزارهای قدرت نظامی، اقتصادی و سیاسی خود در تلاشند تا هر کجای دنیا که منافع آنان را تامین می کند با شعارهای فریبکارانه و بدون اجازه ملت ها وارد شده و در جهت غارت و تامین منافع خود تلاش می کنند. هرچند که در این مسیر هزاران انسان بی گناه کشته و یا آواره اشوند.

تاسف نگیزتر اینکه برای توجیه کارهای خود ادعاهای بشر دوستانه و یا ایجاد صلح و دمکراسی را هم همیشه به همراه دارند و سازمان ملل که تنها مرجع و حافظ حقوق ملت هاست ، نه تنها نظاره گر این نوع رفتارهای استکباری بعضی کشورهاست بلکه در مواقع همراه آنان نیز هست.

ب- تلاش برای تحمیل فرهنگ ضد ارزشی خود به سایر کشورها و اعتقاد به جنگ تمدنها و سرکوب اعتقادات دینی ملت ها به ویژه ملل مسلمان.

امروز با گسترش رسانه های ارتباط جمعی و شبکه های ماهواره ای و اینترنتی و......برخی کشورها در تلاشند تا با ایجاد "فرهنگ واحد جهانی"فرهنگ خود را به سایر کشورها تحمیل کرده و فرهنگ خود را ارزشمندترین فذهنگها و تاریخ جهان را "پایان تاریخ" بنامند و اگر کشوری در مقابل آنها ایستاد ، با انواع اتهامات از جمله؛ ناقض حقوق بشر یا تمدن عقب مانده و....ان را منزوی کرده و با انواع مجازاتهای اقتصادی  سیاسی و نظامی، آن را وادار به پذیرش کنند که البته موضوع جنگ تمدنها در ادامه ی همین سیاست قلنداد می شود."چرا که اگر کشوری بخواهد بر کشوری دیگر تسلط پیدا کند و منابع اقتصادی و ذخایر زیرزمینی و نیروی انسانی آن را غارت کند و بازاری برای تولیدات خود ایجاد کند، اولین کاری که باید انجام دهد تغییر فرهنگ مقاومت آن کشور است.

6-آیا می توان مبارزات ملت فلسطین را مصداقی از امر به معروف به حساب آورد؟

یکی از واجبات اسلامی که نماینگر نظام اجتماعی است، مسئله ی دفاع است. حفظ جامعه ی اسلامی، هم در مقابل خطرهای داخلی و هم خارجی وظیفه هر فرد مسلمان است. دفاع از دین و کشورهای و ناموس و اموال خود بر تمام مسلمانان واجب است و حتی کسانی که در این راه کشته شود به عنوان شهید دانسته  شده و از ارزش خاصی برخوردار می باشند.

در اسلام نه تنها موضوع دفاع از سرزمین و دین و حقوق انسانها " با عنوان جهاد" واجب شمرده شده بلکه مسامحه و کوتاهی در آن گناه محسوب می شود . امروز ملت فلسطین از آرمان و اعتقادات خود و سرزمین و خاک خود دفاع می کند و این دفاع در اصل ستودنی است و مصداقی از معروف شمرده می شود و در صورت کوتاهی، در پیشگاه خداوند و نسل آینده مسوولند.

درس پانزدهم : کار و درآمد حلال ( صفحه 173)

1-با این که با پرداخت انفاق بخشی از مال انسان کم می شود، چرا خداوند همین کار را موجب افزایش ثروت می شمارد؟

خداوند در آیه ی 39 سوره ی سبا می فرماید : و ما انفقتم من شیء فهو یخلفه و هو خیر الرزقین آن چه را که در راه خدا انفاق می کنید ، خداوند جای آن را پر می کند آن را پر می کند و او بهترین روزی دهندگان است.

پرداخت زکات مثل هرس کردن درخت انگور است که به ظاهر شاخه هایش کم شده ولی در عوض باعث قوت تنه ی درخت و شاخه های باقی مانده می شود و محصول بهتری می دهد . مال زکات داده شده به اصطلاح برکت پیدا می کند و در زندگی انسان با توفیق الهی در راه صحیح مصرف می شود.علاوه بر آن پرداخت زکات جامعه را از فقر نجات می دهد و روحیه ی کار و شکوفایی اقتصادی شکل می گیرد و ثمرات و نتایج این شکوفایی به همه ی افراد جامعه باز می گردد.

2-آیات 18 سوره ی حدید،12 سوره ی مائده و17 سوره تغابن را مطالعه کنید و توضیح دهید:

الف-چرا قرض بدون ربا را قرض الحسنه می نامند؟

قرض در اصل به معنی "قطع کردن و بریدن" است و چون با وارژه "حسن" همراه شود ،اشاره به جدا کردن مال از خویشتن و دادن آن در راه خیر است.

اگر فردی مال خود را به دیگری قرض دهد و درمقابل آن هیچ گونه شرط مطالبه ی اضافه نکند و فقط قصد خیر و یاری رساندن را داشته باشد." قرض الحسنه" می نامند.     

ب- چه نتایجی برای قرض الحسنه بیان شده است؟

کسی که قرض الحسنه دهد:ان تقرضوا الله قرضا حسنا یضعفه لکم و یعفر لکم و الله شکرو حلیم

1-خداوند چندین برابر ( در برخی آیات هفتصد برابر)آن را هاو خواهدداد. یضاعفه لکم

2- خداوند گناهان او را می آمرزد .یعفرلکم

3-خداوند از بندگانش به وسیله پاداشهای عظیم تشکر می کند."شکور"

4-خداوند در عقوبت بندگان به خاطر گناهان آنان، تعجیل نمی کند."حلیم"

5-خداوند آنان را در باغهای بهشت که از زیر درختان آن نهرها جاری است، داخل می کند." لادخلنکم جنت"

3-چه انگیزه ای سبب می شود برخی بتوانند به راحتی زکات؛ خمس و مالیات خود را بپردازند ولی برای برخی دیگر سخت باشد و از این وظیفه ی دینی سرباز بزنند؟

1-ایمان به خدا و روز قیامت2-اعتقاد به اینکه خداوند آن را جبران خواهد کرد( به عنوان برکت در مال دنیا و پاداش در آخرت)3- داشتن روحیه ی سخاوت و بخشش 4- علاقه به اسلام و مسلمانان و همنوعان5- علاقه مند بودن به پاکی نفس و پاکی فرد وجامعه 6-علاقمند بودن به آبادی جامعه و از بین رفتن فقر در آن7- نوعی عبادت و انجام وظیفه دانستن.

4- نمونه هایی از کارهای کاذب را نام ببرید و تاثیر آن را بر اقتصاد جامعه توضیح دهید.

در اسلام به کار و کوشش برای تولید و ارزش افزوده اجناس تاکید شده و زحمت کشیدن برای تامین هزینه ی زندگی همپایه ی جهاد در راه خدا دانشته شده ولی با کمال تاسف عدهای به دلایل مختلف بدون تعوجه به اثرات منفی اقتصادی ؛اجتماعی ،فرهنگی و اخلاقی جامعه به شغلهای غیر مولد و بعضا حرام و غیر قانونی می پردازند و آن را به عنوان یک "شغل" دانسته و در پنهان و آشکار به انجام آن مبادرت می کنند.

البته بر اثر عدم نظارت و یا عدم برخورد قاطع و مناسب با جرم ,این رویه در حال گسترش می باشد.از جمله ی آنان "واسطه گری و دلالی؛احتکار، رانت خواری، رشوه به عنوان هدیه و ....،سوء استفاده از روابط اداری و اختلاس ، پاداشهای زیاد در برابر کارهای کوچک، کلاه برداری و حقه بازی، قمار، تحصیل در آمد از طریق ربا، خرید و فروش و تولید مواد مخدر و همکاری با مراکز فساد و ........را می توان شمرد.

مسلما ترویج کارهای کاذب موجب رکورد اقتصادی و رشد بیکاری و پایین آمدن ثروت عمومی و اخلال در نظام اقتصادی کشور می شود که با شیوع آن شغل های غیر مولد افزایش یافته و امکان رقابت بین مردم کاهش می یابد و جامعه روز به روز به سوی فقر و نیازمندی به سایر کشورها سوق داده می شود.

درس شانزدهم: یاری از نماز و روزه (صفحه 187)

1-اگر مسافر پیش از ظهر به وطنش یا جایی که می خواهد ده روز در آنجا بماند، برسد، در چه صورتی باید روزه بگیرد و در چه صورتی نباید روزه بگیرد؟ اگر قبل از رسیدن چیزی نخورده یا نیاشامیده باشد، روزه اش صحیح است در غیر این صورت روزه او صحیح نیست.

2-اگر مسافر بعداز ظهر به وطن یا به جایی که می خواهد ده روز بماند ،برسد،وظیفه اش چیست؟

روزه اش افطار کند و باید قضای روزه اش را بگیرد.

3- اگر کسی که روزه است ،بعدازظهرمسافرت کند، وظیفه اش نسبت به روزه ی آن روز چیست؟

روزه اش صحیح است و باید تا هنگام مغرب روزه اش را نگه دارد.

4- اگر کسی که روزه گرفته، پیش از ظهر مسافرت کند و بخواهد به پیش از چهار فرسخ برود و ظیفه اش چیست؟

روزه اش باطل می شود البته هنگامی که به بیش از 4 فرسخ رسیدن نه قبل لز آن.

دانستنی های واقعی وعجیب هشت سال دفاع مقدس

دانستنی های واقعی وعجیب هشت سال دفاع مقدس

به ادامه مطالب رجوع شود

آغار تهاجم

در جریان کنفرانس سران اوپک که در سال۱۳۵۳در شهر الجزیره تشکیل شد،با تلاش هایی که رئیس جمهورالجزایر

به عمل آورد،مذاکراتی بین شاه ایران وصدام حسین انجام شد که نتیجه آن اعلامیه(۶مارس۱۹۷۵)بود که به قرار داد    ۱۹۷۵الجزایر معروف شد.

صدام حسین با پاره کردن قرارداد((۱۹۷۵الجزایر))درمقابل دوربین های تلویزیونی،جنگ وتجاوز علیه ایران رادر ساعت۲۰/۱۴روز۳۱شهریور ماه سال۱۳۵۹ با حملات هوایی آغاز و ظرف چند ساعت،۱۹نقطه مهم،ازجمله فرودگاههای کشور را مورد هدف قرارداد.

رژیم بعثی عراق در پی موافقت کاخ سفید،عملیات تهاجم سرتاسری ارتش خود به خاک ایران را با نام رمز(یوم الرعد))به معنای روز تندر آغاز کرد.

اهداف رژیم بعثی عراق از جنگ با ایران

1. لغو قرارداد۱۹۷۵الجزایر وحاکمیت بر اروند رود.

2. تجزیه استان خوزستان وتصرف بخش نفت خیز آن.

3. خنثی کردن تاثیرات ناشی از انقلاب اسلامی ایران در عراق.

4. برقرار کردن یک حکومت وابسته در خوزستان.

5. استیلا بر منطقه وکشورهای عرب جنوب خلیج فارس از طریق کیب ژاندارمری منطقه.

6. بدست آوردن رهبری جهان عرب.

7. براندازی نظام جمهوری اسلامی ایران.

استعداد زمینی عراق

استعداد زمینی عراق در آغاز تهاجم، بالغ بر۴۸ یگان می شد.که عبارت بود از:۱۲لشکر(شامل ۵لشکر پیاده،۵لشکر زرهی،۲لشکر مکانیزه)و همچنین ۱۵تیپ مستقل(شامل۱۰تیپ پیاده،۱تیپ زرهی،۱تیپ مکانیزه و۳تیپ نیروی مخصوص)به اضافه تیپ ۱۰گارد ریاست جمهوری ونیز نیروهای گارد مرزی که شامل ۲۰تیپ مرزی می باشد.

ماشین نظامی عراق

ماشین نظامی عراق با بهره مندی کامل از تسلیحات قدرتهای استکباری شامل تجهیزاتی نظیر ۸۰۰قبضه توپ،۵۴۰۰دستگاه تانک و نفربر،۴۰۰قبضه توپ ضدهوایی،۳۶۶ فروند هواپیما و ۴۰۰فروند هلی کوپتر میشود واز آمادگی عملیاتی مناسبی برخوردار بود.

دفاع مقدس وآمار

درکل، دفاع مقدس ۷سال و۱۱ماه یا۲۹۰۰روز وبه عبارتی دیگر ۹۵ ماه طول کشید که این مدت۲برابرجنگ دو کره و دوبرابر جنک جهانی اول بود.

مجموعا درطول ۸سال دفاع مقدس ۱۶۳عملیات کوچک وبزرگ وبه طور تقریبی هر۱۷روزیک عملیات علیه دشمن متجاوز انجام شده که دراین میان ۱۹ عملیات بزرگ،۱۹عملیات متوسط و۱۲۵ عملیات کوچک انجام شده است.

شهدا

تعداد کل شهدای جنگ ایران وعراق،طی آخرین آمار،۱۸۸هزار و۱۵نفر اعلام شده است.

درجنگ تحمیلی۱۷۲۰۵۶نفر در درگیری با دشمن و۱۵۹۵۹نفر در بمباران شهرها به شهادت رسیدند.

در بین شهدای دفاع مقدس

شهدای کارمند،۲۱هزار نفر

شهدای معلم،۳هزار و ۷۲۸نفر

شهدای دانش آموز،۳۶هزار و ۱۶۷نفر

شهدای روحانی،۲هزار و۷۵۷نفر بوده اند.

در دوران دفاع مقدس ۴۸۰۰۰نفر از ارتشیان غیور ایران به شهادت رسیدند.

شهدای اقلیت های مذهبی

۸۸نفر مسیحی،۹نفر زرتشتی و۱۶نفر کلیمی.

شهدای ملیت های مختلف

در بین شهدای عزیزمان،۱۸۵۵شهید با ملیت عراقی،۳۱۴شهید با ملیت افغانی،و۲۹ شهید از ملیتهای دیگر می باشد.

در دوران دفاع مقدس۸۵هزار و۲۲۲نفر بسیجی از توده مردم به درجه رفیع شهادت نائل شدند.

میانگین سن شهدا ۲۲سال بوده است.

سن۴۴درصد شهدا ۱۶تا۲۰سال بوده است.

۷۱درصد شهدا،مجرد بودند.

بر اساس آماراعلام شده از سوی بنیاد شهید تقریبا نام ۲۰۰۰۰ تن از شهیدان از(اسماءا…)،۴۵۰۰۰تن(محمد)،۳۰۰۰۰تن (علی) ،۲۰۰۰۰تن(رضا) ،۱۳۰۰۰تن(حسین) ،۵۴۰۰تن(عباس) ،۲۳۰۰تن(قاسم) ،۴۵۰۰تن(اکبر) و۳۵۰۰تن(اصغر)بوده است.

زنان

بر اساس آمار تهیه شده از فهرست شهدای جنگ تحمیلی زنان قهرمان ایران ۴هزار و۳۶۳نفر شهیده در طول سالهای دفاع مقدس تقدیم اسلام کردند که بیشتر آنها در بمباران و موشک باران شهرها به شهادت رسیده اند.

در طول ۸سال دفاع مقدس ۲۲۸۰۸نفر امدادگر و۲۲۷۶نفر پزشک زن به جبهه ها اعزام شدند.

در حال حاضر درکشور بیش از ۵هزار زن جانباز وجود دارد که از این میان ۳هزار نفر بالای ۲۵درصد جانبازی هستند.

جانبازان

در طول دفاع مقدس ۳۲۰هزار نفر از قهرمانان رزمنده با درصد بالایی جانباز شدند.

درحال حاضر ۱۰۰هزار جانباز شیمیایی در کشور وجود دارد.حدود ۸هزار جانباز نیز در شرایط بحرانی هستند.

آزادگان

در طول ۸سال دفاع مقدس حدود۴۵هزار نفر از رزمندگان اسلام به اسارت نیروهای عراقی درآمدند که مردم به آنها لقب آزادگان دادند.

مفقودالاثر

درطول ۸سال دفاع مقدس حدود۲۵هزار نفر مفقودالاثر شدند که تا کنون پیکر مطهرنزدیک به ۲۰۰۰۰از آنها با عملیات تفحص پیدا شده است.

جنگ شهرها

در طول جنگ،۱۲۷شهر از شهرهای کشور مورد تهاجم هوایی و موشکی قرارگرفته اند.

از میان شهر های مورد تهاجم،آبادان با بیش از۱۰۱۷بار رتبه اول،اهوازبا۳۱۶بار رتبه دوم ودزفول با ۲۴۱بار در رتبه سوم قرار دارد.

شهر تهران در دوران جنگ شهر ها۹۲بار مورد تهاجم هوایی ومشکی قرار گرفته است.

در روزهای پایانی سال ۱۳۶۶سومین جنگ شهرها علیه ایران آغاز شدوبرای اولین بار موشک های عراقی که برد آنها به کمک متخصصان خارجی افزایش یافته بود،به شهرهای تهران وقم اصابت کرد.

بیش از ۶۳درصد از حملات دشمن به شهرهای کشور با هواپیما،۳۲درصد با توپخانه ودر حدود ۵درصد نیز با موشک صورت گرفته است.

حداکثر تعدادشهدا در یک بار تهاجم به شهرهای کشور۸۰۰نفر است که در اثر تهاجم هواپیماهای دشمن به شهر کرمانشاه در آذرماه ۱۳۶۵ اتفاق افتاد.

حداکثر تعداد مجروحین در یک بار تهاجم به شهرهای کشور۴۰۰۰نفر است که بر اثر تهاجم هواپیماهای دشمن به شهراهواز در تیرماه۱۳۶۷اتفاق افتاد.

درگزارش هیئت اعزامی ازطرف سازمان ملل که درتاریخ۱۰خرداد۱۳۷۰وارد تهران شدند چنین آمده:۵استان ایران صحنه جنگ بوده و۱۱استان مورد حمله قرار گرفته ۵۰۰شهرو۴هزار روستا بر اثر جنگ خسارت دیده اند.

خسارت مستقیم وارده به جمهوری اسلامی ایران به نظر هیئت بیش از۹۷میلیارد دلار تخمین زده شد.

جهاد سازندگی در طول ۸سال دفاع مقدس۳۱۰۰شهید،۸۵۰۰جانباز،۸۶۶آزاده و۸۳مفقودالاثر راتقدیم انقلاب اسلامی نموده است.

شرکای دزد، رفقای قافله

شوروی بزرگترین تامین کننده نیازهای تسلیحاتی عراق بود.

آمریکا بزرگترین متحد عراق برعلیه ایران بود.

آلمان بزرگترین کارخانه ساخت سلاح شیمیایی را در عراق ساخت.

فرانسه علاوه برصدها هواپیما موشک و… یک بمب اتمی به عراق برای حمله به ایران هدیه نمود.

ایتالیا چند ملیون مین ضد نفر به عراق فرستاد.

سوئیس کاربرد پروژه اورانیوم رادر عراق آغاز کرد.

بلژیک قرارداد ساخت پایگاه نظامی در عراق به قیمت۸۳۰ میلیون دلار منعقد کرد.

برزیل قراردادی ۱۰ساله با عراق برای همکاری هسته ای امضاءکرد.

شیلی در ساخت بمب های خوشه ای به عراق کمک کرد.

اسپانیا سوئد ژاپن و آرژانتین کمک های نظامی متنوعی به عراق علیه ایران اعطا کرد.

اردن اولین کشوری بود که به طور رسمی از عراق حمایت کرد ونیروی نظامی به عراق اعزام نمود.

کویت وام بلا عوض ۱۵ ملیون دلاری به عراق در جنگ علیه ایران اعطا کرد و((جزیره بوبیان))که جزو خاک این کشور می باشد را از آغاز تا پایان جنگ به عنوان پایگاه موشکی و باند پرواز هواپیماهای عراقی برای زدن کشتی ها وحتی موشک باران شهرها در اختیار عراق گذاشته بود.

مصر۳/۵ملیارد دلار موشک و تسلیحات به صورت رایگان برای عراق فرستاد.

عربستان اطلاعات محرمانه ایران را در اختیار عراق قرار می داد.

سودان صدها تن از سربازان ارتش خود را به جبهه های جنگ علیه ایران اعزام نمود.

سازمان ملل سکوت،مسامحه ونعلل در مقابل جنگ نا برابر عراق علیه ایران بود.

خرمشهر

شهر خرمشهر قبل از جنگ دارای ۲۲۰هزار جمعیت،۹۱ مسجد باکلیه وسایل ارتباطی،۱۲ بیمارستان،۶سینما و۴۰هزار واحد مسکونی بود که به علت اهمیت استراتژیکی از قدیم مورد توجه بیگانگان بوده است.

خرمشهر جزء بزرگترین بنادر خاورمیانه و خلیج فارس به حساب می آید.

این بندر می تواند کشتی های بزرگ اقیانوس پیما را پذیرا باشد وبا داشتن ۱۳اسکله((قبل ازجنگ))نقش ویژه ای در اقتصاد وبازرگانی ایفا می کرد.

فاصله خرمشهر با آبادان۲۳ کیلومتر،بندر بصره در۴۸ کیلومتری غرب آن و اهواز در۱۲۸ کیلومتری شمال آن واقع شده است.مردم خرمشهر عرب زبان بوده وتعدادی مهاجر در این شهر زندگی می کنند که اکثریت انها دارای مذهب شیعه هستند.

سقوط خرمشهر

از رویاهای رژیم عراق اضافه کردن بندر خرمشهر به خاک عراق بود که سرانجام برای تحقق این رویا در۳۱ شهریور۱۳۵۹ارتش صدام با استعداد۲لشکر به شهر خرمشهر هجوم آورد وپس از۳۵روز مقاومت بی نظیر وفراموش نشدنی،در تاریخ۴/۸/۵۹خرمشهر را به تصرف ارتش خود درآورد.

صدام پس از اشغال خرمشهر در پیامی چنین گفت:نیروهای مسلح ما هم اکنون محمره (خرمشهر)مروارید شط العرب را به تصرف خود درآوردند.شهری که امروز لباس عزا را از تن رها کرد ولباس عربی،یهنی پیروزی بر تن نمود.

با سقوط خرمشهر،فرماندهان ارتش عراق کمیته ای موسوم به کمیته تخلیه اموال تشکیل می دهند.اموال واثاثیه ۲۵هزار واحد مسکونی شهر،به بندربصره منتقل وپس ازفروش درآنجا،مبلغ ان به حساب ارتش عراق واریز می شد.

ارتش عراق پس از اشغتا خرمشهر۷۰۰هزار تن کالا به همراه۵۰۰اتومبیل خارجی که در بندر عظیم خرمشهر تخلیه شده بود به غارت بردند.

پس از تخلیه اموال،سرتیپ احمد زیدان،فرمانده نیروهای عراقی مستقر در خرمشهر دستور تخریب کامل شهر را صادر کرد.منازل شهر با۳۰۰تن ((تی ان تی))(مواد انفجاری)تخریب می شود.

عراقی ها پس از اشغال خرمشهر نامهای محله ها ومدارس خرمشهر را عوض کردند. مثلا((محله البعث))و((مدرسه قادسیه صدام)).حتی صدام در۱۹آبان۱۳۵۹طی دستوری به نیروهای عراقی گفته بود:بکوشید از مناطق و راههای عبادان،محمره الاحواز-محمره بگذرید.

عراقی ها روی دیوارهای خرمشهر جمله معروف ((جئنا لنبقی))را نوشته بودند،یعنی آمده ایم تا بمانیم.

در آستانه قتح خرمشهر

در آستانه آزادی خرمشهر یکی از فرماندهان به محضر امام خمینی رفته بود،امام فرموده بودند:آیا خرمشهر را می توانید بگیرید؟پاسخ داده شده بود:بله،امام فرموده بودند:الحمدا…،پس دعا نموده و فرموده بودند:ما باید به خدا توکل کنیم.

رادیو دولتی انگلستان در شامگاه نهم اردیبهشت۱۳۶۱اعلام کرد:چنانچه ایرانیان در صدد باز پس گرفتن خرمشهر برآیند،سخت ترین گردو رابرای شکستن برگزیده اند.

رادیو مونت کارلو-بخش عربی ساعت۱۷روز۱۰/۲/۶۱اعلام کرد:به خاطر وجود استحکامات فراوان عراق در خرمشهر ایران نمی تواند به این شهر دست یابد.

روزنامه فرانس سوار چاپ فرانسه نوشت:خرمشهر یک جایزه بزرگ است،اگر ایرانی ها آن را پس بگیرند،عراقی ها حرفی برای گفتن نخواهند داشت.

رادیو بغداد در آستانه ورود قوای ایران به خرمشهر به معنی دفاع از بصره است.آبروی امت عرب در گرو دفاع از خرمشهر است.

فتح خرمشهر

و سرانجام روز سوم خرداد۱۳۶۱در ساعت ۵۰/۱۳خرمشهر پس از۵۷۵روز اشغال،در مرحله چهارم عملیات بیت المقدس به دست توانمند رزمندگان اسلام آزادشد ورادیو جمهوری اسلامی ایران در ساعت۵/۴بعداز ظهر این خبر را اینگونه اعلام کرد:شنوندگان عزیز توجه فرمایید… خرمشهر شهر خون آزاد شد…ا…اکبر،ا…اکبر.

خبرگزاری رویتر:

خرمشهر که ایرانیان آن راخونین شهر نامیده اند.در پس یک نبرد دو روزه توسط ایران آزاد شد.در پایه این گزارش۳۰هزارتن از نیروهای عراقی که از خرمشهر دفاع می کردند پس از کشته شدن فرماندهانشان در برابر نیروهای ایران تسلیم شدند.

روزنامه الارام چاپ مصر۳/۳/۱۳۶۱نوشت.هیچ کس انتظار نداشت خرمشهر با این سرعت بدست ایرانیان بیفتد. باز پس گیری خرمشهر تکان دهنده است.زیرا عراقی ها ۲۰ماه پیش،خطوط دفاعی بسیار قوی در داخل خاک ایران تشکیل داده بودند.

دلاور مردان غیور اسلام در جریان آزادسازی خرمشهر۱۶۵۰۰نفر از سربازان دشمن را کشته وزخمی نموده و۱۹۰۰۰ نفر از آنان را به اسارت درآوردند.

درجریان عملیات بیت المقدس که در چهارمرحله انجام ومنجر به آزادسازی شهر خرمشهرشد حدود۶۰۰۰نفر از دلیرمردان ارتش وسپاه،به شهادت رسیدند وحدود۲۴هزارنفرنیز مجروح شدند.

سردارجاویدالاثرحاج احمد متوسلیان

شاد کردن این ملت بافتح خرمشهر،بزرگترین اجری بود که خداوند در زندگانی به ما عطا کرد.

نوحه معروف((ممد نبودی ببینی))دراولین سالگرد آزادسازی خرمشهر در مسجد جامع این شهر با مداحی آقای غلامعلی کویتی پور اجرا شد.شاعر این نوحه آقای جواد عزیزی می باشد.

شلمچه

شلمچه،اولین محل درگیری میان نیروهای انتظامی ایران و نیروهای عراق در خوزستان قبل از تهاجم گسترده عراق در یال۱۳۵۹بود.

جبهه شلمچه از ابتدای جنگ تحمیلی به خاطر قرار گرفتن بین دو بندرخرمشهر و بصره از اهمیت فوق العاده ای

برخوردار بود.به همین خاطر شاهد خونین ترین درگیری ها بوده است.

عملیاتها

بیت المقدس(اردیبهشت۶۱)،رمضان(تیر۶۱)،کربلای۵(دی۶۵)، کربلای۸(فروردین۶۶) ، وبیت المقدس۷(خرداد۶۷) در منطقه شلمچه انجام شده است.

چند سال پیش در تهران سمیناری با عنوان((بررسی خاطره نویسی جنگ ایران-عراق و جنگ فرانسه))برگزارشد.

پروفسور((اددون روزو))رئیس موزه جنگ فرانسه،تو جلسه یک سری عکس واسلاید از موزه جنگشان نشان داد و مدعی بود که من ۲۰سال کار تحقیقاتی روی جنگ های دنیا کرده ام و… خیلی متکبر بود.

روز آخر سمینار،آنهارا با هواپیما به آبادان بردندو بعد از یک ساعتی در شلمچه.همین اددون روزو،وقتی توی شلمچه راه می فت، هی آه می کشید و می گفت: وای اینجا کجاست؟! این سرزمین با آدم حرف می زند.اگر یک وجب از این خاک توی فرانسه بود بهتون می گفتم مردم چه زیارتگاهی درست می کردند.بعدها گفت:من۲۰سال کار تحقیقاتی کرده ام ،همه یک طرف این سه روزی که ایران بودم یک طرف.آرزو دارم یک هفته بیایم ایران با پای برهنه روی زمین شلمچه راه بروم.

حلبچه

در جریان آزاد سازی حلبچه(شهرکرد نشین عراق)در عملیات والفجر۱۰،مردم مهربان این شهر با آغوش باز به استقبال رزمندگان اسلام می آیند وبا شیرینی وگل،مقدم ارتش اسلام را گرامی می دارند.

نیروی هوایی عراق در یک اقدام غیر انسانی وبه هدف انتقام از مردم مهربان حلبچه که پذیرای رزمندگان اسلام شدند شهر حلبچه را با بکارگیری جنگ افزار شیمیایی مورد حمله قرار می دهد.

با بمباران حلبچه توسط رژیم بعثی عراق،۵هزار نفر از مردم حلبچه بر اثر مسمومیت گازهای شیمیایی طی چند دقیقه به شهادت رسیدند.

شهر دزفول

شهر دزفول که به عنوان شهر نمونه مقاومت شناخته شده درطول۸سال دفاع مقدس۱۵۷موشک زمین به زمین(که طول هریک به ۹متر می رسید)را مردانه تحمل کرده است.

نخستین حمله موشکی رژیم متجاوز عراق علیه شهرهای کشورمان،۱۶مهر ماه۱۳۵۹با شلیک ۳فروند موشک به شهر مقاوم دزفول آغاز شد.

در سال۱۳۶۴ شهر دزفول لوح زرین شهر نمونه را در مقاومت، پایداری وایثار از بین دیگر شهر های ایران از آن خود ساخت.

خلا قیت در دفاع مقدس

تاریخ دفاع مقدس نمونه های زیادی از خلاقیت و نوآوری فرماندهان را در خود ثبت کرده است.به عنوان نمونه شهید بزرگوار شهید دکتر چمران در طول مدت کوتاه حضور خود در دفاع مقدس، خلاقیت و نوآوری هایی همچون ساخت ((اژدر دریایی))،((پل))،((خمپاره انداز)) را به ثبت رسانده و با امکانات بسیار اندک،موارد مذکور را ساخته و تولید نموده است.

ساخت ((پل بعثت))که در عرض رودخانه خروشان اروند به طول یک کیلومتر و عمق ۱۳متر ساخته شد،از نوآوری ها و خلاقیتهای ماندگار جنگ است.

اولین ها

اولین گلوله ای که از یک دستگاه تانک در جنگ ایران وعراق به سمت کشورمان شلیک شد توسط ملک حسین ، پادشاه وقت اردن انجام گرفت.

اولین عملیات منظم رزمندگان اسلام، عملیات ((امام مهدی))درتاریخ ۲۶/۱۲/۱۳۵۹ درمنطقه غرب سوسنگرد انجام شد.

اولین ایستگاهای صلواتی جبهه ها درشهربستان(پس ازآزادسازی)راه اندازی شد.

