دین و زندگی تایباد

اللهم صل علی محمدوآل محمد

دین و زندگی تایباد

اللهم صل علی محمدوآل محمد

مقالات پدافند غیر عامل

مقالات پدافند غیر عامل

پدافند غیرعامل چیست؟

پدافند غیرعامل چیست؟

واژه «پد» به معنای دفاع، جلوگیری یا محافظت و واژه «آفند» به معنای حمله، یورش و تهاجم می باشد.
به این ترتیب پدافند به معنای دفاع در مقابل حمله خواهد بود. این دفاع به دو صورت تعریف شده است:
الف) پدافند عامل: به معنای دفاع مسلحانه و نظامی از کشور
ب) پدافند غیرعامل: به معنای دفاع و محافظت غیرنظامی از کشور


الف) پدافند عامل:

واضح است که در این شیوه، دفاع از کشور مستلزم بکارگیری سلاح و شیوه های نظامی می باشد و زمانی اتفاق می افتد که حمله آشکار یا مسلحانه صورت گرفته باشد و قبل از وقوع چنین حمله ای با آموزش نظامی (تاکتیک ها، شیوه های بکارگیری سلاح و...) و ارتقای تجهیزات نظامی سعی در ایجاد آمادگی برای پدافند عامل می شود.
ب) پدافند غیرعامل:

در این مورد دیگر سلاح و روش های دفاع نظامی بکار نمی آید و این محافظت یا دفاع که ابعاد آن به مراتب وسیع تر از دفاع عامل است، باید ملاک عمل قرار گیرد. در این روش، باید شیوه ها، ابعاد گوناگون و گستره وسیع تهدیدات، تهاجم و حمله دشمن مورد بررسی قرار گرفته و برای تک تک آنها با ارائه بهترین راهکارها چه قبل از وقوع و چه در حین وقوع، تدبیر نمود
 

پدافند در مفهوم کلی، دفع، خنثی کردن و یا کاهش تاثیرات اقدامات آفندی دشمن و ممانعت از دستیابی به اهداف خودی است. پدافند به دو بخش تقسیم می‌شود 1- پدافند عامل 2- پدافند غیرعامل  علاقه به حیات و حفظ بقاء به طور غریزی در هر انسانی وجود دارد لذا در طول تاریخ، بشر برای دستیابی به ملزومات حیاتی خود از جمله غذا و انرژی به گسترش و توسعه مراتع و زمین‌های کشاورزی و معادن پرداخته یا به جهت دفع تجاوز دشمنان خود جنگ‌ها و منازعات بسیاری را پشت سر نهاده است. سلاح‌هایی که جوامع بشری قبل از دوران صنعتی در جنگ‌ها بکار می‌بردند دست ساز و بسیار ساده بود، بین فرآیندهای دانش و فناوری و نوع سلاح‌هایی که جوامع بشری برای بهره گیری از آنها در جنگ ابداع و اختراع می‌کرده‌اند، ارتباط نزدیکی وجود داشته است.


در دوران معاصر، این پیوستگی در اثر تحولات و پیشرفت‌های عظیم در فناوری رو به فزونی نهاده است. پس از وقوع انقلاب صنعتی در قرن هجدهم در اروپا و توسعه بیشتر، (پژوهش و توسعه) پیشرفت‌های شگرفی در همه سطوح فناوری پدید آمد. به طوری که دوران کنونی به ویژه دو دهه اخیر را (عصر انقلاب سوم فناوری) یا (دوران انقلاب در میکروالکترونیک) نامیده‌اند، تحولات مذکور لزوما فناوری تسلیحاتی را به شدت تحت تاثیر قرار داد به طوری که همه ابعاد و سطوح این فناوری بسیار پیچیده شده و در خصوص طرح‌های نظامی جنبه راهبردی یافته است. پیشرفت سریع علوم و فناوری نظامی در زمینه تولید انواع سلاح‌های آفندی توسط کشورهای پیشرفته و توان همپائی سایر کشورها موجب گردیده است تا بحث پدافند به ویژه دفاع غیر عامل توسط کشورهای اخیرالذکر مورد توجه جدی قرار گیرد.


با نگرش به این‌که سلاح‌های کنترل از راه دور و پیشرفته جایگزین اکثر سلاح‌های سنتی گردیده‌اند و به عنوان مثال با فشار یک دکمه از فواصل دور می‌توان جان هزاران انسان را مورد تهدید جدی قرار داد توجه به امر پدافند، طبیعی جلوه می‌نماید.


استفاده از سلاح‌های کشتار جمعی همانند استفاده رژیم بعثی از سلاح‌هایی شیمیایی در طول 8 سال جنگ تحمیلی علیه جمهوری اسلامی و تجربه جنگ نفت، جنگ افغانستان، مناقشه یوگسلاوی و جنگ اخیر امریکا علیه عراق لزوم توجه به مقوله دفاع، خصوصا دفاع غیر عامل را مضاعف نموده است.


اقدامات دفاع غیر عامل شامل اصول اساسی و ملاحظاتی است که در اغلب کشورهایی جهان، این اصول و ملاحظات با کمی اختلاف پذیرفته شده اند ولی شیوه به کارگیری آنها ابتکاری، هنرمندانه و خردمندانه است نه اینکه کلیشه‌ای باشد به همین دلیل وسعت هر اصل به خلاقیت‌های فکری بشر و شرایط زمان و مکان بستگی دارد و بعضا حد و مرزی برای این اصول نمی‌توان تعیین کرد و لذا در حد غیر قابل تصوری در نحوه بکارگیری اصول دفاع غیر عامل تنوع وجود دارد. در این مقاله سعی گردیده است پس از تبیین اصول و ملاحظات دفاع غیر عامل و موضوعات ذیربط، توصیه‌هایی چند در خصوص اقدامات دفاع غیر عامل ارائه گردیده است.


  *اقدامات اساسی دفاع غیر عامل:


اقدامات اساسی در تامین دفاع غیرعامل شامل موارد ذیل می‌باشد که در تهیه طرح‌ها متناسب با ماموریت، وضعیت، موقعیت و شرایط زمانی و مکانی و رده سازمانی باید مورد استفاده و بهره برداری لازم قرار گیرد. در ابتدا فهرست‌وار اصول دفاع غیر عامل و ملاحظات آن را نام برده و سپس به تعریف هر یک از اصطلاحات می‌پردازیم.


1- استتار (Camuflage)


2- اختفا (Concealment)


3- پوشش (Cover)


4- فریب (Deception)


5- تفرقه و پراکندگی (Separation and Dispersion )


6- مقاوم سازی و استحکام (Hardening)


7- اعلام خبر (Early Warning)


8- مکان یابی (Site Selection)


9- تحرک (Movement) 10-


10- پناهگاه (Defilade)


11- جان پناه (Trench)


12- انضباط استتار (Camouflage Discipline)


13- حفاظت (Security)


14- سیستم اطفا حریق (Extinguishing System)


15- اقدامات درون سیستمی


16- آموزش و ایجاد فرهنگ دفاع (Training)


17- ایجاد موانع (دیوار - دکل - کابل - بالن) (Barrier)


18- عملیات دود. (Smoke Operation)


19- اقدامات بعد از بمباران(کنترل تردد، تخلیه، مجروحین، کنترل خسارت، خنثی سازی بمب و... )


20- ایمنی (Safety)


21- مقابله با بمب ‌های گرافیتی E. M. P - H. P. M


22- ایجاد استحکامات صحرایی و سازه‌های موقتی (Field fortification)


23- ایجاد سازه‌های امن و مقاوم سازی تاسیسات. (Protective Structures)


24- دفاع غیر عامل در مقابل حملات ویژه (ش. م. ه).


  * اصول پدافند عامل:


مجموعه اقدامات بنیادی و زیر بنایی است که در صورت بکار گیری می‌توان به اهداف پدافند غیر عامل از قبیل تقلیل خسارات و صدمات، کاهش قابلیت و توانایی سامانه شناسائی، هدف یابی و دقت هدف گیری تسلیحات آفندی دشمن و تحمیل هزینه بیشتر به وی نائل گردید.


در اکثر منابع علمی و نظامی دنیا اصول پدافند غیر عامل شامل 6 الی 7 اقدام مشروحه ذیل می‌باشد که در طراحی و برنامه ریزی‌های و اقدامات اجرایی دقیقا می‌بایست مورد توجه قرار گیرد.


1- استتار Camouflage


2- اختفا Concealment


3- پوشش Cover


4- فریب Deception


5- تفرقه و پراکندگی Separation And Dispersion


6- مقاوم سازی و استحکامات Hardening


7- اعلام خبر Early warning


  تعاریف و اصلاحات


  * پدافند (Active Defense)


عبارتست از بکارگیری مستقیم جنگ افزار، به منظور خنثی نمودن و یا کاهش اثرات عملیات خصمانه هوایی، زمینی، دریایی، نفوذی و خرابکارانه بر روی اهداف مورد نظر.


  * پدافند غیر عامل (Passive Defense)


به مجموعه اقداماتی اطلاق می‌گردد که مستلزم بکارگیری جنگ افراز نبوده و با اجرای آن می‌توان از وارد شدن خسارات مالی به تجهیزات و تاسیسات حیاتی و حساس نظامی و غیر نظامی و تلفات انسانی جلوگیری نموده و یا میزان این خسارات و تلفات را به حداقل ممکن کاهش داد.


  * دفاع غیر نظامی (Civil Defsnse)


دفاع غیرنظامی تقلیل خسارات مالی و صدمات جانی وارده بر غیر نظامیان در جنگ یا در اثر حوادث طبیعی نظیر سیل، زلزله، طوفان، آتش‌فشان، آتش‌سوزی و خشکسالی می‌باشد، در منابع خارجی، وظایف دفاع غیر نظامی شامل چهار عنوان ذیل می‌باشد:


1- اقدامات پیشگیرانه و کاهش دهنده (Mitigation)


2- آماده سازی و امداد رسانی (Preparation)


3- هشدار و اخطار (Response)


4- باز سازی مجدد (Recovery)


  نکته:


ارائه تعریف دفاع غیر نظامی در این نوشتار در حوزه پدافند غیر عامل نبوده و بیشتر در جهت آگاهی مخاطبین در تمیز بین پدافند غیرعامل و دفاع غیر نظامی می‌باشد زیرا به دلیل عدم شناخت جامع در بسیاری از کتب، مقالات، و یا نوشتارهای داخلی مشاهده گردیده است که دو مفهوم یاد شده با همدیگر اشتباه گرفته می‌شود.


  * مراکز حیاتی و مراکز ثقل (Vital and Gravity Centers)


مراکز و تاسیسات حیاتی و پر اهمیت کشور می‌باشند که در صورت حمله و بمباران و انهدام آنها صدمات جدی به نظام اجتماعی، سیاسی و نظامی کشور وارد شده، آنها را در یک مخاطره و بحران جدی قرار می‌دهد.


* مراکز حیاتی (Vita Centers)


مراکزی هستند که در صورت انهدام کل یا قسمتی از آنها، موجب بروز بحران، آسیب و صدمات قابل توجه در نظام سیاسی، هدایت، کنترل و فرماندهی، تولیدی و اقتصادی، پشتیبانی، ارتباطی و مواصلاتی، اجتماعی، دفاعی با سطح تاثیرگذاری در سراسر کشور گردد.


  *مراکز حساس (Critical Centers)


مراکزی هستند که در صورت انهدام کل یا قسمتی از آنها، موجب بروز بحران، آسیب و صدمات قابل‌توجهی در نظام سیاسی، هدایت، کنترل و فرماندهی تولیدی و اقتصادی، پشتیبانی، ارتباطی و مواصلاتی، اجتماعی، دفاعی با سطح تاثیر گذاری منطقه‌ای در کشور گردد.


  * مراکز مهم (Important Centers)


مراکزی هستند که در صورت انهدام کل یا قسمتی از آنها، موجب بروز آسیب و صدمات محدود در نظام سیاسی، اجتماعی، دفاعی با سطح تاثیر گذاری محلی در کشور گردد.


* استتار و اختفاء (Camouflage & Concealment)


فن و هنری است که با استفاده از وسائل طبیعی یا مصنوعی، امکان کشف و شناسائی نیروها، تجهیزات و تاسیسات را از دیده بانی، تجسس و عکسبرداری دشمن تقلیل داده و یا مخفی داشته و حفاظت نماید.


مفهوم کلی استتار، همرنگ و هم‌شکل کردن تاسیسات، تجهیزات و نیروها با محیط اطراف می‌باشد.


اختفا، حفاظت در برابر دید دشمن را تامین می‌نماید و استتار امکان کشف یا شناسایی نیروها، تجهیزات و تاسیسات و فعالیتهای را تقلیل می‌دهد.


* پراکندگی(‌Dispersion)


گسترش‌ باز و پخش نمودن و تمرکز زدایی نیروها، تجهیزات، تاسیسات یا فعالیت‌های خودی، به منظور تقلیل آسیب پذیری آنها در مقابل عملیات دشمن به طوری که مجموعه‌ای از آنها هدف واحدی را برای دشمن تشکیل ندهند.


  * تفرقه و جابجایی (Separation and Movement)


جداسازی، گسترش افراد، تجهیزات و فعالیت‌های خودی از محل استقرار اصلی به محلی دیگر به منظور تقلیل آسیب پذیری، کاهش خسارات و تلفات می‌باشد، مانند: انتقال هواپیما‌های مسافرتی به فرودگاه‌های دورتر از برد سلاح‌های دشمن و یا انتقال تجهیزات حساس قابل حمل از محل اصلی به محل موقت که به علت عدم شناسایی و حساسیت مکانی، دارای امنیت و حفاظت بیشتری می‌باشد.


  *استتار، اختفاء و ماکت فریبنده CC& D


استفاده و بهره برداری از اقدامات تجهیزات و روش‌هایی برای پنهان نمودن، همگون سازی، تغییر شکل، شبیه سازی، ایجاد طعمه فریبنده و حذف شکل منظم هندسی اهداف در جهت ممانعت از کشف و شناسائی نیروها، تجهیزات، تاسیسات و فعالیت‌های خودی توسط سامانه‌های آشکار ساز و حساسه دشمن.


  * فریب (Deception)


کلیه اقدامات طراحی شده حیله‌گرانه‌ای که موجب گمراهی دشمن در نیل به اطلاعات و محاسبه و برآورد صحیح از توان کمی و کیفی طرف مقابل گردیده و او را در تشخیص هدف و هدف گیری با شک و تردید مواجه نماید.



  * مقاوم سازی و استحکامات (Fortification)


ایجاد هر گونه حفاظتی که در مقابل اصابت مستقیم بمب، راکت، موشک، گلوله توپخانه، خمپاره و یا ترکش آنها مقاومت نموده و مانع صدمه رسیدن به نفرات، تجهیزات یا تاسیسات گردیده و اثرات ترکش و موج انفجار را به طور نسبی خنثی نماید. پناهگاه، جان پناه، سازه‌های امن و مقاوم‌سازی تاسیسات، ایجاد استحکامات صحرایی و سازه‌های موقتی، دال بتنی، کیسه شن، خاک‌ریز، بشکه شن و یا استوانه بتنی و... جزء استحکامات محسوب می‌شوند.


