بازی های رایانه ای
رایانه ها که امروز تقریباً در بیش تر شئون زندگی انسان ها راه یافته اند، هم چون دیگر ساخته های دست بشر، دو روی سکه دارند که یک روی آن، بهره گیری درست و مفید برای سرعت بخشی، دقت در کارها و کمک به پیش رفت امور است و روی دیگر آن، استفاده های نادرست و نابجا است که گاه، آسیب های فراوان را در پی دارد.
در دنیای رایانه، آن چه بیش تر نوجوانان را شیفته خود می کند، همان چیزی است که به آن، «بازی های رایانه ای» می گویند.
فن آوری و پیش رفت کیفی این بازی ها به فاصله کوتاهی، در ایران رواج گسترده ای یافته اند.
بازی های آتاری و میکرو، از نمونه های ابتدایی بازی های رایانه ای است که بازار اسباب بازی و لوازم سمعی و بصری را به تسخیر خود در آورده اند. تصاویر یک بعدی و بهره گیری از گرافیک رایانه ای، ویژگی مهم این بازی هاست.
بازی دیگری که در ادامه روند تکمیل فن آوری این بازی ها وارد بازار شده است، بازی «سگا» است. این بازی ها که دارای تصاویر دوبعدی است، تا حدود بسیاری با تصاویر واقعی انطباق دارد. هم چنین، این بازی ها دارای موسیقی متن متناسب با محتوای بازی ها هستند؛ ولی چیزی که بر شمار طرف داران این بازی ها افزوده، بهای مناسب آن ها برای مصرف کننده است.
جدیدترین بازی هایی که به صورت دیسک عرضه می شود، Play Station و CD است. بازی Play Station که به بازی سونی نیز معروف است، به تلویزیون وصل می شود [و دارای] واقع نمایی تصاویر بسیار بالاست2 از این رو، این بازی ها، جذبه سحرآمیزی دارند و چون نوجوان، خود، اجرا کننده و در بطن بازی است و همراه با دیگر شخصیت های بازی، درگیر حوادث و ماجراهایی می شود که طراح بازی برای او تدارک دیده، جذاب است.
این بازی ها، با بهره گیری از تصاویر پرتحرک و صدهای مهیج، دنیایی از هیجان را به این انسان های تشنه جنب و جوش ارزانی می کند و همین جذبه و کشش زیاد است که روح و جسم آنان را برده وار، مطیع خود می سازد و به دنیایی از تخیلات می برد که خود را محور و قهرمان اصلی ماجرا می پندارند.
این بازی ها با ترفندهای گوناگون چنان تأثیری بر فکر و اعصاب فرد می گذارند که در واقع خود او نیز جزئی از این مجموعة ماشینی می شود.
محاسن بازی های رایانه ای
ـ فرایند یادگیری را آسان و توجه نوجوان را جلب می کند؛
ـ با رایانه فراگیر، هرچند بار که بخواهد، می تواند موضوعی را ببیند، بخواند و مرور کند؛
ـ برنامه های بسیار متنوعی ساخته شده که به نوجوان امکان می دهد تصاویر یا داستان هایی را خلق کند و یا این که امکاناتی را ارائه می دهند که نوجوانان را به تاریخ، جغرافیا و ... علاقمند می کنند؛
ـ برخی از برنامه های آموزشی، به نوجوانان کمک می کند تا بسیاری از مهار ت های زندگی را با خود تمرین کنند؛
ـ بیش تر برنامه های رایانه ای در وقت و هزینه، صرفه جویی های بسیای به همراه دارند؛
ـ به نظر برخی از پزشکان، بازی های رایانه ای به نوجوانان می آموزد که زودتر سلامت خود را بازیابند و به داروهای مسکن، کم تر نیاز پیدا کنند؛
ـ بازی های رایانه ای هم چنین به کودکان و نوجوانان مبتلا به بیماریی هایی چون «فلج مغزی» یا «نارسایی در تشخیص واژه ها» کمک می کند؛
ـ به عقیده یک دکتر روان شناس، بازی های رایانه ای، نوجوانان را وارد دنیایی می کند که کنترلش در دست آن هاست و به همین دلیل، آنان از این بازی ها لذت فراوانی می برند؛
ـ بازی های رایانه ای؛ به برخی هماهنگی ها میان چشم و دست و پرورش عضله ها کمک می کند؛
ـ ابزاری است کمک موزشی برای معلولان و پرکردن اوقات فراغت آنان.