اولین عملیات نیروی هوایی ارتش،تنهابه فاصله۲ساعت پس ازاولین حمله هوایی دشمن،دربعدازظهر۳۱شهریورماه۱۳۵۹صورت گرفت که صدمات جبران ناپذیریبه ۲پایگاه مهم هوایی به نامهای ((الرشید))و((شعبیه))واردنمود.

اولین عملیات نیروی دریایی ارتش درهفتم آذرماه۱۳۵۹انجام شد.

اولین حضورمقام معظم رهبری درجنگ تحمیلی،دراواخرسال۱۳۵۹صورت گرفت وتایک دوماه ازابتدای سال۱۳۶۰ادامه یافت.

اولین موشک ایران برای مقابله به مثل درساعت۴۰/۲بامداد۲۱اسفند۱۳۶۲به سوی شهرکرکوک درعراق وسپس از۲۳اسفندتا ۲۵خردادسال۱۳۶۴،تعداد۱۲موشک به شهربغدادپرتاب شد.

اولین عملیات آبی خاکی دلاورمردان غیور اسلام بانام((خیبر))درسوم اسفندماه۱۳۶۲درمنطقه هوردجزایرمجنون انجام گردید.

اولین عملیات دریایی سپاه درخلیج فارس،بانام کربلای ۳شهریورماه۱۳۶۵انجام شد.

اولین عملیات بیرون راندن دشمن تا نقطه مرزی،عملیاتی به نام ((طریق القدس))بود که در ۳۰دقیقه بامداد روز یکشنبه هشتم آذر ماه۱۳۶۰ صورت گرفت و نیروهای دشمن تا نقطه مرزی تنگه چزابه به عقب رانده شدند وشهر بستان نیز آزاد شد.

اولین بار جنگ در رمضان جنگ به داخل خاک عراق کشیده شد.

اولین حمله موشکی رژیم متجاوز عراق علیه شهرهای کشورمان،در تاریخ۱۶مهدماه۱۳۵۹با شلیک۳فروند موشک به شهر مقاوم دزفول آغاز شد.

اولین خودروهای پدافند شیمیایی توسط جهادگران جهاد سازندگی اصفهان،به منظور مقابله با بمبهای شیمیایی طراحی و ساخته شد.

اولین کشوری که از نخستین روزهای جنگ به طور رسمی از عراق حمایت کرد،اردن بود.

اولین گردان از روحانیون وطلاب حوزه علمیه قم در سومین روز تجاوز دشمن بهثی عراق،توسط دفتر تبلیغات حوزه علمیه،به جبهه اعزام شد.

اولین شهر عراق که به تصرف نیروهای ایران درآمد،شهر پنجوین بود.

اولین پیروزی عظیم ایران درجنگ،عملیات ثامن الائمه(ع)است که در تاریخ۵/۷/۱۳۶۰و باحضور لشگر۷۷پیاده ارتش و نیروهای سپاه وبسیج مردمی در شمال آبادان و شرق رود کارون اجرا گردید ومحاصره آبادان به کلی در هم شکست.

اولین قرارگاه مشترک ارتش وسپاه در عملیات طریق القدس،توسط شهید حسن باقری بنیان نهاده شد که خود فرماندهی آنرا به عهده داشت.

اولین گزارشگر صداوسیما که در دوران دفاع مقدس به شهادت رسید،شهید علی اصغر رهبر بود.

اولین فرمانده اسیر دفاع مقدس فرمانده شجاع پاسداران سوسنگرد به نام ((حبیب شریفی))بود.

اولین شاعر شهید دفاع مقدس حسین ارسلان متخلص به((رخشا))بود که در تاریخ۲۰آذر ماه سال۱۳۶۴در هورالهویزه به شهادت رسید.

اولین روحانی مفقود الاثر دوران دفاع مقدس،حجت الاسلام احمد ظریفیان بود.

اولین خلبان شهید دوران دفاع مقدس،شهید فیروز حسنی بود.

اولین شهری که به صورت گسترده،قربانی سلاح های شیمیایی شد سردشت استان آذربایجان غربی بود که در روز هفتم تیر ماه سال۱۳۶۲مورد تهاجم قرار گرفت.

اولین فرمانده لشگر شهید دوران دفاع مقدس،حاج ابراهیم همت فرمانده لشکر۲۷ محمد رسوا ا…(ص) بود که در اسفندماه سال۱۳۶۲ در جزیره مجنون به شهادت رسید.

اولین عملیات چریکی توسط شهید دکتر چمران بر علیه تانک های دشمن که تا چند کیلومتری اهواز پیشروی کرده بودند فرماندهی شد.

اولین شهید مجلس شورای اسلامی در دوران دفاع مقدس،سردار شهید دکتر مصطفی چمران نماینده محترم مردم تهران بود.

اولین لشکر سپاه پاسداران،لشکر۱۴امام حسین است که به فرماندهی سردار شهید حاج حسین خرازی وباابلاغ ستادعملیات جنوب،رسماتشکیل گردید.

خواندنیها

روی تخته سیاه کلاس یکی ازمدارس خرمشهرکه موشک خورده بوداین جمله نوشته شده بود:

((اسلام درس اول وآخر شماست بچه ها))

درحالی که خلبانان جوانمرد ایرانی اززدن یک پل که ماشین روی آن درحال عبور است اجتناب می کنند،خلبانان دشمن  به مادرس کودکان کرمانشاه حمله کرده وتعدادزیادی ازکودکان معصوم رابه خاک وخون می کشند.

شهیدمحمود کاوه(فرمانده لشکرویژه شهدا)وقتی به کردستان رفت بعداز۲هفته ضدانقلاب ها برای سرش ۳هزارتومان جایزه گذاشتند،۲هفته بعدشد۱۵هزارتومان،چندماه گذشت درعملیات آزادسازی بوکان،قیمت سرش به۲میلیون تومان رسید.

سال۱۳۶۱،قراربودکنفرانس سران کشورهای غیرمتعهددربغدادبرگزارشود.اگر این کنفرانس برگزار می شدصدام به مدت ۸سال ریاست آن را به عهده می گرفت.تنها راهی که می شداز برگزاری کنفرانس جلوگیری کرد،ناامن نشان دادن بغدادبود که صدام به امنیت آن خیلی افتخار می کرد.صبح روز۳۱تیرماه سال۱۳۶۱،خابان شجاع عباس دوران،که عراق برای سرش جایزه گذاشته بود.پس از بمباران پالایشگاه بغدادهواپیمای خودراکه آتش گرفته بودبه هتل محل برگزاری اجلاس سران غیرمتعهد هاکوبیدوبدین ترتیب باشهادت خودکاری کردکه این اجلاس به علت فقدان امنیت دربغداد،برگزار نشود.پیکرپاک شهیددوران به همراه ۵۷۰شهیددیگردردوم مرداد۱۳۸۱به خاک میهن بازگشت.

برروی یک دیوارمخروبه درسوسنگردباخطی شتابزده این جمله نوشته شده بود.صدای توپ وخمپاره همه جارافراگرفته ودشمن واردشهرشده وتاچندلحظه دیگر همه ی ماشهید خواهیم شد.برای ماشهدای گمنام فاتحه بخوانید.

برای بچه هایی که تازه رسیده بودند پی جا می گشتم یک پسربچه رادیدم.گفت:بابچه های تهران آمده ام من روجاگذاشتندورفتند.بچه بودودست خالی وتنها،ولی معلوم بود که نمی ترسد.گفتم:خوب اشکالی نداره توهم بیاپیش ما.بعدهافهمیدم(فهمیده)بود.

بااصابت ششمین موشک ایران به بغداد،صدام ازبغدادگریخته وبه شهرسامرا(یکی ازچهارشهرامن)پناه می برد.رادیوصوت الجماهیردرتوجیه این فراراعلام می کندکه صدام برای زیارت به این شهر سفرکرده است.

درحالی که مردم با ایمان خرمشهر مشغول دفاع ازشهر در مقابل دو لشگر عراق بودند،بنی صدر به وعده دادن اکتفا می کند.و وقتی نیروهای سپاه از او می خواهند که برای پشتیبانی آنها فانتوم بفرستد می گوید:((مگر فانتوم نقل ونبات است که برایتان بفرستم)).

ناهار اشرافی داشتیم(نان وماست)سفره را انداخته و نیانداخته،دکترچمران از راه رسید.دعوتش کردیم بماند.دستهایش را شست.بر سرهمان سفره نشست یکی پرسید:این وزیر دفاع که گفتن قرار بیاد چی شد ؟بقیه خندیدند….

رژیم عراق با تصرف شهر مهران،در اردیبهشت سال۶۵جهانیان را به تماشای فتوحات خود فرا خواند.امارزمندگان جشن وپای کوبی صدام را با بازپس گیری این شهر در عملیات کربلای یک در تاریخ دهم تیر ماه۶۵به عزا مبدل نمودند.

در بهمن ماه ۱۳۶۵در پی بمباران وحشیانه رژیم بعثی عراق به دو مدرسه در شهر میانه،۶۸دختر بی گناه دانش آموز به شهادت رسیدند.

به پاس فداکاری نیروی دریایی در عملیات مروارید(۷/۹/۱۳۵۹)وفتح اسکله البکرو حماسه آفرینی ناوچه پیکان و نابودی نیروی دریایی عراق،هفتم آذر به نام ((روز نیروی دریایی))نام گذاری شده است.

درعملیات کربلای یک وقتی یکی از عراقی ها خود را تسلم کرد،گفت:من شیعه هستم هنگام اعزام مادرم یک تکه پارچه سبز حرم امام حسین(ع)به قصد تبرک به من داد وگفت:اگر اسیر شدی این پارچه نزد ایرانیان خیلی ارزشمند است بگو مال کربلاست.با تو کاری نخواهند داشت.

دوستم فریاد زد بیاییدکمک سیب هارا خالی کنید.از لبنان فرستادند.نمی دانستیم خنده کنیم یا گریه!حتی لبنانی ها هم برای ما کمک فرستاده بودند،ولی از توپخانه خودمان که بنی صدر گفت دارد می آید خبری نبود.

گروه توپ خانه اعزامی از اصفهان،که بنی صدر خائن روزهای اول جنگ وعده آمدن آن را داده بود پس از ۳۶روز (یک روز پس از سقوط خرمشهر)وارد منطقه شد.

شهید صیاد شیرازی دو پایش از ساق شکسته بود ودر آن سرما حاضر نشد یک مسکن به او بزنیم وحتی حاضر نشد جلوتر از دیگران او را معاینه کنیم.

شهید دکتر رهنمون در جبهه ها خودش را راننده آمبولانس معرفی کرده بود درحالی که رئیس یک کارخانه بزرگ دارو سازی بود.

در بحبوحه جنگ شهرها در سال۱۳۶۶ خلبانان غیور ایران هنگام بازگشت از بمباران شهر بغداد،موفق به ساقط کردن یک فروند میگ۲۳ دشمن شدند.

پس از پرتاب ۹موشک ایران به بغداد در سال۶۴،صدام حسین که در جنگ شهرها به استیصال می افتد،کشورهای  لیبی و سوریه را متهم به تحویل موشک به ایران م یکند وآن ها را خائن به اعراب می نامد.

پس از عزل بنی صدر،ظرف کمتر ازیک سال،در چهار عملیات بزرگ ثامن الائمه،طریق القدس،فتح المبین وبیت المقدس،۵۷درصد از سرزمین هایی که در طول جنگ به اشغال دشمن درآمده بود،آزاد شد.

درطول ۸سال دفاع مقدس بیش از ۷۰هزار نیروی عراقی در میدان های نبرد به اسارت رزمندگان اسلام درآمدند که تعداد زیادی از اتباع کشورهای مختلف از جمله (سودان،مصر،اردن،مراکش و…)بین آنه بودند که بصورت مزدور به کمک صدام آمده بودند.

گروه تفحص درحین عملیات جست وجو در منطقه فکه به سیم های تلفنی رسیدند که از خاک بیرون زده بود.رد سیم ها راگرفتند رسیدند به یک دسته از شهدا که دست و پایشان با همین سیم ها بسته شده بود،معلوم بود که آنهارا زنده به گور کرده اند.زیرا کسی دست کشته ای را نمی بندد.

دریادداشت های باقی مانده یکی از شهیدان گردان حنظله آمده:امروز،روز پنجم است که در محاصره هستیم.آب راجیره بندی کرده ایم.نان راجیره بندی کرده ایم.عطش همه را هلاک کرده،همه راجز شهدا،که حالا در کنار هم در انتهای کانال خوابیده اند.دیگر شهدا تشنه نیستند.فدای لب تشنه ات پسر فاطمه(ع).

عملیات محرم

در عملیات محرم رزمندگان اسلام علاوه بر آزاد سازی۵۵۰کیلومترمربع از خاک ایران،موفق شدند بیش از۳۰۰کیلو متر از خاک عراق را در نواری مرزی به تصرف خود درآوردند.

رژیم متجاوز عراق برای جلوگیری از((عملیات محرم))طی پیامی از ایران می خواهد به خاطر ماه حرام ازجنگ خودداری شود غافل از اینکه خودش در ماه ذیحجه که از ماههای حرام محسوب می شود،حمله سرتاسریش را آغاز کرده بود.

عملیات والفجر۸(فتح فاو)

در ساعت۱۰/۲۲روز۲۰/۱۱/۶۴عملیات والفجر۸با رمز یا فاطمه الزهرا آغاز و تا۷۵روز ادامه داشت.بندر فاو در روزهای

اول عملیات به تصرف درآمد اما با توجه به پاتکهای سنگین دشمن بیش از۷۰ روز جنگ سخت درپی داشت.

دراین عملیات،۸۰۰کیلو متر مربع از زمین های دشمن آزاد وبیش از۵۰۰۰۰نفر از نیروهای دشمن کشته وزخمی و نزدیک به۳هزار نفر به اسارت درآمدند.

درجریان عملیات والفجر۸که منجر به فتح فاوشد،رزمندگان اسلام با۱۵۰هزار نیرو در مقابل۷۰۰هزارنفر از ارتش عراق جنگیدند وبا عبور از رودخانه وحشی وعریض اروند به آن پیروزی درخشان رسیدند.

دراین عملیات،نیروی هوایی قدرتمند ایران،بانشان دادن توان رزمی خود،ادعای کارشناسان خارجی،مبنی بر ناتوانی هوایی ایران را باطل می کندوبا انجام بیش از۱۰۰۰سورتی پرواز،دوست ودشمن را به حیرت فرو بردند.

در عملیات والفجر۸،رزمندگان گردان الزهرا(س)از لشگر امام حسین(ع)برای پیروزی در منطقه فاو،۱۴هزار صلوات نذر نمودند.

پس از فتح فاو توسط رزمندگان اسلام،پرچم مبارک یا ثامن الائمه(ع)(که مدتها بود بر فراز گنبد امام رضا(ع)در مشهد مقدس،در اهتزار بود)به دست فرمانده لشگر۲۵کربلا بربالای مناره مسجد فاو نصب شد.

چند روز پس از پیروزی ایران در عملیات والفجر۸ هواپیماهای عراق،اعلامیه های فراوانی بر سر رزمندگان فرو می ریزند که در آن نوشته بود:((اینجا زمین غصبی است.نماز خواندن در اینجا حرام است…ونماز شما باطل است.))

پس از فتح فاو،بخش فارسی رادیو عراق اعلام کرد: سربازان،درجه داران وافسران ایرانی!همسران و فرزندان شما در منزل چشم انتظار شما هستند،گول رژیم ایران را نخورید،فاو شهر شما نیست از آن خارج شوید.

نیروی هوایی قدرتمند جمهوری اسلامی ایران در عملیات والفجر۸ با همکاری پدافند زمین به هوا،توانستند۷۴ فروند از هواپیماهای پیشرفته عراق را ساقط کنند.

عملیات طریق القدس (آزاد سازی بستان) ۸/۹/۱۳۶۰

پس از عملیات طریق القدس،کشور فرانسه۳۵ فروند میراژ به عراق ارسال کرد.

در عملیات طریق القدس برای اولین بار نیروهای مردمی(بسیج)در سطح گسترده ای سازماندهی وبه کار گرفته شدند.

نخستین قرارگاه مشترک سپاه وارتش در عملیات طریق القدس،توسط شهید حسن باقری بنیان نهاده شد که خود فرماندهی آن رادارا بود.

عملیات مرصاد

بعد از پذیرش قطعنامه توسط ایران در۲۷ تیرماه ۶۷یک هفته بعد منافقین در ساعت۳۰/۱۵روز سوم مرداد ۶۷ پس ازاجرای آتش سنگین و بی سابقه عراق در محور سر پل ذهاب با عبور از مرز،حمله خود را با نام((فروغ جاویدان)) آغاز کردند.

فرودگاه واشنگتن قبل از اجرای عملیات فروغ جاویدان به مدت۳روز برای انتقال نیرو در اختیار مجاهدین خلق(منافقین) قرار گرفته بود.

مسعود رجوی طی تحلیلی گفته بود:نباید این فرصت تاریخی را از دست بدهیم و بایدحمله کنیم ودر شرایطی که

رژیم ایران نیروی جنگی ندارد،کار را تمام کنیم.

مریم رجوی درجمع نیروهای حمله کننده گفته بود:وقتی از جبهه عبور کنیم آن طرف تر کسی نیست که جلوی مارا بگیرد و در پاسخ به سوالات حاضرین گفته بود:جمع بندی نهایی در میدان آزادی!

گروهک منافقین در حمله به شهر اسلام آباد غرب(تیرماه۶۷)دهها تن از مجروحین بیمارستان این شهر را از بیمارستانها خارج نموده ودر حیاط بیمارستان اعدام کردند.

وسرانجام به یاری خداوند قهار،رزمندگان اسلام در عملیات مرصاد با حمایت تیز پروازان هوا نیروز وبمباران شدید هوایی،در یک نبرد فراموش نشدنی،شکست سنگینی را به منافقین کوردل تحمیل کردند.

این عملیات با رمز یا علی(ع)دو روز پس از حمله منافقین آغاز شد.ودر روز۷مردادهیچ اثری از نیروهای ضد انقلاب در منطقه نبود.در این عملیات۱۶۰۰تا۲۰۰۰تن از منافقین به هلاکت رسیدند وحدود۱۰۰۰نفر از آنان زخمی شدند.

عملیات فتح المبین

عملیات فتح المبین در تاریخ۱/۱/۱۳۶۱با رمز یا زهرا(س)آغاز شد.این عملیات در۳مرحله انجام و۱۰روز طول کشید.در مرحله اول این عملیات رزمندگان اسلام موفق می شوند.۶۵۰کیلومتر مربع از خاک میهن اسلامی را آزاد و شهرهای دزفول،شوش،اندیمشک،پایگاه چهارم هوایی،جاده سراسری اندیمشک اهواز وصدها روستا را از تیررس دشمن خارج سازد.

در عملیات فتح المبین دلاور مردان غیور اسلام توانستند سایتهای ۴و۵راکه صدام گفته:((اگر ایرانیها این سایت را توانستند بگیرند،کلید فتح بصره را به آنها خواهم داد))گرفته وآزاد کردند.

در جریان عملیات فتح المبین،عراقی ها چنان غافلگیر شده بودند که کلی اسناد ومدارک محرمانه از خود به جای گذاشته بودند.

تا قبل از عملیات فتح المبین،عراق حالت تهاجمی داشت،ام از این مرحله به بعد عراقیها دست وپایشان را جمع کردند.میدان مین گذاشتند ومجبور شدند به لاک دفاعی فرو روند.

با انجام عملیات فتح المبین،کشور فرانسه۲۹ فروند میراژ به عراق ارسال کرد.

در این عملیات تعداد۲۵۰۰۰نفر از سربازان رژیم متجاوز عراق،کشته وزخمی و۱۵۰۰۰نفر از آنان به اسارت نیروهای اسلام درآمدند.

سایر دانستنیها

جنگ ایران وعراق در نوع خود از طولانی ترین جنگهای قرن۲۰ به شمار می رفت.

کشور عراق ساحل کوچکی در حدود۴۵کیلومتر در ساحل خلیج فارس دارد.

رژیم عراق از ابتدا تا انتهای جنگ به هیچ یک از سربازان خود کارت پایان خدمت نداد.

رژیم عراق در طول ۸سال دفاع مقدس،۲۴۲ بار از سلاح های شیمیایی علیه ایران استفاده کرده است.

طبق اعلام سازمان حمایت از مجروحین سلاح شیمیایی مستقر در انگلیس،عراق اولین رژیمی است که غیر نظامیان خود را با سلاح شیمیایی بمباران کرده است.

دولت عراق،پس از جنگ تحمیلی اعتراف کرد:۶هزار بمب شیمیایی علیه ایران استفاده کرده است.

در طول دفاع مقدس هیچ سرباز،افسر و رزمنده ایرانی(علی رقم قوانین جنگی)به علت فرار وترک میدان نبرد مورد مواخذه جدی قرار نگرفته است و در جبهه ایران از اعدام و محاکمه صحرایی خبری نبود.

تاکنون بیش از ۱۰هزار عنوان کتاب درباره دفاع مقدس منتشر شده است.

در طول ۸سال دفاع مقدس حتی یک وجب از خاک میهن اسلامی ایران به دست دشمن باقی نماند و این افتخار در تاریخ۴۰۰سال گذشته ایران بی نظیر است.

حدود۵۰۰۰نفر از اسرای عراقی به ایران پناهنده شده اند که توسط صلیب سرخ ثبت نام وتعداد زیادی از آنها در ایران ازدواج کرده و تشکیل خانواده داده اندوتا قبل از سقوط صدام حاضر به بازگشت به کشورشان نبودند.

طول مرز ایران وعراق ۱۳۳۶کیلومتر است که با در نظر گرفتن رودخانه ها وهورالعظیم به۱۵۹۱کیلومتر می رسد.

سینمای جنگی ایران پس از شروع جنگ تحمیلی با فیلم((مرز))به کارگردانی جمشید حیدری شروع به کار کرد.این فیلم در سال ۱۳۶۰به هنوان تنها اثر جنگی به نمایش درآمد.

مروری برآمار و اطلاعات کوتاه در هشت سال جنگ تحمیلی

مروری برآمار و اطلاعات کوتاه در هشت سال جنگ تحمیلی

حمله زمینی عراق مورخه 59.6/16 با 363 مورد تجاوز تا آغاز رسمی جنگ که د رتاریخ 59/6/31 بوده است .آغاز رسمی جنگ با حمله ی هوایی دشمن به 19 شهر ایران و فرودگاه بین المللی تهران آغاز شدو طول نبرد جنگ ایران و عراق 1200 کیلومتر بوده است

 
عراق با 12 لشکر زرهی - مکانیزه - پیاده و 36 تیپ مستقل از 3 محور جنوبی میانی- شمالی استان خوزستان - ایلام -کرمانشاه- کردستان- آذربایجان غربی به ایران اسلامی حمله کرد.

عراق با ماشین جنگی 800 قبضه دژ ب 540 دستگاه تانک 400 قبضه توپ ضد هوایی 366 فروند هواپیما و 400 فروند هلی کوپتر (بالگرد ) به سرزمین ایران حمله کرد در انزمان عراق 30 میلیارد دلار ذخیره ارزی داشت و 200 میلیارد دلار از کشورهای عربی و غربی دریافت نمود.
جنگ تحمیلی عراق بر ایران 2887 روز 69 ماه 8 سال طول کشید که در این مدت 1000 روز نبرد فعال بود که عملیات آفندی ایران 793 روز و عملیات آفندی دشمن 207 روز بوده است

 
بشر در طول عمر 3400 ساله خویش فقط 250 سال در صلح زندگی کرده است و در این مدت 14500 جنگ رخ داده است که 150 جنگ از زمان تاسیس سازمان ملل بوده است از قرن 17 تا کنون 101 میلیون نفرکشته شده اند که جنگ تحمیلی عراق -ایران طولانی ترین و پر هزینه ترین و وسیع ترین جنگ بوده است این جنگ 5/1 برابر جنگ جهانی اول 2 برابر جنگ جهانی دوم و 3 برابر جنگ کره طول کشید.

در طول 8 سال دفاع مقدس 19 عملیات بزرگ و 19 عملیات متوسط و 125 عملیات کوچک توسط رزمندگان اسلام انجام شد.
251هزار شهید ، 140 هزار جانباز ، 320 هزار مجروح و 40 هزار نفر آزاده تقدیم انقلاب شد و هنوز هم بر تعداد شهدا افزوده میشود .....در بین شهدا 85 هزار بسیجی ، 48 هزار ارتشی ، 41 هزار پاسدار و 36 هزار دانش آموز بوده است و شهدای زن دوران انقلاب 102 نفر و جنگ تحمیلی 477 نفر بوده است.
در طول جنگ تعداد 72363 نفر عراقی اسیر و 395148 کشته و تعداد 366 فروند هواپیما و 90 فروند هلی کوپتر سرنگون شدند.
در طول دفاع مقدس 7 عملیات با رمز مقدس ((یا الله )) 13 عملیات با رمز مقدس ((یا محمد رسول الله )) 7 عملیات با رمز مقدس ((یا علی (ع) )) 13 عملیات با رمز مقدس ((یا زهرا (س) و 11 عملیات با رمز مقدس ((یا حسین (ع) و 8 عملیات با رمز مقدس (( یا صاحب الزمان عج)) بوده است.
82درصد ازشهدای جنگ تحمیلی نام مبارک ائمه اطهار را داشته اند .

 45000 شهید نام مقدس محمد ، 20000 شهید در نام انها کلمه مقدس الله ، 30000 شهید نام مقدس علی ، 20000 هزار شهید نام مقدس رضا ، 13000 شهید نام مقدس حسین ، 5400 شهید نام مقدس عباس ، 4500 شهید نام مقدس اکبر 3500 شهید نام مقدس اصغر و 2300 شهید نام مقدس قاسم داشته اند.
از 50 هزار وصیت نامه شهدا در هر وصیت نامه 4 بار نام امام حسین (ع) برده شده است.
از 215 هزارشهید 171235 نفر در خط مقدم و 16870 نفر بر اثر حمله هوائی و توپخانه ای به شهادت رسیدند .
 44درصد از شهدا گروه سنی 16 تا 20 سال و 21% از گروه سنی 21 تا 26 سال و 80% از گروه سنی 26 تا 30 سال و 18% بالای 30 سال بوده اند.
کل شهدای روایت فتح 10 نفر و پرسنل تفحصی تا الان 51 نفر شهید شده اند و تا کنون 48 هزار از شهدای گمنام که بزرگترین تفحص در منطقه طلائیه تفحص نشده اند با 140 شهید بوده است
کل خسارت براورد جنگ در طول هشت سال طبق نظر سازمان ملل 1000 میلیارد دلار بوده است برابر با هفتاد سال بودجه ایران است .

اتنها نوشت :

هر روز ما در جنگ برکاتی داشته‌ایم که در همه صحنه‌ها از آن بهره جسته‌ایم. ما انقلابمان را در جنگ به جهان صادر نموده‌ایم ما مظلومیت خویش و ستم متجاوزان را در جنگ ثابت نموده‌ایم. ما در جنگ پرده از چهره تزویر جهان‌خواران کنار زده‌ایم. ما در جنگ دوستان و دشمنانمان را شناخته‌ایم. ما در جنگ به این نتیجه رسیدیم که باید روی پای خودمان بایستیم. ما در جنگ ابهت دو ابرقدرت شرق و غرب را شکستیم. ما در جنگ ریشه‌های انقلاب پربار اسلامی‌مان را محکم کردیم. ما در جنگ حس برادری و وطن‌دوستی را در نهاد یکایک مردممان باور کردیم. ما در جنگ به مردم جهان و خصوصا مردم منطقه نشان دادیم که علیه تمامی قدرت‌ها و ابرقدرت‌ها می‌توان سالیان سال دفاع کرد. 

امام خمینی (ره)

تعداد عملیات های ایران:مجموع عملیات ها 418

76 عملیات پدافندی (48 مورد توسط ارتش___7 توسط سپاه___22 مشترک) 341 عملیات آفندی (107 توسط ارتش___102 توسط سپاه___132 مشترک)سال اول: 138 آفند 26 پدافند
سالدوم:16 آفند__1 پدافند
سال سوم:9 آفند___0 پدافند
سال چهارم:6 آفند ___0 پدافند
سال پنجم:50 آفند ___10 پدافند
سال ششم:26 آفند ___16 پدافند
سال هفتم:52 آفند ___8 پدافند
سال هشتم:44 آفند ___16 پدافند
در این آمار از گشتی های رزمی نیروی زمینی ارتش و عملیات های ایزایی سپاه تعداد محدودی که دارای اهمیت بالاتر بودند به حساب آورده شده:اولین عملیات : عملیات پدافندی قصرشیرین 1359/6/31
آخرین عملیات:عملیات پدافندی شرهانی 1367/5/30 (بعد از آتش بس)

خلاصه آمار ۱۵ عملیات دفاع مقدس

« پل نادری »

۱٫ « پل نادری »

زمان اجرا : ۲۳/۷/۱۳۵۹

مکان اجرا : محور جنوبی جنگ در غرب شهرهای دزفول و اندیمشک

ارگان های عمل کننده : نیروی زمینی ارتش ج . ا

اهداف عملیات : بیرون راندن دشمن از غرب رودخانه کرخه و تامین مرز بین المللی

نتایج عملیات : هنگامی که با شروع عملیات واحدهای زرهی به موازات جاده دهلران پیشروی خود را آغاز کردند، قبل از رسیدن به خط دشمن و شروع درگیری نزدیک، شکار جنگ افزارهای ضد تانک شدند که بر اثر آن، عملیات متوقف شد.

« نصر ( هویزه ) »

۲٫ « نصر ( هویزه ) »

زمان اجرا : ۱۵/۱۰/۱۳۵۹

مدت اجرا : ۳ روز

مکان اجرا : جاده حمیدیه – سوسنگرد و هویزه

تلفات دشمن ( کشته ، اسیر ، زخمی ) : ۱۸۰۰ نفر

ارگان های عمل کننده : زرهی ارتش ج . ا ، نیروی زمینی سپاه ، ستاد جنگ های نا منظم به فرماندهی شهید دکتر مصطفی چمران

اهداف عملیات : آزاد سازی جفیر ، پائگان حمید و در نهایت خرمشهر

« توکل »

۳٫ « توکل »

زمان اجرا : ۲۰ / ۱۰ / ۱۳۵۹

مکان اجرا : جاده ماهشهر – آبادان و غرب رود کارون

ارگان های عمل کننده : نیروی زمینی ارتش ، سپاه پاسداران ، ستاد جنگ های نا منظم

اهداف عملیات : شکست محاصره چهار ماهه شهر آبادان و باز پس گیری ساحل شرقی رود کارون

« محور کرخه – دزفول »

۴٫ « محور کرخه – دزفول »

زمان اجرا : ۱۵/۱/۱۳۶۰

مکان اجرا : غرب دزفول – محور جنوبی جنگ

تلفات دشمن : ۱۶۱ کشته ، زخمی و اسیر

ارگان های عمل کننده : سپاه پاسداران و نیروی زمینی ارتش

اهداف عملیات : پیشروی در مناطق تحت اشغال دشمن

«‌ نصر ۹ – تهاجمی »

۵٫ «‌ نصر ۹ – تهاجمی »

زمان اجرا : ۱/۹/۱۳۶۶

رمز عملیات : یا مولای متقیان (ع)

مکان اجرا : منطقه عمومی حاج عمران – پیرانشهر در محور شمالی جنگ

تلفات دشمن (کشته ، اسیر و زخمی) : ۴۶۰۰

ارگان های عمل کننده : نیروهای ارتش جمهوری اسلامی

اهداف عملیات : آزادسازی دامنه جنوبی گرده کوه و انهدام توان رزمی دشمن

« کربلای ۵ »

۶٫ « کربلای ۵ »

رمز عملیات : یا زهرا علیها السلام

مکان عملیات : شلمچه

تاریخ عملیات : ۱۰/۱۹ تا ۱۳۶۵/۱۲/۲۰

هدف عملیات : تصرف شلمچه و پیشروی به سوی بصره

نتایج عملیات : با تامین اهداف عملیات، برتری توازن قوای جمهوری اسلامی تثبیت شد و زمینه تصویب قطعنامه ۵۹۸ در شورای امنیت فراهم شد. همچنین ۱۲۲ تیپ دشمن از ۵۰ تا ۱۰۰ درصد منهدم شد. از نیروهای دشمن ۳۰ هزار نفر کشته، ۷۰ هزار نفر مجروح و ۲۶۵۰ نفر اسیر شدند و ۸۷۰ تانک و نفربر، ۱۰۰۰ خودرو، تعدادی هواپیما و بالگرد و … نابود شدند.