  * اعلام خبر (Early warning)


آگاهی و هشدار به نیروهای خودی مبنی بر نزدیک بودن عملیات تعرضی دشمن.


این هشدار که برای آماده شدن می‌باشد، ممکن است چند ساعت، چند روز و یا زمانی طولانی‌تر از آغاز مخاصمات اعلام گردد.


دستگاه‌ها و وسایل اعلام خبر شامل رادار، دیده‌بانی بصری، آژیر، بلندگو، پیامها و آگاهی های هشدار دهند می‌باشد.


  * مکان یابی (Site selection)


یکی از اقدامات اساسی و عمده پدافند غیر عامل، انتخاب مکان مناسب می‌باشد تا آنجا که ممکن است باید از ایجاد تاسیسات حیاتی و حساس در دشت‌های مسطح یا نسبتا هموار اجتناب کرد. زیرا تاسیسات احداث شده در چنین محل‌هایی را نمی‌توان از دید دشمن مخفی نگاهداشت.


ایجاد تاسیسات حیاتی و حساس در کنار بزرگراه‌ها، جاده‌های اصلی، کنار سواحل دریا، رودخانه‌ها و نزدیکی مرزها موجب سهولت شناسایی و هدف یابی آسان آنها توسط دشمن می‌گردد.


توضیح اینکه سه موضوع عمده که می‌بایست در مکان یابی به آن توجه خاص مبذول گردد به شرح ذیل می‌باشد:


1- ماموریت (Mission)


امکان اجرای ماموریت در مکان تعیین شده موجود باشد.


2- پراکندگی (Dispersion)


وسعت مکان انتخابی به صورتی باشد که امکان پراکندگی مناسب تاسیسات و تجهیزات را فراهم نماید.


3- شکل عوارض و محیط (Terrain Pattern)

 پدافند غیرعامل
یا دفاع غیرعامل (به انگلیسی: Passive Defense)‏ به مجموعه اقداماتی اطلاق می‌گردد که به کارگیری جنگ افزار نیاز ندارد و با اجرای آن می‌توان از وارد شدن خسارات مالی به تجهیزات و تاسیسات حیاتی و حساس نظامی و غیرنظامی و تلفات انسانی جلوگیری نموده و یا میزان این خسارات و تلفات را به حداقل ممکن کاهش داد.[۱][۲]

پدافند غیرعامل به معنای کاهش آسیب‌پذیری در هنگام بحران، بدون استفاده از اقدامات نظامی و صرفا با بهره‌گیری از فعالیت‌های غیرنظامی، فنی و مدیریتی است. اقدامات پدافند غیرعامل شامل پوشش، پراکندگی، تفرقه و جابجایی، فریب، مکان یابی، اعلام خبر، قابلیت بقا، استحکامات، استتار، اختفاء، ماکت فریبنده و سازه‌های امن می‌باشد.[۱]

در پدافند غیرعامل تمام نهادها، نیروها، سازمان‌ها، صنایع و حتی مردم عادی می‌توانند نقش موثری ایفا کنند در حالیکه در پدافند عامل مانند سیستم‌های ضدهوایی و هواپیماهای رهگیر، تنها نیروهای مسلح مسئولیت برعهده دارند.[۳]

در اکثر منابع علمی و نظامی دنیا اصول مهم پدافند غیرعامل در قالب موارد زیر ذکر شده‌است:[۳]

1- استتار (Camouflage)

2- اختفا (Concealment)

3- پوشش (Cover)

4- فریب (Deception)

5- تفرقه و پراکندگی (Separation & Dispersion)

6- مقاوم‌سازی و استحکامات (Hardening)

7- اعلام خبر (Early Warning)

جستارهای وابسته

منابع

  1. ۱٫۰ ۱٫۱ «آشنایی با اصول پدافند غیرعامل»(فارسی)‎. خبرگزاری فارس. بازبینی‌شده در ۲۱ فوریه ۲۰۰۹.
  2. «پدافند غیرعامل». وبگاه آفتاب.
  3. ۳٫۰ ۳٫۱ «مفاهیم: پدافند غیرعامل چیست؟». همشهری آنلاین.


دانستنی های پدافند غیر عامل

دانستنی های پدافند غیر عامل

آشنایی با سازه امن و استحکامات دفاعی

پناهگاه ها:

مسئله استفاده و یا ایجاد پناهگاه ها در کنار تاسیسات و سازمان های نظامی ،اداری و صنعتی و داخل شهر ها و مجتمع های بزرگ مسکونی و پناهگاه های خانوادگی نقش بسیار ارزشمندی در کاهش میزان تلفات انسانی حاصل از آثار سلاح های دشمن خواهد داشت .

پناهگاه ها باید بتوانند در مقابل اثرات ناشی از جنگ افزار های متعدد از قبیل انفجار ،ترکش،شوک و هوای آلوده ناشی از دود ، غبار و هرگونه آلودگی ناشی از احتراق و اشتعال مواد منفجره ،مقاوم باشند. از این رو رعایت ویژگی هایی از قبیل استحکام سازه در برابر انفجار ،ممانعت از ورود هوای آلوده و دارا بودن تجهیزات فیلتراسیون در این گونه ابنیه توصیه می گردد.

اگر در طراحی پناهگاه ها پارامتر چند منظوره بودن کاربری رعایت گردد،می توان در شرایط عادی نیز از آنها بهره برداری نمود . در اینصورت بایستی پناهگاه بتواند به سرعت تغییر کاربری به حالت پناهگاه را دارا باشد .

در این زمینه میتوان به شهر های زیر زمینی زیر اشاره کرد از نظیر شهری در ترکیه و قلعه حسن صباح وشهر میمند در کرمان.

۱-کاپادوکیه Kapadoukia یا نام قدیمی و پارسی این سرزمین کاپادوسیه Cappadocia به معنای سرزمین اسبهای زیبا، بخش باستانی و پهناوری است که امروز در ترکیه مرکزی قرار گرفته و به دلیل ارزش های تاریخی و باستانی، توریستی ترین بخش استان نوشهیر؛ ترکیه کنونی را در بر می گیرد.
آنچه به این سرزمین ارزش تاریخی و گردشگری داده، خانه ها و پناهگاههای پرشمار و کوچکی است که دردل کوهها وتپه های به جا مانده از آتشفشان، وجود دارد.

امّا شگفت آورترین بخش سرزمین کاپادوکیه یا کاپادوسیه، شهری است زیر زمینی با نام درینکویو derinkuy که یکی از شگفت انگیزترین کشف تاریخ آیین زرتشت، ایران باستان و پیروان اهورا مزدا در آنجا قرار دارد.
درینکو به معنی چاه عمیق، شهری است زیرزمینی و اعجاب آور، که براثر یک رویداد ساده کشف شد.

در سال ۱۹۶۳ کارگرانی که برای ایجاد ساختمانی؛ به کندن زمین مشغول بودند، ناگهان با چاه یا تونل ژرفی درون زمین روبرو شدند.
شهری در ژرفای ۸۵ متری زمین در هشت طبقه با گنجایش زندگی برای ۲۰ تا ۳۰هزار مرد وزن کودک و گاو وگوسفندواصطبل اسب.ونیز محلی برای ذخیره غذا و شراب، و درست کردن شراب و روغن و وجود نیایشگاه هایی برای مراسم دینی.
دراین شهر زیرزمینی که توسط ایرانیان باستان، پیروان دین زرتشتی؛ ساخته شده، طبقۀ نخست، ویژه نگهداری حیواناتی چون گاوو گوسفندواسب بوده؛ پله های تودرتو وپرشماردر هر طبقه، اتاقهایی با آشپزخانه ومحل بزرگی برای نگاهداری شراب و نیز مواد غذایی.
نکته قابل توجه تعداد تونلها وهواکش هاست؛ که به بیرون راه دارند وطوری ساخته شده اند که در اعماق این شهرزیرزمینی هوا جریان دارد و هیچگاه کمبود اکسیژن احساس نمی شود.

پژوهشگران می گویند:با تکنولوژی امروزی؛ ساختن چنین شهری زیرزمینی، برای زندگی ۲۰ تا ۳۰ هزار نفر، ده سال طول می کشد. آنها این شهرزیرزمینی درینکویو را هم ردیف ودر مقایسه با اهرام مصر توصیف می کنند.

۲-قلعه الموت یکی از قلعه‌های منحصربه‌فرد تاریخی در ایران است. دژ الموت در شمال شرقی روستای گازرخان(قصر خان) و بر فراز صخره‌ای به ارتفاع ۲۱۶۳ متر از سطح دریا که بلندی صخره از زمین‌های پیرامون خود ۲۰۰ متر و گسترده دژ ۲۰۰۰۰ متر مربع می‌باشد قرار دارد. این کوه از نرمه گردن (میانه نرمه‌لات و گرمارود) شروع شده و به طرف مغرب ادامه پیدا کرده است. صخره‌های پیرامون قلعه که رنگ سرخ و خاکستری دارند، در جهت شمال شرقی به جنوب غربی کشیده شده‌اند. پیرامون دژ از هر چهار سو پرتگاه است و تنها راه ورود به قلعه در انتهای ضلع شمال شرقی است که کوه هودکان با فاصله‌ای نسبتاً زیاد بر آن مشرف است.. این قلعه یکی از جاذبه‌های گردشگری الموت محسوب می‌شود .

۳- میمندبا تاریخ۸۰۰۰ تا ۱۲۰۰۰ سال در ۳۸ کیلومتری شمال‌شرقی شهرستان شهربابک در عرض ۳۰ درجه و ۱۶ دقیقه و طول ۵۵ درجه و ۲۵ دقیقه قراردارد. ارتفاع آن از سطح دریا ۲۲۴۰ متر و وسعت آن ۴۲۰ کیلومترمربع است این روستا بین شهرهای یزد، کرمان و شیراز قرار دارد. میمند در دهستان‌میمند، در شهرستان شهربابک و در استان کرمان واقع شده‌است. باران سالیانه آن ۱۸۵ میلیمتر است.

روستای میمند واقع در استان کرمان تنها یک نمونه از این جاذبه‌های گردشگری است. این روستای باستانی که با شماره ۴۱۳۵ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده، از معدود موارد معماری صخره‌ای است که به شکلی گسترده در تمامی ساختار روستا استفاده شده است. نمونه‌های معماری صخره‌ای هرچند که در دیگر کشورها نیز به طور معدودی به چشم می‌خورد، اما هیچکدام جاذبه‌های فرهنگی، تاریخی و گردشگری میمند را ندارند. به عنوان نمونه مهمترین شاخصه این روستا در مقایسه با مواردی چون دهکده کاپادوکیه (Cappadocia) ترکیه مسکونی بودن واحدهای صخره‌ای میمند است که این خصوصیت در سایتهای مشابه میمند کمتر به چشم می‌خورد؛ به عبارت دیگر زندگی هنوز معنا ی خود را در میمند از دست نداده است.

منبع : پایداری ملی

آنچه را که در مورد پدافند غیر عامل باید دانست



:: پاورپوینت های پدافند غیر عامل : پاورپوینت های پدافند غیر عامل


 •    آنچه را که در مورد پدافند غیر عامل باید دانست


پدافند غیر عامل
تجارب حاصل از جنگ های اخیر مؤید این نظر است که کشور مهاجم جهت در هم شکستن اراده ملت و توان اقتصادی و سیاسی کشور مورد تهاجم از روش های مختلفی نظیر بمباران هوایی ، موشک باران ، حملات سایبری ، حملات تروریستی و... استفاده می کند . بخشی از روش های مقابله با تهدیدات دشمن که با استفاده از روش های غیر نظامی انجام می شود پدافند غیر عامل نامیده می شود .
پدافند غیر عامل بر اساس مصوبه مجلس مصلحت نظام در سال 1386 عبارت است از مجموعه اقدامات غیر مسلحانه که موجب افزایش بازدارندگی ، کاهش آسیب پذیری ، تداوم فعالیت های ظروری ، ارتقای پایداری ملی و تسهیل مدیریت بحران در مقابل تهدیدات و اقدامات نظامی دشمن گردد


فایل پاورپوینت “ مدیریت بحران و پدافند غیرعامل ”

جهت دانلود بر روی لینک های زیر کلیک کنید :

لینک دانلود کلیک کنید


برای  دریافت کامل متن مقاله  بر روی لینک زیر  کلیک نمایید .

جنگ نرم و عملیات روانی در پدافند غیر عامل




فایل پاورپوینت پدافند غیرعامل مهندس کاووسی برای علاقه مندان مباحث پدافند غیر عامل  جهت دریافت بر روی سایت قرار داده است.

 

 

جهت دریافت فایل اینجا کلیک کنید



پدافند غیرعامل

پدافند غیرعامل یا دفاع غیرعامل (به انگلیسی: Passive Defense) به مجموعه اقداماتی اطلاق می‌گردد که به کارگیری جنگ افزار نیاز ندارد و با اجرای آن می‌توان از وارد شدن خسارات مالی به تجهیزات و تاسیسات حیاتی و حساس نظامی و غیرنظامی و تلفات انسانی جلوگیری نموده و یا میزان این خسارات و تلفات را به حداقل ممکن کاهش داد.

پدافند غیرعامل به معنای کاهش آسیب‌پذیری در هنگام بحران، بدون استفاده از اقدامات نظامی و صرفا با بهره‌گیری از فعالیت‌های غیرنظامی، فنی و مدیریتی است. اقدامات پدافند غیرعامل شامل پوشش، پراکندگی، تفرقه و جابجایی، فریب، مکان یابی، اعلام خبر، قابلیت بقا، استحکامات، استتار، اختفاء، ماکت فریبنده و سازه‌های امن می‌باشد.

در پدافند غیرعامل تمام نهادها، نیروها، سازمان‌ها، صنایع و حتی مردم عادی می‌توانند نقش موثری ایفا کنند در حالیکه در پدافند عامل مانند سیستم‌های ضدهوایی و هواپیماهای رهگیر، تنها نیروهای مسلح مسئولیت برعهده دارند.

در اکثر منابع علمی و نظامی دنیا اصول مهم پدافند غیرعامل در قالب موارد زیر ذکر شده‌است:

1- استتار (Camouflage)

2- اختفا (Concealment)

3- پوشش (Cover)

4- فریب (Deception)

5- تفرقه و پراکندگی (Separation & Dispersion)

6- مقاوم‌سازی و استحکامات (Hardening)

7- اعلام خبر (Early Warning)


معرفی پدافند غیر عامل

فایل پاورپوینت در موضوع پدافند غیر عامل



دانلود فایل : passive defence.rar ( 183KB )


تاریخچه پدافند غیر عامل در ایران و جهان

تاریخچه و بررسی سوابق جهانی
        
انسان‌های اولیه برای در امان ماندن از تهاجم حیوانات وحشی و دیگر دشمنان خود و همچنین برای کاستن از نگرانی‌های خود به غارها، بالای درختان و دیگر پناهگاه‌های طبیعی پناه بردند.       وجود خندق در اطراف شهرها و ایجاد دروازه‌های مستحکم برای پیشگیری از حملات غافلگیرانه دشمن در تمام نقاط جهان امری رایج بود.
      