زیان های بازی های رایانه ای
الف) آسیب های جسمانی
ـ چشمان فرد، به دلیل خیره شدن مداوم به صفحه نمایش رایانه، به شدت تحت فشار نور قرار می گیرد و دچار عوارض منفی می شود؛
ـ مشاهده ها نشان می دهد که نوجوانان، چنان غرق بازی می شوند که توجه نمی کنند به دلیل درگیر شدن در ماجرای بازی، تا چه حد از لحاظ بینایی و ذهنی، به خود فشار می آورند؛
ـ به دلیل این که نوجوان در یک وضعیت ثابت تا ساعت ها می نشیند، ستون فقرات و استخوان بندی اش دچار اشکال شده و فرد، مبتلا به آرتروز می شود. همچنین احساس سوزش و سفت شدن گردن، کتف ها و مچ دست، از دیگر عوارض کار ثابت و طولانی مدت با رایانه است؛
ـ هیجان همیشگی هنگام بازی، بر روی ارگانیسم فرد تأثیر گذاشته و پی آمدهای منفی بر دستگاه گردش خون و گوارش می گذارد، هم چنین این هیجان های دروغین، سلامت روانی کودک را به خطر می اندازد؛
ـ پوست فرد، در معرض بمباران همیشگی پرتو هایی قرار می گیرد که از صفحه رایانه پخش می شود؛
ـ ایجاد تهوع و سرگیجه، بویژه در کودکان و نوجوانانی که زمینه صرع دارند، از دیگر عوارض این بازی هاست؛
ـ به نظر برخی از متخصصان اعصاب و روان، بازی های پرهیجان رایانه ای که طی آن، صفحه نمایش گر رایانه، از فلاش ها و شعا ع های خیره کننده نوری پوشیده می شود، سبب بروز هیجان های شدید عصبی در نوجوانانی می شود که از نظر عصبی ضعیف هستند و برای ابتلا به صرع، آمادگی دارند.
به گفته پزشکان، دلیل عمده ناراحتی صرع، مربوط به کسانی می شود که نسبت به نور حساسیت دارند و تحمل چشمک های پی در پی نور در بازی های رایانه ای برای آنان دشوار است.
به گفته انجمن بیماران صرع انگلیس، حدود یک درصد از نوجوانان غیرمبتلا به بیماری صرع، به نور حساسیت دارند؛ در حالی که این رقم در میان بیماران مبتلا به این بیماری، پنج درصد است که حتی در مواردی هنگام بازی صرع به مرگ گزارش شده است.
مادر یک نوجوان 14 ساله در یک بررسی که روزنامه انگلیسی «سان» در این باره انجام داد گفت: پسرم بر اثر بازی رایانه ای «نینتندو» جان سپرده است. وی افزود که پسرش پس از یک ساعت بازی، دچار تشنج شد و به زمین افتاد و چند دقیقه بعد، جان سپرد.
ب) آسیب های روانی ـ تربیتی
1. تقویت حس پرخاش گری
مهم ترین ویژگی بازی های رایانه ای، حالت جنگی بیش تر آن هاست و این که فرد باید برای رسیدن به مرحله بعدی بازی، با نیروهای به اصطلاح دشمن بجنگند. استمرار چنین بازی هایی، نوجوان را پرخاش گر و ستیزه جو می سازد و تلاش می کند خواست هایش را با زور و تهاجم به دست آورد.
«مجید قادری» مدیرمرکز سرگرمی های سازنده کانون پرورش فکری می گوید:
«خشونت» و «سکس»، مهم ترین محرکه هایی است که در طراحی جدیدترین و جذاب ترین بازی های رایانه ای، به حد افراط از آن استفاده می شود. چهره های معروف هالیوود که در فرهنگ اسلامی ما ضد ارزش و غیراخلاقی هستند، در این بازی ها به صورت قهرمان های شکست ناپذیر جلوه نمایی می کنند.
2. انزوا طلبی
نوجوانانی که همیشه با بازی های رایانه ای درگیرند، به انزوا و درون گرایی متمایل شده و در برقراری ارتباط اجتماعی پویا با دیگران ناتوان خواهند بود. این روحیه انزواطلبی باعث می شود که نوجوان از گروه هم سالان جدا شود که این خود زمینه ساز ناهنجاری های دیگر است.
مادری در این باره می گوید: فرزندم به این بازی معتاد شده است. او هر روز با تردستی و شیرین کاری، خود را به صفحه تلویزیون می رساند و از دنیای بیرون به کلی بی خبر است؛ حتی متوجه رفت و آمد میهمان نمی شود؛ و همیشه پس از دست کشیدن از این برنامه، با سردرد و کسالت مواجه می شود.
3. تنبل شدن ذهن
در این بازی ها، به دلیل این که بیش تر، کودک و نوجوان با ساخته ها و برنامه های دیگران روبه روست و کم تر قدرت دخالت و تصرف در آن ها را می یابد، حالت انفعال گرفته و اعتماد به نفس او در برابر ساخته ها و پیش رفت دیگران، متزلزل می شود. دکتر شهلا کاظمی پور (مشاور علمی مرکز سنجش برنامه ای صداوسیما) می گوید: بیش تر خانواده ها تصور می کنند در بازی های رایانه ای، فرد در بازی، مداخله فکری همیشگی دارد. به نظر من این مداخله، فکری نیست؛ بلکه این بازی ها سلول های مغزی را فریب می دهند. از نظر حرکتی نیز این بازی ها تنها چند انگشت کودک را حرکت می دهند. ما هرچه در این مسیر حرکت کنیم و این بازی ها را گسترش دهیم، انسان هایی را تحویل جامعه خواهیم داد که سرخورده، افسرده، غیرمتحرک و غیرسازنده می باشند، خوداتکایی آن ها بسیار کم خواهد بود و ابتکار عمل نخواهند داشت؛ در حالی که برای جامعه، نیاز به انسان هایی خلاق، مبتکر و متفکر داریم.