« والفجر ۸ »

۷٫ « والفجر ۸ »

رمز عملیات : یا فاطمه الزهرا علیها السلام

تاریخ عملیات : ۱۳۶۴/۱۱/۲۰ تا ۱۳۶۵/۲/۹

هدف عملیات : تصرف فاو و تهدید بصره از جنوب و انسداد راه ورود عراق به آب های خلیج فارس.

نتایج عملیات : تامین کلیه اهداف از جمله تصرف ۶۰۰ کیلومتر مربع از خاک عراق؛ کشته و مجروح شدن ۵۰۰۰۰ نفر و اسارت ۲۱۰۵ نفر از افراد دشمن و … رهنمودهای امام راحل پس از جنگ بدر باعث شد که برای عملیات والفجر ۸ آماده شوند و شهر فاو را (در دل خاک عراق) تصرف کنند.

تمام دنیا متحیر شد که چگونه رزمندگان ایران از رودخانه اروندکنار، با عرض ۶۰۰ تا ۱۵۰۰ متر عبور کرده اند؟!

این موضوع با معادلات نظامی هم خوانی نداشت. زیر بمباران شدید عراق، پل هوایی زدند و هفتاد شبانه روز فاو را تصرف کردند و سکوهای موشکی عراق را گرفتند

« بدر »

۸٫ « بدر »

رمز عملیات : یا فاطمه الزهرا علیها السلام

تاریخ عملیات : ۱۲/۲۰ تا ۱۳۶۳/۱۲/۲۶

هدف عملیات : تسلط بر جاده العماره – بصره و تهدید بصره از سمت شمال.

نتایج عملیات : این عملیات به طور کامل به اهداف اصلی خود نرسید و تنها ۵۰۰ کیلومتر مربع از منطقه هور از جمله روستاهای ترابه، لحوک، نهروان، فجره و جاده خندق به تصرف درآمد. از نیروهای دشمن ۱۰۰۰۰ نفر کشته و مجروح و ۳۲۰۰ نفر اسیر شدند.

در عملیات بدر، رزمندگان ایران قصد داشتند بصره را تصرف کنند اما متاسفانه موفق نشدند به اهداف از پیش تعیین شده دست یابند.

چند روز بعد با پاتک های سنگینی از سوی عراق مواجه شدند و به داخل جزیره مجنون عقب نشینی کردند. همه فرماندهان با حالتی ناراضی و ناراحت، خدمت امام رسیدند. امام فرمودند: پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و حضرت علی علیه السلام هم در جنگ ها شکست داشتند. بروید و خودتان را برای عملیات های بعدی آماده کنید.

« خیبر »

۹٫ « خیبر »

رمز عملیات : یا رسول الله صلی الله علیه و آله

تاریخ عملیات : ۱۲/۳ تا ۱۳۶۲/۱۲/۲۲

هدف عملیات : انهدام سپاه سوم عراق، تصرف جزایر مجنون، عبور از هور و تهدید بصره از سمت شمال.

نتایج عملیات : عملیات خیبر به آزادی ۱۰۰۰ کیلومتر مربع در هور، ۱۴۰ کیلومتر مربع در جزایر مجنون و ۴۰ کیلومتر مربع در طلائیه انجامید.

تجربه عملیات آبی – خاکی از نتایج مهم این عملیات بود.

در این عملیات فرماندهان بزرگی چون شهید حمید باکری و شهید همت، به شهادت رسیدند. شهید همت، پس از هفت شبانه روز بی خوابی، در حالی که به ضرب سرم، سر پا بود، به شهادت رسید و به حق سردار خیبر نام گرفت.

« والفجر مقدماتی »

۱۰٫ « والفجر مقدماتی »

رمز عملیات : یا الله، یا الله، یا الله

تاریخ عملیات : ۱۱/۱۷ تا ۱۳۶۱/۱۱/۲۱

هدف عملیات : تصرف پل غزیله و پیشروی به سوی شهر العماره.

نتایج عملیات : دشمن با وحشتی که در عملیات های گذشته تجربه کرده بود، از نقطه رهایی تا خط دومش، شانزده نوع مانع ایجاد کرده بود. زمین رملی سرعت را می گرفت. وسعت، عمق و تعدد استحکامات و وجود کانال های متعدد در منطقه تحت اشغال دشمن، مانع از دستیابی کامل رزمندگان به اهداف خود شد. تلفات زیاد بود. طراحان نظامی به این نتیجه رسیدند که عملیات باید متناسب با توان خودی صورت گیرد و از انتخاب مناطق با عمق زیاد پرهیز شود.

در این عملیات به دو تیپ ۹۰۵ و ۷۰۴ دشمن ضربه اساسی وارد شد و یک گردان از نیروهای سودانی و ۱۱۳ نفر از نیروهای عراقی اسیر شدند.

« رمضان »

۱۱٫ « رمضان »

رمز عملیات : یا مهدی عجل الله تعالی و فرجه الشریف ادرکنی

تاریخ عملیات : ۴/۲۲ تا ۱۳۶۱/۵/۷ مطابق با بیست و یکم رمضان ۱۴۰۲

هدف عملیات : حضور قوای نظامی ایران در پشت شط العرب و تسلط بر معابر وصولی بصره و تهدید بصره از سمت شرق برای تنبیه عراق. نیروهای ایران در این عملیات به طور کامل به اهداف خود نرسیدند ولی با اجرای این عملیات، مسئولان و فرماندهان جمهوری اسلامی دریافتند که با وضعیت جدیدی در جنگ روبرو هستند و برای برتری، به تدوین استراتژی جدید نیازمندند. این نخستین عملیات در خاک دشمن بود.

« بیت المقدس »

۱۲٫ « بیت المقدس »

رمز عملیات : یا علی ابن ابیطالب علیه السلام

تاریخ عملیات : ۲/۱۰ تا ۱۳۶۱/۳/۳

هدف عملیات : آزادسازی شهرهای خرمشهر و هویزه و جاده اهواز – خرمشهر، خارج ساختن شهرهای اهواز، حمیدیه و سوسنگرد و نیز جاده اهواز – آبادان از برد توپخانه دشمن و تامین مرزهای بین المللی.

نتایج عملیات : تامین کلیه هدف ها از جمله آزادسازی ۵۰۳۸ کیلومتر مربع از خاک ایران؛ کشته یا مجروح شدن ۱۶۰۰۰ نفر و اسارت ۱۹۰۰۰ نفر از افراد دشمن و …

صدام همیشه می گفت که به اختیار و میل خود از خرمشهر خارج شده است! عصر روز چهارم خرداد ۱۳۶۱ پیام جالبی از رادیو صوت الجماهیر بغداد برای افکار عمومی عراق پخش شد:

«… نیروهای پیروزمند قادسیه صدام، پس از آن که تمامی حمله های قوای دشمن مجوس و نژادپرست فارس را در مناطق الخفاجیه (سوسنگرد) و الاحوا (اهواز) با اقتدار کامل دفع کردند؛ صبح روز ۱۹۸۲/۵/۲۴ (۱۳۶۱/۳/۳) در یک جابجایی تحسین برانگیز، عقب نشینی تاکتیکی(!) خود را از جبهه محمره (خرمشهر) با موفقیت کامل انجام داده اند!!!»

« فتح المبین »

۱۳٫ « فتح المبین »

رمز عملیات : یا زهرا علیها السلام

تاریخ عملیات : ۱/۲ تا ۱۳۶۱/۱/۱۰ در سه مرحله.

هدف عملیات : آزادسازی منطقه وسیع غرب دزفول و جاده دزفول – دهلران و خارج کردن شهرهای اندیمشک، شوش، دزفول و جاده اندیمشک – اهواز از زیر آتش دور برد دشمن.

نتایج عملیات : تامین کلیه هدف ها از جمله آزادسازی ۲۵۰۰ کیلومتر مربع از خاک ایران، کشته و مجروح شدن ۴۰۰۰ نفر و اسارت ۱۵۰۰ نفر از افراد دشمن؛ انهدام ۴ لشکر عراق و …

چنان هوشیارانه و با احتیاط کامل از روی سنگرهای دشمن عبور کردند که حتی دشمن متوجه آن ها نشد. نزدیک توپخانه عراق که شدند، تازه دشمن مشکوک شد و در محور شمالی شروع به گلوله باران و شلیک منور کرد. ۱/۵ ساعت بعد از آغاز حمله، فرماندهان توپخانه دشمن خبر دادند که به آن ها حمله شده و توپخانه در حال سقوط است، ولی از فرماندهی جواب دادند هیچ علامتی که نشان از عملیات باشد، مشاهده نمی شود. بار دیگر مسئول توپخانه با التماس از فرماندهان رده بالا خواست که نیروی کمکی اعزام کنند، ولی مسئولان رده بالا دوباره آن ها را به تمسخر گرفته و گفتند که بیش از حد مشروبات الکلی مصرف کرده اند و دچار توهم شده اند! پس از اصرار فراوان توپخانه عراق، به آن ها گفتند:جلوی شما چند گردان زرهی مستقرند و هیچ گزارشی از حمله ایرانی ها نداده اند، شما چطور ادعا می کنید که به شما حمله شده است؟ فرماندهان عراقی وقتی به خود آمدند که نیروهای ایرانی به بسیاری از اهداف شان رسیده بودند!

« طریق القدس »

۱۴٫ « طریق القدس »

رمز عملیات : یا حسین علیه السلام

تاریخ عملیات : ۹/۸ تا ۱۳۶۰/۹/۱۵

هدف عملیات : آزادسازی بستان و ۵۰ روستای منطقه و رسیدن به مرز در منطقه چزابه

نتایج عملیات : آزادسازی ۶۵۰ کیلومتر مربع از خاک ایران شامل شهر بستان، ۷۰ روستا، تنگه چزابه، تجزیه قوای سپاه سوم عراق؛ کشته و مجروح شدن ۸۵۰۰ نفر و اسارت ۵۴۶ نفر از افراد دشمن و…

این عملیات، اولین عملیاتی بود که رزمندگان اسلام به مرز بین المللی می رسیدند. این احتمال وجود داشت که در صورت تعقیب دشمن در داخل خاک عراق، دشمن به تبلیغات و جنگ روانی علیه ایران اقدام کند. به همین دلیل و به پیشنهاد سردار شمعخانی و برخی فرماندهان، نام عملیات، طریق القدس گذاشته شد.

« ثامن الائمه »

۱۵٫ « ثامن الائمه »

رمز عملیات : نصرمن الله و فتح قریب

تاریخ عملیات : ۱۳۶۰/۷/۵

هدف عملیات : شکستن حصر آبادان؛ آزادسازی جاده های آبادان – اهواز و آبادان – ماهشهر و منطقه اشغالی در شرق کارون

نتایج عملیات : تامین کلیه اهداف از جمله آزادسازی ۱۳۰ کیلومتر مربع از خاک ایران؛ کشته و مجروح شدن ۱۵۰۰ نفر و اسارت ۱۸۰۰ نفر از افراد دشمن

»»»»»»»»»» به امید ظهور حضرت حجة ابن الحسن العسکری (عج) که صد البته نزدیک است ««««««««««

عملیات های هشت سال دفاع مقدس

کلیه عملیات های دفاع مقدس در جدول زیر برای سهولت در استفاده به ترتیب حروف الفبا مرتب سازی شده اند .

عملیات زمینی

ردیف	تاریخ عملیات	نام عملیات	منطقه عملیات
1	1360/12/24	ام الحسنین	کرخه کور (نور )
2	13/2/1360	امام علی	جبهه جنوب موقعیت شمال سوسنگرد
3	1359/12/26	امام مهدی(عج)	غرب سوسنگرد تا روستای احیمر
4	1/2/1360	بازی دراز	جبهه غرب موقعیت غرب سر پل ذهاب
5	19/12/1363	بدر	جبهه جنوب موقعیت هورالهویزه(شرق دجله)
6	10/2/1361	الی بیت المقدس	جبهه جنوب موقعیت غرب کارون
7	25/10/1366	بیت المقدس 2	جبهه شمالغرب موقعیت غرب ماووت(شمال سلیمانیه)
8	24/12/1366	بیت المقدس 3	جبهه شمالغرب موقعیت جنوب ماووت(سلیمانیه)
9	5/1/1367	بیت المقدس 4	جبهه شمالغرب موقعیت جنوب دریاچه دربندیخان عراق
10	22/1/1367	بیت المقدس 5	پنجوین
11	26/2/1367	بیت المقدس 6	جبهه شمالغرب موقعیت غرب ماووت (سلیمانیه)
12	22/3/1367	بیت المقدس 7	جبهه جنوب موقعیت شلمچه
13	23/7/1359	پل نادری	جبهه جنوب موقعیت غرب دزفول
14	21/11/1362	تحریرالقدس	دربندیخان عراق
15	3/12/1365	تکمیلی کربلای 5	جبهه جنوب موقعیت شلمچه
16	20/10/1359	توکل	جبهه جنوب موقعیت شمال آبادان
17	15/5/1361	ثارالله	قصر شیرین
18	5/7/1360	ثامن الائمه	جبهه جنوب موقعیت شمال آبادان
19	26/2/1361	حسین بن علی	میمک
20	3/12/1362	خیبر	جبهه جنوب موقعیت هورالهویزه و جزایر مجنون
21	11/6/1360	رجایی و باهنر	جبهه غرب موقعیت شمال سر پل ذهاب
22	22/4/1361	رمضان	جبهه جنوب موقعیت شرق بصره
23	26/8/1359	سوسنگرد	جبهه جنوب موقعیت شرق سوسنگرد
24	8/7/1359	شهید غیور اصلی	سوسنگرد - حمیدیه
25	1360/6/27	شهید مدنی	منطقه عملیاتی سوسنگرد
26	1360/2/25	شیخ فضل الله نوری	جبهه جنوبی جنگ – تپه های مدن و شهید موذنی در شمال منطقه آبادان
27	19/10/1359	ضربت ذوالفقار	جبهه غرب موقعیت غرب صالح آباد
28	8/9/1360	طریق القدس	جبهه جنوب موقعیت غرب سوسنگرد و بستان
29	1366/06/27	ظفر 1 (نامنظم)	منطقه‌ عملیاتی‌ دهوک‌ در استان‌ سلیمانیه‌ عراق‌
30	1364/4/7	ظفر 3  (نامنظم/ایذایی)	شمال غربی خط خودی - جبهه شمالی جنگ
31	1366/10/22	ظفر 5	عمق‌200 کیلومتری‌ در پشت‌ مواضع‌ دشمن‌ در استانهای‌ شمالی‌ خاک‌ عراق‌
32	1364/03/7	ظفر1(ایذایی)	جزیره مینو
33	1366/07/12	ظفر2(نامنظم)	شهر کفری‌ داغ‌ در استان‌ کرکوک‌ عراق‌
34	1366/8/28	ظفر4	استان‌ دهوک‌ عراق
35	1366/12/5	ظفر6	منطقه‌ عمومی‌ سنگاو در شرق‌ استان‌ کرکوک‌ عراق‌ - عمق‌ جبهه‌ شمالی‌ دشمن‌
36	23/12/1366	ظفر7	شرق سلیمانیه
37	1363/7/26	عاشورا	جبهه غرب موقعیت جنوب سومار(شمال فکه)
38	1364/5/24	عاشورا2(محدود)	منطقه عمومی چنگوله واقع در جنوب شهر مرزی مهران
39	1364/5/23	عاشورای 1	منطقه تکاب و صایین‌دژ از استان آذربایجان غربی ایران
40	1364/5/25	عاشورای 3	منطقه عمومی فکه ـ جبهه میانی جنگ
41	1364/7/30	عاشورای4	هورالهویزه‌ عراق‌ - محور جنگی‌ جنوب‌
42	19/7/1365	فتح 1	جبهه شمالغرب موقعیت کرکوک
43	13/6/1366	فتح 10	شمال اربیل
44	1365/8/4	فتح 2	سد دوکان‌ کردستان‌ عراق‌
45	1365/8/24	فتح 3	منطقه‌ زاخو - دهوک‌ در عمق‌300 کیلومتری‌ جبهه‌ شمالی‌ جنگ‌
46	1365/11/22	فتح 4	عمق 70 کیلومتری استان اربیل عراق – محور شمالی جنگ
47	1366/1/25	فتح 5	منطقه‌ عمومی‌ چوارتا - ماووت‌ در شمال‌ استان‌ سلیمانیه‌ عراق‌
48	7/4/1366	فتح 7	حلبچه
49	28/8/1366	فتح 8	شمال موصل
50	1366/5/18	فتح 9	منطقه عمومی شرق خرمال کردستان عراق
51	2/1/1361	فتح المبین	غرب دزفول و شوش
52	21/3/1360	فرمانده کل قوا	جبهه جنوب موقعیت جنوب دار خویین
53	1360/3/21	فرمانده کل قوا خمینی روح خدا	منطقه‌ عمومی‌ دارخوین‌
54	24/4/1364	قادر	جبهه شمالغرب موقعیت امتداد مرزآذربایجان و عراق
55	24/3/1364	قدس 1	شرق دجله
56	4/4/1364	قدس 2	هورالهویزه
57	19/4/1364	قدس 3	جنوب دهلران
58	1/5/1364	قدس 4	هورالهویزه
59	16/5/1364	قدس 5	غرب هویزه
60	9/4/1365	کربلا 1	جبهه غرب موقعیت مهران
61	30/1/1366	کربلا 10	جبهه شمالغرب
62	10/6/1365	کربلا 2	جبهه شمالغرب موقعیت غرب پادگان حاج عمران
63	11/6/1365	کربلا 3	اسکله نفتی الامیه والبکر
64	3/10/1365	کربلا 4	جبهه جنوب موقعیت جنوب وغرب خرمشهر(اروندرود)
65	19/10/1365	کربلا 5	جبهه جنوب موقعیت شلمچه وشرق بصره
66	23/10/1365	کربلا 6	جبهه غرب موقعیت نفت شهر
67	12/12/1365	کربلا 7	جبهه شمالغرب موقعیت غرب پادگان حاج عمران
68	18/1/1366	کربلا 8	جبهه جنوب موقعیت شلمچه و شرق بصره
69	20/1/1366	کربلا 9	قصر شیرین
70	۹ مهر ۱۳۵۹	کوی ذوالفقاری	آبادان
71	10/8/1361	محرم	جبهه جنوب موقعیت جنوب موسیان(شرهانی و زبیرات)
72	12/10/1360	محمد رسول الله	جبهه شمالغرب موقعیت غرب و شمال نوسرد
73	1360/6/11	محور شحیطه	غرب بلندی های "الله اکبر "
74	1360/1/25	محور شوش دانیال	منطقه عمومی شهر شوش دانیال – محور جنوبی جنگ
75	1360/01/15	محور کرخه دزفول	غرب دزفول – محور جنوبی جنگ
76	3/5 /1367	مرصاد	خطوط جبهه میانی جنگ
77	9/7/1361	مسلم بن عقیل	جبهه غرب موقعیت غرب سومار
78	20/9/1360	مطلع الفجر	جبهه غرب موقعیت شمال گیلانغرب و جنوب سرپل ذهاب
79	1/12/1360	مولای متقیان	چزابه
80	15/10/1359	نصر	جبهه جنوب موقعیت جنوب کرخه کور،هویزه
81	25/1/1366	نصر 1	غرب بانه درعراق
82	13/3/1366	نصر 2	میمک
83	27/3/1366	نصر3	جنوب دهلران
84	21/3/1366	نصر4	جبهه شمالغرب موقعیت شمال سلیمانیه
85	3/4/1366	نصر5	جنوب غربی سردشت
86	10/5/1366	نصر6	میمک
87	14/5/1366	نصر7	جبهه شمالغرب موقعیت غرب سردشت
88	29/8/1366	نصر8	جبهه شمالغرب موقعیت غرب ماووت عراق
89	1/9/1366	نصر9	حاج عمران
90	1362/1/20	والفجر 1	جبهه جنوب موقعیت شمالغرب فکه
91	1366/12/25	والفجر 10	جبهه شمالغرب موقعیت غرب نوسرد(حلبچه)
92	1362/4/29	والفجر 2	جبهه شمال غرب موقعیت غرب پیران شهر(حاج عمران)
93	7/5/1362	والفجر 3	جبهه غرب موقعیت مهران
94	27/7/1362	والفجر 4	جبهه شمال غرب موقعیت شمال مریوان(پنجوین)
95	27/11/1362	والفجر 5	چنگوله
96	2/12/1362	والفجر 6	چزابه و چیلات
97	12/1362	والفجر 7	جزابه و چیلات
98	20/11/1364	والفجر 8	جبهه جنوب موقعیت جنوب آبادان(فاو)
99	5/12/1364	والفجر 9	جبهه شمالغرب موقعیت شرق سلیمانیه(شرق چوارته عراق)
100	18/11/1361	والفجر مقدماتی	جبهه جنوب موقعیت جنوب فکه(چزابه)
101	1362/5/14	والفجر2(مرحله دوم)	ارتفاعات گردمند( ۱۹‏کیلومتری مرز و۱۴ کیلومتری پادگان حاج عمران)

جدول عملیات های دفاع مقدس

برخی از عملیات رزمندگان اسلام در طول هشت سال دفاع مقدس

شماره	نام عملیات	رمز	منطقه	تاریخ
1-	بدر	یا فاطمة الزهرا	شرق دجله	19/12/63
2-	بیت المقدس 1	یا على بن ابی طالب	غرب کارون	10/2/61
3-	بیت المقدس 2	یا زهرا	شمال سلیمانیه	25/10/66
4-	بیت المقدس 3	یا موسى بن جعفر	سلیمانیه	24/12/66
5-	بیت المقدس 4	یا ابا عبدالله	دربندیخان	6/1/67
6-	بیت المقدس 5	یا ابا عبدالله الحسین	پنجوین	22/1/67
7-	بیت المقدس 6	یا امیرالمۆ منین	سلیمانیه	27/2/67
8-	بیت المقدس 7	یا ابا عبدالله الحسین	شلمچه	23/3/67
9-	تحریر القدس	لبیک یا خمینی	دربندیخان عراق	21/11/62
10-	ثار الله	-	قصر شیرین	15/5/61
11-	ثامن الائمه	نصر من الله و فتح قریب	شمال آبادان	5/7/61
12-	حسین بن على	یا جواد الائمه	میمک	26/6/61
13-	خیبر	یارسول الله	هور الهویزه و جزایر مجنون	3/12/62
14-	رمضان	یاصاحب الزمان ادرکنى	شرق بصره	23/4/61
15-	طریق القدس	یا حسین	غرب سوسنگرد و بستان	8/9/60
16-	ظفر 7	یا محمد رسول الله	شرق سلیمانیه	23/12/66
17-	عاشورا	یا سید الشهداء	شمال فکه	25/5/64
18-	فتح 7	یا فاطمة الزهراء	حلبچه	7/4/66
19-	فتح 10	یا ابا عبدالله الحسین	شمال اربیل عراق	13/6/66
20-	فتح المبین	یا زهرا	غرب دزفول وشوش	1/1/61
21-	قدس 1	یا محمد رسول الله	شرق دجله	24/3/64
22-	قدس 2	یا محمد رسول الله	هور الهویزه	4/4/64
23-	قدس 3	یا امام جعفر صادق	جنوب دهلران	19/4/64
24-	قدس 4	محمد رسول الله	هور الهویزه	1/5/64
25-	قدس5	یا على بن ابیطالب	غرب الهویزه	16/5/64
26-	کربلاى1	یاابالفضل العباس ادرکنى	مهران	10/4/65
27-	کربلاى2	یا ابا عبدالله الحسین	حاج عمران	10/6/65
28-	کربلاى3	حسبنا الله ونعم الوکیل	اسکله نفتى الامیه والبکر	11/6/65
29-	کربلاى 4	محمد رسول الله	غرب اروند رود	3/10/65
30-	کربلاى5	یا زهرا	شلمچه و شرق بصره	19/10/65
31-	کربلاى 6	یا فاطمة الزهراء	شمال سومار	23/10/65
32-	کربلاى 7	یا مولای‌ متقیان	حاج عمران	12/12/65
33-	کربلاى 8	یا صاحب الزمان	شرق بصره	18/1/66
34-	کربلاى9	یا مهدى ادرکنى	قصر شیرین	20/1/66
35-	کربلاى 10	یا صاحب الزمان ادرکنى	ماووت عراق	30/1/66
36-	محرم	یازینب	شرهانى و زبیدات	10/8/61
37-	محمد رسول الله	لا اله الا الله محمد رسول الله	غرب نوسود	12/10/61
38-	مسلم بن عقیل	یا ابالفضل العباس	غرب سومار	9/7/61
39-	مطلع الفجر	یا مهدى ادرکنى	گیلانغرب ، سرپل ذهاب	10/9/60
40-	مولاى متقیان	یا على ادرکنى	چزابه	1/12/60
41-	نصر 1	یاصاحب الزمان	غرب بانه درعراق	25/1/66
42-	نصر 2	یاحسین مظلوم	میمک	13/3/66
43-	نصر3	-	جنوب دهلران	27/3/66
44-	نصر 4	-	سلیمانیه	31/3/66
45-	نصر5	یا زهرا	جنوب غربى سردشت	3/4/66
46-	نصر6	یاابا عبدالله	میمک	10/5/66
47-	نصر7	یا فاطمة الزهراء	غرب سردشت	14/5/66
48-	نصر8	یا محمد بن عبدالله	ماووت عراق	29/8/66
49-	نصر 9	یا مولاى متقیان	حاج عمران	1/9/66
50-	و الفجر مقدماتى	یا الله یا الله یا الله	فکه چزابه	18/11/61
51-	و الفجر1	یا الله یا الله یا الله	شمال غرب فکه	20/1/62
52-	و الفجر 2	یا الله یا الله یا الله	حاج عمران	29/4/62
53-	و الفجر3	یا الله یا الله یا الله	مهران	7/5/62
54-	و الفجر4	یا الله یا الله یا الله	پنجوین	27/7/62
55-	و الفجر5	یا زهرا	چنگوله	27/11/62
56-	و الفجر6	یا زهرا	چزابه و چیلات	2/12/62
57-	و الفجر 7	یا زهرا	چزابه و چیلات	اسفند 62
58-	و الفجر8	یا زهرا	فاو	20/11/64
59-	و الفجر9	یا الله یا الله یا الله	شرق چوارته عراق	5/12/64
60-	و الفجر10	یا الله یا الله یا الله	حلبچه	25/12/66

1 - آغاز جنگ و تجاوز عراق به میهن اسلامى ایران 31 شهریور 1359

2 - سرنگونى هواپیماى مسافربرى ایران توسط آمریکا 12/4/1367

3 - پذیرش قطعنامه سازمان ملل توسط ایران 5/5/1367

4 - عملیات مرصاد در غرب کشور و سرکوبى منافقین 27/4/1367

5 - پایان یافتن جنگ 29/5/67

بخش فرهنگ پایداری تبیان

---

منابع :

مرکز حفظ آثار و ارزش های دفاع مقدس

کتاب کشکول جبهه

آمار کلی شهدای جنگ تحمیلی تعداد ۲۱۳۲۵۵ نفر بوده که شامل۱۵۵۰۸۱نفر در درگیری مستقیم با دشمن ، ۱۶۱۵۴نفر در حملات دشمن به شهرها  ، ۱۱۸۱۴نفر درحوادث متفرقه و سایر موارد ۹۸۸۹ نفر بوده است از این آمار تعداد ۱۵۵۲۵۹ نفر مجرد ، تعداد ۵۵۹۹۶ نفر متأهل ، تعداد ۷۰۵۴ نفر ۱۴ ساله و کمتر ، تعداد ۶۵۵۷۵ نفر بین ۱۵ تا ۱۹ ساله  ، تعداد ۸۷۱۰۶ نفر بین ۲۰ تا ۲۳ ساله  ، تعداد ۲۲۷۰۳ نفر بین ۲۴ تا ۲۹ ساله  ، تعداد ۳۰۸۱۷ نفر ۳۰ ساله و بالاتربوده است

ردیف	نوع شغل		تعداد
1	سپاه پاسداران انقلاب اسلامی	کادر	23199
		سرباز	16738
2	ارتش جمهوری اسلامی	کادر	9089
		سرباز	36965
3	نیروی انتظامی جمهوری اسلامی	کادر	2926
		سرباز	5672
4	شغل آزاد		31674
5	دانش آموز		32275
6	دانشجو		2608
7	روحانی		2742
8	بیکار		6128
9	دولتی		26293
10	بسیج ویژه		2329
11	خانه دار		3136
12	کودک		2906
13	غیر ایرانی		4565
جمع کل			213255

آیا میدانید: شروع جنگ ایران و عراق ازتاریخ 31/6/59 بوده است              

 آیا میدانید: عراق با 12 لشگر زرهی ، مکانیزه ، پیاده و 36 تیپ مستقل از 3 محور ( جنوبی ؛ میانی ؛ شمالی)  به ایران حمله کرده است.

 آیا میدانید: عراق با ماشین جنگی (5400 دستگاه تانگ ، 400 قبضه توپ ضدهوائی ، 366 فروند هواپیما ، 400 فروند هلی کوپتر ) به سرزمین اسلامی ایران حمله کرده است.

 آیا میدانید : جنگ تحمیلی عراق بر ایران طولانی ترین و پرهزینه ترین و وسیع ترین جنگ بوده است ( 5/1 برابر جنگ جهانی اول ، 2 برابر جنگ جهانی دوم بوده است(

آیا میدانید: در طول8  سال دفاع مقدس 19 عملیات بزرگ ، 19 عملیات متوسط ، 125 عملیات کوچک توسط رزمندگان اسلام انجام شد.

آیا میدانید: جنگ تحمیلی عراق بر ایران 2887 روز (96 ماه ) و  8 سال طول کشیده است.

آیامیدانید : درطول نبرد 8 سال دفاع مقدس 1000 روز نبرد فعال بوده است.

 آیامیدانید: در طول 8 سال دفاع مقدس :

213 هزار شهید ، 140 هزار جانباز ،

 32۰ هزار مجروح ،40 هزار نفرآزاده

 آیا میدانید : درطول جنگ تحمیلی عراق بر ایران تعداد 72363 نفر عراقی اسیر و تعداد 395148 کشته و تعداد366فروندهواپیما و90هلیکوپتر سرنگون شده است.

آیا میدانید: درطول 8 سال دفاع مقدس: 7 عملیات بارمز یا الله ، 13 عملیات بارمزمحمد رسول الله ، 7 عملیات بانام علی ، 13 عملیات با نام زهرا ، 11 عملیات با نام حسین  و 8 عملیات با رمز یا صاحب الزمان بوده است.