در قرآن کریم در آیه 80 از سوره مبارکه انبیاء می‌فرماید: و ما به او (حضرت داود علیه السلام) ساخت زره را تعلیم نمودیم تا شما را از آسیب جنگ در امان بدارد پس آیا از شکر گریزانید؟      در جریان هجرت پیامبر اسلام نیز خداوند متعال با استفاده از شگردهای اختفاء و فریب که از اصول پدافند غیر عامل است مانع دسترسی کفار قریش به ایشان گردید. حضرت علی (ع) در نامه 12 نهج البلاغه می‌فرمایند: آنگاه که در میدان جنگ در مقابل دشمن قرار گرفتید می‌باید قرارگاه شما در دامنه کوه‌ها و تپه‌ها و یا در کنار رودها باشد تا پوشش حفاظ شما گردد و شما را از دست دشمن نگهبانی کند.

- نمونه‌ای دیگر از دفاع غیرعامل در صدر اسلامی جنگ خندق و تدابیر و اقدامات دفاعی حضرت رسول(ص) با تشکیل شورای نظامیان و تصمیم‌گیری برای احداث خندق دور شهراست ،  این پیشنهاد از سوی سلمان فارسی مطرح گردید که مسلمانان در شهر بمانند ولی دور شهر خندق حفر نموده و در پناه آن آماده دفاع باشند.

 

*دفاع غیرعامل در ایران:
        سرزمین گسترده ایران باستان به علت وضع جغرافیایی که میان دو جلگه آباد بین‌النهرین و پنجاب سند قرار گرفته بود، همچون پلی بوده که طوایف مهاجم به طرف شرق یا غرب، مجبور می‌شده‌اند از آن عبور کنند. 
      
وضعیت جغرافیایی و محیط ناامن، ایرانیان را وادار نمود تا به منظور در امان بودن از حمله متجاوزین، خانه‌های مسکونی خودرا به شکل دژ کوچکی بسازند، بنابراین به هر گوشه این سرزمین نگاه کنید، قلعه، برج و بارو، ارگ، کهندژ، دربند، خندق و دروازه از ناامنی محیط زندگی و توجه و تدبیر آگاهانه ایرانیان به ملاحظات دفاعی و امنیتی حمایت دارد.

ساخت بناهای گروهی حصاردار در ایران با طرح‌ها و نقشه‌های گوناگون از   سه هزار سال پیش ساخته شده است . قلعه بلوارآباد در شهرستان خوی، حصار ستیل در کاشان، قلعه حسنلو در ارومیه، تورنگ در گرگان، تبه حصار دامغان، نوشیجان تبه بین همدان و ملایر و...

*دیوار چین (364 قبل از میلاد):
     ویل دورانت در کتاب تاریخ و تمدن چین آورده است که  «  شی هوانگ تی » مردی که به چین وحدت بخشید، یکی از نخستین کارهایش متصل کردن و کامل ساختن دیوارهای دفاعی مجزایی بود که از دیدگاه برای حفظ چین از اقوام بربری شمال ساخته شده بود.    دیوار چین که هزار و پانصد مایل  (5/24 کیلومتر  ) طول دارد  و در نقاط مختلف  آن دروازه‌های بزرگی به سبک آشوری تعبیه شده، عظیم‌ترین ساختمانی است که بشر تاکنون برپا داشته است. ولتر در عظمت آن می‌گوید: اهرام مصر در برابر آن چیزی جز توده‌های سست و بی‌اعتبار نیست. 
تفکر ساخت و احداث دیوارها و خطوط و دژهای دفاعی از قدیم‌الایام به عنوان یک اقدام دفاعی با هدف سد کردن و ایجاد مانع در مسیر تهاجم دشمن و ممانعت از مواجه شدن با حمله‌های غافلگیرانه دشمن مورد توجه دولت و ملت‌های مختلف بوده است که تاکنون نیز ادامه داشته است

در جنگ جهانی دوم که با استفاده از هواپیما و بمباران شهرها و مراکز صنعتی و سرمایه‌گذاری و پس از آن استفاده از موشک توسط آلمان نازی شروع شد خسارات ناشی از جنگ به خصوص آسیب‌های که به مردم و بخش‌های غیر نظامی وارد شد نسبت به جنگ جهانی اول سیر صعودی داشت و این موضوع باعث شد تا کشورها به پدافند غیر عامل اهمیت مضاعفی بدهند.

 

*کشور آلمان:

     توسعه پدافند غیر عامل را در دستور کار خود قرار داد و علاوه بر سازمان‌های دولتی، شرکتهای خصوصی نیز به صورت داوطلبانه و افتخاری در این زمینه با دولت همکاری نمایند. بسیاری از تأسیسات و ساختمان‌های این کشور به صورت دو منظوره احداث می‌شود و علاوه بر کاربردهای متفاوت در شرایط عادی، در شرایط بحران به پناهگاه تبدیل می‌شود که از جمله این مراکز  به خطوط راه آهن زمینی،  ایستگاه‌های مترو و پارکینگ‌های بزرگ ساختمان‌ها اشاره کرد. این پناهگاه‌ها برای استفاده عموم آماده میگردد.

   مردم و شرکت‌های ملی و خصوصی در صورت رعایت استانداردهای دفاع غیر عامل از دولت‌ها کمک‌های مالی دریافت می‌نماید و ساخت پناهگاه در مدارس، دانشگاه‌ها و مراکز مشابه الزامی است.

*در شوروی سابق:

     سازمان دفاع غیر عامل در اواسط سال 1960 میلادی تاسیس گردید و به سرعت توسعه یافت و از سال 1966 با تحولی بزرگ تجدید سازمان گردید و ساخت پناهگاه‌های ضد هسته‌ای و دو منظوره کردن بسیاری از تاسیسات مانند ایستگاه‌ها و معابر مترو و پارکینگ‌های زیر زمینی از همان زمان در دستور کار ساخت استحکامات ایمن و زره‌های مقاوم در مقابل انواع بمب و موشک توسعه یافت.

*در آمریکا:

     پس از گذشت بحران‌های برلین و کوبا در سال 1963 موضوع ساخت پناهگاه‌های خانگی و دسته جمعی مطرح شد و توسعه پدافند غیر عامل آمریکا به گونه‌ای بود که دفاع غیر عامل آمریکا به نام یوجین پی ویگر برنده صلح نوبل شد.

*در کشور کانادا:

     موضوع پدافند غیر عامل مورد توجه خاصی مبذول گردیده است و دولت مرکزی وطیفه دارد در این مورد به تدوین اصول و سازماندهی تنظیم همکاری دولت و نیروهای مسلح، آموزش مسئولان و مردم، استفاده از همیاری در تدوین برنامه‌های آموزشی محلی، گسترش برنامه‌های تحقیقاتی و نمونه سازی از طرح‌ها اقدام نماید.

     از سال 1954 و پس از انتشار نتایج آزمایش‌های مگانتی هسته‌ای آمریکا، کشور کانادا عکس العمل به موقع خود را با ایجاد سازمان‌های دفاع غیر عامل نشان داد از سال 1959 به منظور تأمین بیشترین هماهنگی در امور دفاع غیر نظامی، سازمان‌های دفاع غیر عامل و اقدامات اضطراری را ادغام نمود که از مهمترین وظایف این سازمان جدید، تنظیم و نظم و امنیت به منظور حفظ حاکمیت و تداوم خدمات دولتی است.

*دولت سوئیس:

    با وجود سیاسیت بی‌طرف در طول دو جنگ جهانی سازمان دفاع غیر عامل سوئیس به ساخت پناه گاه‌های مقاوم در مقابل انفجارات اتمی به طور گسترده‌ای توجه کرد و برای اقامت مردم تمامی امکانات از قبیل آب، غذا، دارو و سایر مایحتاج را به صورتی که قبل از فاسد شدن تعویض می گردند پیش بینی کرد.

*یوگسلاوی:

      در این کشور نیزبه این موضوع توجه جدی معطوف گردیدو در برنامه ریزی‌ها علاوه بر احداث پناهگاه‌ها، مستحکم ساختن ابنیه، ایجاد مرکز به صورت دو منظوره و آموزش و تمرین مردم، به اصولی مانند پراکندگی ، کوچک سازی فریب توجه شد به نحوی که درطول جنگ  1999نیروهای مسلح کشورعضو  ناتو با وجود بمباران گسترده نتوانستند خسارات‌های عمده به تأسیسات این کشور وارد نمایند.

*کشور پاکستان:

    در کشور همسایه نیز به این موضوع علاقه مندی  خاصی نشان داده است و ضمن ایجاد سازمانی برای این امر به موضوع آرامش مردم توجه نموده است طوری که جزوات آموزشی با متون ساده و روان در مورد مقابله با انفجارات هسته ای و دیگر تهدیدها بین مردم و مراکز آموزشی انتشار یافته است .

*کشور کره شمالی:

      در کشور کره شمالی هم که با تهدیدات آمریکا روبرو است پدافند غیر عامل به صورت گسترده‌ای  مورد استفاده قرار می‌گیرند ، معابر مترو و ایستگاه‌های زیر زمینی شهر پیونگ یانگ در عمق 90 تا 105 متری زمین احداث شده است، بسیاری از کارخانه صنایع نظامی در تونل‌های بزرگ استقرار یافته و هواپیمای نظامی پس از فرورد می‌تواند در تونل‌های حفر شده مخفی شوند.

* تاریخچه پدافند غیر عامل در کشور

      قبل از انقلاب سازمانی با عنوان سازمان دفاع غیرنظامی وجود داشت که سه دسته ماموریت را برعهده این سازمان بود؛

 ماموریت اول این سازمان، هدایت،کنترل و پشتیبانی از مردم حین حوادث و بلایای طبیعی است. ماموریت دوم کمک امداد و نجات در حوادث و دسته سوم کاهش آسیب‌پذیری‌های کشور در برابر تهدیدات خارجی بوده است. بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، این سازمان منحل شد و ماموریت‌های آن به بسیج واگذار گردید.

بعد از انقلاب این سه دسته ماموریت بین گروه‌ها و سازمان‌های مختلف دست به دست شد .در مقطعی به سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی واگذار شد
بعد از دو سال نتوانست کاری انجام دهد،به همین دلیل موضوع به شورای عالی امنیت ملی محول شد.
 
در مرحله بعد با فرمان مقام معظم رهبری این وظیفه به ارتش واگذار شد.
سپس کار به قرارگاه پدافند هوایی کشور و سازمانی که وظیفه پوشش هوایی کشور را دارد، واگذارشد.

در نتیجه بر اساس فرمان رهبری کمیته دائمی پدافند غیرعامل کشور تشکیل شد.
سازمان پدافند غیرعامل کشور، عمده هدف کلانی که دنبال می‌کند، کاهش آسیب‌پذیری زیر ساخت‌های کشور در برابر تهدیدات خارجی و افزایش پایداری ملی و در واقع تولید بازدارندگی برای کشور است .

 

*جنگ‌های نسل چهارم:     با شروع انقلاب علوم و فناوری‌ها خصوصاً در زمینه اطلاعات، ارتباطات، الکترونیک و رایانه در سال‌های اخیر، جنگ‌های نسل چهارم طراحی و در چند جنگ اخیر نسل چهارم تجربه شده و سیر تکاملی خود را طی می‌نماید.

 

* مشخصه جنگهای نسل چهارم:

1. تاکید بر جنگ نرم (شامل جنگ‌های اطلاعاتی، جنگ روانی و تبلیغاتی، جنگ سایری)
2
 . بکارگیری موضعی و مقطعی جنگ سخت برای تقویت و پشتیبانی جنگ نرم.

 3. تاکید بر اجنگ الکترونیک پیشرفته

4 . تکیه بر سلاح و تجهیزات هوشمند و پیشرفته و دقیق

 5. توسعه توانمندی‌ها و کسب برتری کامل در هوا

  6. گسترش عرصه جنگ به فضا 7. پرهیز از درگیری قطعی در جنگ سخت، قبل از اطمینان از پیروزی در جنگ نرم

8 .  شروع همزمان به نبرد در خط عمیق نزدیک و عمیق دور (گسترش عرصه نبرد به تمام سطوح جغرافیای کشور هدف)

9 . تاکید قر اندام زیر ساخت‌های ملی و مراکز حیاتی، حساس و مهم در کشور در اولویت نخست اهداف تهاجم

10. در تلاش موکد و مستمر بر قطع ارتباط رهبری و مدیریت دفاعی و عمومی کشور با مردم ونیز با نیروهای دفاعی

 11. کوتاه شدن مدت زمان جنگ (طراحی جنگ برق آسا )

 12. خطر پذیری پایین.

سازمان پدافند غیر عامل کشور با هدف کاهش آسیب‌پذیری‌های زیرساخت‌های حیاتی کشور از سال 82 فعالیت خود را آغاز کرده است.


آموزش و نهادینه کردن اصول پدافند غیر عامل

گاهی به کشورهای توسعه یافته نشان می دهد که همه دانشگاهیان در دانشگاه های پیشرفته آنان درگیر این موضوعات هستند و جهت ارتقا امنیت ملی در حوزه هایی خرد شده ای از پدافند غیر عامل که شاید به سختی بتوان ارتباط آن را با پدافند غیر عامل کشف کرد به کار و تحقیق مشغولند.
امروزه در کشور ما حوزه های پدافند غیر عامل بیشتر در عرصه های فنی مهندسی و معماری شناخته شده است و درگیر شدن علوم پایه در آن شاید هنوز به درستی شناخته نشده است

اینجانب که نزدیک به سه دهه به تدریس و آموزش در عرصه های تخصصی خود و همچنین دفاع در مقابل تهدیدات زیستی و بخصوص جنبه های پزشگی دفاع بیولوژیک در رده های مختلف از دانشجویان، اساتید، مدیران، کارشناسان و حتی عموم مردم مشغول هستم سالهاست به تجربه دریافته ام که صرفا قشر خاصی از دانشجویان و اساتید به این عرصه علاقه نشان می دهند و بقیه به دلایل مختلف علاقه خاصی به این موضوع ندارند  که می توان این دلایل را در چند محور عمده معرفی کرد:

اولین دلیل اشاره شد و همان برداشت غلط از اینکه دفاع بیولوژیک و یا پدافند غیر عامل در این عرصه ها موضوعی است نظامی و خاص متخصصین علوم نظامی و بنابر این دانشمندان رشته های علوم پایه پزشگی و پزشگان نیازی به دخالت در این عرصه ندارند.

دلیل دوم نگرانی از ورود در این عرصه به دلیل همان اشتباه برداشت از حوزه های عمل و فعالیت در این موضوعات که سبب می گردد محقق یا استاد و دانشجو تصور کنند در صورت ورود به این عرصه ها با محدودیت هایی چون انتشار مقاله سفر خارج شرکت در کنفرانس های علمی به دلیل محدودیت های موجود در محیط و عرصه های نظامی بر انها مترتب خواهد شد.