4. پی آمد منفی در روابط خانوادگی
در دوره کنونی که زندگی ها به سوی ماشینی شدن پیش می رود، خود به خود، روابط عاطفی رنگ باخته و در کنار هم بودن خانواده کم تر شده است. در چنین وضعی، بسیاری از مردم از وجود تلویزیون به عنوان جعبه جادویی که باعث سردی روابط خانوادگی شده است، یاد می کنند؛ در حالی که جعبه جادویی دیگری با جاذبه سحرآمیزتری به نام رایانه نیز به زندگی ماشینی ما وارد شده و دشواری ها را دو چندان کرده است.
خانمی می گوید: همسرم برای انجام پژوهش های دانشگاهی اش یک رایانه به منزل آورد که چند دیسک بازی هم ضمیمه آن بود. دو پسر من در طول روز با آن سرگرم بازی می شدند وحتی سرشب ها ترجیح می داند با این وسیله سرگرم کننده نوین، وقت بگذرانند. طولی نکشید که همسرم هم به این بازی ها جلب شد. کم کم دریافتم که تمرکز و صرف وقت آنان به این ترتیب، روابط خانوادگی و عادی را تحت تأثیر قرار داده است؛ به خود آمدم و با قاطعیت از همسرم خواستم که رایانه را به محل کارش منتقل کند.
خانواده دیگری این گونه شکایت می کند: در تعطیلات تابستانی قصد مسافرت داشتیم. مخارج و مقدمات آن نیز از پیش تأمین شده بود؛ اما اشتغال بیش از حد و علاقمندی بچه ها به بازی رایانه ای، آنان را از این تفریح سالم و شاد، محروم کرد.
5. افت اخلاقی
اشاعه فرهنگ برهنگی و ترویج سکس، از آفت های دیگر بازی های رایانه ای است. نبردهای تن به تن دختران نیمه عریان، رقص و موسیقی غربی و ... در این گونه بازی ها تبلیغ شده است و متأسفانه بی هیچ گونه دشواری، در فروشگاه ها به معرض فروش گذاشته می شود.
برخی از برنامه های رایانه ای، با بازی های ساده آغاز شروع شده و به تصاویر مستهجن ختم می شوند؛ در برخی از این بازی ها، جایزة پیروزی، ظاهر شدن عکس های مستهجن بر روی صفحه رایانه شماست.
بی تردید در ساخت و تولید این بازی ها، دست سازمان های جاسوسی سیا، موساد و... در کار است و می خواهند ذهن و روان کودکان ما را مسموم کنند.
6. افت تحصیلی
به دلیل جاذبه مسحور کننده این بازی ها، نوجوانان وقت بسیاری را صرف آن می کنند و در واقع، با مصرف انرژی عصبی و روانی خویش و با چشمان و ذهنی خسته به بستر می روند و گاه، صبح زودتر از وقت معمولی بیدار می شوند تا پیش از مدرسه نیز اندکی بازی کنند. بی تردید، این علاقه، سبب افت تحصیلی خواهد شد.
7. زمینه ساز از خود بیگانگی
دنیای مجازی ولی نزدیک به واقعیتی که در بازی های رایانه ای به تصویر کشیده می شود، آن قدر مسحور کننده و جذاب است که مخاطب کودک و نوجوان در معرض تأثیر تمام باورهایی قرار می گیرد که از سوی طراحان این بازی ها به او القا می شود.
فرد، دچار از خودبیگانگی شده و مانند آن ها می اندیشد. برای نوجوانی که در حال بازی است فرقی نمی کند که دشمن کیست؛ دشمن همان است که بازی می گوید. در میان انبوه بازی های رایانه ای که اکنون به آسانی در دسترس کودکان قرار می گیرند، بازی هایی وجود دارند که در آن مسایل اعتقادی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی کشورهای مسلمان بویژه ایران، مورد گستاخی قرار می گیرد.
در یک بازی به نام 111ـF پنج کشور مسلمان که در میان آن ها نام ایران هم دیده می شود، به عنوان کشورهای حامی تروریسم معرفی می شوند؛ سپس بچه ها در قالب خلبان هواپیمای جنگنده مأموریت می یابند تا نقاط حساس این کشورها هم چون مراکز اقتصادی و نظامی را بمباران کنند.
در واقع، ترویج گران تروریسم، این بازی ها را میدان مناسبی برای تاخت و تاز عقید ه ها و آرای خود در میان کودکان و نوجوانان یافته اند و حقیقت ها و واقعیت های موجود را به آسانی وارونه جلوه می دهند.
در بازی دیگر، یک ناو آمریکایی به خلیج فارس می آید، سپس در جریان بازی، محل مأموریت بچه ها در کشتی تعیین می شود و آنان وظیفه دارند تا از ناو آمریکایی در برابر قایق های تندروی ایرانی که در آن تیپ های حزب اللهی دیده می شوند محافظت کنند.
متأسفانه این گونه بازی ها، بی هیچ کنترل و نظارتی از سوی مراجع ذی صلاح، به آسانی در دسترس فرزندانمان قرار می گیرد.
رهنمودها
اگر چنان چه قرار است از بازی های رایانه ای بهره بگیرید، بهتر است بازی های تصویری خلاق که باید به وسیله آن ها، معماهایی را حل کرد، بیش از بازی های دیگر مورد توجه قرار گیرد.