 آیا میدانید: درطول 8 سال دفاع مقدس:

45000 شهید نام محمد 

20000 شهید درنامشان کلمه الله داشته اند  

30000 شهید نام علی

2000 شهید  نام رضا

13000شهید نام حسین

5400 شهید نام عباس 

4500 شهید نام اکبر

3500 شهید نام اصغر

2300 شهید نام قاسم داشته اند

وبقیه نامهای مطهر دیگری داشته اند

آیا میدانید : از 213 هزار شهید 171235 هزار شهید درخط مقدم ، 16870 نفر براثر حملات هوائی و توپخانه وبقیه در مکانهای دیگر از جبهه به شهادت رسیده اند

آیا میدانید:

۴۴ درصد   شهدا سن آنها از16 تا20 سال 

۳۰ درصد    از21 تا 26 سال

۸ درصد     26 تا 30 سال 

۱۸ درصد     بالای 30 سال بوده اند

عزیزان ممکن است این آمارها کمی با دگر آمارها متفاوت باشد اما نفس کار مهم است که همیشه به یاد شهدا باشیم

فهرست عملیات زمینی گسترده ایران در جنگ ایران و عراق مقاله‌ای در باب معرفی ۲۸ عدد از مهمترین عملیات زمینی ایران در طول ۸ سال جنگ ایران و عراق است که با نام عملیات گسترده شناخته می‌شوند. در این مقاله عملیات گسترده بر اساس جبهه عملیاتی به ۳ دسته جبهه شمالی، جبهه میانی و جبهه جنوبی دسته‌بندی می‌شوند. مجموعه اطلاعات معرفی شده برای هر عملیات مشتمل بر:نام عملیات، تاریخ شروع و پایان عملیات، منطقه اجرای عملیات، رمز عملیات، نیروهای عمل‌کننده در هر عملیات و چکیده‌ای از مهمترین دستاوردهای بدست آمده در هر عملیات می‌باشد.

محتویات

• ۱ جبهه جنوبی
• ۲ جبهه میانی
• ۳ جبهه شمالی
• ۴ منابع

جبهه جنوبی

نام عملیات	تاریخ شروع	تاریخ پایان	منطقه نبرد	رمز عملیات	نیروهای عمل‌کننده	نتایج عملیات
عملیات اندیمشک	۲۳ مهر ۱۳۵۹	۲۳ مهر ۱۳۵۹	غرب پل نادری و رودخانه کرخه، سه راه قهوه خانه		ارتش	تثبیت پل نادری و عقب راندن دشمن از قسمتی از غرب کرخه
عملیات نصر	۱۵ دی ۱۳۵۹	۱۸ دی ۱۳۵۹	هویزه-کرخه‌کور- دشت آزادگان	-	ارتش و دانشجویان پیرو خط امام	نیروهای ایرانی بخشی از شهر خرمشهر را آزاد کردند ولی به دلیل پیشروی ناهماهنگ در محورها و نبود پشتیبانی مناسب، مواضع تثبیت نگردیده و نیروهای ایرانی عقب رانده شدند
عملیات توکل	۲۰ دی ۱۳۵۹	۲۰ دی ۱۳۵۹	شمال آبادان- سه‌راهی ماهشهر	-	ارتش	تلاش نیروهای ایرانی در جهت جلوگیری از محاصره آبادان و عبور نکردن نیروهای عراقی از کارون با شکست روبرو شد
عملیات فرمانده کل قوا	۲۱ خرداد ۱۳۶۰	۲۵ خرداد ۱۳۶۰			سپاه
عملیات ثامن الائمه	۵ مهر ۱۳۶۰	۵ مهر ۱۳۶۰		نصرمن‌الله و فتحٌ‌قریب	ارتش	بازپسگیری ساحل شرقی رودخانه کارون-خارج کردن آبادان از محاصره یکساله-آزادسازی بیش از ۱۵۰ کیلومترمربع از اراضی اشغال شده نوسط ارتش عراق-کلاسیک ترین عملیات نیروهای ایرانی در طول جنگ که کاملا بر پایه اصول نظامی بود
عملیات طریق القدس	۸ آذر ۱۳۶۰	۱۵ آذر ۱۳۶۰	شمال‌و جنوب کرخه- دشت آزادگان	حسین‌بن‌علی	ارتش و سپاه	آزادسازی بستان و ۷۰ روستای منطقه و ۵ پاسگاه مرزی-تصرف مناطق الله اکبر و تنگه چزابه
عملیات فتح المبین	۲ فروردین ۱۳۶۱	۱۰ فروردین ۱۳۶۱	غرب کرخه	یازهرا(س)	ارتش و سپاه	بازپسگیری ۲۵۰۰ کیلومتر مربع از خاک ایران از نیروهای عراقی-آزادسازی جاده استراتژیک دزفول تا دهلران-تصرف چاه‌های نفت ابوقریب در ارتفاعات تینه-اسارت ۱۵۰۰۰ سرباز عراقی توسط نیروهای ایرانی
عملیات بیت المقدس	۱۰ اردیبهشت ۱۳۶۱	۳ خرداد ۱۳۶۱	خرمشهر- دشت آزادگان	یا علی‌ابن‌ابیطالب علیه‌السّلام	ارتش و سپاه	آزادسازی خرمشهر و منطقه هویزه و پادگان حمید-انهدام۲۰٪ از ارتش عراق-آزادسازی۵۰۳۸ کیلومترمربع از مناطق اشغال شده-عقب‌نشینی گسترده نیروهای عراق از استان خوزستان و موضعگیری آنها در اطراف شهر بصره جهت مقابله با حمله احتمالی نیروهای ایرانی
عملیات رمضان	۲۲ تیر ۱۳۶۱	۷ مرداد ۱۳۶۱	شرق بصره	یا صاحب‌الزمان ادرکنی	ارتش و سپاه	موفقیت نیروهای ایرانی در محاصره بصره و شکست در نفوذ و تصرف آن شهر
عملیات محرم	۱۰ آبان ۱۳۶۱	۲۰ آبان ۱۳۶۱	موسیان- ارتفاعات مرزی «میال حمرین»- جنوب‌شرقی دهلران	یا زینب(س)	ارتش و سپاه	از اهداف این عملیات بازیابی روحیه رزمندگان ایرانی بعد از شکست در عملیات رمضان بود-تصرف منابع نفتی موسیان و بیات و همچنین حوضچه‌های نفتی زبیدات که مشتمل بر ۷۰۰ حلقه چاه نفتی بود-تصرف جاده طیب به شهرانی-تصرف جاده تدارکاتی بغداد به بصره-رسیدن نیروهای به نقطه مرزی به طول۵۰ کیلومتر
عملیات والفجر مقدماتی	۱۷ بهمن ۱۳۶۱	۲۱ بهمن ۱۳۶۱	فکه‌-چزابه	یاالله‌-یاالله‌-یاالله	سپاه	لو رفتن طرح عملیات توسط نیروهای سازمان مجاهدین خلق-ناکامی نیروهای ایرانی در تصرف پل غزیله و تصرف شهر العماره
عملیات والفجر ۱	۲۱ فروردین ۱۳۶۲	۲۸ فروردین ۱۳۶۲	جبل فوقی- شمال فکه	یاالله‌-یاالله‌-یاالله	ارتش	دستیابی نسبی نیروهای ایرانی به ارتفاعات موردنظر-ضعف فرماندهی نیروهای زمینی به جهت اتکای بیش از حد به واحد توپخانه-ناکامی در الحاق یگانها به یکدیگر بعد از پایان عملیات-عقب نشینی نیروهای ایرانی به مواضع قبلی بعد از چند روز
عملیات خیبر	۳ اسفند ۱۳۶۲	۲۲ اسفند ۱۳۶۲	هورالهویزه	یا رسول الله	ارتش و سپاه	در محور شمالی عملیات‌(العزیز)نیروهای ایرانی توانستند خود را به رودخانه دجله رسانده و تردد خودروهای راه بصره به بغداد را قطع کنند-تصرف دو جزیره مجنون به مساحت ۱۶۰ کیلومتر مربع‌-تصرف ۵۰ حلقه چاه نفت-استفاده گسترده عراق از سلاح شیمیایی-شروع جنگ نفت‌کشها
عملیات بدر	۱۹ اسفند ۱۳۶۲	۲۶ اسفند1362	هورالهویزه- شمال بصره	یا فاطمه‌الزّهرا(س)	سپاه	پیشروی کم نیروهای ایرانی در مواضع عراق تا شرق دجله و ناکامی در عبور از آن-ناتوانی آتشباری مناسب نیروهای ایرانی به نیروهای عراق به دلیل کمبود امکانات-عقب نشینی از نیمی از مناطق متصرف شده بعد از یک هفته-شروع جنگ شهرها
عملیات والفجر ۸	۲۰ بهمن ۱۳۶۴	۲۹ فروردین ۱۳۶۵	شبه‌جزیره فاو	یا فاطمه‌الزهرا(س)	سپاه	تصرف شهر فاو، راس‌البیشه، جاده فاو تا بصره-قطع دسترسی عراق به خلیج فارس-گسترده ترین استفاده از سلاح‌های شیمیایی در طول جنگ از جانب ارتش عراق-اسارت ۳۰۰۰ سرباز عراقی توسط نیروهای ایرانی-تصویب قطعنامه ۵۸۲ شورای امنیت-ساخت پل «بعثت»با استفاده از ۵۰۰۰ لوله بر روی اروند رود-مصدومیت شیمیایی بیش از ۱۵۰۰۰ سرباز ایرانی در ۱۷ روز-ورود رابرت مک‌فارلین به تهران
عملیات کربلای ۴	۳ دی ۱۳۶۵	۵ دی ۱۳۶۵	غرب جزیره مینو- ابوالخصیب	محمدرسول‌الله	سپاه	لو رفتن طرح عملیات پیش از آغاز آن توسط هواپیماهای آواکس-مسدود کردن حفر کانال در معبر اصلی محور و پر کردن آن با مازوت جهت زمین گیر کردن نیروهای ایرانی-شکست خودن نیروهای ایرانی در تصرف کردن جزایر ام‌الرّصاص و ابوالخطیب بعد از۴۸ ساعت و دستور توقف عملیات توسط فرماندهان
عملیات کربلای ۵	۱۹/۱۰۱۳۶۵	۴ اسفند ۱۳۶۵	شرق بصره	یا زهرا(س)	سپاه پاسداران	تصویب قطعنامه ۵۹۸-پیشروی ۱۲ کیلومتری به سمت بصره-تصرف ۱۱ قرارگاه ارتش عراق-آزادسازی ۱۵۰ کیلومتر از مساحت ایران-انهدام ۸۱ تیپ و گردان مستقل ارتش عراق-تصرف دریاچه بوبیان-آزادسازی ۴ پاسگاه مرزی ایران
عملیات بیت المقدس ۷	۲۲ خرداد ۱۳۶۷	۲۵ خرداد ۱۳۶۷	شلمچه	یا اباعبدالله‌الحسین	سپاه	هدف از این عملیات صرفاً تضعیف روحیه و ماشین جنگی عراق در قسمت جنوبی کانال پرورش ماهی بود. نیروهای ایرانی با اولین پاتک عراق بدون هیچ مقاومتی به مواضع اولیه خود بازگشند
عملیات لبیک یا خمینی			غرب کارون	فنای‌فی‌الله	سپاه

جبهه میانی

نام عملیات	شروع عملیات	پایان عملیات	منطقه نبرد	رمز عملیات	نیروهای عمل‌کننده	نتایج عملیات
عملیات کربلای ۱	۹ تیر ۱۳۶۵	۱۹ تیر ۱۳۶۵	ارتفاعات قلاویزان تا شهر مهران	یا اباالفضل‌العباس ادرکنی	سپاه	بازپسگیری شهر مهران و ارتفاعات استراتژیک قلاویزان و حمرین-آزادسازی جاده دهلران به مهران-آزادسازی ۲ پاسگاه مرزی
عملیات کربلای ۶	۲۴ دی ۱۳۶۵	۲۴ دی ۱۳۶۵	شهر نفت شهر و شمال شهر سومار	یا زهرا(س)	ارتش	نیروهای ایرانی در آزادسازی شهر «نفت شهر» ایران و شهر «نفت خانه» عراق شکست خوردند

جبهه شمالی

نام عملیات	تاریخ شروع	تاریخ پایان	منطقه نبرد	رمز عملیات	نیروهای عمل‌کننده	نتایج عملیات
عملیات والفجر ۴	۲۷ مهر ۱۳۶۲	۳۰ آبان ۱۳۶۲	پنجوین	یاالله‌-یاالله‌-یاالله	ارتش و سپاه	مقاومت بیش از انتظار ارتش عراق در منطقه باعث سرمایه‌گذاری فراوان دو طرف برای پیروزی در این نبرد بود و والفجر۴ را از یک عملیات محدود به یک عملیات گسترده تبدیل کرد. در طی این عملیات ۷۰۰ کیلومترمربع از خاک عراق به تصرف نیروهای ایرانی درآمد.
عملیات قادر	۲۴ تیر ۱۳۶۴	۱۸ شهریور ۱۳۶۴	سیدکان	یا صاحب‌الزمان (عج)	ارتش	به دلیل ناکامی عملیات بدر، ابتکار عمل اینبار به ارتش داده شد و آزادسازی منطقه عمومی اشنویه-پیرانشهر نیز از سپاه به ارتش واگذار شد. اما ارتش نیز در این عملیات ناکام ماند و طی دوماه سه بار در تصرف منطقه شکست خورد و درنهایت دستور توقف عملیات
عملیات کربلای ۱۰	۲۵ فروردین ۱۳۶۶	۵ اردیبهشت ۱۳۶۶	محور بانه- سردشت- ماووت	یا صاحب‌الزمان ادرکنی	سپاه و اتحادیه میهنی کردستان	پیشروی کند نیروهای ایرانی در راههای سخت‌گذر منطقه-ناکامی در تحقق نیمی از اهداف اولیه عملیات-پیشروی۳۴ کیلومتری در خاک عراق-زمینگیری نیروهای دوطرف در ارتفاعات شاخ‌گولان
عملیات بیت المقدس ۲	۲۵ دی ۱۳۶۶	۲ بهمن ۱۳۶۶	ارتفاع قمیش- سلیمانیه- ماووت	یا زهرا(س)	سپاه	نخستین عملیات ایران در زمستان بود که در جهت امتیازگیری برای پایان جنگ پیروزی نسبی را به همراه داشت-تصرف ارتفاعات قمیش، ویولان و تنگه گوجار دستاوردهای این عملیات بود
عملیات والفجر ۱۰	۲۴ اسفند ۱۳۶۶	۲۹ اسفند ۱۳۶۶	حلبچه-سلیمانیه	یا رسول‌الله(ص)	سپاه	آخرین عملیات نظامی ایران بود که از جانب فرماندهان به عنوان آخرین ضربه به ارتش عراق در جهت پذیرفتن قطعنامه۵۹۸ شناخته می‌شود. این عملیات با موفقیت کامل همراه شد و شهرهای حلبچه، دوجیله و خورمال به تصرف نیروهای ایرانی درآمدند-محاصره شهر سلیمانیه عراق-بمباران شیمیایی شهر حلبچه عراق توسط رژیم بعث
عملیات مرصاد			استان کرمانشاه	یا صاحب‌الزمان عجل‌الله تعالی وجه‌الشریف	ارتش و سپاه	شکست کامل عملیات «فروغ جاویدان»-عقب راندن نیروهای مهاجم به پشت مرزهای بین المللی-کشتن۲۰۰۰ تن و دستگیری۲۵۰ تن از اعضای سازمان مجاهدین خلق ایران-انهدام۴۰۰ دستگاه انواع وسایل نقلیه ارتش عراق که در اختیار نیروهای مهاجم قرار داشت-پذیرش قطعنامه۵۹۸ شورای امنیت توسط صدام حسین-ابراز تمایل بریتانیا برای برقراری مجدد روابط دیپلماتیک-اعزام نیروهای پاسدار صلح سازمان ملل به مرزهای دو کشور و ایجاد صلح پایدار.

منابع

• حسن درّی. اطلس راهنما۵-«کارنامه نبردهای زمینی». مهدی انصاری. چاپ دوم. تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، ۱۳۸۳. شابک ‎۸-۴۸-۶۳۱۵-۹۶۴.

[نهفتن] ن ب و عملیات‌های نظامی در جنگ ایران و عراق سپاه پاسداران • بسیج مستضعفین • نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران • نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران • نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران • جهاد سازندگی • ستاد جنگ‌های نامنظم • لشکر بدر • پیش‌مرگ • اتحادیه میهنی کردستان عراق ارتش بعث عراق • نیروی هوایی ارتش بعث عراق • نیروی دریایی ارتش بعث عراق • سربازان داوطلب اتحادیه عرب • کومله • سازمان مجاهدین خلق ایران • نیروی دریایی ایالات متحده • نیروی هوایی ایالات متحده • ارتش مصر • ارتش سودان • ارتش یمن عملیات‌های نظامی آمریکا نیروی دریایی ایالات متحده آمریکا عملیات آخوندک • عملیات اراده جدی • عملیات فرصت برجسته • عملیات کمانگیر چابک نیروی هوایی ایالات متحده آمریکا عملیات یخچال شکننده عملیات‌های نظامی ایران نیروی هوایی ارتش عملیات کمان ۹۹ • عملیات اچ-۳ • عملیات سلطان • عملیات اوسیراک ارتش جمهوری اسلامی ایران و سپاه پاسداران گسترده دزفول • نصر • توکل • ثامن‌الائمه • طریق‌القدس • فتح‌المبین • بیت‌المقدس • رمضان • والفجر مقدماتی • والفجر ۱ • والفجر ۴ • خیبر • بدر • قادر • والفجر ۸ (نبرد اول فاو) • کربلای ۱ • کربلای ۴ • کربلای ۵ • کربلای ۶ • کربلای ۱۰ • بیت‌المقدس ۲ • بیت‌المقدس ۷ • لبیک یا خمینی • والفجر ۱۰ • مرصاد نیمه گسترده عملیات آفندی نصر • عملیات جاده ماهشهر • سوسنگرد(۲) • امام علی (ع) • فرمانده‌کل‌قوا • پشتیبانی بیت‌المقدس • محرم • پشتیبانی والفجر ۸ • تکمیلی والفجر ۸ • تکمیلی کربلای ۵ • کربلای ۸ • ضربت ذوالفقار • بازی‌دراز • رجایی و باهنر • مطلع‌الفجر • والفجر ۳ • مسلم بن عقیل • عاشورا • روح‌الله خمینی کبیر • محمد رسول‌الله • والفجر ۲ • والفجر ۹ • کربلای ۲ • کربلای ۷ • نصر ۴ • نصر ۷ • نصر ۸ • بیت‌المقدس ۳ • بیت‌المقدس ۴ • بیت‌المقدس ۶ محدود غیور اصلی • سوسنگرد (۱) • موسیان • ذوالفقاریه • سه‌راهی آبادان • امام مهدی (عج) • تپه چشمه • شیخ فضل‌الله • شهید چمران • شهید مدنی • قدس ۱ • قدس ۲ • قدس ۳ • قدس ۴ • قدس ۵ • انصارالحسین • ریجاب • قلقله • میمک • عاشورای۱ • عاشورای ۲ • عاشورای ۳ • عاشورای ۴ • چغالوند • شهید عباس ملکی • کانی‌سخت • امیرالمومنین (ع) • حسین‌بن‌علی • ثارالله • والفجر ۵ • والفجر ۶ • ظفر ۱ • کربلای ۹ • نصر ۱ • نصر ۲ • نصر ۳ • نصر ۵ • نصر ۶ • تمرچین • قوچ‌سلطان • اورامانات • تحریرالقدس ایذایی∗ اربعین حسینی • عملیات امام موسی صدر • شهید عبادت • شهید رستمی • شهید گلاب‌بخش • میمک • ذیل • شهید فرجیان‌زاده • ۱۹ رمضان • شهید محمّد بیشه • ابوذر • پاسگاه شهدا • حجیج • عملیات فتح ۱ • عملیات فتح ۸ نیروی دریایی ارتش و سپاه پاسداران عملیات اشکان • عملیات مروارید • کربلای ۳ • جنگ نفت‌کش‌ها وزارت کشور جمهوری اسلامی ایران انفجار ساختمان وزارت کشور عراق عملیات‌های نظامی عراق نیروی زمینی عراق حمله عراق به ایران (۱۳۵۹)  • نبرد خرمشهر • حصر آبادان  • توکلنا علی‌الله • رمضان‌المبارک (نبرد دوم فاو) نیروی هوایی عراق جنگ نفت‌کش‌ها • بمباران شیمیایی سردشت • حمله شیمیایی به حلبچه سازمان مجاهدین خلق بمب‌گذاری در دفتر حزب جمهوری اسلامی • عملیات آفتاب • عملیات چلچراغ • عملیات فروغ‌جاویدان سازمان نظامی نیما انفجار سفارت سوریه در تهران عملیات‌های نظامی اسرائیل نیروی هوایی اسرائیل عملیات اپرا ^ شمار عملیات‌های ایذایی جنگ ایران و عراق حدود ۱۰۰ مورد است که همگی توسط سپاه پاسداران و واحدهای جنگ نامنظم شهید چمران انجام شده‌است. از آنجا که بسیاری از آن‌ها اسمی خاص نداشته و صرفاً تاریخ انجام آنها مشخص است، از ذکر آن‌ها خودداری شده و تعدادی از عملیات‌های شاخص ذکر می‌گردد.

نام کلیه عملیات های دفاع مقدس با جزئیات

رخدادها و اتفاقات پیرامون 8 سال جنگ تحمیلی و دفاع مقدس و عظمت آن بر هیچکس پوشیده نیست ! جنگ ایران و عراق با تحریک صدام حسین توسط آمریکا و رژیم صهیونیستی و عمال و دست نشانده هایشان بر علیه کشورمان در حالی صورت گرفت که نهال نوپای انقلاب اسلامی به تازگی شکل گرفته بود و متاسفانه کشورمان از اوایل انقلاب و از همان ابتدای شکل گیری نهال نوپای انقلاب اسلامی ایران دستخوش توطئه ها و فتنه های دشمنان خارجی و داخلی (منافقان) بوده و هست. کشورمان در آن سالها پس از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی ایران و نابودی رژیم طاغوت ؛ بلافاصله توسط دشمنان خارجی و داخلی (منافقان) ؛ مورد آماج و هجوم قرار گرفت از ترور علما ، فضلا و روحانیون گرفته تا ترور نخست وزیر و رئیس جمهور وقت کشور و تحریم و سپس تحریک عراق به جهت تجاوز به کشورمان و همچنین تهاجم فرهنگی و انواع توطئه ها و ترورها و … با نیت براندازی حکومت جمهوری اسلامی ، صورت گرفت.

حوادث و رویدادها پیرامون دفاع مقدس بسیار عظیم و گسترده است و مطالعه و تحقیق پیرامون آن بسیار خواندنی ، لذتبخش و بعضا غم انگیز و در نهایت افتخار آفرین می باشد و بر هر ایرانی واجب است که اطلاعات کلی و جزئی پیرامون این رخداد عظیم در کشورمان کسب کند ، از مطالعه در مقالات نوشته شده پیرامون دفاع مقدس و زندگینامه و کسب اطلاعات و آمار در مورد دفاع مقدس گرفته تا مشاهده فیلم ها و مستند ها و کاوش در این دریای بیکران و اعجاز انگیز دفاع مقدس که با بصیرت و آگاهی ملت ایران و هدایت بنیانگزار انقلاب و رهبر کبیر انقلاب اسلامی ایران حضرت آیت الله امام خمینی (ره) و در ادامه آن هدایت و رهبری مقام معظم رهبری حضرت آیت الله خامنه ای تاکنون علیرغم دشمنی ها و توطئه های بیشمار خارجی و داخلی به خوبی پیش رفته و پیش خواهد رفت تا انشاءالله پرچم انقلاب در دستان مقدس حضرت ولی عصر ارواحنا فدا قرار گیرد …

دفاع مقدس ؛ بزرگترین و عظیم ترین رخداد کشورمان در طی سالهای پس از انقلاب بوده و هست ، دفاعی که کشورمان بر علیه نه تنها عراق و آمریکا و اسرائیل می جنگید بلکه بر علیه کل دنیا ایستادگی کرد و در مقابل زورگویی ها و زیاده خواهی های استکبار مقاومت شایسته ای کرد و به همگان نشان داد که ملت ایران اسلامی زیر بار زور و استکبار و تجاوز نخواهد رفت ! امروزه همه ما می دانیم که خودکفایی ، آزادی ، استقلال ، امنیت و آرامش و تمامیت ارضی کشورمان را مدیون خون صدها هزار شهید هستیم و همیشه باید دفاع مقدس را ارج نهاده و به آن افتخار کنیم و چراغ راه آینده خود و آیندگان قرار دهیم .

این نوشتار، روزشمار اجمالی جنگ تحمیلی عراق علیه ایران از بعد نظامی ـ عملیاتی با رعایت ترتیب تاریخی عملیات هاست تا علاقمندان به موضوعات مرتبط با دفاع مقدس ، هر چه بیشتر با فراز و نشیب های دوران جنگ تحمیلی و نحوه عمل ارتش عراق و رزمندگان اسلام آشنا شوند. بررسی ابعاد مختلف جنگ ایران و عراق نیازمند زمان و امکانات بسیاری است و در کنار عملیات های نظامی، آنچه دارای اهمیت است ، پیامدهای سیاسی، اجتماعی و اقتصادی و رابطه مستقیم انها با تحولات جنگ می باشد که البته در این مقاله به آن نپرداخته ایم. نکته قابل ذکر دیگر اینکه نام عملیات ها بر اساس سال های جنگ تقسیم بندی شده و برای هر سال، توضیحاتی پیرامون وضعیت کلی جنگ بیان شده است که در ادامه مطلب از سایت فارسی مد شاهد هستید …

نام کلیه عملیات های دفاع مقدس با جزئیات

نام کلیه عملیات های دفاع مقدس با جزئیات

روز شمار دفاع مقدس (1) – آغاز جنگ 

در سی و یکم شهریور 1359 ؛ در شرایطی که اقدامات متعدد امپراطوری آمریکا جهت براندازی نظام نوپای انقلاب اسلامی یکی پس از دیگری با شکست مواجه می شد، رژیم جنگ طلب و توسعه طلب عراق با حمایت آمریکا و غرب مرزهای جمهوری اسلامی ایران را مورد حمله نظامی قرارداد و بطور همزمان نیروی هوایی این کشور در یک تهاجم گسترده مناطق استراتژیک از جمله فرودگاه تهران را بمباران کرد و به دنبال آن جنگ تحمیلی رسماً آغاز گردید. با شروع جنگ جمهوری اسلامی ایران کاملاً غافلگیر شد. زیرا از یک طرف ارتش بخاطر اعدام، تصفیه و فرار سران فاسد خود فاقد کمترین کارایی بود. از طرف دیگر سپاه نیز هنوز در بدو شکل گیری بوده و توان محدودش نیز در درگیریهای داخلی در کردستان، گنبد، جریان خلق عرب و …شدیداً تحلیل رفته بود. بنابراین ایران فاقد یک سازمان نظامی توانمند برای مقابله با ماشین جنگی عراق بود. از این میان دو عامل اساسی مانع فروپاشی نظام سیاسی کشور گردید. اول کنترل اوضاع توسط حضرت امام (ره) و عامل دوم سیل روز افزون مردم در صحنه سیاسی کشور و گسیل آنها به جبهه ها سازمان یافتن نسبی مردم و بسیج آنها سبب شد آغاز حملات ایذایی و چریکی گردید و توانست مانع پیشروی ماشین جنگی عراق گردد و پس از آن بتدریج انسجام عملیاتهای محدود مورد نظر واقع شد. عراق نیز در این مقطع پس از ناکامی در تصرف خوزستان با اتخاذ استراتژی دفاعی در جنگ زمینی و افزایش فشار بر روی شهروندان از طریق جنگ شهرها سعی نمود در کوتاهترین زمان ممکن دولت ر اتسلیم نموده و وادار به مذاکره نماید، لیکن موضع سازش ناپذیر امام خمینی (ره) و وفاداری و پشتیبانی مردم از معظم له پاسخ کوبنده ای به تحرکات ایذائی بود حدودآً 18 عملیات بصورت کلاسیک و در دوره بنی صدر انجام شد که هیچگونه موفقیتی دربر نداشت. در مطالبی که متعاقباً می آید اقدامات انجام شده طرفین بررسی خواهد شد.

نام کلیه عملیات های دفاع مقدس با جزئیات

نام کلیه عملیات های دفاع مقدس با جزئیات

1359/6/31_ آغاز تهاجم همه جانبه عراق به جمهوری اسلامی ایران که از سه جبهه جنوب، میانی و شمال انجام شد.

ارتش عراق در جبهه تهاجم خود را از پنج محور آغاز کرد:

1- محور شلمچه برای تصرف خرمشهر و آبادان.

2 – محور کوشک به طرف اهواز.

3 – محور طلائیه به سمت هویزه.

4 – محور چزابه به طرف بستان، سوسنگرد و اهواز.

5 – محور فلکه به سمت شوش، دزفول و دهلران.

6 – در جبهه میانی نیروهای دشمن از چهار محور وارد عمل شدند.

7- محور مهران.

8 – محور مندلی به سمت ارتفاعات سومار و نفت شهر.

9 – محور خسروی- قصر شیرین.

10 – محور سلیمانیه – پنجوین جهت تصرف ارتفاعات مریوان و بانه.

در جبهه شمالی از محور ازگله به بالا ابتکار عمل در دست نیروهای محلی و ضد انقلاب داخلی قرار داشت و عراق در نقش پشتیبانی عمل می کرد.

در فاصله آغاز جنگ (1359/6/31) تا (1359/12/26) عملیاتهای محدودی از سوی نیروهای خودی انجام شد که به ترتیب ذکر می شود.

نام کلیه عملیات های دفاع مقدس با جزئیات

نام کلیه عملیات های دفاع مقدس با جزئیات

59/7/13_ عملیات مشترک سپاه و ارتش در منطقه موسیان.

59/7/23_ حرکت محدود ارتش در منطقه دزفول.

59/8/15 _ شبیخون غیور اصلی توسط سپاه در منطقه حمیدیه.

59/10/4 _ حرکت محدود سپاه در تنگ حاجیان.

59/10/15_ عملیات ارتش هویزه.

59/10/19 _ عملیات محدود سپاه و ارتش در میمک.

59/10/19_ عملیات مشترک سپاه و ارتش در محور آبادان.

59/10/20 _ عملیات محدود نصر در محور ماهشهر توسط سپاه و ارتش.

59/11/12 _ عملیات ارتش در ارتفاعات زیل.

59/11/18_ عملیات سپاه در منطقه سوسنگرد.

59/11/21_ عملیات محدود در منطقه دهلاویه توسط سپاه.

59/11/26_ حرکت محدود سپاه در ارتفاعات زیل.

59/11/26_ عملیات در محور میمک.

59/12/24_ عملیات محدود سپاه در سرپل ذهاب.

59/12/24_ عملیات سپاه در گیلان غرب.

59/12/26_ عملیات حضرت مهدی در محور سوسنگرد توسط سپاه.