دلایل دیگری چون فقدان انگیزه، عملیاتی نبودن حاصل تحقیقات و ضرورت اتصال به مراکز نظامی و مسایل مشابه سبب گردیده که محققین علوم پایه و پزشگی دانشگاه های کشور علاقه مورد لزوم برای ورود به آموزش و تحقیقات در این عرصه ها را ندارند و به همین دلیل متخصصین ایتن مر در چند دانشگاه و مرکز وابسته به دانشگاه های نظامی و دفاعی کشور باید باشند.
این تصور غلط از یک تهدید ملی سبب گشته است که اکثر دانشگاه های علوم پزشگی و علوم پایه وزارت علوم و وزارت بهداشت به نحوی در این موضوع غفلت نموده و تحقیقات و آموزش در این حوزه ها در انها وجود نداشته باشد یا در حدی فوق العاده ضعیف و بی اثر باشد.

این در حالی است که در صورت تبیین دقیق و تعریف روشن از مولفه های تاثیر گزار پدافند غیر عامل در زندگی ما مشخص خواهد شد که برای داشتن جامعه امن در این دنیایی پر از تهدید چاره ای جز توجه جدی به این امور در همه مراکز دانشگاهی و آموزشی و پژوهشی حتی در سطح مدارس کشور نیز وجود دارد.

اینکه صرفا تعدادی دانشگاه نظامی متولی امر آموزش و پژوهش در عرصه پدافند غیر عامل هستند نشان دهنده عدم تعریف و تبیین صحیح از پدافند غیر عامل و شاخصه ها و مولفه های تاثیر گزار آن در زندگی انسان و همچنین عدم آموزش صحیح آن در سطوح دانشگاهی و شاید اشاره به مشکل اصلی ما یعنی عدم آشنایی اساتید و مدیران این دانشگاه ها با این امر مهم و حیاتی پایداری ملی است.
البته در چند سال گذشته با توسعه و فرهنگ سازی در همایش های مختلف در سطح دانشگاه های کشور می توان گفت تا حدوی این علوم و فناوری ها در عرصه های مختلف فنی، مهندسی مخابرات، رایانه و علوم پایه مانند شیمی، فیزیک، زیست شناسی و پزشگی و ارتباط آن با پدافند غیر عامل مورد بررسی قرار گرفته و تلاش جهت راه اندازی دانشکده ها ، پژوهشکده ها و مراکز تحقیقاتی پدافند غیر عامل و همچنین دوره های کارشناسی ارشد و دکترای این رشته در برخی دانشگاه های کشور امید بخش است ولیکن اصلا کافی نیست.
به نظر می رسد مشکل اصلی  همان عدم شناخت از اهمیت و تاثیر پدافند غیر عامل در امنیت ملی و پایداری ملی در عرصه های مختلف اجتماعی، اقتصادی، علمی ، فنی و سیاسی و دفاعی است.
بنده در سالیان سال تدریس و تحقیق در این عرصه متوجه این نقیصه جدی شده ام که بطور لحظه ای و بر اثر وقوع حادثه ای توجه بسیار به موضوع جلب می شود و پس از فروکش بحران موضوع به فراموشی سپرده می شود
تشکیل انواع جلسات، کمیته ها و کارگروه ها و برگزاری سخنرانی ها سمینار ها کنفرانس ها و همایش ها در اثر یک تب تبلیغاتی یا در اثر تلاش یک مسئول و فعال شدن پروژه ها و تخصیص بودجه بطور احساسی و تحت تاثیر عوامل مختلف البته می تواند موجی از حرکت را شروع کند ولی مهم  تر از ان مستمر بودن این فعالیت ها ست که بطور برنامه ریزی شده ای ادامه یابد نه اینکه در ابتدا با قوت و شدت ایجاد گردد و پس از مدتی به تحلیل رفته و کلا تعطیل گردید.
در سالیان گذشته تشکیل کمیته های مختلف پدافند غیر عامل در وزارتخانه دانشگاه ها و مراکز اجرایی با شدت شروع گردید ولی پس از مدتی طبق روال همیشگی  رو به زوال رفت یا تعطیل شدند و یا چنان فعالیت انها کاهش یافت که دیگر نمی توان انها را کمیته نامید
یا همایش هایی به نام فرهنگ سازی پدافند غیر عامل و همایش های کشوری برگزار شده و می شود ولی پس از خاتمه همایش سکوتی طولانی تا همایش بعد را می توان حس نمود و گویا هیچ اتفاقی نیافتاده در حالی بارها پیشنهاد شده است که پس از همایش های بخصوص ملی پدافند غیر عامل اولا کارگروهی به بررسی مطالب ارائه شده در همایش بپردازند تا ببینند ایا چه مطالب با چه کیفیتی و در چه عرصه های کاربردی امکان خروجی از ان را دارند و می توان با ایجاد ارتباط بین سخنرانان مختلف در یک حوزه به فعالیتی مستمر رسید و یا با فعال نگاه داشتن دبیر خانه همایش ان را تا همایش بعد بطور فعال و زنه نگاه داشت تا به یک نتیجه علمی و ارزشمن برسد.
بنده که بطور مداوم در تمام کشور به آموزش و تدریس این موضوعات مشغول هستم شاهد این ضعف و بی برنامگی هستم که چگونه این همایش ها و کنفرانس ها و کارگاه ها در نقاط مختلف کشور برای مسئولین و یا محققین برگزار می شود ولی در مدت کوتاهی این آموزش ها به فراموشی سپرده شده و از ذهن های بشدت مشغول اساتید و کارشناسان ما خارج می شود زیرا مستمر نیست و بر اساس نیاز های ملی و سازمانی و با برنامه مستمر ایجاد نشده است.
تا زمانی که دانشگاه های کشور اساتید و مدیران مسئول توسعه این دانش مهم و کلیدی در بخش های مختلف نسبت به موضوع روشن نشوند و انگیزه و زیر ساخت های لازم در این مراکز ایجاد نگردد ما تا قیامت با این روند مواجه خواهیم بود
بسیاری از اساتید علوم پایه که بنده با انها مواجه هستم از تعریف اولیه پدافند غیر عامل و کاربرد آن در رشته مورد نظر و تخصصی خود بی اطلاعند .

مثلا از یک متخصص دانشگاهی در رشته های تخصصی علوم پایه سئوال می شود که چه طرح و پروژه مطالعاتی و راهبردی را در زمینه پدافند غیر عامل تهدیدات زیستی در عرصه های مختلف ان مانند انسا، دام، گیاه ، محیط زیست، صنعت و غیره را پیشنهاد می کنند و اکثرا با پاسخ های بسیار ابتدایی و یکسانی مواجه می شویم

به نظر اینجانب در این بین مقصر استاد و متخصص آن رشته و یا دانشجوی کارشناسی ارشد و دکترای ما نیست زیرا ما چقدر برای تربیت و اموزش او در عرصه پدافند غیر عامل اقدم کرده ایم و ایا از او خواسته ایم در این زمینه به مطالعه و تحقیق بپردازد؟ چه منابع و مراجعی در اختیار اوست تا با مطالعه ان ابتدا کلیات پدافند غیر عامل را کاملا شناخته باشد و سپس ارتباط تخصص خود با مولفه های پدافند غیر عامل را استخراج کرده باشد تا بتواند پس از آن در مورد این موضوع به نظریه پردازی و ارائه طرح و پروژه به دانشجویان خود موفق شود و انها را به دستی راهنمایی نماید.

کاملا روشن است که با جستجوی اینترنت و کتب و مجلات  متوجه می شویم در این مورد اطلاعات بسیار اندکی منتشر می شود زیرا موضوع به دلیل ارتباط آن با امنیت ملی کشورها بطور مستقیم منتشر نمی شود.              

اشکال در اینجاست که محقق برای جستجو تصور می کند با ترجمه انگلیسی پدافند غیر عامل و ترکیب آن با واژه های مورد نظر در تخصص خود می تواند به مقالاتی در آن موضوع دست یابد در حالی که قطعا با موارد بسیار اندکی مواجه خواهد شد که انها نیز بسیار سودمند نیستند.

پس چاره کار در کجاست؟ بدیهی است شما باید بدنبال مفاهیم مورد نظر خود باشید نه کلمه پدافند غیر عامل. بعنوان مثال اگر شما به دنبال موضوع پیشگیری از وقوع تهدیدات بیولوژیک هستید کافی نیست که ترجمه این مطلب را به شکل لاتین جستجو نمایید بلکه باید ببینید هدف شما از این پیشگیری چیست؟ ایا منظور از پیشگیری واکسن است؟ ایا منظور پیشگیری دارویی است؟ و یا نه کلا پیشگیری از جنبه های سیاسی و خلع سلاحی است یا پیشگیری با روش های مندرج در معاهدات بین المللی است و یا منظور سورویلانس است و یا بیوسورویلانس و یا همه گیری شناسی بعنوان روشی برای پیشگیری از بحران های زیستی و یا روش های بسیار متنوع دیگر مانند ایجاد بانک داده های آن لاین زیستی برای گرد اوری اخبار و اطلاعات و تجزیه و تحلیل آنها و موضوعات بسیار دیگر که تحت عنوان پیشگیری از وقوع تهدیدات بیولوژیک همه اینها در پدافند غیر عامل مطرح است. این صرفا یک نمونه بسیار کوچک از نحوه تحقیق اساتید و دانشجویان علوم پایه در حوزه فوق العاده گسترده پدافند غیر عامل تهدیدات بیولوژیک است

بنده از بسیاری از اساتید رشته های مختلف علوم پایه در این موارد  جهت شناختن مشکل سئوال کرده ام و متوجه شده ام که آنها برای اولین بار با چنین بحث گسترده ای در مورد اهمیت پدافند غیر عامل در حوزه های  علوم پایه مواجه شده اند مثلا در بهداشت و درمان و یا پزشگی و یا متخصصیتن عفونی و طب اورژانس ویا حتی رشته ای تخصصی تری چون پرستاری، میکرب شناسی ، بیوتکنولوژی قارچ شناسی، بیولوژی مولکولی، مهندسی ژنتیک، و رشته های دیگر علوم پایه چون فیزیک، شیمی، ریاضی، رایانه و شبکه و تمام رشته های فرعی علوم پایه پزشکی و تخصص های مختلف پزشگی. زیرا درک روشنی از پدافند غیر عامل و  ارتباط آن با پزشگی و علوم پایه ندارند.
وقتی از انان سئوال می شود که حداقل 3 موضوع تحقیقاتی در موضوع پدافند غیر عامل و حوزه تخصصی خود را معرفی نمایند متوجه می شویم به دلیل سطحی بودن اطلاعات ارائه شده به انان در مراکز و سایت ها و کتاب ها قادر به ارائه ان نیستند. علت چیست؟
دلایل متعددی برای این موضوع وجود دارد ولی به چند علت اشاره می شود مثلا یکی از دلایل اینست که اولا انها درک دقیق و عمیقی از پدافند غیر عامل و ارتباط ان را با رشته خود ندارند حوزه های کاربردی پدافند غیر عامل در تخصص خود را نمی دانند و اشراف کامل به اینکه چه موضوعات اساسی می تواند از تخصص انها در پدافند غیر عامل موضوعیت داشته باشد را ندارند

معادل انگلیسی پدافند غیر عامل  Passive defense است در حالی که در بسیاری از کشورها آن را  Civil defense  می نامند در حالی که این مورد را می توان دفاع غیر نظامی نیز ترجمه کرد. ایا ترجمه Passive defense به دفاع غیر عامل نشان دهنده دقیق محورها و موضوعات مطرح است یا ترجمه مناسب تری می توانست این اشکال را مرتفع کند. ایا بهتر نبود واژه های متناسب تر با بار غیر نظامی برای ان مد نظر گرفته شود که پیشنهاد شده است پایداری ملی واژه مناسب تری است. ولی آیا با شنیدن این واژه شما هیچ برداشتی از محتوای پدافند غیر عامل و در زیر ان تهدیدات زیستی را احساس می کنید. پس موضوع عناوین و واژه ها نیست بلکه درک عمیق از محتوا و اهداف مورد نظر ما از ان واژه است و هرچه واژه رساتر باشد سریع تر نا را به هدف می رساند و این کار دشواری است.

بطور خاص تر در بحث مورد نظر ما بسیاری از اساتید و محققی تفاوت های پدافند غیر عامل تهدیدات زیستی و با دفاع بیولوژیک را هرگز مطالعه نکرده اند بنابر این هرچه پروژه و طرح به ذهنشان می رسد در حوزه دفاع بیولوژیک است و شاید هم همینطور است زیرا هم پوشانی بسیاری بین این دو وجود دارد و تفاوت هایی اندک.
این موضوع بسیار مهم سبب شده است ما پروژه ها و تحقیقات کمی در موضوع پدافند غیر عامل تهدیدات بیولوژیک در کشور داشته بلاشیم چون هنوز نتوانسته ایم متخصصین رشته های مختلف پزشگی و علوم پایه را در این مورد دقیقا توجیه و روشن کنیم.
حال سئوال این است با چه روشی می توان این نقیصه را جبران کرد که در ذیل پیشنهاداتی ارائه می شود

1- تهیه یک برنامه جامع بای توسعه دانش و فناوری پدافند غیر عامل در حوزه های مختلف دانشگاهی و در این مورد جهت کاربرد علوم پایه و پزشگی در پدافند غیر عامل
جهت اجرای این برنامه می توان بدین شکل عمل کرد که عرصه های مخنتلف پدافند غیر عامل و ارتباط آن با علوم مختلف پایه را تبیین نمود تا متخصصین این علوم بتوانند در ان عرصه ها کار کنند.پ

2- فعال نمودن کمیته های وزارتی و دانشگاهی و زیر کمیته های تخصصی انها  جهت برنامه ریزی  و فعالیت در دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی
این کمیته ها می توانند با برنامه ریزی و برگزاری کارگاه ها و کنفرانس های تخصصی با مدیران گروه های مختلف علوم پایه نسبت به برنامه ریزی بهره گیری از اساتید گروه های علمی در تعریف پروژه های متناسب با برنامه هی کلان کشوری در رفع نیاز کشور به عرصه های خاص فعالیت نمایند
بعنوان مثال در عرصه مورد نظر ما یعنی تهدیدات زیستی  دانشکده های علوم و گروه های زیست شناسی میکرب شناسی ایمنی شناسی و سایر گروه های مرتبط و در دنشکده های پزشگی همه گروه ها به نحوی می توانند در رفع نیاز جهت بررسی عرصه های چهارگانه تحقیقات مانند تهدید شناسی ، عوامل نوین زیستی، پیشگیری، تشخیص و درمان  را مورد بررسی قرار دهند و هرکدام با ارائه سمینار و کنفرانس به محورها و موضوعاتی برسند که در مرحله اول به شکل مطالعاتی و در مراحل بعئی به شکل پروژه های آزمایشگاهی و تحقیقاتی و پایان نامه های کارشناسی ارشد و دکترا مورد اجرا قرار دهند