بازی های دسته جمعی، کم تر مسئله ساز است؛ این بازی ها، زمانی بیش تر ویران گر است که ما را به تنهایی برای ساعت های طولانی، مسحور خود کند.
ضروری است که همیشه بین دو نوبت بازی استراحت کنیم. دو شرکت بزرگ ژاپنی سازنده بازی های رایانه ای موسوم به «نینتند» و ـ سگا به خریداران هشدار داده و توصیه می کنند که بین بازی ها، به طور منظم به خود استراحت دهید.
صفحه نمایش گر رایانه، اندکی پایین تر از چشم ها قرار داده شود تا چشم ها مسلط به صفحه رایانه باشد.
روشنایی اتاق به نحوی تنظیم شود که بازتابش و زنندگی نور به حداقل برسد.
بهتر است با خودمان عهد ببندیم که مثلاً تنها در روزهای تعطیلی مجاز به بهره گیری از این بازی ها باشیم.
آسیب های رایانه و آفت های آن را هیچ وقت فراموش نکنیم.
ویران گرترین بازی های تصویری، بازی هایی هستند که تصویرهای آن ها به طور مکرر بر صفحه ظاهر می شوند و ما باید به تمام تصویرهایی که از برابر چشم ما می گذرند، شلیک کنیم؛ توصیه می کنیم کم تر به سراغ این گونه بازی ها برویم.
هر چند به اعتقاد برخی کارشناسان ، تعدادی از بازی های فکری و معمایی می تواند سلول های مغزی را به فعالیت واداشته و فکر کودکان را تقویت کند و در رشد خلاقیت و بالندگی ذهنی کودکان تاثیر داشته باشد، اما والدین باید در انتخاب نوع بازی برای گروه های سنی و تاثیر این بازی ها در جسم و روح فرزندان خود نهایت دقت را داشته باشند.
کودکان و نوجوانان معتاد به اینترنت مانند رانندگانی هستند که بی اعتنا به علایم راهنمایی و رانندگی، اتومبیل اسقاطی خود را در جاده های خاکی به هر سو می رانند تا آنکه بالاخره وارد تونل افسردگی می شوند.
افرادی که ساعت های متمادی در اینترنت پرسه می زنند و به بازی های رایانه ای می پردازند معمولا برای درس خواندن و فراگیری نکات و مباحث آموزشی،وقت کم می آورند.
اختصاص ساعات زیاد برای بازی های رایانه ای، آسیب های جسمانی فراوانی از جمله بروز تیک ها و فشارهای عصبی، سردرد، چشم درد، چاقی، کمر درد، دردهای مفصلی انگشتان و مچ دست، کم خوابی و بی خوابی، اختلال در اشتها و خارج شدن ستون فقرات از حالت طبیعی را نیز می تواند به همراه داشته باشد.
آسیب های اخلاقی و از بین بردن رابطه فکری و عاطفی فرزندان و والدین از دیگر آسیب های بازی های رایانه ای است که کودکان را تهدید می کند همچنین برخی از کارشناسان معتقدند تماس بیش از حد با بازی های رایانه ای موجب اعتیاد کودکان به اینگونه بازی ها می شود.
به جرات می توان گفت امروز کمتر بچه ای به سراغ بازیهای سنتی و محلی رفته و برای گذراندن وقت خود با دوستان در محله ها و پارکها بازی می کند.
اکثر بچه ها ترجیح می دهند بیشتر وقت خود را در دنیای فناوری و دیجیتال بگذرانند و با بازیهای رایانه ای سرگرم شوند.
هنوز بزرگان ما به یاد دارند که کودکان و نوجوانان نسل پیشین اوقات فراغت خود را با وسایلی مانند توپ ، فوتبال دستی ، دوچرخه و وسایل پرتحرک می گذراندند و اگر در این بین پیدا می شد خانواده ای که از تمکن مالی برخوردار بود برای فرزند خود برنامه های تفریحی و سرگرمی دیگری نیز فراهم می کرد.
اما با گذر زمان و پیشرفت تکنولوژی در دنیا بسیاری از حوزه ها از جمله حوزه بازی ها نیز متحول شده است.
در همین حوزه نیز وسایل و فناوری های متعددی وارد و به مرور کنار رفته و ابزارهای جدید جایگزین آنها شده اند اما شاید کمتر کسی به واقعیتی در این بین توجه داشته و آن اینکه سازندگان و پشتیبانان غربی خلق این بازی ها توانسته اند در فرهنگ و نگرش کشورهای هدف، تاثیرگذار شوند.
جدای از اینکه برخی از بازی های رایانه ای با اهداف مشخصی تولید و روانه بازار می شوند خانواده ها نیز نباید از تاثیرات روحی و روانی این نوع بازی ها غافل باشند زیرا برخی از بازی های رایانه ای به گونه ای طراحی و ساخته می شوند که مخاطب را مجبور می سازد تا به هر شکل ممکن خود را به پایان بازی برساند و در نهایت خود را قهرمان بلامنازع این بازی ها بداند.
همین گمان اولیه - قهرمان بلا منازع - آغازگر حملات بسیاری به کودکان می شود؛ که استرس و اضطراب ناشی از قهرمان شدن و برتری جویی از همان لحظات آغازین بازی، به ذهن و روح کودک آسیب می رساند.