نام کلیه عملیات های دفاع مقدس با جزئیات

نام کلیه عملیات های دفاع مقدس با جزئیات

روز شمار دفاع مقدس (2) – سال 1360

در نیمه اول این سال در اثر افزایش تجربه رزمندگان اسلام عملیات چریکی و ایذایی جای خود را به عملیات محدود داد و نیروهای اسلام ظرف مدت 6 ماه 19 عملیات در جبهه های غرب و جنوب انجام دادند. همچنین جبهه خودی دریافت که از این پس قادر است ضربات اساسی تری به ارتش عراق وارد نماید. بویژه پس از خلع بنی صدر از ریاست جمهوری و فرماندهی کل قوا زمینه بازتری برای حضور نیروهای انقلابی در صحنه تصمیم گیری جنگ فراهم شد و ارتش و سپاه توانستند با همکاری یکدیگر به مقابله با دشمن بپردازند. در نیمه دوم سال 60 استراتژی تدوین شده موسوم به طرحهای کربلا به اجرا گذاشته شد. اولین گام در اجرای این استراتژی شکستن حصر آبادان بود. این عملیات زمینه ساز آزاد سازی خرمشهر گردید و باور مسئولین جنگ را نسبت به امکان دستیابی به پیروزیهای بیشتر مضاعف ساخت.

60/1/1_ عملیات محدود و مشترک سپاه و ارتش در ارتفاع قوچ سلطان.

60/1/15 _ عملیات حضرت مهدی در محور کرخه- دزفول توسط سپاه و ارتش.

60/1/25_ عملیات امام مهدی در محور شوش توسط سپاه و ارتش.

60/2/2 _ عملیات مشترک سپاه و ارتش در ارتفاع بازی دراز.

60/2/25_ عملیات شیخ فضل الله نوری در محور آبادان توسط ارتش و سپاه.

60/2/31_ عملیات امام علی در محور شوش – سوسنگرد توسط سپاه و ارتش.

60/3/11_ عملیات محدود سپاه در منطقه نوسود.

60/3/15_ عملیات محدود سپاه در منطقه نوسود.

60/3/21 _ عملیات فرماندهی کل قوا در محور دارخوین توسط ارتش و سپاه.

60/4/2 _ عملیات محدود و مشترک سپاه و ارتش در محور دزفول.

60/4/11 _ عملیات روح الله در محور نوسود توسط ارتش و سپاه.

60/5/3_ عملیات شهید چمران در محور جاده ماهشهر توسط سپاه.

60/5/5 _ عملیات مشترک ارتش و سپاه با نام شهید چمران در حمیدیه (طراح).

60/5/12_ عملیات مشترک و محدود سپاه در محور طراح.

60/6/10_ حرکت محدود سپاه در محور طراح.

60/6/10_ عملیات شهید رجایی و باهنر در محور حمیدیه توسط سپاه و ارتش.

60/6/11_ عملیات نصر در غرب تپه الله اکبر توسط ارتش وسپاه.

60/6/11_ عملیات مشترک ارتش و سپاه در ارتفاع بازی دراز.

60/6/27_ عملیات شهید مدنی در غرب سوسنگرد توسط سپاه.

60/7/5_ عملیات ثامن الائمه در شمال آبادان و شرق کارون بطور مشترک توسط سپاه پاسداران انقلاب اسلامی انجام شد.

استعداد خودی در این عملیات 9 تیپ، 9 گردان پیاده منهای توپخانه و پنجاه قبضه ضد هوایی بود و در مقابل توان دشمن را 6 تیپ زرهی و پیاده، 1 گروهان موشک ضد تانک میلان، 3 آتشبار ضد هوایی و 2 آتشبار توپخانه سبک تشکیل می داد. در این عملیات 150 کیلومتر مربع از خاک میهن اسلامی از جمله دو جاده استراتژیک اهواز – آبادان و ماهشهر – آبادان آزاد شد و شهر آبادان از محاصره دشمن خارج گردید. تلفات انسانی نیروهای عراق در عملیات ثامن الائمه بالغ بر 1800 اسیر و 1500 تا 2000 کشته و زخمی شد و 90 دستگاه تانک و نفربر، 100 خودرو، 2 دستگاه پل پی امپی ارتش عراق منهدم گردید. همچنین 160دستگاه تانک و نفربر 150 خودرو، 30 دستگاه لودر و بلدزر و 7 قبضه توپ به غنیمت نیروهای ایران درآمد.

نام کلیه عملیات های دفاع مقدس با جزئیات

نام کلیه عملیات های دفاع مقدس با جزئیات

60/9/8_ عملیات طریق القدس با همکاری مشترک سپاه و ارتش در منطقه بستان انجام شد.

استعداد قوای خودی در این عملیات 5 تیپ پیاده، 4 تیپ زرهی و 4 گردان توپخانه بود و دشمن از 6 تیپ زرهی، 5 تیپ پیاده و 3 گروه جیش الشعبی استفاده می کرد. در این عملیات 650 کیلومتر از زمین از جمله شهرستان بستان از اشغال نیروهای عراقی خارج گردید و از نیروهای دشمن 549 نفر اسیر و 8500 نفر کشته و یا زخمی شدند. همچنین نیروهای خودی موفق شدند 180 دستگاه تانک و نفربر، 200 دستگاه خودرو، 12 فروند هواپیما، 4 فروند هلیکوپتر را منهدم کرده و 170 دستگاه تانک و نفربر، 250 دستگاه خودرو، 150دستگاه تجهیزات و 19 قبضه توپ را به غنیمت خود درآوردند.

60/9/12 _ عملیات ضربت ذوالفقار.

60/9/20 _ عملیات مشترک سپاه و ارتش تحت عنوان مطلع الفجر در منطقه گیلان غرب.

60/10/12_ عملیات محمد رسول الله در محور مریوان – پاوه توسط ارتش و سپاه.

60/10/12 _ عملیات امیرالمومنین در منطقه ریجاب.

60/12/1 _ عملیات امام علی توسط ارتش و سپاه در چزابه.

نام کلیه عملیات های دفاع مقدس با جزئیات

نام کلیه عملیات های دفاع مقدس با جزئیات

روز شمار دفاع مقدس (3) سال 1361

با آغاز سال جدید ضربات قاطع مدافعین انقلاب سبب دگرگونی عمیق در توازن جنگ شد. عملیات فتح المبین که از جانب امام امت (ره) فتح الفتوح لقب گرفت، ضربات جبران ناپذیری بر ارتش بعث عراق وارد ساخت و موجب آزاد سازی مناطق استراتژیک وسیعی گردید. عملیات بیت المقدس که در فاصله زمانی کوتاهی پس از فتح المبین صورت گرفت رژیم عراق را در آستانه سقوط قرار داد. فتح خرمشهر علاوه بر افزایش روحیه درجبهه خودی اعتبار نظامیان عراقی را شدیداً زیر سوال برد. در واقع همانگونه که تصرف خرمشهر برگ برنده عراق محسوب می شد و موازنه را به نفع او حفظ می کرد از دست دادن آن نیز توان و کارآیی ارتش و رژیم عراق را در داخل و خارج مورد تردید قرار داد بویژه آنکه تلفات نیروی انسانی و تجهیزات انهدامی و اغتنامی ارتش عراق در این عملیات آنقدر بالا بود که رژیم عراق را یارای ادامه جنگ نبود. عملیاتهای فتح المبین و بیت المقدس بکلی توازن جنگ را به نفع نیروهای اسلامی تغییر داد و ارتش عراق را شدیداً در موضع انفعالی قرار داد. بگونه ای که صدام حسین رئیس رژیم عراق پس از بازپس گیری فاو در فروردین 67 اظهار داشت. (نقل به مضمون): «بعد از تصرف محمره (خرمشهر) توسط ایران ما فقط یک تیپ داشتیم که برای حفاظت بغداد گماردیم» رژیم عراق در پی شرایط حادی که بر او عارض شده بود و بدلیل ضعفهای موجود تحت لوای صلح طلبی دست به عقب نشینی از بقیه نقاط مرزی زد و در نقاطی موضع گرفت که توسط موانع طبیعی محافظت می شد تا بدین نحو کمبود نیروی خود را جبران نماید.

ضعف های اساسی عراق در این مقطع عبارت بودند از:

1 – عدم برنامه ریزی برای جنگ دراز مدت در داخل خاک ایران.

2 – شکست روحی ناشی از عدم موفقیت در استراتژی پیروزی برق آسا.

3- ناتوانی در مقابل جنگهای نامنظم.

4 – عدم دستیابی به خطوط دفاعی منظم و قابل اتکاء.

5 – دادن جناح و فاصله زیاد بین خط مقدم و عقبه.

6 – دست نیافتن به هدفهای مورد نظر.

7- فقدان انگیزه در سربازان عراقی.

بعد از بیت المقدس بدلیل تحلیل رفتن توان یگانهای خودی وقفه ای کوتاه در انجام عملیات بعدی ایجاد شد و عراق نیز سراسیمه اقدام به ایجاد موانع و خطوط متعدد دفاعی در جنوب نمود تا بدین وسیله شهر استراتژیک بصره را از خطر متعدد سقوط مصون دارد. برای این منظور کارشناسان نظامی غربی و اسرائیلی نیز عراق را یاری دادند. جمهوری اسلامی ایران پس از حل شبهات شرعی و سیاسی در خصوص ورود به خاک عراق عملیات رمضان را به منظور تصرف بخشی از خاک عراق انجام داد.

از جمله دلایل اصلی پیشروی به داخل خاک عبارت بودند از:

1 – خارج ساختن شهرهای آبادان و خرمشهر از برد توپخانه عراق و فراهم کردن زمینه بازگشت مردم به این شهرها.

2 – جلوگیری از استمرار استراتژی هجومی عراق در دریا و هوا.

3 – وادار ساختن مجامع بین المللی به قضاوت عادلانه و حل و فصل وضعیت موجود.

4 – تنبیه متجاوز.

عملیات رمضان و چند عملیات متعاقب آن مانند والفجر مقدماتی، نتایج مورد نظر را بدنبال نداشت و جنگ وارد مرحله جدیدی شد که طی دو سال بعد نیز ادامه یافت.

نام کلیه عملیات های دفاع مقدس با جزئیات

نام کلیه عملیات های دفاع مقدس با جزئیات

61/1/2_ عملیات فتح المبین در جبهه جنوب و در منطقه غرب شوش و دزفول و غرب رودخانه کرخه صورت گرفت.

در این عملیات نیروهای خودی با 3تیپ زرهی، 20 تیپ پیاده و 10 گردان توپخانه در مقابل 7 تیپ زرهی، 6 تیپ مکانیزه، 15 تیپ پیاده دشمن وارد عمل شدند که در نتیجه قریب 2400 کیلومتر مربع از خاک جمهوری اسلامی شامل مراکزی چون سایت و رادار فکه، جاده دزفول – دهلران و … آزاد شد و شهرهای شوش، دزفول، اندیمشک و پایگاه های شکاری دزفول از زیردید و تیر دشمن خارج گردید. در این عملیات 15000 نفر از نیروهای عراق به اسارت درآمدند و 361 دستگاه تانک و نفربر، 18 فروند هواپیما، 300 دستگاه خودرو، 50 قبضه توپ و 30 دستگاه تجهیزات مهندسی دشمن منهدم شد. همچنین 320دستگاه تانک و نفربر، 500 دستگاه خودرو، 165 قبضه توپخانه و 50 دستگاه تجهیزات مهندسی آنان به غنیمت نیروهای خودی درآمد.

61/2/10_ عملیات بیت المقدس در جنوب اهواز و شمال خرمشهر توسط سپاه و ارتش انجام شد.

در این عملیات 25 تیپ پیاده، 7 تیپ زرهی و 11 گردان توپخانه خودی در مقابل 8 لشگر سازمانی و نزدیک به 20 تیپ مستقل و حدود 539 قبضه انواع توپ دشمن وارد عمل شدند که در نتیجه آن 5400 کیلومتر مربع از اراضی جمهوری اسلامی از جمله شهرهای خرمشهر، هویزه و پادگان حمید آزاد شد. در عملیات بیت المقدس 19000 نفر از نیروهای دشمن اسیر و 16000 نفر کشته و یا زخمی شدند و تلفات سنگینی به تجهیزات و ادوات آنها وارد آمد، از جمله 150 دستگاه تانک و نفربر، 20 فروند هواپیما، 200 دستگاه خودرو و 30 قبضه توپخانه دشمن منهدم گردید و 50 دستگاه تانک و نفربر، 300 دستگاه خودرو و 30 قبضه توپ توسط نیروهای اسلام به غنیمت گرفته شد.

61/4/23_ عملیات رمضان در منطقه عمومی شرق و بصره و در داخل خاک عراق انجام شد.

در این عملیات 6 لشکر پیاده، 2 لشگر زرهی و 2 تیپ مستقل خودی در مقابل 3 لشکر زرهی، 1 لشکر مکانیزه، 1 لشکر پیاده و چندین تیپ زرهی، پیاده و مکانیزه دشمن وارد عمل شدندو هرف عملیات رمضان تعقیب متجاوز، دور ساختن دشمن از شهرهای حساس و استراتژیک خرمشهر و آبادان و همچنین انهدام واحدهای باقیمانده ارتش عراق بود. در این عملیات 1315 نفر از نیروهای دشمن اسیر و 7400 نفر کشته و یا زخمی شدند و 1097 دستگاه تانک و نفربر، چند صد دستگاه خودروی نظامی و مهندسی، 5 فروند هواپیمای دشمن منهدم شد و 100 دستگاه تانک و نفربر و دهها دستگاه خودروی نظامی و مهندسی به غنیمت نیروهای خودی درآمد.

نام کلیه عملیات های دفاع مقدس با جزئیات

نام کلیه عملیات های دفاع مقدس با جزئیات

61/5/15_ عملیات ثارالله در منطقه قصر شیرین توسط سپاه.

61/6/26_ عملیات حسین ابن علی توسط سپاه در میمک.

61/7/9 _ عملیات مسلم ابن عقیل توسط ارتش و سپاه در محور سومار.

61/8/10 _ عملیات محرم در منطقه حمرین توسط ارتش و سپاه.

61/11/17_ عملیات والفجر مقدماتی در جبهه جنوب و در محور فکه و چزابه توسط سپاه و ارتش انجام شد.

این عملیات که با قصد نفوذ در داخل خاک عراق طراحی شد دومین تجربه نیروهای خودی در ورود به داخل خاک دشمن بود. ارتش عراق که ضربات سهمگینی از نیروهای خودی در عملیات بیت المقدس، فتح المبین و …خورده بود با شیوه رزم و نحوه تهاجم نیروهای خودی آشنا شده و با اتخاذ شیوه های پدافندی پیچیده قصد داشت مانع از ادامه موفقیت نیروهای خودی گردد. در عملیات والفجر مقدماتی که زمینه ساز حرکتهای محدود دیگری شد یگانهای خودی موفق شدند ضمن انهدام بخشی از قوای دشمن قسمتهایی از خطوط مرزی را در شمال چزابه تأمین نمایند.

نام کلیه عملیات های دفاع مقدس با جزئیات

نام کلیه عملیات های دفاع مقدس با جزئیات

روز شمار دفاع مقدس (4)

رکودی که از تیرماه سال 61 به دنبال عملیات رمضان بر جبهه خودی سایه افکنده بود و رزمندگان در مقابل دیوار دفاعی عراق متوقف مانده بودند تا اواخر سال 64 نیز ادامه یافت. در این سال سلسله عملیات محدود و ایذایی تحت عنوان قدس، ظفر و عاشورا انجام گرفت. همچنین در جبهه جنوب (هورالهویزه) در فصل تابستان تحرک زیادی از جانب نیروهای خودی صورت گرفت، امری که هیچ گاه در گذشته به چشم نمی خورد. در کنار اقدامات فوق، کار بر روی فاو نیز در جریان بود. اواخر سال 64 در میان ناباوری محافل خارجی و کشورهای عربی، خصوصاً شیخ نشین کویت، عملیات بزرگ والفجر هشت (فتح فاو) در اوج غافلگیری ارتش عراق انجام شد. از جمله عوامل مؤثر در غافلگیری عراق شدت فعالیت جبهه خودی در هورالهویزه بود که با توجه به اینکه طی سالهای 62 63 محور اصلی عملیات نیروهای خودی همین منطقه بود، ذهنیت دشمن را شدیداً متوجه خود نمود. به هر حال شهر فاو در روز سوم عملیات تصرف شد و تثبیت مواضع بیش از 70 روز به طول انجامید. فتح فاو پیامدهای بسیاری دربرداشت. اصلی ترین نتیجه آن بر هم خوردن توازن در صحنه نظامی سیاسی جنگ بود که تشدید جنگ شهرها را در پی داشت.

تحلیل سیاسی_نظامی عملیات های خیبر و بدر (اسفند 62 و 63)

روزنامه ی دی ولت آلمان، نوشت: «آمریکا 20 فروند هلی کوپتر مدرن بل هاوک به مبلغ 30 میلیون دلار به عراق واگذار کرده، فرانسوی ها هم 60 فروند هواپیمای میراژ 2000 به عراق تحویل دادند و…» همچنین امیدواری هایی که از مذاکرات سیاسی به وجود آمده بود با عدم موفقیت عملیات بدر تا حدی کمرنگ شد و استراتژی یک عملیات پیروز و به عبارتی شتاب زده برای پایان جنگ با سوالات جدی مواجه شد.

در آستانه‌ ی خیبر

تا خرمشهر در دست عراقی ها بود، کسی فکر نمی کرد خرمشهر از چنگ آن ها بیرون کشیده شود، کارشناسان نظامی غربی که چند روز قبل از آزادی خرمشهر از استحکامات شهر دیدن کرده بودند به عراق اطمینان داده بودند که خرمشهر برای همیشه در دست عراق خواهد بود. پیروزی های ایران تا قبل از عملیات بیت المقدس تا حدودی تصادفی ارزیابی شد اما آزادی خرمشهر معادلات را برهم زد. روزنامه الاهرام مصر یک روز پس از آزادی خرمشهر نوشت: «عراق در دروازه شرقی جهان عرب قرارداد و نتایج آنچه که در منطقه روی می دهد، با سرعتی سرسام آور در سراسر منطقه عربی منعکس خواهد شد… شکست عراق فاجعه ی بزرگی است که به سقوط پی درپی دولت های خلیج فارس می انجامد… هیچ کس انتظار نداشت خرمشهر با این سرعت به دست ایرانیان بیفتد…»

پس از زمزمه های ورود ایران به خاک عراق، اتحادی که برعلیه انقلاب اسلامی شکل گرفته بود، قوی تر از گذشته از عراق حمایت کرد. کلودسشون وزیر خارجه فرانسه در این باره گفت: «فرانسه از عراق حمایت می کند… ایران بداند تنها به خاک عراق وارد نمی شود بلکه به یک مجموعه ی متحد وارد می شود.»

هر دو ابرقدرت آمریکا و شوروی نیز از اعضای این مجموعه متحد محسوب می شوند روزنامه جمهوریت چاپ ترکیه در آن در مقاله ای می نویسد: «دشمنی با انقلاب اسلامی، تنها موردی است که آمریکا و شوروی در مورد آن توافق دارند. و ادامه جنگ که به پیروزی ایران منجر شود چیزی است که نه شرق و نه غرب خواهان آن نیستند. کمک تسلیحاتی شوروی و کمک های مالی و اطلاعاتی آمریکا به عراق دلیلی بر این مدعاست.»

در بعد داخلی هم بعد از خرمشهر اوضاع جنگ متفاوت از گذشته بود. هنوز نقاطی از خاک کشور در اشغال عراق بود، که از نظر نظامی عملیات بر آزادی آن به صرفه نبود. همچنین امام تأکید جدی داشتند از نقاطی وارد خاک عراق شویم که مردم عراق آسیب نبینند. یعنی علاوه بر محدودیت های خارجی ما با محدودیت های اخلاقی و شرعی نیز روبرو بودیم. ، به طور کلی پس از آزادی خرمشهر برای در امان ماندن مردم عراق، در بیابان ها به منظور نابودی ارتش عراق جنگیدیم، و به تحرک و قیام مردم یا ارتش عراق علیه صدام دل بسته بودیم عملیات های رمضان و والفجر مقدماتی بر همین اساس طراحی شد که موفقیت چندانی به دست نیاورد. عملیات هایی که در فضای باز و دشت ها انجام شد به دلیل استحکامات انبوه و آتش بار قوی عراق و ضعف امکانات و تجهیزات ایران، موفق نبود. رسانه های عمومی عراق و حامیان وی تبلیغات گسترده ای را، در مورد توانایی های ارتش عراق در جلوگیری از حملات ایرانیان آغاز کرده بودند.

ابتکار ویژه

جبهه جنوب، مملو از استحکامات و خاکریزهای دفاعی متعدد بود که انجام عملیات را تقریباً ناممکن می کرد. این مسأله ذهن فرماندهان جنگ را به یافتن منطقه ای مناسب برای عملیات معطوف کرد. پس از بیش از یک سال، شناسایی و طرح ریزی، منطقه هورالهویزه مورد توجه قرار گرفت. هور منطقه ای با آب گرفتگی وسیع بود پوشیده از نی، عراق که عبور نیروهای پیاده ایران را از آن امکان پذیر نمی دانست، در این منطقه مانع پدافندی خاصی ایجاد نکرده بود. این منطقه در شمال شهر استراتژیک بصره قرار داشت و در صورت موفقیت عملیات و تصرف جاده العماره- بصره، هدف نهایی که طی عملیات های بعدی قابل دسترسی بود، تصرف شهر بصره بود.

شرح عملیات

زمین عملیات بین دو قرارگاه اصلی تقسیم شد، قرارگاه نجف در منطقه هور و قرارگاه کربلا در منطقه زید این منطقه دارای استحکامات پیچیده ای بود که در عملیات رمضان تجربه شده بود. در محور هور با غافل گیری صد در صد دشمن رزمندگان فاصله ی طولانی را طی کردند و خود را به محورهای العزیز و القرنه، شرق دجله و جزایر مجنون رساندند.

عراقی ها سراسیمه سعی داشتند نیروهای خود را وارد منطقه کنند که از روز چهارم عملیات حضورشان کاملاً جدی شد و آتش بار مجهز عراق منطقه را به جهنمی از آتش مبدل کرد. تنها جاده خاکی منطقه در محور طلائیه بود که تصرف آن برای استمرار عملیات ضروری بود. به همین دلیل عراقی ها با فشار زیاد مانع از سقوط این محور شدند.

در منطقه زید به دلیل پیچیدگی استحکامات و آتش شدید، قرراگاه کربلا موفق به پیشروی نشد. و این موضوع وضعیت نیروهای مستقر در هور را تضعیف می کرد و آتش بار عراق بر روی هور متمرکز می‌شد.

سرانجام رزمندگان اسلام مجبور شدند تا جزایر مجنون عقب نشینی کنند.جزایر مجنون از مناطق استراتژیک عراق محسوب می شد و دولت عراق سرمایه گذاری زیادی در این منطقه کرده بود.

روزنامه فاینشال تایمز در مورد اهمیت جزایر مجنون می نویسد: «ذخایر نفتی جزایر مجنون که حدود هفت میلیارد بشکه تخمین زده شده است، هشت سال قبل توسط یک شرکت برزیلی کشف شد و پروژه ی عمرانی دو میلیارد دلاری برای آن تصویب شد که با شروع جنگ متوقف شد. عراق پیش بینی کرده بود که تولید اولیه از این منابع، روزانه 350 هزار بشکه خواهد بود که به 700 هزار بشکه در روز افزایش خواهد یافت.»

آتش سنگین عراق حفظ جزایر را نیز غیرممکن کرده بود. گفتگوی برادر رحیم صفوی با فرمانده سپاه در حین عملیات بیانگر گوشه ای از سختی حفظ جزایر است:

رحیم صفوی: جزایر را چه کار کنیم؟

محسن رضایی: باید آن را حفظ کرد.

رحیم صفوی: نمی شود حفظ کرد. بمب شیمیایی می ریزد، امکان حفظ آن وجود ندارد…

فرمانده‌ی سپاه در گزارش خود از این عملیات گفته بود:« در هیچ جای جنگ این قدر ذوب نشدیم»

آقای هاشمی رفسنجانی فرمانده ی عالی جنگ با شنیدن اوضاع به منطقه می آید: «اعلام کردیم هرکس هرچه در چنته دارد بیاورد میدان».

حمله به طلائیه برای چندمین بار انجام شد که موفق نبود. حسین خرازی فرمانده ی لشکر 14 امام حسین به شدت مجروح شده و با دست قطع شده و بدن پر از ترکش از میدان خارج می گردد.

روز 14/12/62 از بیت امام اطلاع می دهند که امام فرموده اند:« جزایر حتماً باید نگه داشته شوند، هر طور که شده»با این دستور اوضاع تغییر کرد و روحیه رزمندگان اسلام چند برابر شد فرمانده ی سپاه در این باره گفت: «از جزیره بیرون نمی رویم، حتی اگر سازمان سپاه از بین برود.»

و همه فرماندهان رده بالا عازم صحنه ی نبرد شدند. و جزایر مجنون به مدت 72 ساعت یکی از سخت ترین جنگ های دوران دفاع مقدس را تجربه کرد، اما حرف امام بر زمین نماند و جزایر حفظ شد.

استفاده از سلاح های شیمیایی در عملیات خیبر

در عملیات خیبر برای اولین بار عراق به صورت گسترده و با استفاده از هواپیما و توپخانه از عوامل شیمیایی استفاده کرد. سخنگوی وزارت خارجه ی آمریکا پس از این عملیات اعلام کرد عراق در جنگ از گاز سمی استفاده کرده است و پس از آن دولت آمریکا به کارگیری سلاح های شیمیایی را محکوم کرد و این در حالی بود که آمریکا به طور آشکار به حمایت از عراق می پرداخت. سفر دوم را‌مسفلد در فروردین 63 مؤید همین موضوع است.
روزنامه الاشرق الاوسط به نقل از سند محرمانه ای می نویسد:«رضایت پنهانی آمریکایی ها در استفاده از عراق از سلاح های شیمیایی کاملاً واضح و مشهود است. حتی صدام به استفاده از این صلاح تحریک و تشویق شده است.»
استفاده از سلاح شیمیایی از عملیات خیبر تا پایان جنگ عنصر جدیدی را وارد معادلات نظامی جنگ کرد که در عملیات ها تأثیر مهمی داشت.

از خیبر تا بدر

از عملیات رمضان تا قبل از علمیات خیبر در محیط جهانی این اطمینان به وجود آمده بود که ارتش عراق می تواند تمام عملیات های ایران را خنثی کند. ابتکار جدید ایران که برای نظامیان عراق و کارشناسان نظامی قابل پیش بینی نبود، این اطمینان را از بین برد و احتمال شکست عراق دوباره قوت گرفت رادیو آمریکا در تحلیلی گفت: «برخی کارشناسان معتقدند عراق روزبه روز آسیب پذیرتر می شود و آمریکا نگران است که عراق جنگ را ببازد.»

همچنین روزنامه آمریکایی و ال استریت ژورنال نیز نوشت:

«ریگان که از ضعف تدریجی عراق در جنگ با ایران دچار هراس شده، دستور تهیه طرح های جدیدی را به منظور تقویت عراق به دستیارانش صادر کرده است… ».
در این دوران مرحله ی جدیدی از ممانعت برای دستیابی ایران به تسلیحات و تقویت عراق شروع شد. حتی آمریکایی ها به طور غیرمستقیم به عراق یادآور شدند که با استفاده از نیروهای هوایی می‌توانند دامنه جنگ را به پشت جبهه و مناطق غیرنظامی گسترش دهند. جمیز پلاک، معاون وزارت خارجه ی آمریکا در این باره رسماً اعلام کرد:

«اگر احتمال شکست عراق در این جنگ وجود داشته باشد دولت بغداد احتمالاً با بمباران گسترده مواضع غیرنظامی، از بروز این شکست جلوگیری خواهد کرد.»
در تیرماه سال 63نماینده‌ی شوروی در کنفرانس بررسی اثرات جنگ در صلح و امنیت، در بغداد اعلام کرد : شوروی از ادامه‌ی جنگ ایران و عراق به‌شدت نگران است و برای پایان یافتن جنگ مصمم است عراق را با سلاح‌های گوناگون تجهیز کند.

استفاده وسیع از سلاح های شیمیایی، حمله به مناطق مسکونی و حمله به تأسیسات نفتی و نفت کش های ایرانی از اقدامات اساسی عراق در این مرحله از جنگ بود. که در این میان تنگه ی هرمز و تأسیسات جزیره ی خارک، هدف اصلی حملات عراق بود تا با کاهش درآمدهای نفتی ایران که تسلیحات ایران از تأمین می کرد ایران را مجبور به تسلیم کند. حملات عراق به جزیره ی خارک و نفت کش های ایرانی از 9 اسفند 62 آغاز شد و به تدریج شدت یافت.

آقای هاشمی رفسنجانی پس از عملیات خیبر در جمع فرماندهان ارتش و سپاه، در تحلیل وضعیت سیاسی- نظامی می گوید: «ما الان وضع امکانات و درآمدمان نمی کشد به سختی خودمان را تجهیز و کالایی فراهم می کنیم. مدتی است زیر خط قرمز قرار داریم. دشمن محاسبه کرده و امکان ارزی ما را می داند. بعد از زدن کشتی ها درآمد ما پایین آمده، 5/2 میلیون بشکه صدور نفت به زیر 2 میلیون رسیده. اسکله ی خارک زده شده و خسارت زیادی داشته است.»

در این بین انجام عملیات نظامی و جلوگیری از رکود جنگ نیز به شدت ضروری بود آقای هاشمی می گوید: «تا یک ضربه می زنیم شرایطمان بهتر می شود، اما رکود که پیدا می شود، وضع کم کم بدتر می شود. چند راه حل وجود دارد با اعتبار نظامی که داریم جنگ را تمام کنیم و همه دست ما را می بوسند. اگر کسی نظرش این است که نمی شود بجنگیم، حالات باید تصمیم گرفت. اگر بخواهید بجنگید، باید یک طرح به تمام معنا کاملی پیدا کنیم که در آن طرح پیروز بشویم. می توانیم چنین طرح کامل سرنوشت سازی پیدا بکنیم یا نه؟»

درهای باز در سیاست خارجی

با توجه به وضعیت بحرانی اقتصادی و سیاسی قبل از عملیات بدر، اتفاق نظر وجود داشت که ادامه ی جنگ با وضعیت کنونی سخت و دشوار و به نوعی غیرممکن است. در این شرایط رویکرد جدیدی در سیاست خارجی شکل گرفت که به سیاست درهای باز مشهور شد. در این دوره عادی سازی روابط با کشورها تأکید شد. استدلالی که مطرح می شد این بود که: «لازمه ی دیپلماسی ارتباط است اگر ما نباشیم در غیاب ما سرنوشت ما را رقم زده می شود ولی اگر باشیم به قدر لیاقت و کارمان در تعیین سرنوشتمان دخالت خواهیم داشت.»

با فرانسه روابط جدیدی شکل گرفت و ارتباط هایی که با عربستان برقرار شد سعودالفیصل به ایران سفر کرد و با شوروی هم رایزنی هایی شد و روس ها برای مدتی از تحویل موشک اس- 2 به عراق خودداری کردند و از طریق لیبی تعدادی موشک اسکاد به ایران دادند. با سازمان ملل هم همکاری های فراوانی انجام گرفت که موجب تحرک بیشتر این سازمان شد. پس از عملیات بدر برای اولین بار به کارگیری سلاح های شیمیایی در جنگ توسط سازمان ملل محکوم شد.
تیرماه سال 63 گنشر وزیر خارجه ی آلمان به ایران آمد که دوره جدید مناسبات ایران و اروپا و همچنین زمینه های مذاکره ی پنهانی ایران و آمریکا با این سفر شکل گرفت.