3- فعال شدن کمیته های پدافند غیر عامل دانشگاه ها جهت توسعه فعالیت واقعی در زیر گروهای تخصصی دانشگاهی. متاسفانه این کمیته ها که در اکثر دانشگاه های کشور تشکیل شده اند فعالیت بارزی در بکارگیری متخصصین و دانشجویان در رفع نیازهای پدافند غیر عامل نداشته اند و غیر از برگزاری برخی جلسات و درگیر شدن در امور اجرایی از وظیفه اصلی خود که فرهنگ سازی پدافند غیر عامل در دانشگاه ها و نهادینه کردن آن در آموزش و پژوهش دانشگاهی است غافل بوده اند توصیه می شود در دانشگاه ها این کمیته ها با برگزاری جلسات هم اندیشی و کارگاه در تخصص های مختلف حال در دانشکده ها و مراکز تحقیقاتی به بررسی استفاده از تخصص اساتید و دانشجویان مقاطع تحصیلات تکمیلی به بررسی توان خود در اجرای پروژه ها و انجام مطالعات در عرصه پدافند غیر عامل بپردازند

4- تهیه فهرستی از محورها و الویت های مطالعاتی و تحقیقاتی پدافند غیر عامل در حوزه های تخصصی جداگانه علوم پایه و پزشگی و پرستاری و بهداشتی توسط کمیته های بالا دستی و تخصصی برای ارائه به دانشگاه ها جهت ارائه به دانشجویان بعنوان پایان نامه یا اجرا توسط اساتید بعنوان طرح های تحقیقاتی

5- تدوین واحد درسی پدافند غیر عامل به شکل عمومی و تخصصی برای رشته های مختلف علوم و ارائه ان در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتر

6- ایجاد گروه های بحث و گفتگو ( اطاق فکر) در مورد پدافند غیر عامل و مباحث تخصصی حوزه علوم پایه در دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی برای ایده پروری و تبدیل انها به طرح های مطالعاتی و تحقیقاتی

7- انتشار کتب و مقالات تخصصی در عرصه های مختلف پدافند غیر عامل و علوم پایه جهت توسعه فرهنگ این علوم و فناوری های حیاتی در بین اساتید دانشگاه ها و دانشجویان کشور

در خاتمه لازم است اشاره گردد که جهت توسعه پدافند غیر عامل بعنوان بستری جهت توسعه پایدار و ایجاد امنیت برای کشور لازم است همه دانشگاه های کشور با احساس مسئولیت و وظیفه مشارت داته باشند و دانشگاه ها جهت این امر ازم است از اساتید و پژوهشگران خود در این زمینه بهره گیرند این مسئولین مدیران دانشگاه هاست تا با توسعه این فرهنگ در بین اساتید  و دانشجویان از تفکرات منفی و اشتباهی که سبب گریز انان از درگیر شدن در حوزه های پدافند غیر عامل بعنوان یک فعالیت نظامی صرف و تبعات این گونه فعالیت ها برای انان است فاصله گیرند و برای این عزیزان روشن گردد که  مطالع و تحقیق و نوشتن در عرصه های پدافند غیر عامل جزوی اط وظایف همه دانشمندان جهت ارتقا امنیت و ثبات کشور و در نتیجه ایجاد محیطی امن برای فعالیت های علمی ، صنعتی و فرهنگی و اجتماعی است

امید است با توجه بیشتر مدیران، اساتید، دانشجویان و متخصصین رشته های مختلف علوم پایه هر روز شاهد توسعه فرهنگ همکاری ومساعدت در عرصه پدافند غیر عامل بخصوص در تهدیدات مورد نظر این بخش باشیم.
 

                دکتر علی کرمی           
دانشیار بیوتکنولوژی و بیولوژی مولکولی

تهدیدات دربیانات فرمانده معظم کل قوا

دشمن را نتوان حقیر و بیچاره شمرد :
آیا وقتى که یک قدرت سیطره‏جو براى عقب نشاندن روحى و روانى یک ملت و شکستن اعتماد به نفس او، اینطور ناکام میشود، آیا ساکت میماند؟
جواب این است که نه، ساکت نمیماند؛ دنبال راه‏هاى جدید میگردد.
چون او دنبال راه‏هاى جدید میگردد، ما باید به فکر شیوه‏هاى جدید باشیم .
ما باید محاسبه‏ى راه‏هاى جدید دشمن را بکنیم؛ بدانیم امکانات او، امکانات کمى نیست. من بارها گفته‏ام: دشمن را نتوان حقیر و بیچاره شمرد .
سخنرانی در استان یزد
. من و شما، جوان این مملکت، دانشجوى این مملکت، مسئول این مملکت، استاد این مملکت باید بداند که دشمن از چه راهى وارد خواهد شد؛ پیش بینى کند.
اگر پیش‏بینى کردید، آن وقت پدیده‏هائى که در جامعه پیش مى‏آید، اینها را میشناسید.
وقتى شما میدانید که فرضاً سیلى در راه است، یا طوفانى در راه است، پدیده‏هاى پیش از حدوث سیل یا طوفان وقتى در زندگى شما اتفاق مى‏افتد، این لحظات پیش از سیل یا طوفان را میشناسید و عاملش را میدانید.
وقتى نمیدانید، این عوامل براى شما ناشناخته است. گاهى انسان به آن عوامل نادانسته کمک میکند. این است که این بحث را براى ما جدى میکند.

بیانات مقام معظم رهبری در شهر ابرکوه یزد
• . خوشبختانه ملت ما این احساس را هم دارند. این زنده بودن، این بانشاط بودن، اولین اثرى که میگذارد این است که طراحان توطئه‏هاى جهانى را از اینکه بتوانند این ملت را شکست بدهند، مأیوس میکند.
• بهترین راه براى عقب‏نشاندن دشمن، اظهار آمادگى است.
• آن ملتى که آمادگى خود را، حضور خود را، عزم راسخ خود را در همه‏ى میدانها به نمایش میگذارد، دشمن را از نفوذ در خود و غلبه‏ى بر خود مأیوس میکند.
• در مقابل افکار جهانى و نگاههاى جهانى، ملت ایران در هیچ مسئله‏اى، باید اظهار ضعف و عقب‏نشینى نکند.
• هرگونه انفعال در مقابل دشمن، دشمن را تشجیع میکند به اینکه توقع بیشترى را مطرح کند، یک قدم جلو بیاید.

بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامى‏ در دیدار مسئولان و کارگزاران نظام ‏۳۱/۶/۸۶
• البته تهدید میکنند. تهدید اهمیتى ندارد. این را من به شما عرض بکنم:
• اولاً، تهدید تازگى ندارد؛ ما بعد از جنگ تا حالا – از سال ۶۷ تا حالا – مرتباً تهدید شدیم به حمله‏ى نظامى. اگر به حافظه‏تان مراجعه کنید، کسانى که در جریانات هستند، میدانند.
• بنده تقریباً بیش از همه تهدیدها را میدانم؛ چون گاهى اوقات یک چیزهائى به ما منتقل میشد که به دیگران هم منتقل نمیشد.
• دائماً ما تهدید داشتیم.
• نمیگوئیم این تهدیدها به طور قطع تحقق پیدا نخواهد کرد؛ ممکن هم است تحقق پیدا کند؛ بکند؛ اثر این تهدیدها این است که ما را آماده‏تر میکند.
• ثانیاً، آن کسانى که تهدید میکنند، این را باید فهمیده باشند، حالا هم بفهمند؛ تهدید نظامى ایران و تعرض نظامى به ایران به صورت بزن و در رو، دیگر ممکن نیست. هر کس تعرضى بکند، بشدت عواقب آن تعرض دامنگیر او خواهد شد.
• ثالثاً، اینهائى که تهدید میکنند، مقصودشان این است که تو دل مسئولان را خالى کنند؛ تو دل مردم را خالى کنند. من عرض میکنم: تو دل کسى خالى نمیشود با این حرفها؛ نه مسئولان، نه آحاد ملت. ولى این اثر را دارد که مسئولان را به تقویت آمادگیها سوق میدهد؛ چون مسئولان وظیفه دارند احتمالات ضعیف را هم مورد نظر قرار بدهند.
• من نگاه میکنم به سالهاى گذشته – مثلاً سال ۷۵ یکى از سالهائى بود که تهدید نظامى در زمان کلینتون بشدت جدیت پیدا کرد – و مى‏بینیم تهدیدها موجب شد مسئولان ما در بخشهاى گوناگون فنىِ نظامى کارهاى نو و جدیدى را انجام دادند؛ آمادگیهاى بیشترى پیدا کردند. هر دفعه که تهدید بشود، یک آمادگى بیشترى به وجود مى‏آید.
• اثرش خالى کردن تو دل مردم و مسئولان نیست؛
• اما اثرش آماده‏سازى بیشتر کشور هست. بنابراین به ضرر ما تمام نمیشود.
• رابعاً، این تهدیدها نشان میدهد که لیبرال دموکراسى از لحاظ منطق دستش بکلى خالى است.
• حالا با صدام که اینها مواجه میشدند، میگفتند حمله‏ى نظامى کرده، درست هم میگفتند؛ به ایران حمله کرده بود، به کویت حمله کرده بود. اما همه میدانند که جمهورى اسلامى به کسى حمله نکرده، انگیزه‏ى حمله به کسى را هم ندارد؛ اهل تعرض نیست.
• حضور جمهورى اسلامى، حضور منطق است، حضور فکر است، حضور انگیزه‏ى معنوى است. اینها دستشان در این صحنه بکلى خالى است؛ نمیتوانند مقابله کنند.
• این مسئله نشاندهنده‏ى این است که دستگاه حکومتى و سیاسىِ برخاسته و چیده شده‏ى بر اساس لیبرال دموکراسى اینقدر دستش خالى است که مثل آدم بیسوادى است که وقتى در مقابل یک آدم فاضل قرار میگیرد و او مجابش میکند، چاره‏اى ندارد جز اینکه از بازوهایش استفاده کند و مشتش را گره کند! خوب، پیداست هیچى ندارد؛ معلومات ندارد. این نشاندهنده‏ى تهیدستى اینهاست

تهدید دشمن در بیانات مقام معظم رهبری (۸۶/۳/۳۱)
 سابقه تهدید
• تازگی ندارد و ما پس از جنگ تا به حال مرتب تهدید شده ایم
 هدف تهدید
• خالی کردن دل مردم و مسئولان کشور
 علت تهدید
• خالی کردن دست لیبرال دموکراسی از منطق
• حضور جمهوری اسلامی حضور منطق، فکر و انگیزه معنوی است.
 اثر تهدید
• سوق دادن مردم و مسئولین به تقویت آمادگی ها
• مسئولین وظیفه دارند احتمالات ضعیف را هم در نظر بگیرند.

 عواقب تهدید
• هر کس تعرضی بکند عواقب آن به شدت دامنگیرش خواهد شد
• تعرض نظامی به ایران به صورت بزن و در رو ممکن نیست!
 توصیه در برابر تهدید
• تقویت آمادگی ها به خصوص که مسئله انتخابات هم مطرح است
• ۱- وسیله قرار دادن انتخابات برای افزایش قوت و اقتدار ملی.
• ۲- نا امید کردن دشمنان.
• ۳- عزت روزافزون اسلام.
 نوع جنگ جدید
• تقابل دولتهای سلطه گر و وابسته با ملتها
• در دنیا یک جنگ عظیم و چالش بزرگ برپاست. جنگ اراده ها، عزمها و سیاستها است.
 توصیه در برابر تهدید
• شناخت دقیق از دشمن
• اهتمام کامل و پرهیز از سهل انگاریها.
• پرهیز از تکمیل پازل دشمن حتی با حرف.

تهدید : ( جدی گرفتن تهدید )
• تهدید را کاملاً جدی بگیرید، یعنی به هیچ وجه در محاسبات خودتان از جدیت تهدید پائین نیایید، منتها تهدید جدی معنایش حتمی نیست، هیچ حتمیتی وجود ندارد.
• ممکن است رفتار ما آن را تشدید و تسریع کند و طرف را تشویق کند و بالعکس ممکن است آن را تأخیر بیاندازد یا منتفی سازد. اما در جدی بودنش تردید نباید کرد. الآن هم همین اعتقاد را دارم.
• تهدید آمریکا جدی است.
• ما سیاست بازدارندگی را تأیید می‌کنیم درست هم هست ولی اگر بخواهیم در این جا سیاست بازدارندگی را عمل کنیم، حتماً باید از موضع اقتدار باشد و الا هیچ موضع تسلیم و زبونی موجب بازدارندگی نخواهد شد و باید درک واقعی موقعیت را نمود.
• من توصیه نمی‌کنم که توان دشمن را غافلانه ندیده بگیرید اما توصیه هم می‌کنم که توان دشمن را کودکانه، خیلی بزرگ‌تر از آن هم هست نگیریم و نبینیم ، بفهمیم که دشمن چه دارد و چه کار می‌کند.
• امروز از دوران دفاع مقدس به مراتب قوی‌تر و کارآمدتر و پخته‌تریم هم از لحاظ فکری و هم از لحاظ نظری، هم از لحاظ امکانات سیاسی و هم از لحاظ امکانات اقتصادی، اگر اندکی مواظب خودمان باشیم و از خودمان مراقبت کنیم، در زمینه‌های انقلابی هم در دنیا از آن وقت خیلی عقب نخواهیم بود.
• ملت ما ملت پیر و از کار افتاده بی‌حال و بی‌جان نیست ملتی جوان است.
• هفتاد درصد از ملت ما سنی زیر ۳۵ سال دارند و ملتی جوان با نیرو و با نشاط هستند.
• جنگ نظامی با چنین ملتی برای آمریکا و غیر آمریکا صرفه‌ای ندارد.
• با ملتی که مردم آن از مرگ نمی‌ترسند و در مقابل آن شجاعت دارند نمی‌توان درافتاد
• ( بازدارندگی مفهومی ندارد ).
• وقتی یک ملت فقط با نیروی نظامی خود نجنگد، بلکه با همه ملت خود جنگید ، بزرگ‌ترین قدرتهای دنیا را به زانو در می‌آورد.
• ما از هیچ جنگی استقبال نمی‌کنیم، این را همه بدانند.
• اجتناب از جنگ را وظیفه خودمان بدانیم.

لزوم آگاهی و شناخت دشمن :
• افشای تهدیدات دشمنان، مشخص کردن دشمن اصلی و نفی دشمنان موهوم، از پیام‌های مورد نیاز افکار عمومی است.

لزوم اطلاع از طرح کلی دشمن :
• این که ما بتوانیم « طرح کلی دشمن در مورد خودمان را بدانیم » ، بخشی از توان دفاعی ماست؛‌ به این مسئله توجه داشته باشید.
• ندانستن اینکه دشمن چه در سر دارد و چه می‌خواهد بکند،‌ غفلتی است که ممکن است ما را از امکان برخورد و امکان دفاع محروم کند.

ضد حمله به دشمن :
• نجات از این دغدغه‌ها و مشکلات یک راه بیشتر ندارد و آن فکر کردن، اندیشیدن، ضد حمله فراهم کردن و دشمن را به ستوه آورده است.
• طراحان و برنامه‌ریزان اصلی در آمریکا، در این مقطع ماجراجویی را به عنوان سیاست اصلی و راهبردی خود انتخاب کرده‌اند و در هر نقطه‌ای که از پیروزی خود مطمئن باشند دست به ماجراجویی خواهند زد.
• لذا تنها راه مقابله با تهدیدها این است که وضعیت داخلی به گونه‌ای ساماندهی شود که دشمن از پیروزی خود مطمئن نباشد و زمینه را برای ماجراجویی فراهم نبیند.
• نظامی که حقیقتاً متکی به مردم است و مردم از آن دفاع می‌کنند، در درون خودش مستحکم است.
• رخنه‌های گوناگونی که یک نظام را صدمه می‌زند، بسته شده است و هیچ قدرتی نمی‌تواند این نظام را از بین ببرد … .
• هرگونه عقب‌نشینی در مقابل دشمن مستکبر و زورگو باعث فشار بیشتر و تشویق او به تعرض و زیاده‌خواهی است.
• تنها چیزی که می‌تواند کشور ایران و نظام اسلامی را حفظ کند استحکام داخلی و عزم و جزم بر دفاع مشروع و منطقی است.