در این بین به مدد تکنولوژی موجود در ساخت کنسول های بازی و به تبع آن وجود جذابیت های بصری در رنگ و تصویر و نیز سیر داستانی جالب در بازی ها، هر گروه سنی که به عنوان مخاطب در مقابل کنسول های بازی می نشیند، ساعت ها بدون کمترین تحرک و جابه جایی سرگرم بازی شده و خود را در نقش نیروی منجی می ببیند که در بازی تنها به فکر قهرمان شدن است.
همین ساعت ها بدون تحرک و جابه جایی در مقابل کنسول های بازی نشستن می تواند افت تحصیلی، مشکلات بینایی و اسکلتی، تقویت حس پرخاشگری، ایجاد روحیه انزواطلبی، تنبل شدن ذهن و تاثیر منفی بر روابط خانوادگی را به همراه داشته باشد.
بازی های رایانه ای خواسته یا ناخواسته وارد خانواده ها شده است و اگر بخواهیم آن را نادیده بگیریم و فرزندان مان را از داشتن این بازی ها محروم کنیم به حتم در آنها حرص و ولع بیشتری برای پرداختن به چنین بازی هایی ایجاد کرده و آنها را وادار می کنیم تا به دور از چشم ما این کار را انجام دهند.
از سوی دیگر اگر بخواهیم در این زمینه، نظارت کافی را نیز بر فرزندان مان نداشته باشیم به حتم فرزندان مان با خطرهای روحی، روانی و جسمی فراوانی تهدید می شوند.
محمد مهدی صدوقی کارشناس مسایل اجتماعی یکی از راه حل های اصولی در این زمینه را تولید محصولاتی منطبق با فرهنگ کشور دانست و اظهار امیدواری کرد که در سال های آینده بتوانیم به عنوان صادر کننده بازی های رایانه ای در سطح گسترده ای در دنیا، محسوب شویم.
وی با بیان این که والدین می بایست نظارت جدی بر کار فرزندان شان در هنگام استفاده از رایانه و بازی های رایانه ای داشته باشند گفت:لازم است تا آنها فرهنگ استفاده صحیح از بازی های رایانه ای را به فرزندان خود آموزش دهند.
مدیر گروه سلامت روانی و اجتماعی دانشگاه علوم پزشکی تهران نیز در این باره به خبرنگار اجتماعی ایرنا گفت: اینترنت و بازی های رایانه ای به عنوان یک محصول رسانه ای، حکم شمشیر دو لبه را دارد.
دکتر ˈشهرام خرازی هاˈ می افزاید: مواجهه کودکان و نوجوانان با سایت های اینترنتی و اینگونه بازی ها هم تبعات مثبت و هم تبعات منفی به همراه دارد.
وی خاطرنشان می کند تحقیقات نشان داده که مغز کودکان و نوجوانانی که بطور مدام با سایت ها و بازی های رایانه ای، سر و کار دارند در مقایسه با مغز دیگر هم سن و سال های خود، فعال تر، خلاق تر و دارای سرعت عمل بیشتری است.
مدیر گروه سلامت روانی و اجتماعی دانشگاه علوم پزشکی تهران ادامه می دهد: بازی های رایانه ای، خلاقیت کودکان را شکوفا می کند و به نیازهای آنها برای تجربه کردن هیجان، پاسخ فوری می دهد.
خرازی ها گفت: علاوه برآن، مهارت های حرکتی انگشتان دست کودکان و نوجوانان در اثر مشغول شدن با صفحه کلید و بازی های رایانه ای به تدریج افزایش می یابد در نتیجه این گروه از بچه ها در کار با رایانه نیز سریع تر از سایر کودکان عمل می کنند.
وی خاطرنشان کرد، در کنار این فواید مضرات قابل توجهی نیز در بازی های رایانه ای گزارش شده است که نمی توان به راحتی از کنار آنها گذشت.
مدیر گروه سلامت روانی و اجتماعی دانشگاه علوم پزشکی تهران اظهار داشت: اگر زمان صرف شده برای وبگردی و بازی های رایانه ای، بسیار طولانی باشد، عوارضی مانند اضافه وزن، تاری دید، نزدیک بینی، کم حوصلگی و بی حوصلگی، کم خوابی و در نتیجه چرت زدن در طول روز و افت تحصیلی، پرخاشگری، خشونت ورزی و گاهی حتی تمایل و اقدام به اعمال بزهکارانه و خلاف قانون گریبانگیر کودکان و نوجوانان می شود.
خرازی ها ادامه می دهد: کودکان به تدریج به اینترنت و بازی های رایانه ای، معتاد می شوند و مانند معتاد به مواد مخدر، هنگام دسترسی نداشتن به اینترنت و بازی های رایانه ای به هر دلیلی، احساس می کنند که چیزی کم دارند.
وی اضافه می کند: این کودکان برای فراهم آوردن امکانی برای ورود به سایت و بازی های مورد نظر برمی آیند و در این مسیر ممکن است حتی قراردادهای عرفی خانواده و جامعه و قوانین جاری را زیر پا بگذارند.