با توجه به رایزنی های سیاسی، این امیدواری به وجود آمده بود که صدام از صحنه ی قدرت عراق کنار برود. حتی آقای هاشمی در خطبه های نماز جمعه با توجه به رایزنی های سیاسی اشاره کرد: «وضع عراق مثل وضع سال 1357 ایران است. مجموعه ی شرایط صدام امروز مثل شرایط محمدرضا پهلوی در اواخر سال 56 و اوایل 57 است… این مسأله الان در بغداد بسیار جدی است. از آن هم بالاتر در کشورهای حامی بغداد این مسأله مطرح است، آمده اند و با ما مطرح کرده اند که شما با رفتن صدام راضی می شوید یا چیزهای دیگری می خواهید؟»

روند مذاکرات سیاسی فرماندهی عالی جنگ را به این نتیجه رسانده بود که با یک عملیات پیروزی می توان جریان حذف صدام را سرعت بخشید: «به نظر ما این طور می آید بدون یک پیروزی قاطع نظامی و بدون اینکه آنها مأیوس شوند از اینکه می توانند صدام را از دست ما نجات دهند، آماده ی پذیرش انقلاب اسلامی در عراق و پیروزی ملت عراق نخواند شد… ضربه ی نهایی نظامی را اول وارد کنیم و بعد نتیجه ی سیاسی و انقلابی را بتوانیم از آن بگیریم.»
عملیات بدر براساس اهداف سیاسی جنگ طراحی شد.

فرمانده ی سپاه نیز در رابطه با عملیات بدر می گوید: «باید به هر قیمتی شده می جنگیدیم اگر متوقف می شدیم کلاف سردرگم بن بست جنگ پیچیده تر می شد.»

عملیات بدر

بار دیگر منطقه ی هور برای انجام یک عملیات گسترده انتخاب شد. فرمانده ی سپاه درباره ی انتخاب هور گفت: «منطقه ای را پیدا کرده ایم که دارای یک رشته نقاط ضعف و یک رشته نقاط قوت است. اگر جای دیگری برویم که نقاط ضعف برای ما بیشتر است و نقاط قوت برای دشمن، جنگ به صورت دیگری خواهد شد. اگر نیروی زرهی داشتیم، امکانات داشتیم و آتش داشتیم، می توانستیم در دشت های عریض و عمیق مانور بکنیم.»

براساس تجربه خیبر وسعت منطقه کم تر انتخاب شد و نیروها متمرکز شدند. برخلاف عملیات خیبر که انتخاب هور جنبه ی غافل گیری داشت در این عملیات امیدی به غافل گیری نبود و دشمن هم در فاصله یک ساله با تشکیل استمرار سپاه ششم در منطقه و مسلح کردن زمین کاملاً آماده بود. چند زور قبل از عملیات عراق برای اولین بار جنگ شهرها را با حمله به تهران آغاز کرد.

پیروزی عملیات بدر که با استقرار رزمندگان در کنار رودخانه دجله و تهدید جدی بصره همراه می شد، می توانست سرنوشت جنگ را تغییر دهد. در واقع عملیات بدر تکامل یافته ی عملیات خیبر بود و با امیدواری های زیادی ساعت 11 شب روز 19 اسفند سال 1363 با رمز «یا فاطمه الزهرا» آغاز شد.

در حمله اولیه برخی از نیروها به رودخانه ی دجله و جاده ی بصره- العماره نیز دسترسی پیدا کردند. اما با توجه به موانع و میدان های مین و همچنین نبود تجهیزات و امکانات نظیر قایق، دفاع از مناطق تصرف شده بسیار دشوار شده بود. پس از هشت روز جنگ سخت و مقاومت رزمندگان اسلام از این مناطق عقب نشینی کردند و عملیات بدر با عدم موفقیت روبرو شد. در این عملیات عراق بار دیگر به طور گسترده از سلاح های شیمیایی استفاده کرد. هفته نامه ی ایل سبتوی ایتالیا در این باره نوشت: «عراق تنها با توسل به سلاح های شیمیایی توانست نیروهای ایران را مجبور به عقب نشینی کند… در طول جنگ ایران و عراق، غرب بارها شاهد به کارگیری تسلیحات شیمیایی توسط رژیم عراق بود که حتی باعث کشتار مردم غیرنظامی شده بود، ولی در تمام این موارد چشمانش را بست.»

پس از عملیات بدر

تشدید جنگ شهرها و جنگ نفت کش ها یکی از پیامدهای فوری عملیات بدر بود و در مدت یک و نیم ماه از سوم اسفند 1363 تا 17 فروردین 1364 29 شهریور ایران 18 بار مورد اصابت بمب و موشک قرار گرفت که 1227 نفر شهید و 4682 نفر مجروح شدند. این روند پس از اینکه دولت ایران از موافقان جنگ خواست تا در روز قدس راهپیمایی کنند. پایان یافت. اما راهپیمایی روز قدس سال 64 با چنان شور و حال و استقبالی برگزار شد که باور کردنی نبود.

پس از عملیات بدر حجم کمک های نظامی به عراق هم رشد زیادی داشت. طوری که در خرداد 64 طارق عزیز اعلام کرد: عراق موشک های پیشرفته و تسلیحات بیشتری گرفته است. روزنامه ی دی ولت آلمان، نوشت: «آمریکا 20 فروند هلی کوپتر مدرن بل هاوک به مبلغ 30 میلیون دلار به عراق واگذار کرده، فرانسوی ها هم 60 فروند هواپیمای میراژ 2000 به عراق تحویل دادند و…» همچنین امیدواری هایی که از مذاکرات سیاسی به وجود آمده بود با عدم موفقیت عملیات بدر تا حدی کمرنگ شد و استراتژی یک عملیات پیروز و به عبارتی شتاب زده برای پایان جنگ با سوالات جدی مواجه شد.

همچنین در عملیات های خیبر و بدر عدم هماهنگی سپاه و ارتش مشکلاتی به وجود آورده بود که این مشکلات قابل حل نمی نمود. و نهایتاً پس از عملیات بدر تصمیم گرفته شد سپاه و ارتش مستقل از هم عمل کنند. و در شهریور 64 نیز با دستور امام نیروهای سه گانه ی زمینی، هوایی و دریایی سپاه تشکیل شد. عملیات های خیبر و بدر فصل جدیدی در جنگ به نام جنگ آبی و خاکی را گشود و از تجربیات ارزنده ی آن در عملیات های تأثیرگذار والفجر 8 و کربلای 5 استفاده شد.

خمپاره دشمن علیه خودش – خاطره ای از عملیات والفجر 2 

سرهنگ توپخانه ستاد : علی سجادی

به دنبال عدم موفقیت  نیروهای خودی در جبهه جنوب در عملیات های والفجر مقدماتی و والفجر 1 و پیدا شدن نوعی بن بست برای دسترسی به هدف اصلی راهبرد مرحله سوم جنگ یعنی تعقیب و تنبیه متجاوز، فرماندهان و طراحان نظامی جمهوری اسلامی ایران به منظور انهدام نیرو، سرگرم نگه داشتن دشمن و حفظ روحیه آفندی نیروهای خودی اقدام به طرح ریزی عملیات در شمالی ترین منطقه جبهه جنگ یعنی پیرانشهر نمودند. شهر مرزی پیرانشهر واقع در شمال استان آذربایجان غربی است که با دو رشته ارتفاع قمطره و تمرچین با کشور عراق همجوار می باشد. در آن زمان، هم مناطق مرزی ایران در استان های آذربایجان غربی و کردستان توسط ضد انقلاب داخلی ناامن بودند و هم مناطق مرزی عراق صحنه رزم احزاب مخالف کردستان عراق مانند اتحادیه میهنی کردستان عراق به ریاست جلال طالبانی و حزب دمکرات کردستان عراق به ریاست مسعود بارزانی بودند.

طرحریزی و اجرای عملیات در چنین منطقه ای مستلزم هماهنگی ها و اقدامات بیشتری نسبت به سایر جبهه ها بود که این اقدامات توسط مسئولین مربوط به انجام رسید. علاوه بر بعد برون مرزی عملیات والفجر2 ،خا صیت دیگر این عملیات این بود که با حضور نیروهای رزمنده بیشتر در این منطقه ، ضدانقلاب نیز ضربه ای اساسی متحمل گردیده واز شدت عملیات آنها به شدت کاسته می شد، کما اینکه به خوبی به خاطر دارم که در زمان عملیات اجرای عملیات والفجر2 در منطقه پیرانشهر، حتی امکان تردد شبانه در محورهایی مانند پیرانشهر به نقده، پیرانشهر به پسوه و جلدیان فراهم شده بود و این امر تا قبل از اجرای این عملیات برای مردم بومی و حتی افراد و نیروهای مسلح فقط در حد یک آرزو و رویا بود. به هر حال طرح ریزی ها انجام و مقدمات کار برای اجرای عملیات والفجر 2 فراهم شد.

برای این عملیات که در منطقه مسئولیت لشکر 64 ارومیه به اجرا در آمد، تیپ 2 از لشکر 77 ثامن الائمه، گردان های 105 و 145 مکانیزه از لشکر 92 رزهی اهواز، گردان 164 پیاده و 245 تانک از لشکر 64 ارومیه و گردان 807 پیاده از تیپ 40 سراب و توپخانه لشکر 64 ارومیه، هوانیروز و نیروی هوایی از ارتش جمهوری اسلامی ایران، تیپ 33 المهدی کرمان، گردان های 6 و 7 پیاده و نیز یک گردان از تیپ ویژه شهدا (نیروهای جنگ نامنظم سپاه) شرکت داشتند.

طرح اولیه عملیات به گونه ای بود که تیپ 2 لشکر 77 از جناح راست و از روی ارتفاعات قمطره وارد عمل می شد. گردان 245 تانک از لشکر 64 ارومیه در محور میانی عمل می کرد و تیپ 33 المهدی سپاه، در جناح چپ بر روی ارتفاعات مرزی تمرچین در داخل خاک ایران و در ادامه بر روی دامنه ارتفاعات کُدو با ارتفاعی بیش از 3300 متر که ادامه آن به ارتفاع 2519 در عمق حدود 18 کیلومتری خاک عراق، می رسید می بایست عملیات خود را انجام دهد. این سه محور در حوالی تنگه در بند و در امتداد ارتفاعات 2519 و شهید صدر الحاق می کردند.

در مرحله آغازین عملیات، تیپ 2 لشکر 77موفق شد پیشروی های لازم را انجام داده و هدف های تعیین شده را تصرف کند، اما حرکت گردان 245 تانک که ناگزیر از حرکت در داخل تنگه و بر روی جاده بود، بر اثر تمرکز آتش شدید توپخانه دشمن متوقف ماند.

حرکت تیپ 33 المهدی در جناح چپ نیز موفقیت آمیز نبود، در نتیجه دراین مرحله نیروهای خودی موفق به الحاق نشدند. به منظور رفع این مشکل، تدبیر فرماندهان بر این قرار گرفت که یک گردان از تیپ ویژه شهدای سپاه پاسداران در جناح چپ هلی برن شود.

با اینکه بنده در آن زمان از گردان 306 توپخانه (یگان سازمانی) منفک شده در مسئولیت دیگری مشغول انجام وظیفه بودم، ولی به درخواست شهید محمود کاوه فرمانده تیپ ویژه شهدا، به دلیل آشنایی و سابقه عملیاتی که با هم در گذشته داشتیم، در عملیات هلی برن نیروهای او را همراهی کردم. حدود 10 الی 12 فروند بالگرد 214 هوانیروز، یک گردان از تیپ ویژه را که حدود 200 نفر بودند در پادگان پسوه سوار کرده و به طرف ارتفاعات کُدو در عمق خاک عراق به پرواز در آمدند پس از حدود یک ربع ساعت پرواز و با رفع مشکلات زیادی که بر اثر حضور میگ های عراقی بوجود آمد سرانجام به صورت موفقیت آمیز در دامنه ارتفاعات کدو پیاده شدیم و در فرصت باقی مانده تا شب توانستم ثبت تیرهای لازم را بر روی ارتفاعات 2519 انجام دهم. حدود ساعت 01:00 بامداد عملیات تصرف ارتفاع 2519 آغاز شد و نیروهای ما توانستند در کمتر از دوساعت نبرد نزدیک سلحشورانه این ارتفاع را به تصرف در آورند و به سرعت مواضع خود را بر روی این ارتفاع مهم تحکیم و تثبیت کنند. با روشن شدن هوا خود را به محل مناسبی برای دیدبانی رساندم و در مقابل خود در حد فاصل تنگه دربند تا شهر چومان مصطفی عراق دریایی از تجهیزات و ادوات جنگی اعم از تانک، توپخانه، خمپاره انداز و نیروهای عراقی را مشاهده کردم.  بر اساس آموزش های توپخانه که همیشه اولویت آتش با یگانهای پشتیبانی آتش دشمن است، ابتدا یگانهای توپخانه دشمن را زیر آتش گرفتم که تعدادی از آنها منهدم شدند و تعدادی توانستند توپها را به توپ کش ها بسته و تغییر موضع بدهند. بر اثر ضعیف شدن آتش توپخانه دشمن، گردان 245 تانک ، موفق شد از محور میانی پیشروی کند و به این ترتیب عمل الحاق سه جناح با موفقیت انجام شد.

در مدت 48 ساعتی که مشغول تحکیم و تثبیت مواضعمان بر روی ارتفاع 2519 بودیم، اتفاقات زیادی روی داد که شرح هر کدام از آنها مستلزم وقت زیادی است و مجال آن در اینجا نیست و شاید در فرصتهای دیگر باز گو شوند. برای حسن ختام به یک خاطره از این عملیات اشاره می کنم که البته درس و پندی قابل توجه نیز در آن وجود دارد.در حین عملیات تعدادی سرباز عراقی را اسیر کرده بودیم که هنوز فرصت تخلیه آنها پیش نیامده بود. به هنگام تحکیم مواضع، از یکی از ارتفاعات مجاور که در نزدیک 2519 بود یک نفر تک تیر انداز دشمن به طرف ما شلیک و در ماموریت ما اختلال ایجاد می کرد.

نیروهای خودی هم به دلیل هلی برن شدن، فاقد امکانات لازم برای پاسخگویی بودند و درگیری های رو در رو هم بسیار شدید بود. ناگهان وجود یک یک قبضه خمپاره اندازه 60 م م که از نیروهای عراقی بر جای مانده بود توجه ام را جلب کرد، به طرفش رفتم. 16 عدد خمپاره هم در کنارش بود، به یاد اسرای عراقی افتادم. به فرمانده گردان گفتم آیا در میان نیروهای بسیجی شما کسی عرب زبان است؟ یک جوان بسیجی کم سن و سال اهل اهواز جلو آمد. از او خواستم به زبان عربی از سربازان اسیر عراقی سوال کند کدامیک از آنها می توانند با این خمپاره انداز کار کند؟ پس از ترجمه سوال من، یکی از سربازان عراقی در حالی که لبخند بر لب داشت جلوتر آمد و گفت من میتوانم، از جوان بسیجی خواستم به او بگوید که تو در مقابل نیروهای اسلام جنگیده ای و گناه بزرگی مرتکب شده ای ،حال در کنار ما قرار بگیر و از بار گناهت کم کن. پرسید باید چکار کنم؟ ارتفاعی را که تک تیر انداز عراقی روی آن بود، نشانش دادم و گفتم با این خمپاره ها آن تک تیرانداز را بزن. سرباز عراقی خمپاره انداز را روی ارتفاع روانه و اولین گلوله را شلیک کرد. گلوله به راس ارتفاع اصابت کرد. از او خواستم چند خمپاره دیگر هم به همان نقطه شلیک کند و به این ترتیب آتش تیر انداز عراقی خاموش شد.

حقانیت رزمندگان اسلام در جنگ با ارتش بعثی عراق ،آن قدر واضح و آشکار بود که سرباز دشمن حاضر شد در داخل خاک خودش با جنگ افزار خودش به سرباز همرزم خودش شلیک کند و این ماجرایی بس عبرت آموز است برای همه متجاوزان که حق همیشه پیروز است و باطل همیشه ناکام و رفتنی است. در ایام سالروز اجرای عملیات والفجر 2 یاد و خاطره تمامی شهدا و رزمندگان این عملیات افتخار آفرین را گرامی می داریم.

از سوی دیگر در یک توطئه جهانی با شرکت آمریکا، اروپا و کشورهای عربی منطقه، قیمت نفت تا مرز 5/5 دلار در بشکه سقوط کرد. در سال 65 فرماندهان نظامی درصدد برآمدند که با دستیابی به یک پیروزی دیگر مانند فاو جنگ را به نقطه روشنی برسانند. از این رو عملیات کربلای 4 در شلمچه طرح ریزی شد. لیکن آمریکا که پس از فاو به این نتیجه رسیده بود که در صورت تکرار پیروزیهای ایران منافع او به خطر خواهد افتاد، کمکهای اطلاعاتی خود را به عراق شدیداً افزایش داد به گونه ای که هنگام آغاز عملیات کربلای 4 کاملاً از عملیات مطلع بود و به همین خاطر پس از شب اول عملیات، فرماندهان سپاه ادامه عملیات را مصلحت ندانسته و آن را متوقف کردند. 15 روز پس از عملیات کربلای 4 طی یک ابتکار عمل بدیع سپاه عملیات کربلای 5 طرح ریزی کرد و در حالی که عراق خود را برای حمله به فاو آماده می کرد و عملیات سالانه ایران را نیز تمام شده تلقی می نمود، یک بار دیگر غافلگیر شد اما این بار از لحاظ زمان (نه مکان).

عملیات کربلای پنج بسیار سخت بود؛ جبهه خودی درصدد آن بود که با رسیدن به کانال زوجی در کنار شهر بصره قرار بگیرد و عراق نیز کوشش می کرد به هر قیمت ممکن از پیشروی ایران جلوگیری کند. بدین معنا که بر خلاف والفجر هشت که عراق زمین را واگذار کرد تا زمان را بدست آورد، تلاش عراق مصروف آن بود که زمین را حفظ کند. به هر تقدیر عملیات کربلای پنج نیز مانند هشت دارای پیامدهای زیادی بود، به گونه ای که سال بعد، سال رقم خوردن سرنوشت جنگ قلمداد گردید.

64/3/17_ عملیات ظفر 1 در جزیره مینو توسط ارتش.

64/3/23 _ عملیات انصارا… توسط سپاه در کردستان.

64/3/24 _ عملیات قدس 1 در هورالهویزه توسط سپاه.

64/4/5_ عملیات ظفر 2 در پنجوین توسط ارتش.

64/4/7 _ عملیات ظفر 3 توسط ارتش در غرب کشور.

64/4/10_ عملیات ظفر 4 توسط ارتش در فکه.

64/4/20_ عملیات قدس 3 توسط سپاه در منطقه دهلران.

64/4/23 _ عملیات قادر در جبهه شمالی و در محور سیدکان توسط ارتش.

64/5/2_ عملیات قدس 4 در هورالهویزه توسط سپاه.

64/5/15_ عملیات قدس 5 در هورالهویزه توسط سپاه.

64/5/23 _ عملیات عاشورای 1 توسط سپاه در تکاب کردستان.

64/5/24_ عملیات عاشورای 2 توسط سپاه در منطقه چنگوله.

64/5/25_ عملیات عاشورای 3 توسط سپاه در منطقه فکه.

64/8/1 _ عملیات عاشورای 4 توسط سپاه در منطقه هورالهویزه.

نام کلیه عملیات های دفاع مقدس با جزئیات

نام کلیه عملیات های دفاع مقدس با جزئیات

64/11/20 _ عملیات والفجر 8 در جبهه جنوب و منطقه عمومی فاو، بطور مستقل توسط سپاه پاسداران طراحی و انجام شد که در آن 12 لشکر و 9 تیپ پیاده به همراه 15 گردان توپخانه در مقابل 8 لشکر و 34 تیپ پیاده، 2 لشکر و 10 تیپ زرهی و مکانیزه دشمن عمل کردند. در این عملیات 2135 نفر از نیروهای دشمن اسیر و قریب 50000 نفر از آنان کشته و یا زخمی شدند و 200 دستگاه تانک و نفربر، 60 فروند هواپیما، 10 فروند هلیکوپتر، 500 دستگان خودرو و 150 قبضه انواع توپ ارتش عراق منهدم شد و 100 دستگاه تانک و نفربر، 250 دستگاه خودرو، 35 قبضه توپ و 34 دستگاه تجهیزات مهندسی به غنیمت گرفته شد.

در عملیات والفجر 8 ,800 کیلومتر مربع از خاک عراق از جمله شهر و تأسیسات نفتی فاو و دریاچه نمک به تصرف نیروهای اسلام درآمد. این عملیات نقش تعیین کننده ای در روند جنگ داشت و موجب به هم خوردن توازن به نفع ایران در بعد نظامی و سیاسی گردید.

از جمله مشخصات برجسته عملیات والفجر 8 می توان به موارد زیر اشاره کرد:

1 – عبور نیروهای خودی از اروند رود.

2 – کاربرد وسیع غواصی در عملیات رزمی.

3- غافلگیری مطلق دشمن.

4- نقش بارز دفاع ضد هوایی.

5- انتخاب منطقه از لحاظ جغرافیایی که جناحین جبهه خودی را (به جز جناح شمالی) آب در بر می گرفت و از تعرض دشمن مصون بود.

6 – بکارگیری وسیع عوامل شیمیایی از سوی عراق.

7 – انهدام وسیع واحدهای ارتش عراق.

8 – انتقال دستگاه های سنگین مهندسی، زرهی و توپخانه به آن سوی رودخانه.

64/12/5_ عملیات والفجر 9 در منطقه پنجوین توسط ارتش و سپاه.

64/12/15_ آغاز استراتژی دفاع متحرک.

ارتش عراق برای جبران شکستهای خود و نیز تقویت روحیه از دست رفته فرماندهان و سربازانی که مرتباً متحمل شکستهای سنگینی شده بودند، حرکت جدیدی را آغاز کرد که بعدها استراتژی دفاع متحرک نامیده شد. در این طرح ارتش عراق با حمله به مناطقی که به لحاظ پدافندی دچار ضعفهایی بودند درصدد برآمد تا حداقل برای مدت کوتاهی ابتکار عمل را بدست گرفته و فرصت کافی برای بازسازی یگانهای خود که در عملیات والفجر 8 آسیب فراوانی دیده بودند، بدست آورد. این استراتژی با هجوم نیروهای خودی در عملیات کربلای 1 عملاً شکست خورد. اما به نظر می رسد شکل کامل تر این حرکت در پایان جنگ از سوی ارتش عراق به اجرا درآمد.

64/12/15_ حمله دشمن با یک تیپ و 4 گردان کماندویی به محور چوراتا در جبهه شمالی و بازپس گرفتن منطقه عملیاتی والفجر 9.

64/12/29_ آفند دشمن به استعداد یک تیپ پیاده به محور پنجوین (جبهه شمالی) – منطقه عملیات والفجر 9 که به تصرف ارتفاعات محور پنجوین از جمله شیخ گزنشین، میشلان و شیخ لطیف انجامید.

65/1/15_ حمله عراق با 3 تیپ پیاده و یک گردان زرهی در محور دربندیخان – جبهه شمالی و تصرف شاخ شمیران و شاخ سورمر

65/1/18_ آفند دشمن در محور پیچ انگیزه – شرهانی (جبهه جنوب) و تصرف تپه 175 شرهانی.

65/1/22_ حمله عراق در محور سومار (جبهه میانی) با 4 تیپ پیاده و 3 گردان مستقل به همراه 2 گردان تانک با ارتفاعات سومار و بازپس گیری ارتفاعات اسماعیل خان و پایگاه دوله شریف.

65/2/24_ آفند دشمن در محور سیدکان به استعداد 1 تیپ و تعدادی از یگانهای جاش که منجر به تصرف ارتفاعات سرسول، گرشوال و لولال با مجموع وسعت 250 کیلومتر مربع شد.

65/2/6_ حمله عراق در محور جزیره مجنون با 1 لشکر و پیشروی 200 متر در مواضع رزمندگان اسلام در طول 4 روز.

65/2/8_ عملیات تکمیلی والفجر 8 توسط سپاه در کارخانه نمک (فاو).

65/2/10_ آفند دشمن در محور فکه (جبهه جنوب) با استعداد یک لشکر زرهی، 10 تیپ پیاده و در جبهه ای به عرض 20 تا 25 کیلومتر که به نفوذ 7 کیلومتر در عمق مواضع نیروهای خودی انجامید. در این عملیات عراق 100 دستگاه تانک و 76 دستگاه نفربر و 12 خودرو از دست داد.

65/2/19_ حمله عراق با 2 لشکر و 11 تیپ مکانیزه و زرهی در محور پیچ انگیزه (جبهه جنوب) که در نتیجه آن 36 کیلومتر مربع از منطقه به تصرف ارتش عراق درآمد.

65/2/24_ حمله دشمن با استعداد 7 تیپ و 12 گردان مستقل کماندویی در محور حاج عمران (جبهه شمالی) و تصرف ارتفاعات مهم 2519 و 2435 در طی 10 روز. در این عملیات 3000 عراقی کشته و 200 نفر به اسارت درآمدند و 17 هلیکوپتر دشمن منهدم شد.

65/2/26_ حمله عراق با 7 تیپ پیاده، دو تیپ زرهی و مکانیزه و یک گردان کماندویی در محور مهران (جبهه میانی) که به تصرف شهر مهران انجامید.

65/4/9_ عملیات کربلای 1 و آزادسازی شهر مهران توسط واحدهای رزمی سپاه پاسداران که عملاً موجب شکست استراتژی دفاع متحرک عراق شد. در این عملیات یگانهای خودی موفق شدند در مدت کوتاهی کسب آمادگی کرده و با یورش بر نیروهای عراقی آنان را مجبور به فرار کنند. با آزادسازی مجدد شهر مهران ابتکار عمل مجدداً به جبهه خودی بازگشته و تلاشها برای انجام یک عملیات گسترده آغاز شد.

65/4/9_ عملیات کربلای 2 توسط سپاه در منطقه حاج عمران.

65/6/10_ عملیات کربلای 3 توسط سپاه بر روی اسکله الامیه واقع در شمال خلیج فارس.

65/7/12_ عملیات ظفر توسط ارتش در غرب کشور.

65/7/19_ عملیات فتح 1 توسط سپاه در کرکوک.

65/8/4_ عملیات فتح 2 توسط سپاه در سد دوکان.

65/8/29_ عملیات فتح 3 توسط سپاه در منطقه زاخو – دهوک.

65/10/3_ عملیات کربلای 4 توسط سپاه در منطقه الواخصیب.

65/10/19_ عملیات کربلای 5 در جبهه جنوب و در محور شلمچه – شرق بصره توسط 16 لشکر و 8 تیپ مستقل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی انجام شد که در نتیجه آن 2650 نفر از نیروهای دشمن اسیر و 100000 نفر از آنان کشته و یا زخمی شدند. در این عملیات 870 دستگاه تانک و نفربر، 80 فروند هواپیما، 180 قبضه توپ صحرایی، 1000 دستگاه خودرو، 120 قبضه توپ ضدهوایی عراق منهدم و 230 دستگاه تانک و نفربر، 20 قبضه توپ صحرایی، 200 دستگاه خودرو، 100 دستگاه وسایل مهندسی و 100 قبضه توپ ضدهوایی به غنیمت رزمندگان اسلام درآمد. در عملیات کربلای 5 ,150 کیلومتر مربع از خاک دشمن به تصرف رزمندگان اسلام درآمد و نیروهای خودی در پاسگاههای بوبیلن، شلمچه، کوت سواری، خیّن و جزایر بوارین و ام الطویل، کانال پرورش ماهی چندین روستای عراقی در 10 کیلومتری بصره استقرار یافتند. این عملیات در میان ناباوری عراق، پس از انجام کربلای 4 صورت گرفت. سپاه با درک تحلیل عراق از شرایط حاضر مبنی بر اینکه عملیات سالانه ایران انجام شده و دیگر عملیاتی انجام نخواهد شد، ضمن پذیرش خطر بزرگ عدم موفقیت، توانست شرایط سیاسی- نظامی را بار دیگر به نفع انقلاب تغییر دهد. با شکست سنگین عراق در این عملیات تهاجم به فاو که در دستور کار ارتش این کشور قرار داشته به مدت دو سال تعویق افتاد.

65/10/23_ عملیات کربلای 6 در منطقه سومار توسط ارتش.

65/10/28_ عملیات نصر توسط سپاه در محور دهوک – دولان.

65/11/22_ عملیات فتح 4 (مرحله اول) در منطقه دیانا توسط سپاه.

65/12/4_ عملیات فتح 4 (مرحله دوم) در منطقه دیانا توسط سپاه.

65/12/12_ عملیات کربلای 7 توسط ارتش در ارتفاع حاج عمران.

نام کلیه عملیات های دفاع مقدس با جزئیات

نام کلیه عملیات های دفاع مقدس با جزئیات

روز شمار دفاع مقدس (5) – سال 1367 – 1366

پس از توقف عملیات کربلای پنج بدلیل شدت حضور دشمن و حساسیت فوق العاده نسبت به محورهای جبهه جنوب، به نظر می رسید برای ادامه جنگ باید تدابیر تازه ای اتخاذ شود. زیرا دشمن از لحاظ تسلیحات و تجهیزات نظامی از برتری چشمگیری برخوردار بود و با توجه به تقویت خطوط دفاعی و ایجاد موانع بسیار انجام عملیات در جبهه جنوب دشوار می نمود. بدین جهت در عین حال که عملیات کربلای هشت آماده انجام بود، جبهه شمال غرب (شمال سلیمانیه) نیز برای عملیات تابستانی و محدود انتخاب گردید. این تدبیر در راستای فعال شدن قرارگاه رمضان از سال 65 در شمال عراق و امکان بکارگیری کردهای معارض عراقی اتخاذ شد.