دفاع همه جانبه :
• ملت و مسئولان نظام اسلامی از هیچ جنگی استقبال نمی‌کنند و اجتناب از جنگ را وظیفه خود می‌دانند اما در مقابل دشمن، متحد و یکپارچه از عزت و عظمت خود دفاع خواهند کرد.
پرهیز از غفلت :
• نمی‌توان گفت که ایران قطعاً مورد حمله قرار خواهد گرفت اما باید تأکید کرد که تهدیدات موجود جدی است. وظایف تمامی مسئولان، نخبگان و تأثیرگذاران جامعه به گونه‌ای سنگین است که ما امروز حق نداریم یک اشتباه بکنیم.
• چشم تاریخ رفتار مسئولان، صحنه‌گردانان و نخبگان ایران است و آیندگان در مورد هر حرف یا سکوت، اقدام، یا بی عملی امروز ما قضاوت خواهد کرد.


سیاست های کلی پدافند غیرعامل ابلاغ شده توسط رهبر معظم انقلاب


مقام معظّم رهبری، فرماندهی کل قوّا در ارتباط با ساماندهی و ایجاد یک هماهنگی و ضمانت اجرایی در تصمیمات در ارتباط با پدافند غیرعامل موارد زیر را تاکیید فرموده اند:

* تشکیل کمیته دائمی پدافند غیرعامل به منظور هماهنگ سازی، سیاست گذاری، کنترل، نظارت و تصویب طرح های پدافند غیرعامل پروژه های عمرانی کشور در ستاد کل نیروهای مسلح.

* داشتن نگاه اجرایی و میدانی در موضوعات بر اساس اهمّیّت و کاربرد آنان در طرح.

* تاکید بر شناسایی مراکز درجه یک و حیاتی کشور در طرح های پدافندی.

* اولویّت بندی اماکن و موضوعات بر اساس اهمّیّت و کاربرد آنان در طرح.

* داشتن نگاه اجرایی و میدانی در موضوعات پدافند غیرعامل.

* تاکید بر پیگیری کمیته دائمی و نظارت بر اجرای طرحهای پدافند غیرعامل دستگاه های اجرایی کشور.

* به نتیجه رساندن طرح های پدافند غیرعامل در ارتباط با مسئولین اجرایی کشور.

* تاکید بر داشتن طرح پدافند غیرعامل برای کلیه پروژه ها و تاسیسات کشور.

* ایمن سازی سرمایه های اساسی (اقلام عمده دفاعی و حیاتی).

* استفاده از نعمت های خدادادی (عوارض طبیعی موجود و ...).

* در اولویّت بالا قرار داشتن مسئله پدافند غیرعامل کشور.

* تاکید بر روحیه بسیجی در اجرای پروژه ها.

مقدمه ای بر پدافندغیرعامل
پدافند غیرعامل با مفهوم کلی دفاع در برابر تهاجم، بدون استفاده از سلاح و درگیرشدن مستقیم، سابقه ای طولانی در تاریخ بشری به قدمت خلقت انسان دارد.

انجام اقدامات دفاع غیرعامل در ابعاد گوناگون در حال کنونی در جهت مقابله با تهاجمات دشمن(نظامی و غیرنظامی)، بلاهای طبیعی و غیرطبیعی و تقلیل خسارات ناشی از حملات نظامی دشمن چون: حملات هوایی، زمینی، دریایی و غیرنظامی چون: حملات سایبری، جنگ نرم و بلاهای طبیعی چون: طوفان، سیل، زلزله و... غیرطبیعی چون: سرقت و... موضوعی بنیادی است که وسعت و گستره آن، تمامی زیر ساخت های کلیدی، مراکز حیاتی، حساس و مهم نظامی و غیرنظامی کشور چون پالایشگاهها، نیروگاه ها، بنادر، فرودگاه ها، مجتمع های بزرگ صنعتی، مراکز بهداشتی و درمانی، قرارگاهها و مراکز عمده فرماندهی نظامی و هدایت و تصمیم گیریهای سیاسی، مراکز اصل مخابراتی و ارتباطی، پل های استراتژیک، صنایع نظامی، پایگاه های هوایی، سایت های موشکی، مراکز و ایستگاه های رادیویی، تلویزیون، انبارهای عمده مواد غذایی و دارویی، مراکز جمعیتی و قرارگاه های تاکتیکی، مقرهای عمده آماری و پشتیبانی و .... را در بر می گیرد.

تجارب حاصله از جنگ های گذشته از قبیل جنگ 11 هفته ای سال 1999 ناتو علیه یوگسلاوی، جنگ سال 2003 آمریکا و انگلیس علیه عراق، جنگ 33 روزه سال 2006 اسرائیل علیه لبنان و دیگر جنگ های نظامی و غیرنظامی موید این نظر است که کشور مهاجم جهت درهم شکستن اراده ملّت و توان سیاسی، اقتصادی، نظامی و مدیریتی کشور مورد تهاجم با اتخاذ استراتژی انهدام مرکز ثقل، توجه خود را صرف بمباران و انهدام مراکز حیاتی، حساس و مهم می نماید.

همچنین تجارب حاصله از بلاهای طبیعی به وجود آمده چون زلزله بم در سال1382، سیل گلستان در سال1380و ... در کشور عزیزمان ایران ، موید این نظر است کشورهای که مورد تهاجم بلاهای طبیعی قرار گرفته اند به علّت عدم رعایت اصول پدافند غیرعامل دچار خسارت زیاد مالی و جانی و گاه بلندمدت قرار گرفته اند.

امروزه کشورهای که طعم خرابی و خسارات ناشی از جنگ، بلاهای طبیعی و... را چشیده اند،جهت حفظ سرمایه های ملّی و منابع حیاتی خود توجه خاص و ویژه ای به دفاع غیرعامل نموده و در راهبرد دفاع خود جایگاه والایی برای آن قایل غیر از حوادث و بلایای طبیعی ، موضوع تهدید های درونی و برونی توسط دشمن نیز،یکی از دغدغه های پدافند غیر عامل است و در این مبحث وزارت بهداشت و درمان و دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی وظیفه خطیری بر عهده دارد.

با توجه به حساسیت این موضوع برماست که با استفاده از رهنمودهای رهبر عزیزمان، ولی امر مسلمین و با شناخت ژرف و کامل از ابعاد مختلف پدافند غیرعامل و اتخاذ تمهیداتی برای آن، خود را به مرز آمادگی کامل برسانیم. «انشاء ا...»

منبع:www.goums.ac.ir

پدافند در مفهوم کلی، دفع، خنثی کردن و یا کاهش تاثیرات اقدامات آفندی دشمن و ممانعت از دستیابی به اهداف خودی است. پدافند به دو بخش تقسیم می‌شود: 1) پدافند عامل 2) پدافند غیرعامل.

پدافند عامل (Active Defense) :

پدافند عامل عبارت از رویارویی و مقابله مستقیم با دشمن و به کارگیری جنگ افزارهای مناسب و موجود به منظور دفع حمله و خنثی کردن اقدامات آفندی دشمن می‌باشد .

پدافند غیرعامل (Possive Defense) :

به مجموعه اقداماتی اطلاق میگردد که مستلزم به کارگیری جنگ افزار نبوده و با اجرای آن می توان از وارد شدن خسارات مالی به تجهیزات و تأسیسات حیاتی و حساس نظامی و غیرنظامی و تلفات انسانی جلوگیری نموده و یا میزان این خسارات و تلفات را به حداقل ممکن کاهش داد.

 

مجمع تشخیص مصلحت نظام پدافند غیرعامل را این گونه تعریف می کند :

مجموعه اقدامات غیر مسلحانه ای که موجب افزایش بازدارندگی، کاهش آسیب پذیری، تداوم فعالیت های ضروری، ارتقای پایداری ملّی و تسهیل مدیریت بحران در مقابل تهدیدها و اقدامات نظامی دشمن می شود را پدافند غیرعامل می گویند.