به گفته مدیر گروه سلامت روانی و اجتماعی دانشگاه علوم پزشکی تهران ،کودکانی که با اینترنت و بازی های رایانه ای انس گرفته اند کم کم بر دنیای مجازی شخصی خود متمرکز می شوند، از دیگران دوری و ارتباطات خود را محدود می کنند.
خرازی ها می گوید: اینگونه کودکان مانند معتادان به مواد مخدر، انزواطلبی پیشه کرده و همه وقت و هم و غم خود را صرف اینترنت و بازی های رایانه ای و تهیه بازی های جدیدتر و مهیج تر و کشف سایت های جالب تر می کنند.
وی خاطرنشان می کند خطرات بازی های رایانه ای و اینترنت تا آنجاست که اخیرا در یکی از کشورهای غربی در پی افزایش آمار معتادین رایانه ای، کلینیک ترک اعتیاد رایانه ای راه اندازی شده است.
مدیر گروه سلامت روانی و اجتماعی دانشگاه علوم پزشکی تهران، افسردگی را یکی از پیامدهای مهم اعتیاد به اینترنت و بازی های رایانه ای عنوان می کند و می افزاید: اینترنت و بازی های رایانه ای، یک جهان مجازی و شخصی برای کاربران می آفریند؛ کاربران به تدریج از دنیای اطراف کناره می گیرند، از تعامل با دیگران می پرهیزند و سر در لاک خویش فرو می برند.
خرازی ها ادامه می دهد: در چنین شرایطی فرد حمایت همنوعان خویش را از دست می دهد و با دیگران احساس بیگانگی می کند و از همین نقطه است که زمینه افسردگی ایجاد می شود.
خرازی ها می گوید: برخی از کودکان در ساعات تحصیل در مدرسه برای تعطیل شدن و بازگشت به منزل لحظه شماری می کنند تا هر چه زودتر خود را در عالم بازی های رایانه ای غرق کنند، گاهی حتی از رفتن به مهمانی های فامیلی یا دوستانه مرسوم سرباز می زنند تا برای بازی و وبگردی وقت کم نیاورند.
وی خاطرنشان می کند روابط عاطفی اینگونه کودکان با والدین و خواهر و برادر های خود مخدوش می شود و در زنگ های تفریح و گاه حتی سر کلاس به معرفی بازی ها و سایت های جدید و یا مورد علاقه می پردازند و با تشریح لذتی که حین بازی و یا مشاهده سایت می برند می کوشند تا این لذت را با همکلاسی ها تقسیم کنند.
به گفته مدیر گروه سلامت روانی و اجتماعی دانشگاه علوم پزشکی تهران ، پسرها معمولا بیش از دخترها اسیر و درگیر بازی های رایانه ای و به ویژه سایت های مستهجن می شوند چون این بازی ها بیشتر برای مردان طراحی می شوند و سهم زنان در دنیای مجازی رایانه ای کمتر از مردان است.
خرازی ها تاکید می کند بازی های رایانه ای مانند دیگر محصولات رسانه ای - فیلم ، سریال و...- باید درجه بندی سنی شوند که در حال حاضر ˈبنیاد ملی بازی های رایانه ایˈ نسبت به تدوین و اجرای نظام رده بندی سنی این محصولات رسانه ای اقدام کرده است.
وی می گوید: نظام رده بندی از این ظرفیت برخوردار است که به یکی از اساسی ترین راهبردهای نظام اجتماعی کشور برای محافظت در برابر پیامدهای سوء گسترش بازی های رایانه ای و رفع آثار و تبعات منفی این پدیده گریزناپذیر تبدیل شود.
به هرحال با نگاهی به انبوه بازی های موجود در بازار در می یابیم که اغلب این بازی ها وارداتی و محصول کشورهای دیگر است که در ساخت هریک از این بازی ها اهدافی را دنبال می کنند ،بی تردید استفاده بیمارگونه از بازی های رایانه ای یا اینترنت ، کودکان و نوجوانان را از فعالیت های مفید و سازنده ای مانند فعالیت های درسی، ورزش کردن و ارتباط با دوستان و والدین، باز می دارد.
رجا معالی کارشناس نرم افزار و رایانه نیز گفت:بازی های رایانه ای با همه فوایدش از کاستی ها و آسیب هایی نیز برخوردار است، اما به نظر می رسد آسیب های فردی و روان شناختی آن از سایر خطرات بیشتر باشد.
وی افزود: این در حالی است که اغلب والدین در مورد نوع بازی ها و نحوه استفاده از این بازی ها و همچنین خطرات و تهدیدهای آن برای سلامت روان کودکان خود اطلاعات کافی ندارند.
مهندس معالی ادامه داد که هرسال با فرارسیدن فصل تابستان، کودکان ساعات زیادی را صرف بازی رایانه ای می کنند و والدین بی توجه به نوع بازی ها و عوارض جسمی و روانی آن، نشستن پشت رایانه و بازی های رایانه ای نامناسب، فقط می خواهند کودکانشان ساعاتی آرام و ساکت باشند.
این کارشناس امور نرم افزار و رایانه در ادامه گفت: برخی دیگر از والدین نیز تلاش دارند بازی های رایانه ای کودکان خود را کنترل کنند اما در نهایت تسلیم خواست کودکانشان می شوند.