عملیات کربلای 8 و کربلای 10 در جنوب و شمال سلیمانیه صورت گرفت. همانگونه که پیش بینی می شد دشمن در جنوب (شلمچه) مقاومت بسیار سختی نمود و با آتش توپخانه و تانک و بمباران وسیع مانع پیشروی یگانهای خودی شد، در حالیکه عملیات کربلای 10 نسبتاً موفق بود و زمینه اقدامات بعدی را در این جبهه مهیا ساخت. اوضاع جنوب، فرماندهان سپاه را بر آن داشت که به جبهه شمال توجه جدی تری مبذول دارند. و در همین راستا طی عملیات نصر 4 شهر ماووت تصرف شد و در کلّ عملیات نظامی جمهوری اسلامی تقریباً روی نوار پیروزی قرار داشت. در واقع رکودی که از نیمه دوم سال 61 به مدت تقریباً 4 سال بر جبهه حاکم بود، در اواخر سال 64 جای خود را به پیروزیهای پیاپی داد و عراق در یک موضع کاملاً انفعالی مترصد فرصت برای تغییر شرایط بود. از سوی دیگر عراق جنگ نفتکشها را در خلیج فارس دامن زد و سپاه دور جدیدی از عملیات مقابله به مثل را به عنوان یک اولویت نظامی عهده دار شد و طی مدت کوتاهی تعداد زیادی از نفتکشهای کشورهای عربی (خصوصاً عربستان و کویت) و یا کشتیهایی را عازم این کشورها بودند هدف قرار داد و به این ترتیب جنگ نفتکشها اوج گرفت. در این شرایط آمریکا و شوروی نیز به بهانه اسکورت نفتکشهای کویتی وارد خلیج فارس شدند و جنگ جنبه بین المللی و منطقه ای به خود گرفت. در این مقطع جبهه های زمینی کلاً راکد بودند و صحنه جنگ به دریا منتقل گردید. اوج جنگ دریا برخورد کشتی کویتی بریجتون بود که تحت اسکورت ناوهای آمریکایی قرار داشت. از این پس درگیری ایران و آمریکا در خلیج فارس ابعاد دیگر جنگ را تحت الشعاع قرار داد. شلیک موشکهای کرم ابریشم به کشتی آمریکایی، بندرالحمدی و حمله امریکا به قایق تندرو و سکوهای نفتی ایران، از جمله حوادث این مقطع به شمار می روند. از آبانماه 66 بدنبال کاهش درگیری خلیج فارس مجدداً جبهه زمینی فعال شد. این بار بر خلاف سالهای گذشته عملیات بزرگ سالانه که همه ساله در اواخر سال در جبهه جنوب صورت گرفت، در شمال غرب اجرا شد و طی عملیات بیت المقدس 2 و والفجر 10 مواضع و شهرهای بسیاری از جمله حلبچه عراق تصرف گردید. لیکن برای مقابله با پیشروی های رزمندگان اسلام در شمال غرب، تحرک چندانی از عراق مشاهده نشد بلکه با استفاده از عدم حضور نیروهای خودی در جنوب، همزمان با حملات آمریکا به سکوهای نفتی، به سمت فاو به راه افتاد و با تصرف آن موازنه جنگ را بر هم زد و طی تحرکات بعدی توانست مواضع از دست داده را پس بگیرد. و سرانجام پذیرش قطعنامه 598 از سوی جمهوری اسلامی ایران در تاریخ 26/4/67 نقطه پایانی بر جنگ 8 ساله بود. اما عراق با مشاهده ضعف و رکود در جبهه خودی، همانند آغازین جنگ تحمیلی مجدداً در جنوب دست به حمله زد. لیکن مردم با حضور گسترده در جبهه ها ضمن دفع تجاوز دشمن تلاش منافقین (عملیات مرصاد) در محور غرب را نیز که به قصد رسیدن به تهران صورت گرفت، در هم شکستند و پس از آن آتش به رسمی برقرار گردید.

66/1/18_ عملیات کربلای 8 در منطقه شلمچه توسط سپاه.

66/1/20_ عملیات کربلای 9 توسط ارتش در منطقه قصر شیرین.

66/1/25_ عملیات کربلای 10 در جبهه شمالی – منطقه عمومی ماووت توسط نیروهای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی انجام شد، که در آن 9 لشکر و 6 تیپ پیاده و 7 گردان توپخانه خودی در مقابل 11 تیپ و 8 گردان پیاده دشمن وارد عمل شدند و در نتیجه این عملیات 2500 تا 3000 نفر از نیروهای دشمن کشته و یا زخمی و 210 نفر از آنان به اسارت درآمدند. در این عملیات نیروهای اسلام ضمن انهدان 10 دستگاه تانک و نفربر و 1 فروند هلیکوپتر، 250 کیلومتر مربع از خاک دشمن را آزاد کردند و ارتفاهات گلو- سرگلو، باسومه، گلان- قشن و کوه نم نم را به تصرف درآوردند.

66/1/25_ عملیات فتح 5 در شمال سلیمانیه توسط سپاه.

66/1/25_ عملیات نصر 1 توسط سپاه در هزار قلّه.

66/1/13_ عملیات نصر 2 در میمک توسط ارتش.

66/3/27_ عملیات نصر 3 توسط ارتش.

66/3/27_ عملیات فتح 6 در شمال اربیل توسط سپاه.

66/3/31_ عملیات نصر 4 توسط سپاه.

66/4/3_ عملیات نصر 5 در منطقه سردشت توسط سپاه.

66/4/5_ عملیات فتح 7 در منطقه حلبچه توسط سپاه.

66/4/28_ عملیات فتح 8 توسط سپاه در شمال موصل.

66/5/1_ عملیات ایذایی سپاه در ایروان.

66/5/1_ عملیات ایذایی سپاه در چوارتا.

66/5/5_ عملیات ایذایی سپاه در سلیمانیه.

66/5/6_ عملیات ایذایی سپاه در گلی کدور.

66/5/10_ عملیات ایذایی سپاه در مرگه سور.

66/5/10_ عملیات ایذایی سپاه در پایگاه ترابه.

66/5/12_ عملیات نصر 6 توسط ارتش.

66/5/12_ عملیات فتح 9 در منطقه خرمال توسط سپاه.

66/5/13_ عملیات ایذایی سپاه در خرمال.

66/5/13_ عملیات ایذایی نصر 7 توسط سپاه در محور دوپازا – بلفت.

66/5/30_ عملیات ایذایی سپاه در منطقه خرمال.

66/5/31_ عملیات ایذایی سپاه در منطقه اربیل.

66/5/31_ عملیات ایذایی سپاه در محور اربیل – کرکوک.

66/5/31_ عملیات ایذایی سپاه در محور سلیمانیه.

66/5/31_ عملیات ایذایی سپاه در محور سلیمانیه.

66/6/5_ عملیات ایذایی سپاه در محور سلیمانیه.

66/6/9_ عملیات ایذایی سپاه در محور اربیل.

66/6/12_ عملیات ایذایی سپاه در اربیل.

66/6/13_ عملیات فتح 10 در شمال اربیل توسط سپاه.

66/6/15_ عملیات ایذایی سپاه در سلیمانیه.

66/6/23_ عملیات ایذایی سپاه در شهر سید صادق عراق.

66/6/24_ عملیات ظفر توسط سپاه.

66/6/27_ عملیات ظفر 1 در استان دهوک عراق توسط سپاه.

66/7/8_ عملیات ایذایی سپاه در منطقه سلیمانیه.

66/7/11_ عملیات ایذایی سپاه در کرکوک.

66/7/22_ عملیات ظفر 2 توسط سپاه در کفری.

66/8/4_ عملیات ایذایی سپاه در دوکان.

66/8/8_ عملیات ایذایی سپاه در دوکان.

66/8/11_ عملیات ایذایی سپاه در دربندیخان.

66/8/25_ عملیات ظفر 3 در منطقه دربندیخان توسط سپاه.

66/8/28_ عملیات ظفر 4 توسط سپاه در دهوک.

66/8/29_ عملیات نصر 8 در ماووت توسط سپاه (روی ارتفاع گرده رش).

66/9/1_ عملیات نصر 9 توسط سپاه.

6610/18_ عملیات ایذایی سپاه بر روی البکر و الامیه واقع در شمال خلیج فارس.

66/10/22_ عملیات ظفر 5 در عماریه توسط سپاه.

6610/25_ عملیات بیت المقدس 2 در ماووت توسط سپاه.

66/12/4_ عملیات ظفر 6 توسط سپاه در سنگاو.

66/12/22_ عملیات ظفر 7 توسط سپاه در حلبچه.

66/12/23_ عملیات والفجر 10 در جبهه شمال و محور حلبچه توسط 11 لشکر و 12 تیپ پیاده و 17 گردان توپخانه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در مقابل 1 لشکر و 28 تیپ پیاده و 15 گردان توپخانه دشمن انجام شد که در نتیجه آن نیروهای خودی با کشته و زخمی کردن 3000 نفر و اسارت 5440 نفر از نیروهای عراقی و انهدام 270 دستگاه تانک و نفربر، 60 قبضه توپ صحرایی، 13 دستگاه تجهیزات مهندسی، 230 دستگاه خودرو، 10 فروند هواپیما و یک فروند هلیکوپتر دشمن به غنیمت گرفتن 90 دستگاه تانک و نفربر، 100 قبضه توپ صحرایی، 15 دستگاه تجهیزات مهندسی و 800 دستگاه خودرو، بخش وسیعی از استان سلیمانیه عراق شامل شهرهای حلبچه، دوجیله و خورمال را به تصرف درآوردند که وسعت آن حدود 1200 کیلومتر مربع می شد.

نام کلیه عملیات های دفاع مقدس با جزئیات

نام کلیه عملیات های دفاع مقدس با جزئیات

66/12/23_ بیت المقدس 3 در منطقه ماووت توسط سپاه.

67/1/5_ بیت المقدس 4 در منطقه دربندیخان توسط سپاه.

67/1/22_ بیت المقدس 5 .

67/1/28_ تهاجم عراق با بکارگیری وسیع سلاحهای شیمیایی و با استعداد 48 تیپ پیاده و 11 تیپ زرهی و مکانیزه در مقابل 4 تا 5 لشکر و باز پس گیری فاو.

67/2/26_ بیت المقدس 6 در منطقه ماووت.

67/3/14_ تک گسترده و سنگین عراق به منطقه شلمچه و تصرف منطقه عملیاتی کربلای 5.

67/3/22_ بیت المقدس 7 در منطقه عمومی شلمچه توسط سپاه پاسداران انقلاب اسلامی.

67/3/24_ تک عراق به محور ماووت و تصرف بخشی از منطقه ماووت طی 8 روز.

67/3/29_ تهاجم ارتش عراق با استعداد 1 لشکر به مهران و تصرف آن و استقرار در ارتفاعات مهم قلعه آویزان – و واگذاری شهر مهران به منافقین.

67/4/4_ حرکت گسترده عراق در جبهه جنوب و بازپس گیری جزایر مجنون، منطقه وسیع شمال کوشک و طلایه و جفیر. در این عملیات از 8 تیپ مستقل پیاده، 3 تیپ نیروی مخصوص، 5 تیپ زرهی و 2 تیپ مکانیزه و چند یگان در قالب 3 لشکر استفاده کرد.

67/4/7_ تهاجم عراق در محور شاخ شمیران.

67/4/21_ حمله عراق با استعداد 11 لشکر در جبهه های جنوب و تصرف غرب شوش و دزفول تا دهلران.

67/4/27 _ پذیرش قطعنامه 598شورای امنیت سازمان ملل از سوی جمهوری اسلامی ایران.

67/4/31 _ حرکت و تهاجم گسترده عراق با 13 لشکر در منطقه شمال خرمشهر و جنوب اهواز در این حمله نیروهای عراقی خود را به جاده اهواز – خرمشهر رساندند و تلاش گسترده ای زا طی سه روز جهت تصرف خرمشهر انجام دادند که بدلیل مقاومت رزمندگان اسلام ناموفق ماندند.

67/5/3 _ حمله منافقین با حمایت ارتش عراق به غرب اسلام آباد و انجام عملیات مرصاد توسط رزمندگان اسلام و شکست سنگین منافقین در این عملیات.

67/5/10_ عقب نشینی عراق به پشت مرزهای بین المللی در جنوب.

67/5/29 _ اعلام رسمی آتش بس توسط دبیر کل سازمان ملل.

منابع : (جهت مطالعه ، تحقیق و بررسی بیشتر به سایت های ذیل رجوع شود)

1. سایت حماسه

2. سایت جامع دفاع مقدس (ساجد)

3. سایت شهید آوینی

4. سایت تخصصی دفاع مقدس (سبکبالان)

5. خبرگزاری دفاع مقدس (دفاع پرس)

6 . معارف جنگ

تهیه و تدوین : پایگاه فرهنگی تفریحی فارسی مد

علل وقوع جنگ ایران و عراق[1]

علل وقوع جنگ ایران و عراق[1]

جک اِس. لِوی و مایک فروئلیچ

مترجم: یعقوب نعمتی وروجنی[2]

جنگ ایران و عراق یکی از ویران­گرترین منازعاتِ پس از جنگ جهانی دوم به شمار می­آید. این جنگ استلزامات چشمگیری بر ثبات منطقه، منازعه اعراب –اسرائیل، شاهراه نفتی غرب، و بر دیگر منافع ابرقدرت­ها[3] در بردارد. این جنگ همچنین به مثابه یک الگوی منازعه در عصر افول قدرت ابرقدرت­ها، ظهور قدرت­های منطقه­ای و تحولات انقلابی، از اهمیت نظری چشمگیری نیز برخوردار می­باشد. با این وجود شگفت آور است که علیرغم اهمیت جنگ ایران و عراق، در ایالات متحده توجه چندانی به این جنگ نشده است؛ و در حالی که رسانه­های این کشور گزارشی مستمر از جریان جنگ مذکور ارائه می­دهند ولی تلاش چندانی برای عرضه تفاسیر تحلیلی از این جنگ به عمل نیامده و علی الخصوص به مساله علل جنگ توجه اندکی شده است. پرداختن به علل این جنگ، نه تنها برای فهم چگونگی حل و فصل آن، بلکه همچنین برای پیش­بینی اینکه جنگ­های مشابه در آینده چگونه ممکن است رخ دهند و چگونه می­توان از وقوع آنها اجتناب نمود، مساله­ای حیاتی می­باشد.

 مطالعه حاضر در مورد جنگ ایران و عراق می­کوشد تا از وقایع­نگاری ساده رویدادها فراتر رفته و شمار نسبتا اندکی از عوامل علّی اساسی را شناسایی نماید. تحلیل این متغیرها و روابط متقابل­شان ما را به شناخت این جنگ در زمینه نظری­اش قادر می­سازد. این امر همچنین تبیین بهتری از علل این جنگ خاص و نیز درراستای افزایش فهم عمومی نظری­مان از علل جنگ، ابزاری را برای استفاده از این موردپژوهی در اختیارمان قرار می دهد.

چشم­انداز تاریخی

از دهه 1960 به بعد منازعه­ای جدی بین ایران و عراق وجود داشت. این منازعه، پشتیبانی از جنبش­های برانداز و کشمکش­های منطقه­ای را نیز دربرمی­گرفت که این کشمکش­ها بر حق استفاده از شط­العرب [اروندرود]–یک آبراهه­ی حمل و نقل حیاتی و منشاء ستیزه از دوره امپراتوری عثمانی- معطوف بود. ایران در دوره شاه به واسطه حمایت دیپلماتیک و پشتیبانی نظامی ایالات متحده، قدرت برتر و بلامنازع در منطقه خلیج فارس بود. شاه تلاش داشت تا نفوذ ایران را در سرتاسر منطقه گسترش داده و به مناطق مورد ادعای رژیم­های خلیج فارس دست­اندازی­هایی نماید. ایران در سال 1969 معاهده سال 1937 که کنترل تقریبا کامل بر شط­العرب را به عراق اعطا می­نمود را باطل اعلام نمود، و دو سال بعد، سه جزیره کوچک در نزدیکی تنگه هرمز (ابوموسی، تنب بزرگ و کوچک) را به تصرف درآورد. عراق در سال 1975 در الجزایر به ازاء خاتمه پشتیبانی شاه از شورشیان کرد عراقی که بغداد را با یک شورش طولانی­مدت و پرهزینه گرفتار کرده بودند، با تعیین سرنوشت خط مرزی شط، با اصل تالوِگ موافقت نموده و نیمی از این آبراهه را به ایران واگذار کرد.

 حکومت­های سلطنتی محافظه­کار عربی، از ژاندارمی غالبا توسعه­طلبانه شاه در خلیج فارس خشمگین بودند؛ با این حال در برابر عدم مداخله شاه در رژیم­هایشان، در مقابل اقدامات ایران سکوت اختیار می­کردند. این سران عرب بالاجماع از شاه در برابر مخالفت­های داخلی فزاینده به­ویژه از جانب گروههای مذهبی، حمایت نمودند. در پاییز 1978 عراق بنا به درخواست شاه، آیت­الله خمینی را پس از 13 سال تبعید در شهر مقدس نجف، از این کشور اخراج نمود.

پس از سقوط شاه، سران کشورهای عربی از انقلاب ایران در هراس به سر می­بردند. به دنبال نخست­وزیری مهدی بازرگان میانه­رو، نظام جدید ایران به واسطه تاکید بر برادری اسلامی، عدم مداخله در امور داخلی، احترام متقابل به یکپارچگی ارضی، عدم شناسایی اسرائیل، و تمایل به رها کردن نقش ژاندارمی در خلیج فارس، تا حدودی توانست از هراس اعراب بکاهد. با این وجود، ادعاهای ارضی روحانیون ایرانی در مورد بحرین و جزایر تصرف­شده در 1971، به بدگمانی اعراب راجع به اغراض عناصر بنیادگراتر نظام جدید، دامن می­زد. در بهار 1979 و به دنبال خیزش جنبش­های قومی در ایران و عراق و ادعای حمایت دو کشور از این جنبش­ها، روابط فیمابین رو به وخامت نهاد. پشتیبانی ایران از شیعیان عراقی علیه رژیم بعثیِ تحت سلطه سنّی­ها، موجب شد تا بغداد فعالیت­های شیعی در شهرهای مقدس را سرکوب نماید. صدام حسین علنا به اتهام­زنی علیه بنیادگرایان ایرانی پرداخت و دستور غارت آخرین اقامتگاه [امام] خمینی، اخراج نمایندگان ایشان، و دستگیری [آیت­الله سید] محمدباقر صدر برجسته­ترین روحانی مخالف خود را صادر کرد.

با وجود اقدامات صادقانه دولت­های بازرگان و بغداد برای حل و فصل امور در تابستان 1979، در پاییز آن سال ناآرامی شیعی در سرتاسر بخش شمالی خلیج­فارس موجب شد تا بغداد مدعیات خود درباره تحریک شیعیان عرب توسط تهران را از سر بگیرد. صدام حسین، تهدیدات زیرکانه­ای را علیه نظام [امام] خمینی انجام داده و همچنین خواستار خاتمه سلطه ایران بر جزایر خلیج فارس و مدارا در برابر اقلیت های قومی ایران شد. با این وجود به دنبال حملات مکرر پاسداران انقلابی به کنسول­گری­های عراق و سفارتخانه آن در تهران، گفتگوهای رسمی بین دو کشور به زودی خاتمه یافت. جایگزینی شورای انقلابِ تحت سلطه­ی روحانیون به جای دولت بازرگان در ماه نوامبر، کنترل حزب جمهوری اسلامی بر ایران را تسهیل نمود. ابوالحسن بنی­صدر، رئیس جمهور جدید و صادق قطب­زاده وزیرخارجه، هر چه بیشتر به روحانیون مسلط حزب جمهوری اسلامی وابسته شدند. تهران، با آماج قرار دادن شیعیان دولت­های عربی خلیج فارس سخن­پراکنی­های رادیویی خود را تشدید کرده و رژیم­های «فاسد» و «صهیونیستی» آنها را تقبیح نموده و خواستار سرنگونی و جایگزینی­شان با جمهوری­های اسلامی بنیادگرا شد. تظاهرات مردمی در جوامع شیعی و خشونت­های سیاسی مکرر، این روند را تکمیل ساخت. این خشونت­ها، بمب­گذاری و سوء قصد علیه مقامات عراقی به­ویژه تلاش برای ترور طارق عزیز معاون نخست وزیر عراق در آوریل 1980 را نیز شامل می­شود. این اقدامات عمدتا از سوی [حزب] الدعوه انجام می­گرفت که یک گروه معارض شیعی مورد حمایت ایران بود. عراق نیز با حملات تبلیغاتیِ معطوف بر اعراب ایرانی، واکنش نشان داد و از طریق تبعیدهای دسته­جمعی، بازداشت­ها و اعدام­های مستمر از جمله اعدام آیت­الله محمدباقر صدر، فعالیت­های شیعیان خود را سرکوب ساخت. ایران نیز عراق را به اشغال سفارتخانه ایران در لندن و همچنین سوء قصد به قطب­زاده نخست وزیر ایران متهم نمود.

در تابستان 1980 خشونت­های مرزی بروز کرد و چرخه مخاصمه نیز بالا گرفت. پس از یک حمله به دو روستای عراقی در اوایل سپتامبر، بغداد خواستار این شد تا ایران حقوق عراق و ادعاهای ارضی آن را به رسمیت بشناسد. خواسته­های عراق، عقب­نشینی ایران از یک منطقه موردمنازعه در استان کرمانشاه، مذاکره مجدد درباره موافقتنامه 1975، و پایان دادن به ناآرامی­های موردِ حمایت ایران و خشونت­های مرزی را دربرمی­گرفت. صدام حسین در 17 سپتامبر، اعلام کرد که ایران موافقنامه 1975 الجزایر را نقض کرده و عراق نیز این معاهده را بی­اعتبار می­داند؛ ولی ایران بلافاصله این تحرکات را محکوم کرد. در روز 22 سپتامبر، عراق حملات هوایی خود علیه پایگاههای هوایی ایران از جمله پایگاه هوایی تهران را آغاز کرد و تهاجم زمینی گسترده­ای را به استان نفت­خیز خوزستان انجام داد.

عراق مدعی بود که به واسطه حمله نظامی، به دنبال فراهم­سازی شرایط خاتمه مخاصمات است: شناسایی حقوق و حاکمیت ارضی عراق، موافقت با حُسن همجواری با دولت­های خلیج فارس، عدم مداخله در امور داخلی، و پایان دادن به کلیه اقدامات تجاوزکارانه1. عراق مدعی کل شط­العرب بود ولی هیچگونه ادعای ارضی در مورد جزایر خلیج فارس انجام نداد. تا ماه اکتبر و با حرکت رو به جلوی نیروهای عراقی، صدام حسین ادعا کرد که از نظر نظامی «ما به هدف خود دست یافته­ایم» و خواستار آتش­بس و شروع مذاکرات شد. با این وجود ایران هرگونه مذاکره قبل از عقب­نشینی کامل عراق را رد کرد. با تداوم جنگ در نیمه نخست سال 1981 دو طرف به نوعی وقفه واقعی در جنگ رسیدند و در پاییز همان سال ضدحملات ایران، عراق را وادار به عقب­نشینی نمود. تا ماه مارس 1982 ایران امتیازات آشکاری به دست آورد، و در ماه ژوئن عراق به مرزهای خود عقب­نشینی کرد و ایران نیز در ماه جولای جنگ را به مرزهای جنوبی عراق کشاند.

چارچوب نظری

پس از تشریح مختصر رویدادهای جنگ، هم­اینک درصددیم تا  با استفاده از پیچیدگی این تسلسل تاریخی، شمار اندکی از متغیرهایی را شناسایی نماییم که می­توانند وقوع این جنگ را تبیین کنند. انگاره­های کلیدی که این تفسیر حول آنها می­چرخد عبارتند از جستجوی قدرت و پرستیژ، یک ایدئولوژی انقلابی توسعه­گرا و تاثیر آن بر ثبات سیاسی داخلی، خلاء قدرتِ ناشی شده از تلاطم سیاسی داخلی، چشمداشت پشتیبانی قدرت ثالث، و سوء برداشت­ها. متغیرهای ثانوی که ارتباط نزدیکی با عوامل فوق داشته و آنها را تقویت می­کنند عبارتند از تحقیر و دغدغه توازن منطقه­ای قوا. متغیرهای فوق جزو مهم­ترین علل جنگ در طی قرون متمادی بوده­ و در ادبیات نظری منازعه بین­المللی نیز بطور گسترده­ای مورد توجه قرار گرفته­اند. قبل از اینکه عوامل فوق بر این مورد خاص مورد کاربست قرار گیرند لازم است تا پیوندهای نظری که به واسطه آنها این عوامل به جنگ منتهی می­شوند نیز به طور مختصری مورد امعان نظر قرار گیرند2.

از زمان توسیدید[4]، قدرت انگاره محوری در نظریه­های سیاست بین­المللی واقع­گرای غربی بوده است؛ از سوی دیگر نظریه­های توازن قوا و نظریات دیگر نیز سائقه برتری طلبی­های منطقه­ای یا قاره­ای را به عنوان یکی از علل اصلی جنگ قلمداد نموده­اند3. پرستیژ نیز پیوند نزدیکی با قدرت دارد، و دولتمردان، آن را غیر قابل تفکیک از اعتبار، اراده، و آوازه­ی قدرت می دانند4. استدلال می­شود که پرستیژ و نه قدرت، ارز روزمره روابط بین­الملل می­باشد5. همچنین فرض بر این است دولت­هایی که بین قدرت نظامی واقعی و پرستیژ خود نوعی ناهمخوانی ملاحظه می­کنند، بیشتر احتمال دارد تا به جنگ مبادرت بورزند، زیرا درصدند تا مزیت­های اقتصادی و سیاسی جایگاه مفروض خود را به سطح تعریف­شده توسط قدرت نظامی­شان ارتقا دهند6. دولت­ها به­ویژه زمانی که به این باور برسند که اخیرا متحمل تحقیر از جانب دشمنان خود شده­اند، بیشتر به دغدغه پرستیژ گرفتار می­آیند7. از آنجایی که غرور و پرستیژ ملی، تاثیر چشمگیری بر سیاست داخلی رژیم و پرستیژ فردی اصحاب قدرت می­گذارد، دولتمردان نیز نه فقط به عنوان اهداف فی­نفسه بلکه همچنین برای افزایش حمایت سیاسی در داخل، اغلب پیروزی­های دیپلماتیک و نظامی در خارجی را جستجو می­نمایند8.

دولت­ها نه فقط برای جاه­طلبی­های افزایش قدرت و پرستیژ بلکه همچنین درراستای برون­رفت از هراس­های ناشی از تهدیدات بیرونی، به جنگ روی می­آورند. این هراس­ها می­تواند تهدیدات نظامی بر یکپارچگی ارضی یا موقعیت قدرت یک کشور و یا تهدیدات سیاسی بر ثبات داخلی آن کشور را دربربگیرد. تهدیدات سیاسی ممکن است به گونه­های مختلفی ایجاد شود: یک ایدئولوژی سیاسی توسعه­طلب که درصدداست تا ارزش­های خود را بر جوامع دیگر تحمیل نماید؛ پشتیبانی خارجی از اقلیت­های قومی؛ گروههای قومی دیگر که در مرزهای سرزمینی یک کشور مجاورت دارند؛ یا اقدامات مستقیم بیرونی برای بی­ثبات ساختن یک رژیم دیگر. یک شکست نظامی می­تواند موجب تغییر رژیم یا حتی وقوع انقلاب شود، در حالی که بی­ثباتی سیاسی داخلی ممکن است توان نظامی دولت را شدیدا تضعیف کرده و از این رهگذر توازن قوای منطقه­ای یا قاره­ای را تغییر دهد. کشوری که در پی صدور یک ایدئولوژی انقلابی به خارجی است از طریق تهدید فوری بر حیات رژیم­های دیگر و نیز به واسطه صف­بندی­های دیپلماتیک جدید و تاثیرات­شان بر توازن قوا، می­تواند موجبات هراس دیگران را فراهم بیاورد9. در چارچوب این منافع ملی قدرت، پرستیژ، و ثبات سیاسی داخلی و منافع سیاسی فردی، فرصت­های خاصی پدید می­آید که احتمال وقوع جنگ را افزایش می­دهد. افزایش ناگهانی تفاوت قدرت بین دولت­ها که ممکن است از یک شکست نظامی یا ضعف داخلیِ ناشی از بی­ثباتی سیاسی یا افول اقتصادی، حاصل آید در این میان از اهمیت ویژه­ای برخوردار است10.

انتظار پشتیبانی دیپلماتیک، اقتصادی یا نظامی از دولت­های دیگر یا انتظار بیطرفی دیگران، یکی دیگر از شرایط اساسی جنگ به شمار می­آید. در صورتی که منافع امنیتی مشترک یا پیوندهای ایدئولوژیک، دینی یا فرهنگی بین دولت­ها وجود داشته باشد این نوع رفتارها اهمیت خاصی پیدا می­کنند11.

سوء­برداشت و محاسبات اشتباه نیز در روند وقوع جنگ اهمیت زیادی دارند12. دولتمردان گرایش دارند تا برداشت نادرستی درباره نه فقط توازن قابلیت­های نظامی بلکه همچنین اراده دشمن برای ادامه جنگ داشته باشند. دولتمردان همچنین ممکن است درباره تاثیر جنگ بر یکپارچگی جمعیتی دشمن و نیز روحیه و کارآمدی نیروهای نظامی خودی نیز اشتباه محاسباتی انجام دهند. شاید بتوان گفت که اعتماد به نفس نظامی بیش از حد یکی از شرایط ضروری برای وقوع اغلب جنگ­هایی بوده است که در نهایت آغاز کننده آن بازنده­اش نیز بوده است. این چارچوب نظری و چشم­انداز تاریخی، شالوده­ای را برای تفسیر علل جنگ ایران و عراق و تحلیل استلزامات آن بر کاوش کلی نظری علل جنگ، فراهم می­سازد.

علل جنگ ایران و عراق

صدام حسین و جستجوی برتری

کسب جایگاه برتری برای عراق در خلیج فارس و جامعه عربی، برای سال­های متمادی یکی از اهداف عمده صدام حسین بود13. توان بالقوه عراق برای تبدیل شدن به قدرت برتر در منطقه و جانشینی مصر به عنوان کشور عربی پیشرو بر عوامل متعدد جمعیتی، اقتصادی و نظامی ابتنا داشت. جمعیت تقریبا 14 میلیونی عراق به جز مصر از هر کشور عربی صادر کننده نفت بیشتر بود و بخش اعظم جمیعت آن نیز عمدتا از افراد باسواد و طبقات متوسط تحصیل­کرده و فن­سالار تشکیل می­گردید. قبل از آغاز جنگ عراق با صادرات 3.5 میلیون بشکه نفت در روز، دومین تولید کننده عمده اوپک بود و سالانه 23 میلیارد دلار از این طریق درآمد داشت. اکتشافات نفتی در عراق تقریبا محدود بود ولی به نظر می­آمد که عراق پس از عربستان سعودی، دومین ذخایر عظیم نفت خام را در منطقه را در اختیار دارد. در نهایت اینکه، نیروهای نظامی عراق بیشتر از هر کشور عربی دیگر منطقه و تقریبا برابر با ایران بود.

از سوی دیگر صدام حسین از جایگاه سردمداری خود اطمینان خاطر داشت و کنترل شدیدی نیز بر ارتش اِعمال می­کرد. سیاست­های داخلی رژیم سوسیالیست بعث نیز به استحکام کنترل وی یاری می­رسانید. در حالیکه درآمدهای عراق به طور چشمگیری افزایش می­یافت نرخ تورم به 12 درصد محدود شده بود. برخلاف دیگر کشورهای عربی صادرکننده نفت در منطقه خط مشی­های توزیعی عراق از شکل­گیری طبقه فرادست ثروتمند ممانعت به عمل می­آورد. توسعه اقتصادی، خانه­سازی­های انبوه، نوسازی کشاورزی، و ایجاد صنایع پتروشیمی و فولاد را ممکن می­ساخت. صدام حسین همچنین درصدد بود تا به واسطه تاسیس یک نهاد پارلمانی یعنی مجلس ملی، جاذبه سیاسی خود را بیشتر نماید. این ملاحظات رویهمرفته وی و دیگران را متقاعد ساخت که قدرت عراق به نحو فوق­العاده­ای افزایش یافته است. «کلودیا رایت»[5] در سال 1979 از عراق به عنوان یک «قدرت جدید» در منطقه نام برد؛ و «ویلیام کوآندت»[6] در اوایل سال 1980 چنین ارزیابی نمود که «قطعا در دهه 1980 عراق قدرت مسلط منطقه خلیج [فارس] خواهد بود»14.