1-2 اختفا Concealment اختفا یا پنهان کاری به کلیه اقداماتی گفته می‌شود که مانع از قرار گرفتن تاسیسات و تجهیزات در دید مستقیم دشمن گردیده و یا تشخیص تاسیسات و تجهیزات و همچنین آگاهی از انجام فعالیت‌های خاص را برای او غیر ممکن و یا مشکل می‌سازد. روش‌های اختفا عبارتند از الف- استفاده مناسب از عوارض زمین و احداث تاسیسات در محلی که توسط دشمن به سهولت قابل تشخیص و رویت نباشد. ب- عادی و غیر مهم جلوه دادن تاسیسات با جدول‌بندی، درختکاری و ... ج- جداسازی منطقی تاسیسات صنعتی که به علت نوع فعالیت نمی‌توان آنها را به طور کلی دگرگون نمود. به نحوی که تاثیر زیاد بر نوع فعالیت‌ها نگذارد. د- حذف نقاط حیاتی و حساس و مهم از روی نقشه‌هایی که به دلیل خاص باید در رسانه‌های گروهی منعکس گردد. هـ- نشان ندادن نمای خارجی تاسیسات حیاتی و حساس در تلویزیون به خصوص در ارتباط با محیط اطراف و جاده‌ها و- عدم درج آگهی در جراید به گونه‌ای که وقوع فعالیتی مهم در محدوده زمانی و در موقعیت جغرافیایی مورد استفاده قرار گیرد. ز- ایجاد تاسیسات در اعماق زمین و یا در دل کوه‌ها که به این ترتیب علاوه بر پنهان کردن آنها بحث استحکام کافی در مقابله با راکت، بمب و موشک را می‌توان مطرح کرد. ح- جابه‌جایی: از آن جایی که تاسیسات صنعتی به صورت ثابت در نقطه‌ای مستقر می‌شود و انتظار و تغییرات و تحولات دفعی از آنها نمی‌رود. چنانچه جمع‌آوری و نصب مجدد گونه‌هایی از صنایع تا حد لازم سهولت داشته باشد می‌توان کالبد‌های مورد نیاز را از نوع سبک و انعطاف‌پذیر مانند چادر و یا سازه‌های سبک با قابلیت مونتاژ و دمونتاژ آن انتخاب نمود و در مراحل زمانی مختلف محل آن را جابه‌جا نمود. 2-2 - استتار comouflage مفهوم کلی استتار هم رنگ و هم شکل کردن تاسیسات و تجهیزات با محیط اطراف می‌باشد. استتار از موثرترین و متداول‌ترین روشهای دفاعی غیرعامل در ارتش کلاسیک دنیا است. در مبحث استتار دو نوع دید از طرف دشمن مدنظر است 1- دید هوایی 2- دید زمینی عوامل مربوط به اجرای استتار عبارتند از: رنگ، سایه، بافت، زمین، جنس و مصالح و حرارت و .... انواع استتار 1- استتار نوری 2- استتار حرارتی 3- استتار راداری 4- استتار رادیویی (مثل ایجاد پارازیت یا ارسال فرامین کاذب) 5- استتار بصری 6- استتار صوتی 7- ضد الکترونیکی 2-3 استحکامات: در بحث پدافند غیرعامل استحکامات به سازه‌های موقتی اطلاق می‌شود که با توجه به شرایط و امکانات و میزان اهمیت و آسیب‌پذیری نقاط حیاتی و حساس در محل‌های مناسب و اطراف تاسیسات ایجاد می‌گردند تا مانع اصابت مستقیم موشک بمب یا ترکش این مهمات به تاسیسات و یا تجهیزات گردیده و اثرات ترکش و انفجار را به طور نسبی خنثی نمایند. استحکامات به شکل زیر طبقه‌بندی می‌شوند: 1- خاکریز چنانچه تجهیزات در فضای باز چیده شده و یا درون ساختمانی و با مقاومت مصالح معمولی قرار گرفته باشند با ایجاد خاکریز با ارتفاع و قطر مناسب می‌توان در مواردی مانع اصابت مستقیم بمب و موشک به تاسیسات و تجهیزات گردیده و در اکثر موارد مسیر ترکش و موج انفجار به طرف تاسیسات را سد کرد. 3- کیسه شن در صورتی که فضای لازم برای ایجاد خاکریز با شیب مناسب وجود نداشته باشد. با چیدن گونی‌های پر از شن و ماسه در چندین ردیف و روی هم می‌توان به نتایج مورد نظر برای حفظ تاسیسات دست یافت. علاوه بر محصور کردن تاسیسات و تجهیزات می‌توان از کیسه شن به عنوان پوشش محافظتی نیز استفاده کرد (مثل: لوله‌های زمینی انتقال نفت....) 3- دال بتنی، شبکه شن و یا استوانه بتنی استفاده از این وسائل زمانی توصیه می‌شود که تداوم تهدید محتمل باشد. 4- دیوار کشی ایجاد دیوار احتیاج به بررسی کارشناسی داشته و قطر و ارتفاع آن با توجه به مقاومت مصالح به کار رفته باید محاسبه شود. دیوار کشی شامل آجر چینی، سنگ چینی، ایجاد بلوک‌هایی با سیمان مسلح و یا استفاده از بلوک‌های پیش ساخته می‌باشد. دیوار کشی بهتر است در قطعات مجزا و کنار هم صورت گیرد. 2-4 پوشش ایجاد پوشش یک اقدام موقتی است که با بالا رفتن شدت تهدید و احتمال حمله هوایی موشکی انجام شده و تا زمانی که احتمال حمله وجود دارد ادامه می‌یابد. با این عمل تاسیسات و تجهیزات یا مرکز فعالیت از دید خلبان یا حسگر نصب شده در سر بمب و موشک پنهان گردیده و هدف گیری و هدایت موشک و بمب‌های هدایت شونده از جمله بمب‌های لیزری میسر نشده و یا دقت آنها کاهش می‌یابد. پوشش می‌تواند توسط دود ، بخار آب (غلیظ) و یا با هوا کردن بادکنک و بالن ایجاد شود. انواع پوشش: پوشش امنیتی: اقداماتی است که عمدتاً در مورد تاسیسات ثابت به کار گرفته می‌شود و فعالیت‌های مجازی یا غیرواقعی را برای دشمن تداعی می‌کند. پوشش فیزیکی: اصطلاحاً اقداماتی است که موقتاً به صورت فیزیکی مانع از تشخیص هدف می‌گردد. که از جمله این اقدامات می‌توان به ایجاد پرده دود یا بخار غلیظ اشاره کرد. 2-5 ایجاد سازه‌های امن و مقاوم‌سازی طراحی و احداث تاسیسات حیاتی و حساس به گونه‌ای که به طور کلی در مقابل اصابت مستقیم بمب و موشک مقاوم باشند در خیلی از موارد اصولاً عملی نبوده و به صرفه و صلاح نیز نمی‌باشد. زیرا هزینه ایجاد و تاسیسات با چنین مشخصاتی ممکن است به مراتب پیش از کل تجهیزات مربوطه باشد. در اکثر موارد اصلاح بر این است که اجزا مستقل تاسیسات و تجهیزات که اصابت احتمالی بمب موشک موجب از کار افتادن تجهیزات و توقف فعالیت بخشی از مجموعه گردیده اما خسارت جانبی زیادی به بار نمی‌آورد تنها در مقابل موج انفجار و ترکش بمب موشک محافظت شوند ولی بخشهایی از مجموعه که صدمه دیدن آنها موجب از کار افتادن کل سیستم و وقفه کامل یا نسبی در انجام فعالیت می‌گردد با مقاومت کافی اصابت بمب ساخته شوند. چنانچه تاسیسات حیاتی و حساس که احتمالاً در فهرست هدف‌های دشمن قرار دارند فاقد مقاومت کافی در مقابل اصابت مستقیم بمب، موشک بوده و یا موج انفجار ناشی از اصابت، بمب موشک در نزدیکی تاسیسات را نتواند تحمل نمایند.می‌توان با اجرای طرح‌های خاص مهندسی، مقاومت بنای آنها را افزایش داده و احتمالاً به حد مطلوب رسانید. 2-6 پراکندگی پراکندگی عناصر کالبدی یکی از مباحث مهم پدافند غیرعامل محسوب می‌گردد که در کاهش خسارت ناشی از ایراد ضربه تخریبی دشمن بسیار موثر است و به عکس در صورتی که دشمن در مراحل تهاجمی خود پیش از شناسایی حضور و با بازشناسی به مرحله نشانه‌روی و اصابت دست یابد تمرکز عناصر کالبدی و حساس مجموعه مورد تهاجم موجب می‌گردد عملیات تهاجمی با حجم کمتر و متمرکز، بیشترین تخریب را به جا بگذارد. ایجاد مجتمع‌های عظیم صنعتی،‌تاسیسات بندری وسیع، نیروگاه بزرگ و غیره در کشور که ممکن است مورد حمله هوایی دشمن قرار گیرد به صلاح نیست. در مورد مراکز موجود لازم است مطالعات صورت گرفته و در صورت امکان طرح‌هایی جهت انتقال تدریجی آنها به نقاط مختلف کشور تهیه شود تا با رعایت اصول پراکندگی در محل‌های جدید مستقر گردند. 2-7- تفرقه Separation منظور از تفرقه، جداسازی بخشی یا بخشهایی از تجهیزات، قطعات یدکی مواد و سایر وسائل و انتقال آنها به محلی غیر از محل استقرار دائمی و نجات آنها از تاثیر یک حمله هوایی موشکی احتمالی است. این امر نباید باعث توقف کامل فعالیت‌ها گردد. 2-8 فریب و اختلال: به مجموعه اقداماتی که بتواند بازشناسی و توجه دشمن را از هدفهای مورد نظر منحرف کرده و موجب گمراهی وی در تشخیص و هدف‌گیری شود، فریب و اختلال اطلاق می‌شود. 2-9 دسترسی‌ها: دسترسی‌ها به معنی راه‌ها و فضاهای عبوری و ارتباطی است و در انواع و مقیاس‌های مختلف قابل طرح است. خطوط ارتباطی یک موضع به محیط بیرونی باید تابع ضوابطی باشد که خصوصیات تهدیدات منجر به اختلال در تردد و یا حذف تردد شود. 2-10- موانع کلیه عواملی که نفوذ حضور دشمن را در محدوده مورد نظر مشکل نماید موانع نام دارد. انواع موانع عبارتند از: الف- فاصله: یک اصل کلی آن است که هر چند فاصله سوژه از مبدا تهدید و تهاجم بیشتر باشد از ایمنی بیشتری برخوردار است، زیرا طی کردن فاصله با به کارگیری هر نوع شی تهاجمی اعم از موشکی،‌ هوایی و زمینی، مستلزم برنامه‌ریزی دقیق‌تر و به کارگیری سلاح و تکنولوژی کارآمدتر و هزینه گزاف‌تر و در عین حال خطرپذیری بیشتر است. ب- توپوگرافی به معنی پستی و بلندی‌های زمین می‌باشد در صورت وجود ناهمواری در مسیر نقاط مورد نظر علاوه بر خود این ناهمواری‌ها باعث دشواری حرکت مهاجم به خصوص نیروی زمینی می شوند در عین حال امکاناتی را جهت به کارگیری تدافعی فراهم می‌نماید. ج- زیستگاه‌ها در هر منطقه که توده‌ای از کالبد معماری و تجمع نیروی انسانی وجود داشته باشد دلیل استحکامات متنوع و پیچیدگی کالبدی و سایر امکانات و از طرفی عدم شناخت دقیق دشمن از میزان و مکانیزم مقاومت‌های احتمالی همواره نوعی احتیاط و تردید وجود داشت و این امر خود به مثابه وجود قابلیت‌های پیشگیرانه می‌باشد. د- آبهای سطحی شامل نهرها، رودها، کانال‌ها، دریاچه‌ها و حوضچه‌های طبیعی، مصنوعی، تالاب‌ها و برکه‌های سطوح زیر کشت غرقابی مانند برنج و نیشکر می‌باشد که استعداد مانع بوده را در مقابل هجمه‌های تصرف زمینی دارند. ه- رمل‌ها 2-11 - سیستم‌های ردیابی و اعلام خطر بخشی از اقدامات پدافند غیرعامل و هوایی نظیر ایجاد پرده پوششی اقدامات درون سازمانی به منظور آماده نمودن محیط جهت ترک فعالیت استفاده از جان پناه و پناهگاه‌ها و غیره اندکی قبل از وقوع حملات هوایی موشکی صورت می‌گیرد. و بنابراین کلیه افراد باید در زمان به نحوی از وقوع این حملات مطلع گردند. مهمترین اقدام برقراری سیستم اعلام خطر در نقاط حیاتی و حساس با تشکیل یک مرکز اعلام خطر و گماردن یک نفر مسئول در هر زمان و استفاده از بلندگو، آژیر و خطر و غیره می‌باشد. 3-11- آموزش و فرهنگ سازی: مسئولین تصمیم‌گیرندگان و کلیه افرادی که به نحوی در سیاستگذاری تهیه اجرای طرح‌های پدافندی غیرعامل سهمی می‌باشند. لازم است متناسب با نیاز از آ‌موزش‌های لازم برخوردار گردند. ارائه آموزش با تشکیل دوره‌های آموزشی مختلف، در مراکز آموزش نظامی و غیرنظامی میسر می‌باشد. 2-12- پنگاهگاه‌ها و جان پناه: پناهگاه‌های به مکانی اطلاق می‌گردد که در مقابل اثرات حملات هوایی-موشکی نسبت به ساختمان‌های معمولی و یا فضای باز از امنیت بیشتری برخوردار باشد. پناهگاه‌ها بهتر است در نزدیکی محل‌های تجمع افراد باشد و بهتر است در فاصله مناسب از تاسیسات و با استحکام مورد نظر جهت مقاومت در مقابل اصابت مستقیم بمب موشک و یا موج انفجار اتخاذ گردد. پناهگاه‌ها باید مجهز به هواکش، سیستم تهویه طبیعی و یا مصنوعی، سیستم روشنایی و برق اضطراری، وسائل کمک‌های اولیه،آب و غذا، وسائل کنار زدن آوار و راه‌های ورود و خروجی متعدد به خارج از محوطه پناهگاه باشند. جان پناه: چنانچه ساختمان محل فعالیت دارای مقاومت کافی در مقابل موج انفجار و ترکش نبوده و تجهیزات و وسائل به کار رفته در تاسیسات خود خطر آفرین باشند و در مواردی که تاسیسات خود هدف حمله هستند با شنیدن صدای آژیر باید به محل امن‌تر رفت. جان پناه می‌توان یک سنگر بتنی سرپوشیده، سنگر معمولی با دیواره آجری یا حتی خاکی باشد که افراد بتوانند با رفتن درون آن و نشستن روی پاهای خود یا روی سنگر در معرض اصابت ترکش قرار نگیرد. 2-13- پدافند در مقابل حملات ویژه (شیمیایی، میکروبی، هسته‌ای) استفاده از سلاح‌های شیمیایی در محیط جنگ رایج است و کمتر در محیط‌های تاسیساتی کاربرد دارد. اعلام خطر حمله شیمیایی یا حملات هوایی معمولاً متفاوت بوده و این اعلام خطر ممکن است قبل یا هم زمان با حمله صورت پذیرد. استفاده از ماسک در این شرایط بسیار مهم است. در مورد حملات هسته‌ای: چنانچه افراد بدانند در صورت اطلاع از انفجار قریب الوقوع هسته‌ای با رفتن داخل یک سنگر، کشیدن یک پتوی مرطوب روی سر خود می‌توانند تا حد زیادی از آثار ناشی از ریزش اتمی مصون بمانند. قطعاً در مقابل یک حمله هسته‌ای به طور کامل تسلیم نخواهند شد،‌ آموزش در این زمینه نقش موثری را ایفا می‌کند. 2-14- آمایش دفاعی که شامل سازماندهی و چینش مناسب فضاها و تاسیسات برای نیل به اهداف استراتژیک و دفاعی صورت می‌گیرد و به مطالعات گسترده‌ای نیاز دارد. 2-15 سلاح شناسی: یکی از مطالعات مهم در امور دفاعی و پدافندی، مطالعه بر روی توانایی‌های سلاح‌های متفاوت، میزان آسیب‌رسانی هر یک دسته‌بندی و روش‌های مقابله با آنها می‌باشد. 2-16 مکان یابی localisation انتخاب مطلوب و بهینه یک محل با امکان تحقق آن فعالیت و داشتن شرایط مناسب برای توسعه آینده به گونه‌ای که علاوه بر عوامل عمومی اصول پدافند غیرعامل رعایت شود. 2-17 دفاع غیرنظامی Civil Defence 1- مجموعه تمهیدات دفاع عامل و غیرعامل برای افراد و تاسیسات غیرنظامی (اصغر جدی -1383) 2- مجموعه فعالیت‌های که می‌توان با انجام آن از بروز و استمرار سوانحی که جان و مال مردم را تهدید می‌کند جلوگیری نمود و یا در صورت بروز، آثار ناشی از آن‌را کاهش داد (موحدی نیا) 3- کاهش خسارات مالی و صدمات جانی وارده بر غیرنظامیان در اثر حوادث طبیعی یا حوادث غیرطبیعی (مهندسی شمسایی) مفهوم دفاع غیرنظامی: در منابع لاتین عبارت «دفاع غیرنظامی» یا «دفاع شهری» برابر با عبارت civil Defence است. دفاع غیرنظامی «حفاظت از غیر نظامیان در شرایط جنگی» است و از این رو مشتمل بر بخشی از دفاع ملی است که در پی تمهیدات لازم به منظور کسب آمادگی کافی در برابر هرگونه حمله احتمالی یا باج خواهی از یک کشور می‌گردد. طبق این تعریف، دفاع غیر نظامی باید «ایمنی جمعیت غیرنظامی کشور و ادامه حیات آنان (در زمان جنگ) را تضمین نماید». از این رو دفاع غیرنظامی به صورت سیستماتیک اهداف زیر را دنبال می‌نماید: 1- به حداقل رسانیدن آثار حاصل از حملات نظامی بر جمعیت غیرنظامی 2- مقابله فوری با شرایط اضطراری حاصل از چنین حمله‌ای 3- بازیابی و برقراری تسهیلات و خدمات آسیب دیده در نتیجه چنین حمله‌ای نتیجه گیری آنچه در این مقاله به آن پرداخته شد عبارت بود از اهم موضوعاتی که در مطالعه دفاع غیر عامل مورد بررسی قرار گیرد. بدون تردید مسائل جانبی بسیار زیادی وجود دارند که در مجال‌های دیگر قابل بررسی هستند. مبحث مهم فرهنگسازی در مسئله دفاع غیر عامل یکی از این موضوعات می‌باشد. 2-18 استحکامات fortification ایجاد هرگونه حفاظی که در مقابل اصابت مستقیم بمب، راکت، موشک، توپخانه، خمپاره و یا ترکش آنها مقاومت نموده و مانع صدمه رسیدن به نفرات، تجهیزات یا تاسیسات گردیده و اثرات ترکش و موج انفجار را به طور نسبی خنثی نماید. 2-19 - مراکزحیاتی (vital Centers) مراکزی که دارای گستره فعالیت ملی می‌باشد و وجود و استمرار فعالیت آنها برای کشور حیاتی است و آسیب یا تصرف آنها بوسیله دشمن باعث اختلال کلی در اداره امور کشور می‌گردد. مراکز حساس Critcal Centers مراکزی که دارای گستره فعالیت منطقه‌ای می‌باشند و وجود و استمرار فعالیت آنها برای مناطقی از کشور ضروری است و آسیب یا تصرف آنها به وسیله دشمن باعث بروز اختلال در بخشی از کشور می‌گردد. مراکز مهم Important centers مراکزی که دارای گستره فعالیت محلی می‌باشند و وجود و استمرار فعالیت آنها برای بخشی از کشور دارای اهمیت است و آسیب یا تصرف آنها به وسیله دشمن باعث بروز اختلال در بخشی از کشور می‌گردد. 2-20- تهدیدات: تهدید دشمن (آمریکا) را کاملاً جدی بگیرید (فرمانده معظم کل قوا) به کارگیری پدافند غیرعامل در جهت مقابله با تهدیدات و تقلیل خسارات ناشی از حملات هوایی، موشکی، زمینی و ... کشور مهاجم، موضوعی بنیادی و اساسی است که وسعت و گستره آن تقریباً تمامی مراکز حیاتی و ‌آسیب پذیر نظامی، اقتصادی و ... کشور را در برگرفته و حفظ امنیت ملی، استقلال سیاسی و اقتصادی و پیروزی در جنگ به نحو چشم‌گیری در راس امور است. مدیریت پدافند غیرعامل در واقع به دنبال آن است که «ژن» دفاع را در درون ساختار جامعه‌ای که امکان مورد تهاجم شدن آن وجود دارد قرار دهد. از طرفی نیز بدون هیچ نوع شناختی از نحوه تهاجم دشمن و روش‌های ایراد خسارت نمی‌توان به راه حل مناسب برای پیشگیری از آن اندیشید. لذا قدم اول دشمن شناسی (نحوه تهاجم دشمن) است. هر مهاجمی برای رسیدن به هدف تهاجم خود که در وهله اول وارد آوردن خسارت به طرف مقابل است، لاجرم ملزم به طی مراحلی است که در آن مراحل، بسته به نوع تهاجم (زمینی، هوایی، دریایی و ...) دارای ماهیتی متفاوت می‌باشد. مهاجم نیز برای انجام تهاجم خودش یک سری مراحل و روش‌هایی را دنبال می‌کند از جمله:‌ 1- شناسایی 2- حضور 3- نشانه‌روی 4- ایراد خسارت 5- فرار آنچه مسلم است وظیفه ما ایجاد خلل در هر یک از مراحل فوق می‌باشد تا بتوان به هدف دفاع که همان به حداقل رساندن میزان خسارت دشمن به نیروهای و تاسیسات و تجهیزات خودی است رسید. هر گاه تمهیدات دفاع عامل همراه با ملزومات دفاع غیرعامل به حدی از کارآمدی برسد و یا بالاتر باشد خود به‌خود باعث از بین رفتن طمع دشمن و ناامیدی در تهاجم خواهد شد و یا در صورت حادث شدن تهاجم، دشمن را در دستیابی به اهدافش با مشکل جدی روبرو خواهد نمود. هر کشوری که به مسائل نظامی، دفاعی،‌تهدیدات و فرصت‌ها نیاندیشد محکوم به نابودی است چرا که سایر حکومت‌ها به جای او خواهند اندیشید. این مسئله برای کشورمان به لحاظ قرارگیری در موقعیت استراتژیک جغرافیایی منابع طبیعی از اهمیت بیشتری برخوردار است. تصرف هر کشوری به طور ناگهانی یا به مرور صورت می‌گیرد، در حال حاضر با توجه به محاصره ایران توسط آمریکا یکی از روشهایی که می‌بایست بیشتر مورد توجه و تامل قرار گیرد، تهاجم نظامی به صورت غافلگیرانه است که جوابگوی اصلی آن «دفاع غیرعامل» می‌باشد. یکی از مشخصه‌های نبرد نوین که در دهه گذشته شاهد نمونه‌هایی از آن بودیم به کارگیری گسترده فناوری‌های نوین در آن می‌باشد. مقابله با فن‌آوری‌های تهدید یا دستیابی به آنها بسیار پرهزینه، زمان‌بر و نیازمند ریسک بسیار بالا است. در زمینه روند پیشرفت تجهیزات و تسلیحات در قرن بیست و یکم به نکات ذیل می‌توان اشاره کرد: -تکثیر سلاح‌های در جهت سیستم‌های با عوامل غیرانسانی است. - هواپیماهای بدون سرنشین طیف زیادی از فعالیت‌ها را انجام می‌دهند. - هلیکوپترها در آینده به صورت چند منظوره خواهد بود.