مهندس رجا معالی معتقد است، هرچند بازی های رایانه ای،می تواند اطلاعات کودکان و نوجوانان را افزایش دهد،اما از سوی دیگر این بازی ها می تواند بر تمایلات و گرایش های فرزندانمان تاثیرگذار باشد زیرا برخی از بازیهای رایانه ای با هدف ترویج فرهنگ مادی و تهی کردن جوانان از معنویت ساخته می شود.
سرهنگ ˈمحمدقربان عسگریˈ روز دوشنبه در گفت وگو با خبرنگار ایرنا افزود: آسیب این بازیها بیشتر از ماهواره برای کودکان ونوجوان است، زیرا بیشتر شرکت های تولیدی این بازیها صهیونیست ها هستند و برای جذب نوجوانان وفروش بیشتر از سه عامل خشونت، وحشت و شهوت استفاده می کنند.
وی اظهار کرد: متاسفانه در این بین بیشتر والدین تصور نمی کنند که این بازیها چه صدمات جبران ناپذیری را می تواند بر روح وجسم کودکان و نوجوانان داشته باشد.
این مسوول ادامه داد : این بازیها با بهره گیری از تصاویر پرتحرک و صداهای مهیج، دنیایی از هیجان را به افراد وارد و همین امر باعث تسخیر روح افراد از دنیای تخیلات خواهد شد.
عسگری خاطرنشان کرد : دشمن در برخی از این بازیها سعی دارد مسلمانان را تروریست و در مقابل خود را منجی جهان معرفی کند واین موضوع نوعی دیگر از جنگ نرم محسوب می شود.
معاون اجتماعی فرمانده نیروی انتظامی استان قزوین گفت: همچنین در برخی از این بازیها زنان با پوششی نامناسب و مبتذل نقش آفرینی کرده وذهن فرد را به سمت تعاملات جنسی تحریک می کند.
وی، آسیب های جسمانی، روانی و تربیتی را از دیگر موارد آسیب های استفاده از این بازیهای مخرب عنوان کرد.
عسگری خاطرنشان کرد: والدین هنگام خرید بازی برای فرزندان خود سعی کنند از بازیهای تولید داخل استفاده کنند و شرایط سنی فرزندان خود را برای آن بازی در نظر بگیرند.
این مسوول افزود: والدین باید زمان بیشتری را برای فرزندان خود صرف کنند چراکه هر قدر صمیمیت والدین با فرزندان بیشتر باشد زمینه استفاده کودکان از چنین بازیهایی کمتر خواهد شد.
وی خاطرنشان کرد: همچنین والدین توجه داشته باشند که زمینه رفتن کودکان خود به گیم نت ها را از بین ببرند ، زیرا این محیط ها مکان مناسبی برای کودکان آنان نیست.
البته جاذبه بازیهای رایانه ای امروزی بسیار شگفت انگیزتر از بازیهای سنتی قدیمی است و اینکه کودکان ، نوجوانان و جوانان و گاهی بزرگترها جذب اینگونه بازیها می شوند بی دلیل نیست.
جوانان امروزی با عرصه های جهانی مواجه شده اند که مرزهای فیزیکی و جغرافیایی کشورها و فرهنگ را درنوردیده است و فرهنگ جهانی رسانه ها برای آنها یک قدرت متحدساز و نوعی آموزش فرهنگی است که به آنها می آموزد چگونه مصرف کنند، چگونه رفتار کنند، به چه فکر کنند، احساساتشان چگونه باشد، به چه اعتقاد داشته باشند، از چه بترسند و به چه تمایل داشته باشند .
گرچه بازیهای رایانه ای بعنوان یک ابزار تفنن و درجهت پرکردن اوقات فراغت نوجوانان و جوانان ارزیابی می شود اما واقعیت این است که این بازیها در مقایسه با بازیهای فیزیکی و سنتی سالم توسط اقشار و گروههای سنی متنوعی در سراسر جهان مورد استفاده قرار می گیرند که گروه سنی نوجوان به دلیل حساسیت بالا در ارضای احساس کنجکاوی و فراخور سن خود و نیز رشد دنیای سایبر در جامعه بیش از هرگروه و طبقه ای با این نوع بازیها در گیر و دارای مشغله فکری است .
از سوی دیگر دنیای بازیهای رایانه ای و فعالیتهای متأثر از آن با توجه به مشغله های فکری اجتماعی و اقتصادی که خانواده ها دارند و رها شدن نوجوانان در انتخاب انواع بازیهای مورد نظرشان می تواند تا حد زیادی کودکان و حتی نسل جوان را تهدید کرده و با القای تفکرات و باورهای نا هنجار به ذهن آنان ، فرهنگ جامعه را در آینده با دگرگونی های غیرقابل تصوری مواجه کند.