سیاست­های شخص صدام نیز آشکارا برای ارتقای جایگاه عراق در خاورمیانه طراحی شده بود. وی افزایش قدرت نظامی عراق از جمله تدوین یک برنامه هسته­ای را مهندسی نمود که عراق را به تنها دولت عربی مبدل می­ساخت که توان مقابله با توان اتمی اسرائیل را داشت. وی با برگزاری دو کنفرانس پان­عربیستی، اعراب را در برابر پیمان­های کمپ دیوید به صف کرد. نشست بغداد در نوامبر 1978 مانع از این شد که کشورهای میانه­روی عربی از صف مقاومت متحد عربی خارج شوند و همین امر پرستیژ دیپلماتیک عراق را بیشتر کرد. صدام حسین به واسطه مشارکت عراق در سازمان آزادیبخش فلسطین، جبهه آزادیبخش عرب، و حمله به کیبوتص میسگاوام[7] در شمال اسرائیل در آوریل 1980 تلاش داشت تا در منازعه اسرائیل –فلسطینیان عرض اندام نماید. مهم­تر اینکه وی موضع رادیکال رژیم سوسیالیستی بعث در جهان عرب را تعدیل ساخته و لفاظی­های انقلابی خود علیه سلاطین عربی را متوقف نمود. این موضع جدید از یک پیشنهاد رهبری دیگر در فوریه 1980 هویدا بود چرا که صدام حسین در آن موقع، منشور ملی عربی را اعلام نمود. این منشور از کلیه اعراب می­خواست تا در حل منازعات خود از زور اجتناب کنند و همین امر به خودی خود تغییر چشمگیری در لفاظی­های انقلابی پیشین بغداد را نشان می­داد. دوری فزاینده عراق از اتحاد شوروی، فاصله­گیری از دوستان تروریست سابق خود، و پشتیبانی از کمک خارجی به ویژه به اردن، جایگاه پیشین بغداد به عنوان طردشده­ای از میان اعراب میانه­رو را بهبود بخشید. این میانه­روی به مسائل اقتصادی همانند میزان و بهای تولید نفت کشیده شد که عراق را هر چه بیشتر با اولویت­های عربستان سعودی همراه می­ساخت. صدام همچنین تلاش کرد تا به عنوان یک پل ایدئولوژیک میان اعراب میانه­رو و رادیکال عمل نموده و نقش رهبری را در بین غیرمتعهدها به دست بیاورد ولی در این امر ناموفق بود.

تحمیل قدرت عراق بر ایران، جزئی از دغدغه پرستیژ صدام حسین در میان اعراب، و مهم­ترین عامل در تبدیل شدن به قدرت نظامی برتر در خلیج فارس به شمار می­آمد. در واقع، لفاظی­های بغداد راجع به مسائل ارضی موافقتنامه الجزایر در ابتدا شماری از ناظران را بر آن داشت که اصلاح مفاد ارضی این توافقنامه را انگیزه اصلی عراق برای آغاز جنگ بدانند. چشم­پوشی اجباری از کنترل کامل بر آبراهه شط­العرب، تحقیر بزرگی بر پرستیژ رژیم بغداد محسوب می­شد15. این حس حقارت فراتر از عراق به میان دیگر کشورهای عربی نیز کشیده شد و نمادی از تسلیم شدن اعراب در برابر همسایه قوی­تر ایرانی­شان بود. افزون بر این، شکست­های پیاپی از اسرائیل بیشتر به این احساس حقارت دامن می­زد. تجلیل اعراب از موفقیت­های اولیه عراق به عنوان بزرگ­ترین پیروزی نظامی بر ایرانی­ها پس از نبرد قادسیه در سال 637 میلادی، اهمیت غرور عربی به مثابه یکی از نیروهای محرکِ این منازعه را نشان می­دهد.

گرچه پیروزی عراق از بازگشت هژمونی ایران به منطقه جلوگیری کرده و می­توانست عراق را به جایگاه برتر در این منطقه و جهان عرب برساند، ولی این مسائل نمی­تواند به تنهایی تصمیم صدام برای آغاز جنگ را توضیح دهند. در واقع موضع اولیه بغداد نسبت به دولت بازرگان، دوستانه بود. در واقع پس از اینکه نظام [امام] خمینی به سوی سیاست کلی صدور بنیادگرایی اسلامی خود به دیگر کشورهای منطقه و به ویژه حمایت از ناآرامی در میان شیعیان عراقی چرخش پیدا کرد، درخواست عراق برای حل و فصل اختلافات مرزی نیز آغاز شد. رژیم بغداد اعلام کرد که عدم پذیرش موافقتنامه 1975 الجزایر از سوی آن اساسا بر سرباززنی تهران از عدم مداخله در امور داخلی آن مبتنی بود و نه مسائل ارضی. علاوه بر این، برخلاف مساله عدم مداخله در امور داخلی، مطالبات ارضی عراق به عنوان شرایط پایان دادن به مخاصمات تشدید می­شدند. کشمکش­های ارضی از جمله در مورد شط­العرب، بیشتر بهانه جنگ بودند تا علت آن. از این رو برای درک کامل انگیزه­های صدام بایستی تهدید فرضی برای ثبات سیاسی داخلی عراق و رژیم­های میانه­روی منطقه از جانب ایران انقلابی را نیز مدنظر قرار دهیم.

تهدید انقلابی برای عراق و خلیج فارس

انقلاب ایران برای سران عربی کشورهای­ خلیج فارس یک زنگ خطر بود زیرا ماهیت مردمی و شیعی آن رژیم­های سُنّی­ را مورد تهدید قرار می­داد. از نظر سران عرب و به ویژه سلاطین محافظه­کار که رژیم­های خودکامه­شان از بسیاری جهان شبیه رژیم شاه بود، انقلاب ایران آسیب­پذیری بالقوه حاکمیت آنان در برابر بنیادگرایی اسلامی و نارضایتی اجتماعی را نشان می­داد. اسلام بنیادگرا در پیوند با شیعه­گرایی مبارزه­جویانه، تهدیدی برای رهبریت سنّی سلاطین و همچنین رژیم سکولار بعث در بغداد محسوب می­شد.

 وفاداری شیعیان در کشورهای عربی خلیج فارس نیز خود یک نگرانی به شمار می­آمد. شیعیان در عراق و بحرین، اکثریت و در قطر، ابوظبی، عمان، و عربستان سعودی (در استان شرقی) اقلیت قابل توجهی را تشکیل می­دهند16. شاید عراق بیشترین هراس را از انقلاب ایران داشت. اکثریت شیعه عراق، از مدتها قبل انزجار خود از جایگاه فرودست سیاسی و اقتصادی­اش درون نخبگان اکثرا سنّی را نشان داده و همچنین در گروههای ایدئولوژیک و فرقه­ای نسبتا شبیه با مخالفان شاه سازمان­دهی شده بود17. دهها هزار شیعه در دهه 1970 از عراق تبعید شدند. در مورد برداشت بغداد از انقلاب ایران و معنای آن برای شیعیان عراق تردید چندانی وجود نداشت. همانطور که «ای. اچ. اچ. عبیدی»[8] اذعان داشت «حکومت عراق علیرغم ژست سکولارش، جنبش ملی ضدشاهنشاهی در ایران را به مثابه یک خیزش شیعی که می­توانست تاثیر عظیمی در عراق داشته باشد، تفسیر می­کرد»18. در واقع، پیروزی انقلاب ایران، نوعی حمایت از جنبش­های معارض و فعالان حامی [امام] خمینی نه تنها در عراق بلکه در کویت، بحرین، و عربستان سعودی قلمداد می­شد. پس از شکل­گیری نظام [امام] خمینی، همدلی داخلی در ابتدا مانع از انتقاد علنی سران کشورهای مذکور از انقلاب ایران می­شد گرچه آنها در خفا هراس خود را پنهان نمی­ساختند 19. به دنبال درگرفتن جنگ، ترس از تصاعد آن و به ویژه هراس از حملات ایران به تاسیسات نفتی آسیب­پذیر نفتی خلیج فارس، مانع از ابراز حمایت آشکار اعراب میانه­رو از عراق می­شد. ملک حسین شاه اردن که عدم آسیب­پذیری­اش از تهدیدات نیروی هوایی ایران آزادی خاصی به وی می­داد، این جنگ را منازعه­ای بین رژیم تهران و تمامی کشورهای عربی خلیج فارس معرفی می­کرد که عراقی­ها در خط آن مقدم قرار داشتند20.

ماموریت توسعه­طلبانه نظام ایران انقلابی، هراس اعراب را بیشتر نیز می­کرد. هدف صدور انقلاب و تاسیس جمهوری­های اسلامی جدید، به ویژه در عراق به سرعت به منزله برنامه­های آشوب­سازی تعبیر گردید. سخن­پراکنی­های رادیویی از اهواز و تهران از پاییز 1979 آغاز شد و از بهار 1980 صدور انقلاب به خط مشی اعلانی حکومت ایران مبدل گردید. اقدامات تروریستی از جمله حمله به [طارق] عزیز معاون نخست وزیر عراق اساسا از فعالیت­های حزب الدعوه­ی مورد حمایت ایران بود؛ ترور و حمله به مراکز پلیس، دفاتر حزبی و یگان­های ارتش [عراق] جزو این فعالیت­ها به شمار می­آمدند. حمادی وزیر خارجه عراق در تلاش برای توجیه حمله عراق در شورای امنیت سازمان ملل در 5 اکتبر 1980، بر نقش حزب جمهوری اسلامی در دامن­زدن به آشوب­های شیعی به عنوان نگرانی عمده بغداد اصرار می­ورزید:

بازرگان از نخست وزیری استعفا داد و یزدی نیز همراه با وی از وزارت خارجه رفت، و این امر عرصه را برای [امام] خمینی و هواداران وی خالی کرد. در آن زمان، [امام] خمینی با تصمیم به صدور انقلاب به عراق و منطقه خلیج عربی [فارس] از اغراض واقعی انقلاب اسلامی­اش پرده برداشت. این تصمیم حتی از طریق براندازی، خرابکاری و تروریسم توسط به اصطلاح جندالامام – سربازان امام، مبارزان حزب الدعوه- به مرحله ساقط کردن حکومت ما نیز کشیده شد. ما در سرتاسر کشور خود به ویژه در مناطق مرکزی و جنوبی شاهد افزایش اقدامات خرابکارانه و تروریستی بودیم.

سخنان دکتر حمادی نشانگر انگیزه اولیه بغداد برای جنگ بود: خاتمه دادن به کمک­های ایران به شیعیان ناراضی عراقی. در حالیکه هر نوع چالش شیعی یا بنیادگرا نمی­توانست به سرعت باعث سقوط رژیم بعثی شود، ولی عراق در مورد تهدید بلندمدت اشتباه نمی­کرد. به ویژه پس از ناکامی اقدامات آشتی­جویانه در تابستان 1979 و سلطه حزب جمهوری اسلامی، هیچ دلیلی مبنی بر کاهش نهایی تهدید براندازی وجود نداشت. همانطور که «عدید دویشه»[9] اذعان دارد «گرچه این گروهها در حال حاضر تهدیدی برای صدام حسین نیستند، ولی بی­قراری فزاینده در میان جمعیت شیعی به دنبال انقلاب [امام] خمینی، مشکل طولانی مدت تهدید کننده­ای را ایجاد خواهد کرد»21.

زمان افزایش ناآرامی­ها در عراق که با اقدامات ایران برای تحریک عمومی توام بود، شواهد بیشتری را راجع به پیش­بینی عراقی­ها در مورد تهدید انقلابی از جانب ایران ارائه می­دهد. بیانات آیت­الله روحانی[10] در مورد الحاق بحرین و صدور انقلاب به سرتاسر خلیج فارس موجب شد تا وزیر دفاع عراق بلافاصله به کشورهای خلیج فارس سفر کرده و در مورد حمایت عراق به آنان اطمینان دهد. در ماه اکتبر و پس از تظاهرات شیعیان در عربستان سعودی، کویت و بحرین، صدام حسین اولین هشدار واقعی خود را به تهران داد: «عراق از همه توان خود علیه کسانی که بخواهند حاکمیت کویت یا بحرین را نقض کرده یا به مردم یا سرزمین آن ضربه بزنند، استفاده خواهد کرد؛ این مساله کل خلیج [فارس] را دربرمی­گیرد» 22. در همان ماه پس از حمله به کنسول­گری­ها و سفارتخانه عراق، صدام روابط دیپلماتیک را قطع کرده و صدور انقلاب را دلیل این امر معرفی کرد. پس از درگیری­های مرزی متعدد، عراق خوزستان را مورد تهاجم قرار داد.

از این رو عراق از حمله نظامی خود به ایران دو هدف عمده را مدنظر داشت. اول، بازیابی کنترل بر شط­العرب و از این رهگذر کسب موقعیت برتر در خلیج فارس و جامعه عربی؛ و دوم، پایان دادن به تحریک جنبش­های شیعی در عراق و دیگر کشورهای عربی منطقه توسط ایران. این دو هدف بطور متقابل تقویت کننده یکدیگر بودند. در صورتی که ایران به ایجاد تهدید برای ثبات داخلی و حکومت حزب بعث در عراق ادامه می­داد، رژیم عراق نمی­توانست قدرت و پرستیژ خود را افزایش دهد. در عین حال، موفقیت عراق در متوقف ساختن اقدامات ایران برای صدور انقلابش، و شاید حتی سرنگون کردن نظام [امام] خمینی، بی­تردید عراق را به جایگاه برتر در جهان عرب رسانده و شاید هم آن را به قدرت مسلط در خلیج فارس تبدیل می­نمود.

در حالیکه دو هدف مذکور یکدیگر را تقویت می­کردند، این تحلیل ما را به سوی این نتیجه رهنمون می­شود که پایان دادن به آشوب­های شیعی و تهدیدِ ثبات رژیم بعث، اولویت اصلی بغداد بود. همانطور که عدید دویشه استدلال می­کند «خشم سردمداران عراق از اقدامات مستمر ایران برای برانگیختن شیعیان عراق علیه حکومت بعثی، علت علت اولیه جنگ بود»23.

شرایط سیاسی، دیپلماتیک و نظامی منطقه خلیج فارس، اقدامات صدام حسین برای رسیدن به اهدافش را تسهیل می­نمود. دیگر کشورهای عربی منطقه نیز از انقلاب ایران می­ترسیدند ولی فاقد ابزارهای لازم برای مقابله با آن بودند. عراق که این توانایی را در اختیار داشت، به تدریج رادیکالیسم خود را تعدیل کرد، و از انزوای سیاسی خود خارج گردید. اعراب نیز برای مهار انقلاب اسلامی و ترویج میانه­روی در منطقه، به عراق نیاز داشتند. عراق هم برای اقدامات خود علیه ایران و پیشبرد آمال سردمداری خود در منطقه، به پشتیبانی دیپلماتیک و اقتصادی اعراب نیازمند بود. از این رهگذر، صدام حسین از همان ابتدا به دفاع از مواضع اعراب پرداخت. عراق همراه با سعودی­ها، در راستای مقابله با تهدید بنیادگرایانه از جانب نظام انقلابی تهران،  نقش برجسته­ای در سازمان­دهی حکام خلیج­فارس به سوی ترتیبات امنیتی دسته جمعی ایفا نمود. در حالیکه پادشاهی­های عربی خلیج فارس در تابستان 1979 توافقات امنیتی متقابلی را تدوین می­کردند، تشریک مساعی عراق با عربستان سعودی، راه را برای روابط امنیتی عراق با دیگر دولت­های خلیج فارس هموار ساخت. عراق و عربستان منازعه مرزی خود که مانع از روابط نزدیک­تر می­شد را به سرعت حل و فصل نمودند. به دنبال آن عراق وارد موافقتنامه­ای در خلیج فارس راجع به پیگرد تروریست­ها شد. در تابستان و پاییز 1979 مقامات ارتش عراق برای تدوین توافقات امنیتی مفصل دوجانبه در عربستان حضور یافتند24.

در بهار 1980 و به دنبال وخیم­تر شدن روابط ایران و عراق، عراق روابط امنیتی خود با دیگر کشورهای عربی را مستحکم­تر ساخت. در ماه می، شاهزاده الصباح از کویت، و حسین شاه اردن از بغداد دیدن کردند، و به دنبال آنان، امیر راس­الخیمه و فرستاده ویژه­ای از امارات متحده عربی نیز وارد عراق شدند. فرستاده­های ویژه بغداد نیز از توافقات امنیتی با کشورهای عربی منطقه اطمینان حاصل نمودند. در ماه آگوست صدام حسین به عنوان رئیس جمهور عراق اولین بار به عربستان سفر کرد. در بیانیه رسمی این سفر، «وضعیت کنونی جهان اسلام» به عنوان کانون تمرکز آن اعلام شد که نوعی اشاره آشکار به ایران محسوب می­گردید.

به دنبال این دیدار، اقدامات دیپلماتیک گسترش بیشتری یافت. علیرغم سکوت ظاهری دولت­های عربی خلیج فارس، شواهدی وجود دارد که نشان می­دهد آنان از برنامه­های نظامی عراق باخبر بوده و آن را تایید کرده بودند. همانطور که کلودیا رایت اذعان دارد «دیپلماسی عراق در سال 1980، نوعی توافق عربی را ایجاد کرد که حمایت عربستان سعودی، اردن و کشورهای کوچک­تر عربی منطقه از اقدام نظامی عراق علیه ایران را به دنبال داشت»25. پس از درگرفتن جنگ، کشورهای عربی دیگر آمادگی زیادی برای ارائه کمک­های دیپلماتیک، اقتصادی و لجستیک به عراق داشتند.

این وعده­ها (یا حداقل انتظار) پشتیبانی دیپلماتیک و اقتصادی از جانب ائتلاف عربی، نقش مهمی در تصمیم عراق برای آغاز جنگ داشت. در نبود این نوع حمایت­ها، دورنمای پیروزی عراق و فشار آوردن به ایران، تا حدود زیادی کمرنگ می­شد و آرزوی برتری صدام در جهان عرب نیز صرفا یک توهم می­بود. دقیقا به همین دلیل، صدام تلاش فراوانی برای شکل­دهی به یک ائتلاف دیپلماتیک انجام داد. از این رهگذر، توقع عراق از حمایت کشورهای ثالث، شاید یکی از شرایط ضروری برای آغاز جنگ بود.

ضعف و فرصت

دو عامل دیگر همراه با هم، فرصت بیشتری برای جنگ ایجاد کرده و افزایش هزینه­های مورد انتظار ناکامی در توسل به زور را موجب گردید. اولین عامل عبارت بود از تصور ضعف نظامی ایران و خلاء قدرت ناشی از آن در منطقه خلیج فارس. ارتش ایران به واسطه سیاسی­شدن آن در نظام انقلابی و پاکسازی­، سازمان­دهی مجدد، ترک خدمت و قطع کمک­های تسلیحاتی آمریکا، تا حدود زیادی تحلیل یافته بود. در همین اثناء و در سال 1979 مخارج ارتش عراق به 2 میلیارد دلار در سال (13 درصد از تولید ناخالص ملی آن) افزایش یافته بود و از این رو سردمداران عراق به این باور رسیده بودند که قوی­ترین نیروی نظامی منطقه را در اختیار دارند. از سوی دیگر آنان فکر می­کردند که ایران بدون درآمدهای نفتی خوزستان نمی­تواند در برابر یک اقدام جنگی مقاومت نماید. ایران که در سپتامبر 1980 فقط 12 میلیارد دلار ذخیره ارزی داشت، به دنبال آغاز انقلاب با کاهش چشمگیری در درآمدهای نفتی مواجه و وادار شده بود تا بیش از نیمی از بودجه ملی 40 میلیارد دلاری خود را از طریق کسری تامین نماید. عراق در آغاز جنگ به ذخایر مالی 35 میلیارد دلاری خود مباهات می­کرد که برای تامین مالی چندین ساله برنامه­های اجتماعی و اقتصادی آن حتی بدون درآمدهای نفتی هم کافی بود. همانطور که قبلا نیز اشاره شد، صدام حسین از کمک­های مالی و لجستیک همسایه­های محافظه­کارش از جمله 20 تا 30 میلیارد کمک بلاعوض و وام بدون بهره، اطمینان خاطر داشت.

از این رو عراق برای دستیابی به اهدافش به قابلیت­های نظامی و مالی خود اطمینان داشت. برنامه عراق عبارت بود از اشغال تاسیسات نفتی خوزستان، محروم کردن نظام تهران از منابعی که به شدت بدانها نیاز داشت، و وادار ساختن آن به مذاکره یا در صورت امکان سرنگون کردن آن. کلودیا رایت در مورد اهداف بغداد اینگونه می­نویسد:

عراق در عین پیشنهاد مذاکره، به اقدام نظامی محدودی دست یازید. تهاجم همه­جانبه به ایران هرگز متصور نمی­شد. طرح اشغال خوزستان که کشورهای عربی نیز با آن توافق داشتند، به عنوان آخرین مرحله تصاعد جنگ مطرح شده بود. بنا به طرح کلاسیک کلاوزویتسی[11] که مقامات ارشد نظامی عراق در مصاحبه­هایشان از آن دم می­زدند ... این جنگ، ادامه سیاست مذاکرات مرزی با ابزار یک اشغال نظامی بود. 26

ایرانِ تضعیف شده و خلاء قدرت در خلیج فارس، این فرصت را در اختیار عراق می­گذاشت تا کشمکش­های ارضی موجود را حل و فصل و تحریک شیعیان را متوقف نموده، و جایگاه برتر را در منطقه به دست بیاورد. وسوسه جنگ نیز هر لحظه بیشتر می­شد زیرا صدام حسین مطمئن نبود که این فرصت همواره فراهم باشد. سلطه گروههای روحانی بر حزب جمهوری اسلامی در تهران و تحکیم مستمر قدرت آنها، امید چندانی برای صدام و دیگر سران عربی خلیج فارس نمی­گذاشت که با روی کار آمدن افراد میانه­روتر در ایران، تحریک شیعیان خاتمه پیدا کند. در ماه جولای 1980 نیز به دنبال ناکامی کودتای نظامی، چالش جدی چندماهه برای جنبش انقلابی پایان یافت. این امر عراق و دیگر سران عربی خلیج فارس را مجاب کرد که در نبود مداخله خارجی، مخالفان داخلی توان سرنگونی نظام [امام] خمینی را ندارند و اینکه فرسایش ملی و نظامی ایران به واسطه کشمکش­های داخلی آن در حال فروکش کردن است؛ و از این رو هر نوع تاخیر در اقدام نظامی علیه ایران تنها می­تواند هزینه و خطر آن را افزایش دهد. از شوربختی صدام حسین و عراق این محاسبات عقلانی، به واسطه سوء برداشت-هایی بنیادین، اشتباه از آب درآمده و منجر به آغاز جنگ غیرمصلحت­آمیزی شدند که فقط بی­ثباتی بیشتر منطقه در طی سال­های بعدی را به دنبال داشت.

سوء­برداشت­ها

عراق درباره قدرت نظامی ایران و نسبت بالقوه توان نظامی خود با آن، اراده نظام [امام] خمینی برای ادامه جنگ علیرغم شکست­های اولیه، و تاثیر جنگ بر جامعه و سیاست ایران تصور نادرستی داشت. این سوء­برداشت­ها بسیار حیاتی بودند، زیرا بدون آنها احتمال بسیار اندکی وجود داشت که صدام حسین جنگ را آغاز نماید.

عراق از همان اعتماد به نفس نظامی بیش از حدی رنج می­بُرد که در طول تاریخ ویژگی بسیاری از کشورهای در آستانه جنگ می­باشد. عراق قابلیت نیروی هوایی ایران و توان آن برای حمله به اهداف مهم در عراق را بسیار دست کم گرفت. علاوه بر این صدام ارتش ایران از جمله روحیه، تجهیزات و ذخایر آن برای یک جنگ طولانی مدت را نیز دست کم گرفته بود27. محاسبات اشتباه سیاسی عراق نیز به همین اندازه مهم بودند. در حالیکه که عراق انتظار داشت تا با آغاز جنگ، جامعه متفرق ایران از هم بگسلد، روحیه ارتش آن درهم بشکند و شاید هم نظام [امام] خمینی سرنگون گردد؛ ولی جنگ در عمل تاثیر معکوسی برجای گذاشت، جامعه ایران را یکپارچه ساخته و روحیه انقلابی که [امام] خمینی را به قدرت رسانده بود را دوباره شعله ور کرد. همانند دیگر مهاجمان خارجی در طول تاریخ، عراق نیز با ارتش برانگیخته­ شده­ای روبرو شد که برای دفاع از سرزمین و انقلاب خود تا سرحد جان آماده نبرد بود. علاوه بر این برخلاف انتظار عراقی­ها، اعراب خوزستان از آنان استقبال نکرده و به آنان یاری نرساندند. فشارهای سیاسی که عراق انتظار داشت تا ایرانی­ها را وادار به تسلیم و امتیازدهی نماید، در عوض اراده و عزم ملی آنان را نه تنها برای بیرون راندن مهاجمان بلکه تا حد سرنگون ساختن رژیم عراق افزایش داد.

برآورد بیش از حد عراق از توان خودی نیز به همان اندازه اهمیت داشت. نیروهای عراقی از تجربه نظامی محدود و آموزش­های ضعیفی برخوردار بودند28. کارآمدی نیروهای شیعه تحت فرماندهی افسران سُنّی برای نبرد در یک قلمرو شیعی علیه یک انقلاب شیعی نیز جای تردید داشت. تاکتیک­هایی که برای مقابله با کردها تدوین شده بود، در برابر یک ارتش ملی همانند ارتش ایران بسیار ناکارآمد نشان دادند. دولت و ارتش سیاست­زده و به شدت تمرکزگرای عراق این محدودیت­ها را نادیده انگاشته بود. از این رو به قول آنتونی کردزمن[12] «عراق با حریفی وارد جنگ شد که به واسطه ضعف سیاسی فلج­کننده خود، آن را زمین­گیر می­پنداشت» 29.

نتیجه­گیری

عراق با آغاز جنگ علیه ایران، به دنبال چیزی بود که آن را برای از بین بردن تهدید جدی و در عین حال پیشبرد اهداف بلندمدت خود، فرصت مناسبی می­دانست. این تهدید از انقلاب اسلامی در ایران و تلاش­های مستمر نظام [امام] خمینی برای صدور آن انقلاب ناشی می­گردید. صدام حسین اقدامات ایران برای برانگیختن منازعه انقلابی و قومی را تهدید چشمگیری برای رژیم سکولار و رهبری شخص خود می­دانست. این اقدامات همچنین ثبات سیاسی داخلی دیگر کشورهای خلیج فارس و از این رو ثبات کل منطقه را تهدید می­نمود. از سوی دیگر با تحکیم قدرت روحانیون به دنبال افول مخالفت­های داخلی و احیای ارتش ایران از زیاده­روی­های اولیه انقلاب، این تهدیدات می­توانست بیشتر نیز شود. با افزایش تهدید سیاسیِ مورد حمایت ارتش ایران، فرصت ایجاد شده به واسطه ضعف موقتی نظامی، سیاسی و اقتصادی ایران، صدام را به شدت به سوی خود جذب می­نمود.

این جنگ همچنین می­توانست منافع ملی و فردی دیگری را نیز ارتقا دهد که پرستیژ مهم­ترین آنها به شمار می­آید. این جنگ می­توانست موافقتنامه تحقیرآمیز الجزایر را تغییر داده و از این رهگذر جایگاه تاریخی عراق به عنوان قدرت برتر خلیج فارس را تصحیح نماید. افزون بر این، عراق با شکست دادن دشمن سنتی ایرانی، قادر می­شد تا به واسطه از بین بردن یک منبع تهدید عمده انقلابی برای کلیه رژیم­های عربی، منافع پان­عربیستی خود را نیز پیش ببرد. از این رو، صدام امیدوار بود تا موقعیت برتری برای عراق در جهان عرب کسب کرده و پرستیژ فردی و قدرت خود در داخل عراق، و میان اعراب و کشورهای غیرمتعهد را به نحو چشمگیری افزایش دهد.

این اهداف به­طور متقابلی تقویت کننده همدیگر بودند. درحالیکه رژیم بغداد و دیگر رژیم­های عربی از درون تضعیف می­شدند عراق نمی­توانست به جایگاه برتر به عنوان یک قدرت نظامی در خلیج فارس و یا به منزله یک قدرت عربی برجسته دست پیدا کند. سازگاری حکام عربی با نظام انقلابی ایران یا سرنگونی و جایگزینی آنان با رژیم­های بنیادگرا به­طور چشمگیری می­توانست صف­بندی­های دیپلماتیک و توازن قوای منطقه­ای را تغییر دهد. این امر هم به نوبه خود می­توانست تهدید نظامی و سیاسی برای رژیم بغداد دربرداشته باشد. از سوی دیگر عراق نیز بدون پشتیبانی دیپلماتیک و اقتصادی رژیم­های عربی نمی­توانست راجع به شکست دادن ایران یا وادار ساختن آن به پذیرش خواسته­های سیاسی خود اطمینان حاصل کند.

علیرغم این اهداف و فرصت­ها، باز هم بدون سوء­برداشت­ها و محاسبات غلط سرنوشت­ساز عراق، این جنگ نمی­توانست به وقوع بپیوندد. در واقع عراق قابلیت­های نظامی ایران را نسبت به خود، تاثیرات یکپارچه­ساز جنگ بر جامعه ایرانی، پیامدهای نظامی شور انقلابی، و اراده نظام [امام] خمینی را دست کم گرفته بود.

مطمئنا عوامل کلیدیِ منجر به جنگ ایران و عراق برای دانشجویان تاریخ جنگ کاملا  شناخته شده هستند: یک ایدئولوژی انقلابی توسعه­گرا و تهدید آن برای ثبات سیاسی داخلی و توازن قوای منطقه­ای، یک ائتلاف محافظه­کار برای حفظ وضع موجود، جستجوی قدرت و پرستیژ، و اعتماد به نفس نظامی بیش از حد. درحالیکه بسیاری از متغیرهای فوق­الذکر، در این مورد خاص با یکدیگر نوعی درهم تنیدگی دارند، ولی جالب توجه است بدانیم که تهدید اولیه، بیشتر سیاسی بود تا نظامی، پرستیژ هم آشکارا اهمیت بیشتری از اهداف راهبردی و اقتصادی داشت، ترس هم به اندازه جاه­طلبی مهم بود، و سوء­برداشت­ها هم از اهمیت حیاتی برخوردار بودند. در حالیکه این الگوها به هیچ­وجه قاعده کلی نیستند، ولی به سختی هم نوعی استثنای تاریخی محسوب می­شوند. جنگ ایران و عراق این قضیه را بیشتر تایید می­کند که نه تحولات انقلابی در سیستم بین­الملل و نه توسعه فن­آوری­های نظامی نوین نمی­توانند به طور بنیادینی دلایل دست یازیدن دولت­ها به جنگ را تغییر دهند. از این رو شاید نظریات تدوین شده برای تبیین جنگ­ قدرت­های بزرگ در گذشته، بتوانند بر جنگ قدرت­های کوچک در عصر حاضر قابل کاربست باشند.

---

[1] . این مقاله ترجمه ایست از:

Causes of the Iran-Iraq War , By: Jack S. Levy and Mike Froelich, In James Brown and William P. Snyder, eds., The Regionalization of War. New Brunswick, NJ: Transaction Books, 1985. Pp. 127-143.

[2] . پژوهشگر مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس

[3] . لازم به ذکر است که این مقاله در سال 1985 یعنی در بحبوحه جنگ ایران و عراق و قبل از فروپاشی اتحاد شوروی منتشر شده است (مترجم).

[4] . Thucydides

[5] . Claudia Wright

[6] . William Quandt

[7] . Kibutz Misgavam

[8] . A.H.H. Abidi

[9] . Adeed Dawisha

[10] . Ayatol­lah Rhouhani

[11] . Clausewitzian

[12] . Anthony Cordesman

منبع: علل وقوع جنگ ایران و عراق، جک اِس. لِوی و مایک فروئلیچ، مترجم: یعقوب نعمتی وروجنی، نگین ایران، فصلنامه تخصصی مطالعات دفاع مقدس، سال دهم، شماره سی و هفتم، تابستان 1390، صص 132 – 117.