از آنجا که :
o بند 1 سیاستهای کلی نظام در خصوص پدافند غیر عامل ) * ( تاکید بر پدافند غیر عامل داشته و آن را چنین تعریف نموده: “ عبارت است از مجموعه اقدامات غیر مسلحانه که موجب افزایش بازدارندگی ، کاهش آسیب پذیری ، تداوم فعالیت های ضروری ، ارتقای پایداری ملی و تسهیل مدیریت بحران در مقابل تهدیدات و اقدامات نظامی دشمن می گردد. “
o در بند 2 سیاست های مذکور بر رعایت اصول و ضوابط پدافند غیر عامل تاکید نموده و یکی از این اصول را ایمن سازی نسبت به مراکز جمعیتی برشمرده است.
o بر اساس بند 6 سیاست های کلی نظام در خصوص پدافندغیر عامل به دو یا چند منظوره کردن برخی از مستحدثات تاسیسات و ... در جهت بهره گیری پدافندی از آنها بویژه در مناطق مرزی و حساس کشور شده است.
o براساس بند 7 سیاست های مذکور بر فرهنگ سازی و آموزش عمومی در زمینه به کارگیری اصول و ضوابط پدافند غیر عامل در بخش دولتی و غیر دولتی ، پیش بینی آموزش های متناسب در سطح عمومی ... نموده است.
o و با توجه به اینکه مدارس کشور در مقاطع مختلف تحصیلی و با جمعیت چندین میلیونی و پراکندگی و گستردگی آن در تمام نقاط شهر و نیز روستا و همچنین ارتباط روزانه آن با زندگی تمام خانواده ها ، ایجاد مدرسه امن جدید و ایمن سازی مدارس موجود ، سبب ایجاد امنیت روانی خانواده و دانش آموزان گردیده و در شرایط تهدید علاوه بر بهره برداری دانش آموزان می تواند به عنوان کانون امن محله مورد استفاده قرار گیرد.
مصوب مجمع تشخیص مصلحت نظام در سال 1386
بیان مسئله
تعداد انبوهی از مراکز آموزشی در مقاطع مختلف تحصیلی (دبستان، راهنمایی، دبیرستان و هنرستان) در سطح شهرهای کشورمان وجود دارند، که به عنوان سرمایه های ملی، صرفا جهت فعالیت آموزشی و آن هم عمدتا در طول روز مورد استفاده قرارگیرد. لکن از آنجا که ملاحظات دفاع غیر عامل در جانمائی، طراحی و اجرای این گونه مدارس صورت نپذیرفته است، لذا در شرایط تهدید و وقوع جنگ احتمالی، فاقد ایمنی های لازم بوده و علاوه براینکه امکان تداوم فعالیت آموزشی در شرایط بحرانی میسر نبوده، بلکه این گونه فضاها به دلیل آسیب پذیر بودن و عدم پیش بینی زیر ساختهای لازم، جهت اسکان جمعیت محله پیرامونی خود به عنوان فضای امن محله نیز غیر قابل بهره برداری خواهد بود.
بنابراین با توجه به تهدیدات متوجه کشور و جهت افزایش ایمنی شهرها و شهروندان و افزایش پایداری ملی، و بهره مندی مضاعف از سرمایه های ملی در شرایط بروز خطر ضرورت دارد با اعمال ملاحظات دفاع غیر عامل که ذیلاارائه خواهد شد نسبت به کاهش آسیب پذیری مدارس اقدام لازم معمول گردد، به نحوی که مدارس علاوه بر اینکه به عنوان سنگر مقاوم جلوه گر خواهند شد، بلکه به عنوان کانون و مرکز ثقل محله ایفای نقش خواهند داشت.
چشم انداز مدرسه امن
در راستای سند چشم انداز کشور مدارس امن در افق چشم انداز 20 ساله کشور، با رعایت ملاحظات پدافند غیر عامل می بایستی دارای ویژگی های زیر باشند :
o استقرار در موقعیت مناسب به عنوان یکی از کانون های ثقل محله
o دارای پناهگاه چند منظوره با قابلیت خدمات رسانی به محله
o دارای بنایی نسبتا مستحکم و مقاوم
o دارای قابلیت استمرار فعالیت آموزشی و نیز اسکان جمعیت در شرایط بحران
o دارای دانش آموزان و معلمین و کارکنان آماده برای شرایط بحران
o دارای دانش و بینش افراد مدرسه از تهدیدات دشمن و حوزه های عمومی پدافند غیر عامل
o دارای خدمات مورد نیاز ومهیا برای جمعیت تحت پوشش در شرایط بحران
راهبردهای پدافند غیر عامل در خصوص مدرسه امن :
جهت پیشبرد اهداف عالیه پدافند غیر عامل در خصوص ایجاد مدرسه امن ، راهبردهای زیر مطلوب می باشد :
o تدوین سند نظام جامع پدافند غیر عامل در حوزه آموزش و پرورش کشور
o تدوین دستورالعمل ها و نظامات مورد نیاز آموزش و پرورش در حوزه پدافند غیر عامل
o تدوین و تدریس درسی جهت آشنایی معلمان و دانش آموزان با موضوع پدافند غیر عامل
o تهیه برنامه و اجرای رزمایش آمادگی با شرایط بحران به صورت دوره ای
o تعامل هر چه بیشتر بین وزارت آموزش و پرورش و بخصوص سازمان نوسازی مدارس با بخش های فنی و مهندسی آشنا با پدافند غیر عامل
o ارتقای هر چه سریعتر فرهنگ پدافند غیر عامل در میان مسئولین آموزش و پرورش و ضرورت اهتمام آن
o اولویت بخشی به طرح های پدافند غیر عامل در وزارت آموزش و پرورش
o الزامی شدن اجرای مدرسه امن در احدا ث جدید درشهرهای مرزی و ساحلی
o ایجاد نظام بازبینی و کنترل نقشه های مراکز آموزشی و اعمال اصلاحات لازم بر روی آن
o اولویت بخشی به ایجاد مدارسی امن در مدارس شبانه روزی و نیز مدارس بزرگ و مجتمع های آموزشی
o جلوگیری از تولید ویا افزایش نا امنی های فیزیکی مذکور در مدارس موجود و جدیدالاحداث
o احاله مسئولیت مطالعه و طراحی و کنترل فنی نقشه های مدارس به بخش مربوطه در وزارت آموزش و پرورش به منظور افزایش کارایی مدارس در شرایط بحران
o اولویت بخشی و الزامی بودن مدارسی که در محدوده پیرامونی مراکز حیاتی و حساس قرار دارند.
o تمهیدات پدافند غیر عامل در مدارس سبب افزایش کارایی مدارس به عنوان فضای اقامتی در مواقع تبدیل آن به فضای سیاحتی و ایران گردی فرهنگیان می گردد.
ویژگی های یک مدرسه امن
یک مدرسه امن و آماده جهت شرایط بحران ناشی از جنگ ، علاوه بر دارا بودن سایر شرایط فنی و مهندسی بایستی دارای ویژگی های زیر باشد :
o دارای حداقل یک طبقه زیرزمین با کارکرد دو منظوره که در شرایط بحران نیز قابلیت دائر بودن کلاسهای درس را باشد.
o دارای پناهگاه امن دو منظوره باشد ، که علاوه بر پناهگاه در شرایط بحران، در شرایط عادی نیز به عنوان نمازخانه یا تالار اجتماعات و ... مورد استفاده قرار گیرد.
o ساختمان مدرسه باید استحکام لازم در برابر تهدیدات را برخوردار باشد.
o سطوح نمای ساختمان از مقاومت نسبی برخوردار باشد ، به نحوی که با کوچکترین موج انفجار فرو نریزد.
o سطوح شیشه خور (پنجره ها ) در حداقل مورد نیاز باشد، از شیشه های بزرگ استفاده نشود.
o در ساعات تعطیلی مدارس ، امکان استفاده ساکنین محله پیرامونی آن فراهم باشد.
o دارای یک حداقلی از شبکه برق اضطراری باشد.
o دارای تجهیزات حداقلی جهت امداد و درمان اولیه مورد نیاز خود باشد.
o دارای وسایل و آذوقه جهت شرایط بحران باشد.
o دارای منبع آب ذخیره بهداشتی باشد.
o دارای دستورالعمل و جزوه آموزشی آمادگی جهت استقرار در شرایط بحران باشد.
o دارای برنامه های آموزشی و سرگرم کننده به جهت شرایط بحران باشد.
o دارای برنامه زمانبندی جهت اجرای رزمایش و آمادگی لازم باشد.
o دارای تابلو ها و علائم هشدار دهنده جهت شرایط بحران ، مسیرهای دسترسی به پناهگاه باشد.
o دارای منبع ذخیره سوخت ( گازوئیل، نفت و هیزم دربرخی مناطق) باشد.
o سیستم مشعل موتورخانه آن دوگانه سوز باشد.
o امکان تبدیل به یک مرکز فوریت های پزشکی ( در صورت ایجاد سانحه در نزدیکی مدرسه ) باشد.
o دارای حمام به تعداد مورد نیاز در زمان بحران باشد
o دارای تاسیسات سرمایش و گرمایشی نسبتا ایمن باشد
o دارای سیستم مکانیکی تهویه هوا باشد
o از سقف کاذب در فضاهای اصلی و لوازم آویزان به سقف استفاده نگردد.
o کلیه لوازم و تجهیزات به دیوارها مهار و مستحکم باشند.
o مجهز به سامانه زنگ خبر ( آژیر خطر ) باشد.
o فضای سبز مدرسه ( بویژه درخت کاری) به حداکثر ممکن افزایش یابد.
o و سائر ویژگیهای متناسب باشرایط مکانی و جغرافیایی
مشکلات و موانع پیش رو:
جهت اجرای راهبرد های پدافند غیرعامل درجهت ایجاد مدارس امن و نیل به اهداف عالیه آن، مشکلات و موانع احتمالی زیر فرارو خواهد بود که بایستی چاره اندیشی شوند:
o بسیاری از مدارس موجود فرسوده اند و اساسا نیاز به تخریب و نوسازی دارند.
o مدارسی که طی دو سه دهه اخیر نیز احداث شده اند، ملاحظات پدافند غیر عامل در آنها رعایت نشده است.
o برخی از مدارس در زمین های بسیار محدود و کوچکی قرار دارند و با فشردگی فضا مواجه هستند.
o تا کنون هیچ آیین نامه یا دستورالعملی جهت ایمن سازی مدارس تهیه نشده است.
o تاکنون ایمن سازی مدارس در برنامه کاری سازمان نوسازی و تجهیز مدارس قرار نگرفته اند.
o در طرح های جامع و تفصیلی شهر های جدید و شهرکها نسبت مطالعه و پدافند غیر عامل جهت فضاهای آموزشی صورت نمی گیرد.
o با توجه به اولویت ایمنی مراکز حیاتی و حساس و مهم در سطح کشور ،امکان اجرای مدارس امن ضعیف است.
o تعداد و حجم فیزیکی و ریالی مورد نیاز جهت تحقق ایجاد مدارس امن بسیار زیاد است.
o ایجاد مدرسه امن درصدی به هزینه اجرا می افزاید و این امر سبب کاهش تمایل به اجرای آن می نماید.
o تاکنون مطالعه و طراحی یک مدرسه امن صورت نپذیرفته است فلذا تصور شخصی از زوایای مختلف مدرسه امن وجود ندارد.
o کمبود زمین در مناطق متراکم و مرکزی شهرها جهت احداث مدرسه امن جدید
o استیجاری بودن بسیاری از مدارس موجود،مانع اعمال تغییرات ویژه پدافند غیر عامل می گردد.
o اعتبارات عمرانی جهت نوسازی و تعمیر مدارس موجود به نسبت حجم گسترده مدارس مورد نیاز با کمبود شدید مواجه است
o برخی نگاههای بدبینانه به اثر بخشی اقدامات پدافند غیر عامل احتمالاوجود خواهد داشت
o راه طولانی جهت دستیابی به چشم انداز ایجاد مدارس امن وجود دارد.
پیشنهادها و توصیه ها :
جهت تحقق اهداف عالیه دفاع غیر عامل در حوزه ایجاد مدارس امن ، موارد زیر پیشنهاد می گردد :
o بکارگیری مشاور ذیصلاح جهت مطالعه و طراحی یک نمونه مدرسه امن
o بکارگیری مشاور ذیصلاح جهت مطالعه و طراحی یک نمونه از مدارس موجود جهت ایمن سازی آن
o تهیه دستورالعمل ملاحظات پدافند غیر عامل در طراحی مدارس
o تهیه دستور العمل ایمن سازی مدارس موجود
o ایجاد نهضت ایمن سازی مدارس موجود ، با مشارکت بسیج دانش آموزی و بسیج امکانات آموزش و پرورش
o بهره گیری از توان بسیج مهندسین جهت مطالعه و طراحی های مورد نیاز
o الزامی شدن اعمال ملاحظات دفاع غیر عامل در احداث مدارس جدید.
o ایجاد دفتر فنی پدافند غیرعامل در وزارت آموزش و پرورش

منبع:ویژگی های مدارس ایمن