اثر بازیهای رایانه ای بر کودکان و نوجوانان
محـــاســـن بازیهــــای رایانـــــه ای
معایب بازیهـــای رایانـــه
الف ) آسیبهـــــای جسمانــــی: چشمان فرد به دلیل خیره شدن مداوم به صفحه نمایش رایانه به شدت تحت فشار نور قرار می گیرد و دچارعوارض می گردد. مشاهدات نشان داده است که نوجوانان چنان غرق بازی می شوند که توجه نمی کنند تا چه حد از لحاظ بینایی و ذهنی برخود فشار می آورند. به دلیل این که کودک در یک وضعیت ثابت تا ساعتها می نشیند ، ستون فقرات و استخوان بندی او دچارمشکل می شود. همچنین احساس سوزش و سفت شدن گردن ، کتف ها و مچ دست از دیگر عوارض کار نسبتاً ثابت و طولانی مدت با رایانه است . پوست فرد در معرض مداوم اشعه هایی قرار می گیرد که از صفحه رایانه پخش می شود. ایجاد تهوع و سرگیجه خصوصاً درکودکان و نوجوانانی که زمینه صرع دارند، از دیگر عوارض بازی ها ی رایانه ای است .ب ) آسیبهـــای روانــــــی ـ تــــربیتــــی:1- تقــویت حس پرخاشگــــری :مهمترین مشخصه بازی های رایانه ای حالت جنگی اکثر آنهاست و این که فرد باید برای رسیدن به مرحله بعدی بازی با نیروهای به اصطلاح دشمن بجنگد ، استمرار چنین بازی هایی کودک را پرخاشگر و ستیزه جو بار می آورد. " خشونت " مهمترین محرکه ای است که در طراحی جدیدترین و جذابترین بازی های کامپیوتری به حد افراط از آن استفاده می شود، چهره های معروف هالیوود که در فرهنگ ما انسانهای ضد ارزش و غیراخلاقی هستند، در این بازی ها به صورت قهرمانهای شکست ناپذیر جلوه نمایی می کنند.
2- انـــــزواطلبـــــی :کودکانی که به طور مداوم با این بازی ها درگیرند درونگرا می شوند، در جامعه ، منزوی و در برقراری ارتباط اجتماعی با دیگران ناتوان می گردند. روحیه انزواطلبی باعث می شود که کودک از گروه همسالان جدا شود که این خود سرآغازی برای بروز ناهنجاری های دیگر است . مادری می گوید : فرزندم به بازی های رایانه ای معتاد شده است . او هرروز خود را به صفحه تلویزیون می رساند و از دنیای بیرون به کلی بی خبراست ، حتی متوجه رفت وآمد میهمانان نمی شود. وهمیشه بعد از دست کشیدن از این برنامه با سردرد وکسالت مواجه می شود.
ج) تنبــــل شـــدن ذهــــن: دراین بازی ها به دلیل این که کودک و نوجوان با ساختنی ها و برنامه های دیگران به بازی می پردازد و کمتر قدرت دخل و تصرف در آنها پیدا می کند اعتماد به نفس او در برابر ساختنی ها و پیشرفت دیگران متزلزل می شود. تصور بیشتر خانواده ها این است که در بازی های رایانه ای فرد در بازی مداخله فکری مداوم دارد. اما این مداخله، فکری نیست بلکه این بازی ها سلولهای مغزی را گول می زنند و از نظر حرکتی نیز فقط چند انگشت کودک را حرکت می دهند . ماهر چه دراین مسیر حرکت کنیم و بازی ها را گسترش دهیم، انسانهایی را تحویل جامعه خواهیم داد که سر خورده ، افسرده، غیر متحرک وغیرسازنده هستند و خود اتکایی آنها بسیار کم خواهد بود و ابتکار عمل نخواهند داشت. درحالی که برای جامعه ، نیاز به انسانهایی خلاق ، مبتکر و متفکر داریم.
د) تاثیــــر منفــــی در روابط خانـــــوادگـــی : با توجه به این که زندگی درکشور ما نیز به طرف ماشینی شدن پیش می رود و در بعضی خانواده ها زن و مرد شاغل هستند و یا بعضی ازمردان بیش از یک شغل دارند خود به خود روابط عاطفی و درکنار هم بودن خانواده کمتر شده وعده زیادی ازاین وضع و وجود تلویزیون به عنوان جعبه جادویی که باعث سرد شدن روابط خانوادگی شده ناراضی هستند وحالا نیز جعبه جادویی دیگری یا جاذبه ی سحر آمیزتری به نام رایانه اضافه براین وضعیت شده و مشکلات را دوچندان کرده است.
و) افـــــت تحصیلـــــــــــی: به دلیل جاذبه مسحور کننده ای که این بازی ها دارد، بچه ها وقت و انرژی زیادی را صرف بازی با آن می کنند، حتی بعضی از کودکان صبح، زودتر از وقت معمول بیدار می شوند تا قبل از مدرسه کمی بازی کنند و وقتهای تلف شده را هم بدین صورت جبران می کنند. یکی از والدین اظهار می دارد که در سال گذشته پسرم بهترین نمرات را داشت اما از وقتی که رایانه برایش خریده ایم روزی 2 الی 3 ساعت وقت خود را صرف بازی می کند و از لحاظ تحصیلی افت پیدا کرده است.
رهنمــــــــودهــا
با استدلال و منطق آسیب هایی را که کامپیوتر به کودکان وارد می آورد متذکر شوید.
مخربترین بازی های تصویری ، بازی هایی هستند که تصاویر آنها، به طور مکرر، بر صفحه ظاهر می شوند و کودک باید به تمام تصاویری که ازبرابر چشم وی می گذرند، شلیک کند، لذا توصیه می شود از این گونه بازی ها کمتر در دسترس کودک قرار گیرد.
